System płatności bezpośrednich w Polsce w latach 2015-2020 - projekt do konsultacji -

1. System płatności bezpośrednich w Polsce w latach 2015-2020 - projekt do konsultacji - z uwzględnieniem specyfiki województwa zachodniopomorskiego Konsultacje społeczne propozycji MRiRW Jarosław Rzepa Członek Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego czerwiec / lipiec 2014 r. 1

2. WPR na lata 2014 -2020 I filar Płatności bezpośrednie II filar PROW 2

3. Na wsparcie rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich w Polsce w ramach WPR na lata 2014 – 2020z budżetu UE zaplanowano kwotę ogółem ok. 32,09 mld EUR, w tym: • na I filar WPR – płatności bezpośrednieok. 23,5 mld EUR, • na II filar WPR – rozwój obszarów wiejskich8,6 mld EUR. • Dodatkowo z budżetu krajowego zaplanowano na płatności bezpośrednie (płatności do tytoniu) w latach 2015 – 2020 • kwotę 180 mln EUR 3

4. Poza płatnościami bezpośrednimi, • w ramach PROW 2014-2020będą objęci płatnością ONW rolnicy, których gospodarstwa znajdują się na obszarach z ograniczeniami naturalnymi (blisko 56% użytków rolnych w Polsce)proponowana wysokość stawek w ramach tego działania wynosi: • 450 PLN/ha dla ONW typ górski, • 179 PLN/ha dla ONW typ nizinny – strefa I, • 264 PLN/ha dla ONW typ nizinny – strefa II, • 264 PLN/ha dla ONW typ specyficzny • płatności ONW podlegają degresywności na poziomie gospodarstwa • do 50 ha – 100% płatności, • 50,01 – 100 ha – 50% płatności, • 100,01 – 150 ha – 25 % płatności. 4

5. Poza płatnościami bezpośrednimi, w ramach PROW 2014-2020. dostępne będzie również wsparcie w ramach: • Działania rolnośrodowiskowo-klimatyczne, • Rolnictwo ekologiczne. 5

6. System płatności bezpośrednich na lata 2015-2020 składa się z elementów obowiązkowych, które państwo członkowskie musi wdrożyć oraz elementów dobrowolnych, których stosowanie uzależnione jest od decyzji danego państwa. 6

7. Do elementów obowiązkowych w całej UE należą: • jednolita płatność obszarowa, • płatność za zazielenienie, • płatność dla młodych rolników. • Spośród elementów dobrowolnych w systemie płatności bezpośrednich MRiRW proponuje wdrożenie w Polsce: • płatności dla małych gospodarstw, • płatności związanych z produkcją, • przejściowego wsparcia krajowego, • płatności dodatkowej. 7

8. Podane w niniejszym projekcie systemu płatności bezpośrednichwysokości stawek są wielkościami szacunkowymiobliczonymi w oparciu o przyjęty podział koperty krajowejoraz informacje na temat wielkości gospodarstw w latach ubiegłych Tabela 1. Planowany budżet na płatności bezpośrednie (lata 2015-2020) 8

9. ELEMENTY OBOWIĄZKOWE W SYSTEMIE PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH • jednolita płatność obszarowa, • płatność za zazielenienie, • płatność dla młodych rolników. 9

10. Rolnik aktywny zawodowo • Propozycja: • wsparcia nie będą otrzymywać osoby fizyczne lub prawne, które administrują (1) portami lotniczymi, (2) wodociągami, (3) trwałymi terenami sportowymi i rekreacyjnymi, jak również świadczą (4) usługi przewozu kolejowego lub (5) usługi w zakresie obrotu nieruchomościami, • nie planuje się rozszerzania listy podmiotów wykluczonych ze wsparcia, • proponuje się, aby kwotę płatności bezpośrednich skutkującą automatycznymuznaniem rolnika za aktywnego zawodowo ustalić na maksymalnym poziomie, tj. 5 000 EUR, • nie planuje się korzystania z możliwości ustanowienia ogólnej zasady nieprzyznawania płatności podmiotom, dla których działalność rolnicza ma charakter marginalny lub nie stanowi celu głównego (konieczna byłaby weryfikacja tego warunku dla wszystkich rolników). • Przewidywany zakres: • Szacuje się, że blisko 91% rolników dysponujących łącznie 7,1 mln ha, tj. ok. 51% powierzchni użytków rolnych, zostanie automatycznie uznanych za aktywnych. 10

11. Jednolita płatność obszarowa • Jednolita płatność obszarowa będzie ustalana corocznie po ustaleniu całkowitej powierzchni kwalifikujących się hektarów zadeklarowanych przez rolników do tej płatności. • Szacowana stawka płatności może wynieść: • ok. 110 euro/ha (wariant z płatnościami dodatkowymi), lub • ok. 131 euro/ha (wariant bez płatności dodatkowych ale z degresywnością) 11

12. Płatność za zazielenienie (greening) Na finansowanie płatności z tytułu praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, czyli płatności za zazielenienie, przeznaczone będzie 30% kwoty płatności bezpośrednich, tj. ok. 1 mld EUR rocznie. Szacowana stawka płatności za zazielenienie wynosi ok. 74 EUR/ha. 12

13. Płatność za zazielenienie (greening) – cd. Zazielenienie będzie realizowane przez: a) trzy praktyki podstawowe: - dywersyfikację upraw, - utrzymanie trwałych użytków zielonych (TUZ), - utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA) lub b) praktyki równoważne realizowane poprzezPakiet rolnictwo zrównoważoneoraz Pakiet ochrona gleb i wód w ramach działania rolnośrodowiskowo – klimatycznego PROW 2014 – 2020. Gospodarstwa uczestniczące w systemie dla małych gospodarstw będą zwolnione z obowiązku spełniania zazielenienia. 13

14. Płatność za zazielenienie (greening) – cd. • Dywersyfikacja upraw • gospodarstwa o powierzchni poniżej 10 ha gruntów ornych (GO) będą zwolnione z obowiązku dywersyfikacji upraw, • gospodarstwa posiadające od 10 do 30 ha GO zobowiązane będą posiadać dwie różne uprawy na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie powinna zajmować więcej niż 75% gruntów ornych, • gospodarstwa posiadające powyżej 30 ha GO zobowiązane będą posiadaćprzynajmniej trzy różne uprawy na gruntach ornych, przy czym uprawa główna nie może zajmować więcej niż 75% gruntów ornych, a dwie uprawy główne łącznie nie mogą zajmować więcej niż 95% gruntów ornych. • Przewidywany zakres: • ok. 83% gospodarstw może być zwolnionych z obowiązku realizacji dywersyfikacji upraw, co stanowi ponad 34% całkowitej powierzchni gruntów ornych w Polsce, • 14% gospodarstw może być objętych obowiązkiem min. 2 upraw, a 3% gospodarstw obowiązkiem posiadania min. 3 upraw. • Mając na względzie uwarunkowania klimatyczne i wegetacyjne występujące w Polsce, planuje się, aby okres kontrolny dla oceny spełnienia kryteriów dywersyfikacji upraw przypadał na okres od 15 maja do 15 lipca. 14

15. Płatność za zazielenienie (greening) – cd. • Utrzymanie trwałych użytków zielonych • MRiRW proponuje, aby obowiązek utrzymania powierzchni TUZ realizowany był na poziomie kraju. • Jednocześnie, ze względu na brak kompleksowej i aktualnej inwentaryzacji występowania cennych przyrodniczo obszarów w Polsce, proponuje się, aby zakaz przekształcania i zaorywania TUZ cennych przyrodniczo był realizowany wyłącznie na wyznaczonych obszarach położonych w ramach Natura 2000. 15

16. Płatność za zazielenienie (greening) – cd. • Utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA) • gospodarstwa posiadające ponad 15 ha gruntów ornych będą musiały posiadać co najmniej 5% obszarów proekologicznych, których celem jest ochrona i poprawa różnorodności biologicznej, a od 2017 r. – 7%, • gospodarstwa o powierzchni do 15 ha GO będą wyłączone z obowiązku realizacji praktyki utrzymania obszarów proekologicznych (EFA), • proponuje się umożliwienie wspólnego rozliczania się z praktyki EFA rolnikom, których gospodarstwa znajdują się w bliskiej odległości (w promieniu 15 km; max 10 rolników), • proponuje się ustanowienie w Polsce szerokiej listy obszarów EFA, z wyłączeniem jedynie tych elementów, które nie występują lub występują na niewielką skalę (tarasy, tradycyjne ściany kamienne, systemy rolno – leśne); szczegółowe informacje na temat poszczególnych obszarów EFA zostały określone w załączniku nr 2 do omawianego projektu, 16

17. Płatność za zazielenienie (greening) – cd. • Utrzymanie obszarów proekologicznych (EFA) – cd. • zastosowane będą współczynniki ważenia i konwersji służące do wyliczania powierzchni przeliczeniowych obszarów EFA, poprzez pomnożenie rzeczywistej powierzchni elementów liniowych i punktowych obszarów EFA przez określony współczynnik. • Przewidywany zakres: • ok. 91% gospodarstw będzie zwolnionych z obowiązku realizacji tej praktyki, • powierzchnia gruntów ornych podlegająca realizacji EFA stanowić będzie ok. 54% całkowitej powierzchni gruntów ornych w Polsce. 17

18. Płatność dla młodych rolników Płatność dla młodych rolników jest dodatkowym wsparciem przyznawanym corocznie rolnikom aktywnym, spełniającym status młodego rolnika - przez okres nie dłuższy niż 5 lat liczony od dnia założenia gospodarstwa rolnego. Na ten cel planuje się przeznaczyć 2% koperty krajowej. 18

19. Płatność dla młodych rolników – cd. • płatność dla młodych rolników jest dodatkowym wsparciem przyznawanym corocznie rolnikom aktywnym, spełniającym status młodego rolnika - przez okres nie dłuższy niż 5 lat liczony od dnia założenia gospodarstwa rolnego, • na ten cel planuje się przeznaczyć 2% koperty krajowej, • Za młodych rolników uznaje się osoby fizyczne: • a) które po raz pierwszy zakładają gospodarstwo rolne jako kierujący gospodarstwem rolnym lub które założyły już takie gospodarstwo rolne w ciągu pięciu lat przed pierwszym złożeniem wniosku w ramach systemu jednolitej płatności obszarowej, oraz • b) których wiek w roku składania wniosku nie przekracza 40 lat. • Za młodych rolników mogą zostać uznane również osoby prawne, pod warunkiem, że choć jedna osoba fizyczna, spełniająca kryteria młodego rolnika, sprawuje efektywną i długoterminową kontrolę nad osobą prawną (samodzielnie lub z innymi osobami, niekoniecznie „młodymi”). 19

20. II. ELEMENTY DOBROWOLNE W SYSTEMIE PŁATNOŚCI BEZPOŚREDNICH • płatności dla małych gospodarstw, • płatności związane z produkcją, • przejściowe wsparcie krajowe, • płatności dodatkowe. 20

21. Płatności dla małych gospodarstw • Proponuje się, aby wysokość wsparcia była obliczana jako suma wszystkich płatności, do których otrzymania rolnik byłby uprawniony, gdyby pozostał w systemie standardowym; • Rolnicy korzystający z tej formy płatności w zamian za trwałe przekazanie gospodarstwa innemu rolnikowi na powiększenie mogą otrzymać rekompensatę z PROW - 120% rocznej płatności, do otrzymania której beneficjent kwalifikowałby się w ramach systemu dla małych gospodarstw w I filarze WPR. Przewidziano na ten cel w projekcie PROW ok. 130 mln EUR. 21

22. Płatności dla małych gospodarstw – cd. • Małe gospodarstwa mogą również ubiegać się o środki z II filaru w ramach poddziałania „Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw (Restrukturyzacja małych gospodarstw)”. Pomoc będzie przyznawana w postaci premii w wysokości do 60 tys. zł. • Przewidywany zakres wsparcia w I filarze*: • liczba rolników „kwalifikujących” się do wsparcia - ok. 680 tys. (ok. 50%) • całkowita powierzchnia objęta wsparciem - ok. 1,8 mln ha (ok. 13%) • *Przyjęto, że maksymalna kwota wsparcia (1250 EUR/gosp.) odpowiada wysokości płatności uzyskiwanej w systemie standardowym przez gospodarstwa o powierzchni 5 ha. 22

23. Płatności związane z produkcją • Celem wsparcia jest utrzymanie obecnych poziomów produkcji • Wsparcie realizowane będzie tylko w sektorach lub regionach w trudnej sytuacji i szczególnym znaczeniu ze względów gospodarczych, społecznych lub środowiskowych • MRiRW planuje przeznaczyć na realizację płatności związanych z produkcją łącznie15% rocznych kopert finansowych na płatności bezpośrednie, w tym 2% na wsparcie do upraw roślin wysokobiałkowych. • Sektory, które mogą być objęte wsparciem: zboża, nasiona oleiste, rośliny wysokobiałkowe, rośliny strączkowe, len, konopie, ryż, orzechy, ziemniak skrobiowy, mleko i przetwory mleczne, nasiona, mięso baranie i mięso kozie, wołowina i cielęcina, oliwa z oliwek, jedwabniki, susz paszowy, chmiel, burak cukrowy, trzcina cukrowa i cykoria, owoce i warzywa oraz zagajniki o krótkiej rotacji • Ostateczne wysokości stawek określane będą co roku na podstawie wielkości dostępnej koperty finansowej oraz liczby hektarów lub liczby zwierząt zakwalifikowanych do wsparcia. 23

24. Płatności związane z produkcją – cd. MRiRW proponuje zastosowanie płatności związanych z produkcją w następujących sektorach: • bydło, • krowy, • owce, • kozy, • rośliny wysokobiałkowe, • chmiel, • skrobia ziemniaczana, • burak cukrowy, • pomidory, • owoce miękkie (truskawki i maliny), • len i konopie włókniste. 24

25. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do bydła: • na terenie całego kraju, • do zwierząt obojga płci (byki i jałówki) • w dwóch przedziałach wiekowych: 6-8 miesięcy oraz 12 – 24 miesiące - wsparcie dla bydła w wieku od 12 do 24 miesięcy przyczynia się do wsparcia zwierząt, które (w znacznej części) są utrzymywane w gospodarstwach nie posiadających krów mamek (zwierzęta po odstawieniu są odsprzedawane do dalszego opasu w innych gospodarstwach) a wsparcie bydła młodszego (6-8 miesięcy) pozwoli na pośrednie wsparcie również gospodarstw utrzymujących krowy mamki i prowadzące chów w sposób bardziej ekstensywny, • od 3-ciej do 50-tej sztuki w gospodarstwie. • Przewidywany zakres wsparcia do bydła: • szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok. 858 tys. sztuk zwierząt (49% krajowego pogłowia w tym wieku), • prognozowana stawka: ok. 139 EUR/szt. 25

26. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do krów: • na terenie całego kraju, • niezależnie od wielkości stada oraz niezależnie od kierunku produkcji (mięsny, mleczny) • do zwierząt w wieku od 36 miesiąca • od 3-ciej do 50-tej krowy w gospodarstwie. • Przewidywany zakres wsparcia do bydła: • szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok. 1 861 tys. sztuk zwierząt (80% krajowego pogłowia krów w tym wieku), • ze wsparcia skorzystałoby ok. 163 tys. rolników, tj. 38% wszystkich gospodarstw utrzymujących krowy • prognozowana stawka: ok. 110 EUR/szt. • Ponadto, rolnicy utrzymujący w swoich gospodarstwach krowy określonych ras zagrożonych wyginięciem, będą mogli skorzystać ze wsparcia w ramach PROW 2014-2020 (Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie). Prognozowana stawka płatności wynosi: 1 600 PLN/szt 26

27. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do owiec: • na terenie całego kraju, • do maciorek w wieku od 12 miesięcy • od 10-tej sztuki w gospodarstwie. • Przewidywany zakres wsparcia do bydła: • szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok. 152 tys. maciorek (ok 76% całej populacji maciorek w Polsce w wieku co najmniej 12 miesięcy ), • ze wsparcia skorzystałoby ok. 3,8 tys. rolników, tj. 49% wszystkich gospodarstw utrzymujących maciorki • prognozowana stawka: ok. 30 EUR/szt. • Ponadto, rolnicy utrzymujący w swoich gospodarstwach owce określonych ras zagrożonych wyginięciem, będą mogli skorzystać ze wsparcia w ramach PROW 2014-2020 (Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie). Prognozowana stawka płatności wynosi: 360 PLN/szt. 27

28. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do kóz: • na terenie całego kraju, • do samic kóz w wieku od 12 miesięcy • od 10-tej sztuki w gospodarstwie. • Przewidywany zakres wsparcia do bydła: • szacuje się, że wsparciem objętych zostanie ok. 30,9 tys. kóz, • ze wsparcia skorzystałoby ok. 8,5 tys. rolników, • prognozowana stawka: ok. 15 EUR/szt. • Ponadto, rolnicy utrzymujący w swoich gospodarstwach kozy określonych ras zagrożonych wyginięciem, będą mogli skorzystać ze wsparcia w ramach PROW 2014-2020 (Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie). Prognozowana stawka płatności wynosi: 580 PLN/szt. 28

29. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do roślin wysokobiałkowych: • Wsparcie w tym sektorze będzie przyznawane na podobnych warunkach, jak stosowana od 2010 r. specjalna płatność obszarowa do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych, tj. płatność powierzchniowa realizowana na terenie całego kraju. • Planuje się zastosowanie przedmiotowej płatności do wszystkich gatunków wspieranych obecnie w ramach wsparcia specjalnego, niemniej jednak trwają jeszcze prace nad potwierdzeniem możliwości zakwalifikowania ich do sektorów wymienionych w przepisach wspólnotowych. • Szacowana stawka płatności wyniesie ok. 326 EUR/ha. 29

30. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do chmielu: • Realizacja wsparcia w tym sektorze planowana jest jako płatność powierzchniowa. • Proponuje się przyznać płatności do plantacji chmielu wykorzystując w tym celu dotychczasową jej definicję. • Wsparciem objęte będą rejony, które zostały wskazane na potrzeby stosowanej certyfikacji, tj. rejon lubelski, rejon wielkopolski oraz rejon dolnośląski. • Planowane jest przyjęcie stawki 480 EUR/ha (maksymalna stawka stosowana w UE w poprzednich latach). 30

31. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do skrobi ziemniaczanej, buraków cukrowych, owoców miękkich oraz pomidorów: • planowana jest realizacja wsparcia w formie płatności obszarowej do powierzchni uprawy. • Szacowane stawki płatności wyniosą: • • ok. 373 EUR/ha (skrobia ziemniaczana), • • ok. 366 EUR/ha (burak cukrowy), • • ok. 230 EUR/ha (owoce miękkie), • • ok. 300 EUR/ha (pomidory). 31

32. Płatności związane z produkcją – cd. • Płatności do lnu i konopi włóknistych: • planowana jest realizacja wsparcia w formie płatności obszarowej do powierzchni uprawy. • szacowana wysokość pomocy w tym sektorze wyniosłaby ok. 189 EUR/ha. • Zgodnie z danymi GUS uprawą lnu włóknistego w kraju w 2013 r. zajmowało się 502 gospodarstwa rolne, a powierzchnia zasiewów wyniosła 669 ha. Natomiast uprawą konopi zajmowało się tylko 29 gospodarstw rolnych, a powierzchnia zasiewów wynosiła 291 ha. • Zgodnie z powyższym całkowita powierzchnia uprawy lnu i konopi włóknistych w 2013 r. wynosiła 960 ha. 32

33. Przejściowe wsparcie krajowe • Z uwagi na fakt, że tytoń nie został wymieniony wśród sektorów, które mogą być objęte wsparciem związanym z produkcją w ramach zreformowanego systemu wsparcia bezpośredniego, MRiRW rozważa stosowanie przejściowego wsparcia krajowego w sektorze tytoniu. • W przypadku uruchomienia takiego mechanizmu, możliwa byłaby kontynuacja stosowania wsparcia niezwiązanego z produkcją w tym sektorze i przeznaczenie na ten cel łącznie ok. 180 mln EUR w latach 2015-2020. • Zgodnie z przepisami unijnymi, pomoc ta ma charakter degresywny, tj. co roku dopuszczalny próg procentowy jest mniejszy o 5 punktów procentowych. 33

34. Płatności dodatkowe • Państwo członkowskie może wykorzystać do 30% rocznej krajowej koperty finansowej na dodatkową płatność obszarową. • Płatność ta może być przyznawana do ustalonej przez państwo członkowskie powierzchni kwalifikujących się hektarów we wszystkich gospodarstwach, ale w Polsce w liczbie nie większej niż 30 ha. • Płatność dodatkowa pozwala na ukierunkowanie części krajowego pułapu środków na małe i średnie gospodarstwa. • Stawka płatności dodatkowych nie może być wyższa niż 65% średniej krajowej płatności na hektar. • Na ten cel MRiRW planuje przeznaczyć 8,3% koperty krajowej • W przypadku niewprowadzenia płatności dodatkowych konieczne będzie zastosowanie redukcji płatności (degresywność) o co najmniej 5% dla kwot przekraczających 150 tys. EUR jednolitej płatności obszarowej 34

35. Płatności dodatkowe – cd. MRiRW przedstawiłdwa warianty wdrożenia płatności dodatkowych(warianty A i B) oraz wariant dla scenariusza, w którym element ten nie jest stosowany(wariant C) 35

36. Płatności dodatkowe – cd. • Wariant dla scenariusza, w którym płatności dodatkowe nie są stosowane: • Wariant C: • JPO: 131 EUR/ha • płatność za zazielenienie: 74 EUR/ha • JPO + płatność za zazielenienie = 205 EUR/ha. • W tym przypadku konieczne będzie zastosowanie redukcji płatności (degresywność) o co najmniej 5% dla kwot przekraczających 150 tys. EUR jednolitej płatności obszarowej, a środki te zostaną przesunięte do PROW 2014-2020. 36

37. Płatności dodatkowe – cd. Tab. 2. Szacowane skutki wprowadzenia mechanizmu redukcji płatności 37

38. Płatności dodatkowe – cd. • Warianty A i B: • Wariant A: • JPO: 110 EUR/ha • płatność za zazielenienie: 74 EUR/ha • JPO + płatność za zazielenienie = 184 EUR/ha • Płatność dodatkowa: • w przedziale od 5,01 ha do 10 ha: 20 EUR/ha • w przedziale od 10,01 ha do 30 ha: 80 EUR/ha • Wariant B: • JPO: 110 EUR/ha • płatność za zazielenienie: 74 EUR/ha • JPO + płatność za zazielenienie = 184 EUR/ha • Płatność dodatkowa: • w przedziale od 3,01 ha do 10 ha: 26 EUR/ha • w przedziale od 10,01 ha do 30 ha: 62 EUR/ha 38

39. Płatności dodatkowe – cd. Tab. 3. Łączne stawki wsparcia w różnych wariantach wdrożeniowych 39

40. Płatności dodatkowe – cd. Wyk. 1. Procentowa zmiana łącznej kwoty (JPO + zazielenienie + płatność dodatkowa) na gospodarstwo w wariantach A i B w stosunku do wariantu C Wariant B Wariant A 40

41. Płatności dodatkowe – cd. Wyk. 2. Struktura gospodarstw w Polsce i w województwie zachodniopomorskim 41

42. Płatności dodatkowe – cd. Wyk. 3. Struktura gospodarstw w województwie zachodniopomorskim 42

43. Płatności dodatkowe – cd. Wyk. 4. Zmiana wojewódzkich kopert w wariantach A i B Wariant B Wariant A 43

44. System płatności bezpośrednichw latach 2015 - 2020 Konsultacje do 11 lipca br. Prosimy o przysyłanie uwag na adres: konsultacje.platnosci@minrol.gov.pl 44

45. Dziękuję za uwagę Jarosław Rzepa Opracowanie: Jarosław Rzepa Mariusz Płocharski 45