KONFERENCJA A KTUALIZACJA S TRATEGII R OZWOJU W OJEWÓDZTWA L UBELSKIEGO - K ONTEKST L OM

1. KONFERENCJA • AKTUALIZACJA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO • - KONTEKST LOM • Bogdan Kawałko • Dyrektor LUBLIN, 24 lipca 2012 r.

2. Plan prezentacji Prezentacja Założeń aktualizacji Strategii Uwarunkowania aktualizacji SRWL Pozycja rozwojowa regionu i LOM Założenia Strategii – kontekst LOM Wnioski, wyzwania, pytania do dyskusji

3. Wprowadzenie - cel konferencji Debata publiczna nad Założeniami aktualizacji strategii • Cykl spotkań organizowanych w ramach publicznej debaty nad Założeniami aktualizacji strategii • Puławy – 19 czerwca • Chełm – 26 czerwca • Biała Podlaska – 28 czerwca • Zamość – 3 lipca • Lublin • LOM – 24 lipca • środowiska naukowe i przedsiębiorcy

4. Wprowadzenie - uczestnicy spotkania • 45 jednostek samorządu terytorialnego, w tym: • Powiaty: • Lubartowski • Lubelski • m. Lublin • Łęczyński • Świdnicki • 40 gmin

5. Założenia SRWL - rola założeń Założenia mają na celu • określenie przestrzeni strategicznej dla opracowania nowej generacji Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego, • wskazanie sposobów oraz możliwości wyboru mechanizmów pozwalających na wykorzystanie dostosowanych do charakteru regionu narzędzi rozwoju, • zapewnienie transparentności i partycypacji społecznej w budowaniu Strategii.

6. Założenia Strategii - zasady • Strategia będzie opracowywana w oparciu o 6 głównych zasad: • Podwójnej spójności • z dokumentami strategicznymi opracowanymi na poziomie UE oraz krajowym, • z dokumentami strategicznymi na poziomie regionalnym • Partnerstwa • zaangażowanie partnerów społeczno-gospodarczych • Elastyczności • dostosowanie i korygowanie pierwotnych założeń strategii do zmieniającego się otoczenia i uwarunkowań • Trwałości i zrównoważonego rozwoju • wykorzystanie endogenicznych potencjałów, • efektywne i racjonalne korzystanie z zasobów

7. Założenia Strategii - zasady • cd. • Koncentracji • tematycznej czyli zdefiniowanie • endogenicznych potencjałów rozwojowych, • przewag konkurencyjnych, • barier wykorzystania przewag, • sposobów przełamania barier. • terytorialnej (place basedpolicy), zdefiniowanie obszarów geograficznych, dla których istnieje potrzeba wzmacniania specyficznych potencjałów, bądź przełamywania barier rozwojowych • Wiarygodności danych (GUS, Eurostat, ekspertyzy itp.)

8. Założenia Strategii wobec nowej perspektywy • Wzmocnienie roli i funkcji koordynacyjnej Strategii • Zintegrowanie z planowaniem przestrzennym • Redukcja celów do 3 – 4 najważniejszych • Zmiana z podejścia wyrównawczego na politykę zorientowaną terytorialnie (place basedpolicy), terytorializacja: • Obszary Strategicznej Interwencji (OSI), • Obszary Funkcjonalne (OF) • Obszary Problemowe (OP) • Wieloszczeblowe zarządzanie - mobilizowanie regionalnych i lokalnych aktorów i inicjatyw • Zorientowanie na konkretne cele, rezultaty i efekty • Wyselekcjonowanie głównych potencjałów rozwojowych i oparcie rozwoju regionu o ich wykorzystanie

9. Założenia SRWL - przesłanki i uwarunkowania aktualizacji • Uwarunkowanie globalne, a także krajowe, tj.: • procesy globalizacji, • funkcje granicy, • zwiększające się koszty energii, • nowy model polityki regionalnej, • nowe wyzwania i potrzeby regionu • i inne • Dokumenty programowe i strategiczne • Przepisy prawne 9

10. Przesłanki aktualizacji - dokumenty programowe i strategiczne Pakiet rozporządzeń dla Polityki Spójności Strategia UE: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Dokument przyjęty Wspólna Polityka Rolna oraz Polityka Rybacka Dok. w trakcie oprac./aktualizacji

11. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 - 2020 • Triada celów KSRR 2010 - 2020: 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów 2. Budowa spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych Konkurencyjność Cel 1 Spójność Cel 2 Sprawność Cel 3 3. Usprawnianie procesów planowania i realizacji polityk publicznych mających wpływ terytorialny Cel strategiczny Efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych potencjałów rozwojowych 11

12. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 - 2020 • Cel 1 Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów 1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji poza ośrodkami wojewódzkimi 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne

13. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 - 2020 • Cel 2 2.1 Wzmacnianie spójności w układzie krajowym, 2.2 Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe, 2.3 Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, 2.4 Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE, 2.5 Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich. • Cel 3 • zagadnienia instytucjonalno-prawne

14. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 • Zgodnie z przyjętą przez RM Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030Lublin uznany został jako jeden z głównych krajowych ośrodków miejskich pełniących funkcje metropolitalne • KPZK nakłada również konieczność opracowania na poziomie regionalnym planów zagospodarowania przestrzennego i strategii rozwoju dla obszarów metropolitalnych

15. KPZK 2030 - a PZP WL Potencjały obszarów funkcjonalnych (w trakcie prac nad PZP WL)

16. Założenia Krajowej Polityki Miejskiej • Na poziomie rządowym trwają prace nad opracowaniem Krajowej Polityki Miejskiej • Obecnie toczy się debata nad projektem Założeń KPM • Jednym z wyzwań wskazanych w projekcie KPM jest: • poprawa jakości planowania, zarządzania i współpracy międzygminnej, w tym na obszarach funkcjonalnych miast oraz poprawa systemu finansowania, a także uwarunkowań prawnych rozwoju ośrodków miejskich

17. Instrumenty polityki regionalnej - przykłady • Kontakt terytorialny • programowy instrument koordynacji służący poprawie efektywności działań rozwojowych (głównie inwestycyjnych) ukierunkowanych terytorialnie, realizowanych przez różne podmioty publiczne i ustalonych w procesie uzgodnień pomiędzy nimi. • ITI (Zintegrowane Inwestycje Terytorialne) • obszary, gdzie istnieje konieczność zaangażowania wsparcia z więcej niż jednego priorytetu z jednego lub kilku programów operacyjnych, • Przewiduje on możliwość delegowania zarządzania i wdrażania ITI na niższy poziom np. do władz lokalnych. • Grant globalny • część pomocy, której wdrażanie i zarządzanie może zostać powierzone jednemu lub kilku pośrednikom, w tym władzom lokalnym, • wykorzystywana do wspierania lokalnych inicjatyw rozwojowych.

18. Gdzie może zostać zastosowane podejście terytorialne* Relacje OF – OSI – OP • Najważniejsze OF/OSI/OP punktu widzenia wyzwań i celów rozwoju terytorialnego całego kraju: KSRR • 3 OSI „konkurencyjnościowe” (cel 1) • 5 OSI „spójnościowych” = OP (cel 2) KPZK • 4 wybrane OF (przyrodnicze) • Relacje OF-OSI-OP na potrzeby programowania polityki spójności * Źródło: MRR

19. Gdzie może zostać zastosowane podejście terytorialne* Rodzaje obszarów : * Źródło: MRR

20. Wyznaczenie OSI – propozycje podejścia* Trzy główne nurty do zastosowania w programach operacyjnych Realizacja polityk za pomocą zintegrowanego podejścia terytorialnego może być prowadzona na trzy sposoby: • Zaprojektowanie specjalnych osi priorytetowych – dla OSI i OF w programach operacyjnych (zwłaszcza regionalnych) lub skonstruowanie specjalnych programów • Rozwiązania kombinowane – różne mechanizmy zapewniające premiowanie wsparcia na rzecz OSI w ramach „zwykłych” (tematycznych) priorytetów programów sektorowych i regionalnych. • Zastosowanie algorytmów podziału środków pomiędzy województwa uwzględniających wiele czynników. M.in. algorytm uwzględniający potencjały i potrzeby wybranych OSI, OP. * Źródło: MRR

21. Podstawowe wyzwanie - przełamywanie niedorozwoju ! • Przyspieszenie zmian strukturalnych, m.in.: • rozwój sektorów o wyższej produktywności (przemysłów zaawansowanych technologicznie i usług wiedzy); • podnoszenie poziomu kwalifikacji • przeciwdziałanie „drenażowi mózgów” • Wsparcie rozwoju firm i przedsiębiorczości (baza dochodowa); • zwiększanie dostępności komunikacyjnej ośrodków wzrostu - uzyskanie spójności funkcjonalnej (zewnętrznej i wewnętrznej).

22. Pozycja rozwojowa województwa lubelskiego START do budowania i modelowania przyszłości regionu

23. Pozycja rozwojowa - uwarunkowania rozwoju województwa Przyszły rozwój województwa lubelskiego warunkowany będzie: Efektywnym wykorzystywaniem właściwie zidentyfikowanych potencjałów rozwojowych województwa Odważnym zaprojektowaniem i realizacją projektów prorozwojowych, zintegrowanych i innowacyjnych

24. Pozycja rozwojowa województwa lubelskiego Ilość wytwarzanego PKB na jednostkę powierzchni

25. Pozycja rozwojowa województwa lubelskiego Potencjał finansowy samorządów Zamożność samorządów – dochody na mieszkańca w 2011r. (metoda decylowa) • Gminy o najniższej zamożności per capita zlokalizowane są głównie w południowej części województwa • Najwięcej gmin bardziej zamożnych występuje w okolicach miast: Łęczna, Biała Podlaska, Puławy, Lublin, Zamość • Lublin – 15. miejsce wśród miast wojewódzkich (3170 zł/os.) • Powiaty grodzkie: Zamość – 13. miejsce, Biała Podlaska 31. miejsce, Chełm - 37. miejsce Źródło: Pismo Samorządu Terytorialnego Wspólnota, Nr 27-28/1085-1086

26. Pozycja rozwojowa województwa lubelskiego PKB per capita w 2009 roku, w podregionach NUTS 3 • Obszary funkcjonalne największych miast stanowią bieguny wzrostu • - generują największą wartość PKB zarówno w skali kraju jak i regionów • Wszystkie podregiony z terenu województwa lubelskiego charakteryzuje wskaźnik PKB per capita poniżej średniej dla Polski • Polska = 100% Źródło: GUS

27. Pozycja rozwojowa - ludność Saldo migracji (2010) • W województwie lubelskim utrzymuje się ujemny bilans migracyjny: • ok. -5 tys. os w 2010 r. • Dodatnie saldo migracji w strefach podmiejskich: Lublina, Zamościa, Puław, Białej Podlaskiej, Chełma • Największy ubytek migracyjny dotyczy miast regionu oraz gmin z południowo-wschodniej części województwa Oprac. własne 2012 Dane GUS

28. Pozycja rozwojowa - ludność Saldo przyrostu naturalnego (2010) • W województwie lubelskim notowany jest ujemny przyrost naturalny • ponad -400 os w 2010r. • Dodatni przyrost naturalny notowany jest w miastach i strefach podmiejskich: Lublina, Białej Podlaskiej, Zamościa, Łęcznej, Biłgoraja • Najniższy wskaźnik przyrostu naturalnego charakteryzowała przede wszystkim gminy wiejskie Oprac. własne 2012 Dane GUS

29. Pozycja rozwojowa - wskaźnik obciążenia demograficznego • Liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób w wieku produkcyjnym Oprac. własne 2012 Dane GUS za 2010 r.

30. Pozycja rozwojowa województwa lubelskiego Dojazdy do pracy Źródło: GUS

31. Pozycja rozwojowa - migracje Dojazdy do pracy mieszkańców województwa lubelskiego • Największa liczba osób dojeżdżających do pracy dotyczy miasta Lublina – codziennie przyjeżdża do pracy 26,8 tys. osób. • W tym czasie z Lublina do innych gmin wyjeżdżało niemal pięciokrotnie mniej bo tylko 5,7 tys. osób. • Lublin posiada największe dodatnie saldo codziennych dojazdów (21,7 tys. osób). • Z 213 gmin województwa lubelskiego dodatnie salda posiadaj tylko 22, przy czym w 14 przypadkach są to miasta • Oprac. GUS • Dane GUS za 2006 r.

32. Pozycja rozwojowa - migracje Kierunki dojazdów do pracy Oprac. P. Śleszyński 2012

33. Pozycja rozwojowa - przedsiębiorczość • Widoczna jest koncentracja podmiotów gosp. wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności w strefach oddziaływania miast, głównie Lublina, Zamościa, Białej Podlaskiej Oprac. własne 2012 Dane GUS za 2010 r.

34. Pozycja rozwojowa - przedsiębiorczość Największe firmy regionu Złota setka

35. Prognoza demograficzna do 2035 roku W województwie lubelskim • do 2035 roku nastąpi ubytek ludności o około 13% mieszkańców • Prognozowany ubytek ludności nastąpi głównie w miastach -16% (w skali województwa) • Na wsi liczba ludności spadnie w stosunku do 2010 r. o -10% Oprac. własne 2012 Dane GUS

36. Prognoza demograficzna do 2035 roku Ogółem • W skali województwa jedynie w powiecie lubelskim prognozowany jest ogólny przyrost liczby ludności: +18% • Najbardziej narażone na problemy wyludniania będą powiaty: • rycki: -34% • hrubieszowski: -29% • włodawski: -26% • krasnostawski: -25% • tomaszowski : -25% Oprac. własne 2012 Dane GUS

37. Prognoza demograficzna do 2035 roku W miastach • Dodatnie saldo liczby ludności w miastach prognozowane jest jedynie w miastach powiatuzamojskiego: +1% • Najbardziej narażone na wyludnianie miast będą powiaty: • rycki: -53% • włodawski : -34% • opolski: -30% • chełmski: -27% • tomaszowski: -27% Oprac. własne 2012 Dane GUS

38. Prognoza demograficzna do 2035 roku Obszary wiejskie • Dodatnie saldo liczby ludności na wsi prognozowane jest w powiatach: • lubelskim: +21% • łęczyńskim: +4% • świdnickim: +2% • Najbardziej narażone na wyludnianie wsi będą powiaty: • hrubieszowski : -37% • krasnostawski : -28% • tomaszowski : -24% Oprac. własne 2012 Dane GUS

39. Lubelski Obszar Metropolitalny - myślenie strategiczne • Jak pokazują doświadczenia światowe, głównymi centrami rozwoju we współczesnej gospodarce są metropolie. • Stają się one „wyspami innowacji” • LOM oraz trafne określenie jego roli w strategii rozwoju może otworzyć nowe szanse na dodatkowe środki na rozwój (np. Kontrakt Terytorialny, instrumenty polityki spójności)

40. Perspektywa LOM w 1971 r. - ujęcie historyczne

41. Lubelski Obszar Metropolitalny - miejsce w Strategii • W Nowej Strategii Regionu,LOM rozpatrywany może być w trzech wymiarach:Regionalnym, Krajowym, Europejskim • Regionalny • jeden z głównych potencjałówrozwoju, • Krajowy • Centrum naukowe i wiedzy, innowacyjno-gospodarcze dla Polski Wschodniej, • Europejski • funkcje Współpracy Wschodniej • funkcje administracyjno-gospodarcze dlaEuropy

42. Lubelski Obszar Metropolitalny - podejście terytorialne • Lubelski Obszar Metropolitalny postrzegany jako: • obszar funkcjonalny (KPZK) • obszar problemowy (konflikty przestrzenne, funkcjonalne i inne) • potencjalny obszar strategicznej interwencji (KSRR)

43. Lubelski Obszar Metropolitalny - teza główna • TEZA GŁÓWNA • Nie da się zbudować dobrej Strategii Regionu • bez dobrej Strategii LOM oraz Lublina – i odwrotnie

44. ? Lubelski Obszar Metropolitalny - jako potencjał rozwojowy regionu • PYTANIE • (problem) • Jak wykorzystać potencjał Lublina oraz kształtującego się Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego (LOM) dla rozwoju: • Regionu Lubelskiego • Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego • Miasta Lublina

45. Pozycja rozwojowa Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego • Powierzchnia Oprac. własne 2012 Dane GUS

46. Pozycja rozwojowa Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego • Ludność w 2010 r. Oprac. własne 2012 Dane GUS

47. Pozycja rozwojowa Lubelskiego Obszaru Metropolitalnego • Gęstość zaludnienia, liczba JST Oprac. własne 2012 Dane GUS

48. Pozycja rozwojowa - ranking metropolitalności • Ranking Metropolitalności Miast Polskich (NORDEA METROX) • Składowe elementy: • - usieciowienie i koncentracja procesów • - siła i nowoczesność gospodarki • - jakość i rozmach życia • Lublin – 11. miejsce Źródło: Dzienni Wschodni

49. Pozycja rozwojowa - Wyzwania LOM • Poprawa zewnętrznej dostępności komunikacyjnejregionu • Skomunikowanie i integracja wewnętrzna LOM • Niewielka liczba rozwiniętych funkcji metropolitalnych • Rosnące, lecz wciąż niewielkie • znaczenie Lublina w sieci miast • Polskich • - poprawa konkurencyjności • - zwiększenie poziomu inwestycji zewnętrznych

50. Pozycja rozwojowa - oddziaływanie Lublina Budownictwo mieszkaniowe • W latach 2006 – 2010 zauważalne jest : • nasilenie budownictwa mieszkaniowego • wzrost liczby mieszkań oddanych do użytkowania Źródło: GUS