MÖVZU: MUFTALAR.ÜMUMİ MƏLUMAT.ÖZ – ÖZÜNƏ AÇILMAYAN MUFTALAR. GƏNCƏ 2009

1. AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETI INFORMASIYA TEXNOLOGIYALARI, AQRAR MÜHƏNDİSLİK VƏ ENERGETİKAFAKULTƏSİ KƏND TƏSƏRRÜFATI TEXNİKASI VƏ MAŞIN HİSSƏLƏLRİ KAFEDRASI MÜHAZİRƏCİ: DOSENT İSMAYILOV SƏDİ BİNNƏT MÖVZU: MUFTALAR.ÜMUMİ MƏLUMAT.ÖZ – ÖZÜNƏ AÇILMAYAN MUFTALAR.GƏNCƏ 2009

2. PLAN: • MUFTALAR.ÜMUMI MƏLIMAT. • ÖZ - ÖZÜNƏ AÇILMAYAN MUFTALAR. • A). OYMAQLI MUFTALAR. • B). FLANSLI MUFTALAR. • C). DIŞLI MUFTALAR. • D). YUMRUCUQLU MUFTALAR. • E). OYNAQLI MUFTALAR. • Ə). OYNAQLI – BARMAQLI MUFTALAR

3. ƏDƏBIYYAT. • Ə.HƏSƏNOV. MAŞIN DETALLARI. MAARIF NƏŞRIYYATI, BAKI, 1979. • Z.KƏRIMOV VƏ BAŞQ.MAŞIN HISSƏLƏRINDƏN KURS LAYIHƏSI. MAARIF NƏŞRIYYATI, BAKI, 1983. • Z.KƏRIMOV.MAŞIN HISSƏLƏRI VƏ YÜKQALDIRICI – NƏQLEDICI MAŞINLAR. MAARIF NƏŞRIYYATI, BAKI, 1985.

4. 1. Muftalar .Ümumi məlumat.Valların uclarını və ya valların üzərində yerləşdirilən hissələri bir – birinə birləşdirməklə burucu momenti ötürən quruluşlara mufta deyilir. (şəkil 1). Standartlaşdırma təşkilatlarının təklifinə əsasən muftalar dörd sinifə ayrılır; öz-özünə açılmayan, idarə edilə bilən, özü idarə edilən və digər muftalar. Öz növbəsində muftaların sinifləri qruplara (mexaniki, hidravlik, elektromaqnit) yarımqruplara (sərt, konpensəedici, özüqərarlaşan, elastik qoruyucu, sərbəst gedişli); tərzinə görə friksion, sökülə bilən, sökülə bilməyən); konstruktiv icrasına görə (dişli,friksion,kürəli) bölünür. 2. Öz – özünə açılmayan muftalar. Buraya maşının iş prosesində hissələri bir-birindən ayrıl-mayan muftalar aiddir.Bu muftaların bir neçəsini nəzərdən keçirək. a)oymaqlı muftalar (şəkil 2) valların tuşoxluğu təmin edildikdə tətbiq lunur.Burucu moment val-dan oymağa və oymaqdan digər vala çiv (şək.2a) və ya işqil (şək.2b) vasitəsilə ötürülür. Diametri 20...100mm vallar üçün tətbiq olunur. Oymağin d=(1,5...1,8)d;L=(2...4)d;d1=0,2d

5. b)Flanslı muftalar (şək.3) bir -biri ilə boltlar vasitəsilə birləşdirilmiş iki yarımmufta-dan ibarətdir. Franslı muftalar diametri 12...220mm olan və 8...45000N·m moment ötü-rə bilən valları birləşdirmək üçündür. Boltlar araboşluğu ilə oturdularsa 1,3 F σ = ––––– ≤ [σd] Пd22 ––– 4 Boltlar araboşluqsuz oturdularsa Fk τ = ––––– ≤ [τ] Пd22 c)Dişli mufta daxili ilişməli evolvent dişləri olan iki qurşaqdan 1 və valın uclarına işgildə oturdulmuş iki dişli oy maqdan 2 ibarətdir (şək.4). Bu muftaların əsas ölçüləri valın dia-metrinə və Th=kT görə standart üzrə qəbul edildikdən sonra dişlər əzilmə-yə yoxlanılır: d σəz Az –– = kT 2

6. d)Yumrucuqlu diskli mufta və ya Oldhem muftası (şək.5) iki yarımmuftadan və aralıq diskdən ibarətdir.İş prosesində disk yarıqlarda sürüşərək oxların xətti və bucaq yerdəyişməsini kompensə edir. Sürtünməni azaltmaq məqsə-dilə diski yağlayırlar. Yumru-cuqlu diskli muftalar standart üzrə diametri 16...150mm və ötürəcəyi burucu moment 16...1600N·m olan vallar üçün hazırlanır. Muftanın nasazlığı diskdən çıxıntıların səthlərinin yeyilməsinə görə qiymətlən-dirilir.Təzyiqin səth üzrə xətti dəyişdiyi qəbul olunur (şək. 6) D – d d 2 D – d F · 2a = ––––– h · 2 ( –– + –– · ––––– ) = kT 4 2 3 2 12kT q = –––––––––––––––– ≤ [q] (2D + d) (D – d) h

7. e)Oynaqlı muftalar. Huk oynağı çəngəl-şəkilli iki yarımmuftadan və onları bir-biri ilə oynaqla birləşdiri-lən aralıq hissədən çar-pazdan ibarətdir. Diametri 8...40mm və ötürə biləcəyi moment 11,2...1120N·m, oxları ara-sındakı bu-caq α=450 olan valları birləşdirən oymaqlı muftalar standarta əsasən hazırlanır. ə)Oymaqlı-barmaqlı mufta iki flanslı yarım muftadan, konus uclu barmaqçıdanvə bar- maqçığa keçirilmiş elastik elementdən-qırçın lırezindən ibarətdir (şəkil 8). Bu muftalar elektrik mühərrikli intiqallarda çox geniş işlədilir. Konstruksiyası sadədir və dinamik yükləriyumşaldır, vallarda 0,2...0,5mm radial, 1...5mm oxboyu və α≤10çəpliyi konpensə edir. Oymaqlı-barmaqlı mufta valın diametrinə və ötürülən burucu momentə görə seçilir. Elastik element əzilməyə, barmaqlar isə əyilməyə hesablanır. 2kT F = ––––– zD1