İSTATİSTİKSEL PROSES KONTROL

1. İSTATİSTİKSEL PROSES KONTROL

2. Kalite Yönetimi Kalite Kontrol • Kalite kontrol, en ekonomik, en kullanışlı ve tüketiciyi her zaman memnun eden kaliteli bir ürünü geliştirmek, tasarlamak, üretmek ve bakımını yapmak demektir. • Kalite kontrol, amaçlara ulaşmak için gereken önlemleri almak olarak tanımlanabilir.

3. Kalite Yönetimi Kalite Kontrol • Kalite kontrolü yerine getirmede önemli olan bazı kavramlar vardır. Bunlar: • Standartlar • Tüketiciye Yönelim • Kalite • Fiyat • Miktar ve Teslim Tarihi

4. Kalite Yönetimi İstatistiksel Kalite Kontrol • Üretim işleminin normal koşullar altında kurulmasını ve yürütülmesini sağlamada çok önemli rol oynayan, bir aksaklık veya özel bir nedenle üretimin kontrol dışına çıkması halinde bu durumu hemen ortaya çıkartarak gerekli tedbirlerin zamanında alınmasını sağlayan metotların uygulanmasıdır. • Bir ürünün en ekonomik ve yararlı tarzda üretilmesini sağlamak amacıyla, istatistik prensip ve tekniklerinin üretimin tüm aşamalarında kullanılmasıdır.

5. Kalite Yönetimi İstatistiksel Proses Kontrol • İPK üretimin, önceden belirlenmiş kalite spesifikasyonlarına uygunluğunu sağlayan, standartlara bağlılığı hedef alan, uygun olmayan ürün üretimini en aza indirgemekte kullanılan bir araçtır. • Böylece Düzeltici ve Önleyici faaliyetlerin başlatılabilmesi için verilere dayalı karar verme olanağı sağlar.

6. Kalite Yönetimi Değişkenlik (Değişim) • Genel sebepler • Özel sebepler

7. Kalite Yönetimi İstatistiksel Proses Kontrolün Amaçları • Değişimin özel nedenlerini ortadan kaldırarak prosesi kontrol altında tutmak, • Önlemeyi esas alarak ilk defada yapılan hataları önlemek, • Proses çıktısını istenen dizayn kalitesine uydurmak, değişkenliği azaltmak.

8. Kalite Yönetimi İPK’ nın Yararları • Önceden prosesin durumunu belirlemeye imkan sağlar, • Üründeki değişkenlikler azalır, • Ürün kalitesi gelişir, • Hurda oranı azalır, • Etkin kapasite kullanımı artar, • Birim maliyet düşer, • Kontrol faaliyetleri azalır, • Kalitesizlik maliyetleri düşer, • Makine/Proses yeterliliğinin izlenmesine imkan sağlar, • Düzeltici ve önleyici faaliyet ihtiyaçlarını belirler.

9. Kalite Yönetimi İPK Süreci • Adım 1: • Kalite sistemini kurarken neyin kontrol edileceğinin, • Ürünün kalitesini etkileyen özelliklerin veya faktörlerin neler olduklarının belirlenmesi gerekmektedir.

10. Kalite Yönetimi İPK Süreci • Adım 2: • Kontrol edilmesi gereken prosesi değerlendirmek için verilerin toplanması gerekir. • Belli bir sürecin işleyişiyle ilgili bilgi gerektiğinde ana kütlenin tümü hakkında veri toplamak imkansızdır. Bu nedenle ana kütle içerisinden belli bir kütle incelenmek için örnek olarak alınır. • Örnek alınan kütleye de “örneklem” denilmektedir.

11. Kalite Yönetimi İPK Süreci • Adım 3: • Belirlenen kalite karakteristiklerinin ölçülmesi ve test edilmesi • Elde edilen verilerin ve kalite karakteristiklerinin test edilmesinde kullanılan tekniklerden bazıları; • Çetele Diyagramı • Histogram • Pareto Analizi • Sebep-Sonuç Diyagramı(Balık Kılçığı) • Gruplandırma • Serpilme Diyagramı • Kontrol Şemaları

12. Kalite Yönetimi Kontrol Şemaları (Shewart) • Kontrol şemaları, proseslerin girdilerini veya çıktılarını izlemek için kullanılan şemalardır. • Kontrol şemaları bir proseste kontrol altında tutulmak istenilen herhangi bir özelliğin zaman içindeki değişiminin grafiksel olarak gösterildiği çizelgelerdir. • Proseslerin sürekli olarak kontrolü, geçmiş tecrübelere dayanarak elde edilen bilgilerle sağlanabilir.

13. Kalite Yönetimi Kontrol Şemalarının Amaçları • Üretim sürecinin gerçek olanaklarını saptamak, • Sürecin çıktı kalitesini değiştirecek ayarlamalar yapmak, • Çıktıyı kontrol etmek.

14. Kalite Yönetimi Kontrol Şemaları • Proses kontrolünde cevaplandırılması gereken 3 soru vardır: • Proses ne zaman kontrol altındadır, ne zaman değildir? • Özel faktörlerin varlığı nasıl anlaşılır? • Özel faktör bulunmadığı nasıl ve ne ölçüde garanti edilebilir?

15. Kalite Yönetimi Kontrol Şemaları • İstatistiksel kontrol denilince önce toplanmış verilerin özelliklerinin belirlenmesi anlaşılır. • Bir veri kümesinin dağılımının belirli bir modele uygun olduğunun bilinmesi yapılacak analizi kolaylaştırır.

16. Kalite Yönetimi Kontrol Şemaları • Temel varsayımlar; • Normallik varsayımı (n>30), • Normal dagilim özelliklerine göre verilerin %99.73’ünün ± 3s aralığında olması

17. Kalite Yönetimi Kontrol Limitleri s s

18. Kalite Yönetimi Spesifikasyon Limitleri • Bir ürünün belirli özelliklerini yanılgıya meydan vermeyecek açıklıkta tanımlayan değerlere «Spesifikasyon» denir. • Herhangi bir spesifikasyonun sahip olduğu toleranslarının oluşturduğu değerlere de «Spesifikasyon Limitleri» denir. • Spesifikasyon limitleri ürünün planlanan şekilde çalışıp çalışmayacağını belirlemek için kullanılır. Bir prosesin spesifikasyon limitleri ihtiyaç duyulan durumu gösterir. Bu limitler amaçlar şeklinde yönetim tarafından belirlenmektedir.

19. Kalite Yönetimi Kontrol Limitleri ve Spesifikasyon Limitleri • Kontrol limitleri hiçbir zaman spesifikasyon limitleri demek değildir. • Bir proses spesifikasyonları karşılamadığı halde kontrol altında olabilir veya kontrol altında olmadığı halde spesifikasyonları karşılayabilir.

20. Kalite Yönetimi Kontrol Şemaları • Kontrol şemaları uyarı mesajları verirler ve grafik kontrol limitleri veya spesifikasyon limitleri çizgilerine çok yaklaştığı veya dışına çıktığı durumlarda önlem alınmasını sağlarlar. • Kontrol şemaları genelde kararlı olmayan prosesleri gözlemek ya da bir proseste bir değişiklik olduğunda erken uyarı sağlamak amacıyla kullanılır.

21. Kalite Yönetimi Kontrol Şemalarının Yorumlanması (Western Electric Kurallari) • Western Electric Kuralları, Western Electric şirketinin üretim departmanındaki özellikle görevlendirilmiş bir ekip tarafından oluşturulmuş kurallardır ve 1956’da Statistical Quality Control elkitabında yayınlanmıştır. Amaç, hat çalışanlarının ve mühendislerin kontrol şemalarının doğru bir yolla yorumlamalarını sağlamaktır. • Kontrol limitleri dışındaki noktalar • Proses ortalamasında ani bir kayma • Döngüler • Eğilimler (trendler) • Orta çizgide toplanma • Kontrol limitlerinde toplanma • Kararsızlık (karışık)

22. Kalite Yönetimi Kontrol Şemalarının Yorumlanması (Western Electric Kurallari) • Bir noktanın kontrol limitleri dışına çıkması halinde sürecin kontrol dışına çıktığı varsayılır. s s

23. Kalite Yönetimi Kontrol Şemalarının Yorumlanması (Western Electric Kurallari) • Orta çizginin aynı tarafında bulunan 3 ardışık noktadan 2’sinin,OÇ’nin aynı tarafında bulunan 2s uyarı limitlerinin dışında kalması halinde sürecin kontrol dışı olduğu düşünülür. s s

24. Kalite Yönetimi Kontrol Şemalarının Yorumlanması (Western Electric Kurallari) • 9 ya da daha fazla ardışık nokta OÇ’nin aynı tarafında kalıyorsa sürecin kontrol dışı olduğu düşünülür. s s

25. Kalite Yönetimi Kontrol Şemalarının Yorumlanması (Western Electric Kurallari) • 5 ardışık noktadan 4’ünün OÇ’ye göre aynı taraftaki 1s limitinin dışında kalması halinde sürecin kontrol dışı olduğu düşünülür. s

26. Kalite Yönetimi Kontrol Şemalarının Yorumlanması (Western Electric Kurallari) • Artan ya da azalan eğilime sahip en az 6 nokta olması halinde sürecin kontrol dışına çıktığı varsayılır. s s

27. Kalite Yönetimi Kontrol Şemaları Çeşitleri

28. Kalite Yönetimi X Kontrol Şeması • Bireysel ölçülerin ya da örnek ortalamalarının, istenilen ortalamaya ya da genel ortalamaya göre nasıl karşılaştırılacağını gösterir. • Ortalama şemasıdır. • Süreç ortalamasında zaman içerisinde meydana gelebilecek değişiklikleri takip etmek için kullanılır.

29. Kalite Yönetimi R Kontrol Şeması • Örnek içindeki bireysel gözlemlerin değişikliğini kaydeder. • Aralık şemasıdır. • Süreç değişkenliğinin zaman içerisindeki gelişimini takip etmek için kullanılır.

30. Kalite Yönetimi X ve R şemaları • X-R şemalarında kontrol standartlarının belli olması ya da olmaması durumuna göre kontrol limitleri belirlenir. • Bu iki şema birbirini tamamlayıcıdır. Çünkü, bir örnek hem kabul edilebilir ortalamaya hem de ölçümlerin uygun aralığına sahip olmalıdır ki süreç kontrol altındadır denilebilsin.

31. Kalite Yönetimi X-R şemaları-μ, σ biliniyor ise; • X Şeması için formüller;

32. Kalite Yönetimi X-R şemaları - μ, σ biliniyor ise; • R şeması için formüller;

33. Kalite Yönetimi X-R kontrol şemaları- μ, σ bilinmiyor ise; • n birimlik m tane örneğin ortalamalarının ortalaması alınarak proses ortalaması olan μ aşağıdaki formülle elde edilir ve genel ortalama grafiğinde orta çizgi olarak kullanılır.

34. Kalite Yönetimi X-R kontrol şemaları- μ, σ bilinmiyor ise; • X şeması limitleri:

35. Kalite Yönetimi X-R kontrol şemaları- μ, σ bilinmiyor ise; • R şeması limitleri

36. Kalite Yönetimi X-S kontrol şemaları • Üretimden alınan örneklerin büyüklükleri 10 veya daha fazla (n>=10) olduğunda R grafiği yerine S grafiği kullanılır. • n>=10 durumunda R’nin etkinliği, dolayısıyla güvenilirliği azaldığından dağılma ölçüsü olarak standart sapma tercih edilir. • S grafiği n<10 durumunda da kullanılır. Ancak, hesaplama kolaylığı bakımından R grafiği tavsiye edilir. • Diğer taraftan eğer örnek büyüklüğü değişken ise yani üretimden alınan örnekler farklı büyüklüklerde ise yine R grafiği değil de S grafiği kullanılır. • ve S kontrol şemalarında kontrol sınırları standartların belli olması ve olmaması durumlarına göre ayrı ayrı belirlenir.

37. Kalite Yönetimi X-S Kontrol Şemaları- μ, σ biliniyor • X şeması X-R şemasındaki hesaplamaların aynısı kullanılarak oluşturulur. • S şeması ise;

38. Kalite Yönetimi X-S Kontrol Şemaları- μ, σ bilinmiyor • X şeması:

39. Kalite Yönetimi X-S Kontrol Şemaları- μ, σ bilinmiyor • S şeması:

40. Kalite Yönetimi Örnek 1 • Bir tezgahın ürettiği parçalar arasından belirli aralıklarla beşer birim içeren 20 adet örnek seçilmiş ve parçaların uzunlukları 10 cm’ den uzaklıklar olarak belirlenmiştir. Bu bilgilere dayanarak kontrol grafiklerini çiziniz.

41. Kalite Yönetimi

42. Kalite Yönetimi Örnek 1 • X ve R şeması kullanılacaktır.

43. Kalite Yönetimi Örnek 1

44. Kalite Yönetimi Örnek 2 • Paketlenmiş bir tür gıda maddesinin ağırlığı kontrol grafikleri yardımıyla araştırılacaktır. Bu amaçla belirli aralıklarla alınmış 25 adet 4’ er birimlik örneklerle ilgili ölçüm değerleri, ortalamalar ve aralık değerleri tabloda verilmiştir. Bu bilgilere dayalı olarak kontrol şemalarını çiziniz ve yorumlayınız.

45. Kalite Yönetimi

46. Kalite Yönetimi Örnek 2 • X şeması için; • R şeması için formüller;

47. Kalite Yönetimi

48. Kontrol Grafiği Çiziminde Kullanılan Sabitler