EN ISO 9606

1. EN ISO 9606 • HOE HET NU IS … Nieuwe normen - Theo Bemelmans

2. INHOUD • Algemeen • Lasproces • Type lasverbinding • Basismateriaal en toevoegmateriaal • Afmetingen • Lasdetails • Onderzoek • Rapportage • Verlenging • Het certificaat Nieuwe normen - Theo Bemelmans

3. NORMEN WERELDWIJD Nieuwe normen - Theo Bemelmans

4. NORMEN WERELDWIJD • IIW (international institute of welding) • ISO (international standard organisation) • CEN (European committee for standardization) • Samenwerking … resolutie 19/84 verdrag van Wenen Nieuwe normen - Theo Bemelmans

5. Plaats van de norm in de industrie • Overeenkomst, contract, lastenboek - Tussen opdrachtgever en fabrikant • Eigen specificaties • Europese richtlijnen - Europese richtlijn, toepassingsnorm, basisnormen (vb. EN ISO 156xx – serie) • Wettelijke verplichting - Vb. apparaten onder druk (PED) Nieuwe normen - Theo Bemelmans

6. Kwalificatie van laspersoneel • Vroeger: NBN EN 287-1 (ISO 9606-1 1995): staal NBN EN 287-2 (ISO 9606-2 1995): aluminium NBN EN ISO 9606-3 1999: koper NBN EN ISO 9606-4 1999: nikkel NBN EN ISO 9606-5 2000: titaan en zirkonium • Toekomst: NBN EN ISO 9606-serie (>2003) Nieuwe normen - Theo Bemelmans

7. Certificatie • Uitgave onder EN 45013 (onafhankelijk daartoe gemachtigde organisatie) • Uitgave zonder accredidatie • Wetgeving Nieuwe normen - Theo Bemelmans

8. Eigendomsrechten • Lasser • Bedrijf • Certificerende organisatie Nieuwe normen - Theo Bemelmans

9. De WPS is de basis • Bevat gegevens over: - bedrijf, basismateriaal, toevoegmateriaal, lasnaadvoorbewerking, lasnaadopbouw, lasproces, laspositie, lasparameters • Een zo goed mogelijke instructie voor de lasser bij het uitvoeren van zijn kwalificatieproef • Ook de basis van een correcte weergave van de lasgegevens op het certificaat Nieuwe normen - Theo Bemelmans

10. Nieuwe symbolen en afkortingen • Basismateriaaldikte (t) versus lasmateriaaldikte (s) • Toevoegmateriaal • Extra aanduidingen • M : metaalvulling bij metaaldraad • P : snelstollende rutielvulling bij gevulde draad • V : rutiel/basische fluoride vulling bij gevulde draad • W: basische/fluoride, traag stollende slak bij gevulde draad • Y : basische/fluoride, snel stollende slak bij gevulde draad • Z : ander type vulling bij gevulde draad - B (basisch vulling) en R (rutiel vulling), nu ook voor gevulde draad Nieuwe normen - Theo Bemelmans

11. Nieuwe symbolen en afkortingen • Weinig gebruikte “gg” en “ng” zijn vervallen • Nieuwe symbolen: lw naar links lassen (autogeen) rw naar rechts lassen (autogeen) ml meerlagenlas sl éénlaagse las Nieuwe normen - Theo Bemelmans

12. Variabelen • Essentiële variabelen • Niet-essentiële variabelen Nieuwe normen - Theo Bemelmans

13. Variabelen • Essentiële variabelen: variabelen waarvoor een geldigheidsgebied is gedefinieerd en die essentieel zijn voor de toepassing • Niet-essentiële variabelen: variabelen die gespecifieerd moeten worden, maar waarvoor geen geldigheidsgebied is vastgelegd Nieuwe normen - Theo Bemelmans

14. Essentiële variabelen • Lasproces • Productvorm: plaat of pijp • Type verbinding: stompe las of hoeklas • Materiaalgroep • Toevoegmateriaal • Afmetingen • Laspositie • Lasdetails (nb, mb, ss, bs, sl, ml …) Nieuwe normen - Theo Bemelmans

15. Lasproces (EN ISO 4063) • 111: booglassen met beklede elektroden • 114: booglassen met gevulde draad zonder externe gasbescherming • 121: onder poederdek lassen met draadelektrode • 131: mig lassen • 135: mag lassen • 136: mag lassen met gevulde draad • 137: mig lassen met gevulde draad • 141: tig lassen • 15 : plasmalassen • 311: autogeen lassen met zuurstof-acetyleen-gasmengsel Nieuwe normen - Theo Bemelmans

16. Lasproces • Een verandering van lasproces vereist een nieuwe kwalificatie • Uitgezonderd: massieve draad (proces 135) is geldig voor metaalgevulde draad (proces 136) en omgekeerd Nieuwe normen - Theo Bemelmans

17. Lasproces • Gecombineerde lasprocessen: - één proefstuk waarin de verschillende lasprocessen worden toegepast - twee of meer afzonderlijke proefstukken per las- proces Nieuwe normen - Theo Bemelmans

18. Productvorm • Kwalificatieproeven in pijp met een buitendiameter van D > 25 mm zijn geldig voor plaat (was onbeperkt) • Lassen in plaat zijn geldig voor lassen in pijp • Voor de laspositie PA, PB en PC: voor pijp met een diameter > 150 mm (was alleen voor PA en PC) • Voor alle lasposities: voor pijpen met een diameter > 500 mm Nieuwe normen - Theo Bemelmans

19. Lasposities ( EN ISO 6947) Nieuwe normen - Theo Bemelmans

20. Type lasverbinding • Onderscheid tussen stompe en niet-stompe lassen in pijp en plaat • Kwalificatie als stompe of hoeklas - Als het uit te voeren werk voornamelijk uit hoeklassen bestaat, moet er een extra proef (hoeklas) uitgevoerd worden Nieuwe normen - Theo Bemelmans

21. Type lasverbinding • Opmerkingen: Stompe verbindingen dekken alle stompe verbindingen met uitzondering van branches Stompe verbinding in pijp gelast zonder backing dekken branches met een ingesloten hoek > dan 60° Geldigheidsgebied van een branch is gebaseerd op de buitendiameter van de aftakking Speciale situaties (moeilijke benadering …) voorverwarmen Nieuwe normen - Theo Bemelmans

22. Lasposities • De geldigheidsgebieden van de lasserskwalificatie zijn zo vastgelegd dat het aantal uit te voeren kwalificatieproeven niet onnodig groot wordt. • HL045 en JL045 kwalificeren voor alle hoeken Wanneer in pijp: • PF en PC worden gelast, dan is het geldigheids-gebied gelijk aan dat van HL045 • PG en PC worden gelast, dan is het geldigheids-gebied gelijk aan dat van JL045 Nieuwe normen - Theo Bemelmans

23. Lasposities • Diameters > 150 mm kunnen in twee verschillende lasposities worden gelast (PF of PG voor 2/3, PC voor 1/3), waarbij dus maar één proefstuk moet gelast worden Nieuwe normen - Theo Bemelmans

24. PROEFLASSEN • Afmetingen, lasproces, laspositie, materiaal en omstandigheden moeten met de praktijk overeenstemmen • Lassen in bijzijn van beoordelaar of beoordelende instantie • Eisen ten aanzien van de markering • WPS toepassen, werkinstructie voor de lasser • Belangrijk: lastijd, stop/start in grond- en in sluitlaag Nieuwe normen - Theo Bemelmans

25. ONDERZOEK • Bij RX: gehele inspectielengte • Bij breekproeven: daadwerkelijke breuk • Buigdoorn ook duidelijk, afhankelijk van de rek van het basismateriaal • Zijbuigproeven in plaats van dwarsbuigproeven als t > 12 • Uitsluitend buigproeven: plaats van start-stop op buiging beproeven • Voor pijp gelast met “bindingsfout-gevoelige” lasprocessen (131, 135, 136 metaalgevuld) of 311, aantal breek- of buigproeven doen Nieuwe normen - Theo Bemelmans

26. RAPPORTAGE • Schriftelijke rapportage is vereist • Zo nauwkeurig mogelijk vastleggen wat er is uitgevoerd Nieuwe normen - Theo Bemelmans

27. Beoordelingscriteria • Aluminium: ISO 10042/EN 30042 • Ten aanzien van buigproeven geldt: Een enkelvoudige onregelmatigheid van kleiner of gelijk aan 3 mm in willekeurig welke richting is niet toegestaan Onregelmatigheden die op de hoeken ontstaan zijn mogen worden genegeerd Staal: EN ISO 5817 (wordt vernieuwd, 2004?) - kwaliteitsniveau “klasse B“, uitwendige geometrische defecten “klasse C” Nieuwe normen - Theo Bemelmans

28. GELDIGHEIDSDUUR • De geldigheidsduur van de lasserskwalificatie begint op de dag van de proeflassen • Dit was onduidelijk in de oude EN 287; nu staat het echter éénduidig in de nieuwe norm (EN ISO 9606) Nieuwe normen - Theo Bemelmans

29. Zesmaandelijkse bevestiging • De geldigheidstermijn van de lassers-kwalificatie bedraagt twee jaar, met de opmerking dat iedere zes maanden door de lascoördinator of door verantwoordelijk personeel van de werkgever wordt bevestigd dat de lasser heeft gewerkt binnen het geldigheidsgebied van de kwalificatie Nieuwe normen - Theo Bemelmans

30. Tweejaarlijkse verlenging • Dit is een belangrijke verantwoordelijkheid die op de schouders rust van het lastoezicht in een bedrijf en de lasser zelf • Aantonen: - alle rapporten en ander bewijs moeten traceerbaar zijn naar de lasser en naar de WPS die gebruikt zijn - bewijs moet betrekking hebben op het volume van tenminste twee lassen en niet alleen op het oppervlak (RX, US, breek-of buigproeven) onderzocht gedurende de laatste zes maanden - de lassen moeten voldoen aan de acceptatiecriteria zoals die gelden voor de lasserskwalificatie - de testresultaten moeten laten zien dat de lasser onder de oorspronkelijke testomstandigheden heeft gewerkt, met uitzondering van dikte en pijpbuiten diameter Nieuwe normen - Theo Bemelmans

31. Kenmerk • EN ISO 9606- 1 135 P FW 1.2 S t10 PB ml • Het nummer van de norm • Lasproces volgens EN ISO 4063 • Halfproduct (plaat of pijp) • Type naad (stompe las of hoeklas) • Materiaalgroep (BM) (volgens EN ISO 15608) • Toevoegmateriaal • Afmetingen van het proefstuk (dikte, diameter) • Laspositie volgens EN ISO 6947 • Lasdetails Nieuwe normen - Theo Bemelmans

32. VAKKENNIS • Sterk aan te bevelen • Kennis over veiligheid, gezondheid • Inzetten van lassers met voldoende theoretische achtergrond is de verantwoordelijkheid van het bedrijf Nieuwe normen - Theo Bemelmans

33. Opwaarderen van 287 naar 9606 • Kwalificaties volgens EN 287 ½ die bestaan op het moment van uitgifte van deze norm (EN ISO 9606 ½) moeten aan het einde van hun geldigheid worden beoordeeld in overeenstemming met deze (nieuwe)norm Nieuwe normen - Theo Bemelmans