Projekt për Integrim Ndëretnik në Arsim

1. Projekt për Integrim Ndëretnik në Arsim Inkuadrimi i aktiviteteve përintegrimin ndëretnik në arsimnë shkollëTrajnimi për diseminim në nivel të shkollës2014 Qendra për të Drejtat e Njeriutdhe Zgjidhjen e Konflikteve

2. Agjenda e punës

3. Si do ta paraqisnit multikulturën në vizatim?

4. Cilat shoqëri janë multikulturore? • bashkekzistencë emë shumë kulturave në një hapësirëtë cilat, përveç asaj që e ndajnë hapësirën, edhe mbështeten në njëri-tjetrin për të siguruar ekzistencë të përbashkët • bashkekzistencë e më shumë kulturave në një hapësirë dhe të gjitha janë të pranuara dhe të respektuara • bashkekzistencë e më shumë • kulturave në një hapësirë

5. Multikultura si pjatë sallate 1. 2. 3. (1) Si ndjehen domatet në pjatë?? (2) Sa mund të kontaktojnë kastravecët dhe qepa? (3) Çka fitojnë e çka humbin kur janë të vendosura në atë vend në pjatë?

6. (1) Ndjehen të rrezikuar nga të tjerët dhe më së miri ndjehen kur janë bashkë në një kupëz. (2) Nuk kanë kontakte me kastravecëtdheqepët – distancohen nga ata sa më shumë që munden. (3) Ftojnë: ndjenjë të sigurisë/ humbin: mundësi për komunikim dhe njohje të kastravecëve dhe qepës. 1.

7. (1) Më mirë ndjehen kur grupohen bashkë dhe e kanë vendin e tyre në pjatë (2) Vetëm disa prej tyre mund të kontaktojnë me kastravecët dhe me qepën – të tjerët janë të izoluar dhe nuk kanë mundësi për kontakte (3) Fitojnë: ndjenjë të sigurisë/ humbin: mundësi që të gjithë të komunikojnë me kastravecët dhe qepën dhe t’i njohin (shumica dinë për të tjerët vetëm nga ajo që u përcjellin ata që kanë kontakte me ata) 2.

8. (1) Ndjehen mirë në secilën pjesë të pjatës, në çfarëdo mjedisi (2) Secila domate mund të kontaktojë lirshëm me kastravecët dhe qepën – në secilin moment është e njohur si domate (e ka ruajtur formën, ngjyrën dhe madhësinë e saj) (3) Fitojnë: mundësi për njohje, komunikim dhe bashkëpunim me kastravecët dhe qepën / humbin: ??? 3.

9. Multikultura është si tenxherja me çorbë? • Domatet janë zier me përbërës të tjerë • Nuk dallohen dhe tashmë nuk ndjehen si domate, por si pjesë e tërësisë së përbashkët • Në çorbë mund të dominojë shija e domateve, por kjo nuk është patjetër, nëse ka më ndonjë përbërës tjetër që është më shumë ose më “i fuqishëm” MULTIKULTURA ËSHTË ZËVENDËSUAR ME ASIMILIM

10. koekzistencë mesegreacion koekzistencëme paralelizëm koekzistencë me integrim Çfarë shoqërie multikulturore dëshirojmë?

11. Republika e Maqedonisë si shoqëri multikulturore/multietnike Shqiptarë Maqedonas 1. 2. 3. • Në cilën pjatë janë paraqitur marrëdhëniet ndërmjet: • Shqiptarëve, maqedonasve dhe serbëve? • Maqedonasve, shqiptarëve dhe turqve? • Shqiptarëve, maqedonasve ?

12. Hulumtimet dëshmojnë... 1. 2. 3. Shqiptarë Maqedonas Turq Romë Serbë

13. Si deri te shoqëria e mirëfilltë multikulturore/ multietnike? pa ndryshime nëarsimin përmes arsimit tëintegruar

14. Shkolla – kreatore e shoqërisë Si shkolla, edhe qytetarët

15. Nëse nxënësit e grupeve të ndryshme etnike/gjuhësore nuk njoftohen... • Nëse nuk ndërtojnë besim të ndërsjellë që në vegjëli, kur janë nxënës në shkollën fillore dhe të mesme ... • Nëse nuk mësojnë të komunikojnë dhe bashkëpunojnë mes vete ... ATËHERË ...

16. KUR TË RRITEN FQI KOLEG POLITIKAN FQI KOLEG POLITIKAN

17. Çka është arsimi multikulturor? ekspozimi i të gjithë nxënësve në përmbajtjepërmes të cilave njoftohen me kulturën e tjerëve(që të mundësohet kulturat pakicë të mësojnë edhe për veten, ndërsa ato shumicë të mësojnë edhe për ta) qëllimi është që të sigurohet respektim i tjerëve përmes njoftimit me kulturën e tyre futet përmes përmbajtjeve (verbale dhe të ilustruara) nga sfera e historisë, literaturës,muzikës, artit figurativ, etj. mundet, por nuk është e domosdoshme të mësohet përmes kontakteve me tjerët

18. Çka është arsim i integruar ndëretnik në RM? sigurim i sa është e mundshme më shumë aktiviteteve të përbashkëta ndërmjet nxënësve që mësojnë të ndarë sipas gjuhës mësimore (p.sh. maq dhe shq) apo mbi bazë tjetër (si rom) kur nuk është e mundshme përmes aktiviteteve mësimore, arrihet përmes aktiviteteve jashtëmësimore nuk është aq e rëndësishme se çfarë do të bëjnë nxënësit, por të bëjnë së bashku diçka që është në interes të përbashkët me rëndësi është produktinga aktiviteti i përbashkët (i përcaktuar përmes qëllimit të përbashkët), siç është i rëndësishëm edhe procesi i ardhjes deri te produkti (përmes bashkëveprimit të drejtpërdrejtë)

19. Qëllimi është që nxënësit të mësohen me bashkëveprimin i cili u është i domosdoshëm për jetesë kompetente në shoqëri multietnike të zvogëlohen paragjykimetpërmes kontaktit dhe bashkëveprimit ndërmjet pjesëtarëve të bashkësive të ndryshme etnike/kulturore të rritet bashkëpunimi – aktivitetet duhet të zhvillohen në atmosferë bashkëpunuese, e jo garuese të krijohen raporte të ndërvarësisë – produkti i aktiviteteve të varet nga pjesëmarrja e përbashkët e të gjithëve

20. Panair multikulturor i ushqimit • A është produkti(panairi)rezultat i aktivitetit të përbashkët të pjesëtarëve të bashkësive të ndryshme etnike/gjuhësore? Prej ku shihet kjo? • Vallë nëprocesin(përgatitja e panairit)është siguruar bashkëveprim i drejtpërdrejtë i pjesëtarëve të bashkësive të ndryshme etnike/gjuhësore? Prej ku shihet kjo?

21. Komuna 1 Një komunë, në të cilën ka dy shkolla me mësim në gjuhën shqipe, ka vendosur të organizojë një ngjarje me emrin „Panair multikulturor i ushqimit“. Tetëdhjetë nxënës janë shpërndarë në gjashtë grupe të cilat, pasi kanë bërë hulumtim rrënjësor të ushqimit tradicional të disa bashkësive etnike që jetojnë në RM, me ndihmën e prindërve të tyre kanë përgatitur nga dy ushqime tradicionale dhe nga një desert që zakonisht e përgatisin për festat më të rëndësishme familjare në shtëpitë e pjesëtarëve të bashkësive etnike. Më pas, bashkë me arsimtarët e vet i kanë vendosur stendat në të cilat e kanë ekspozuar ushqimin, të shërbyer në mënyrë tradicionale. Kështu, në panairin ka pasur gjashtë stenda: një me ushqim tradicional shqiptar, një me ushqim tradicional maqedonas, një me ushqim tradicional turk, një me ushqim tradicional rom, një me ushqim tradicional vllah dhe një me ushqim tradicional serb. Nxënësit e dy shkollave kanë pasur rastin t’i shikojnë të gjitha stendat dhe të shijojnë nga pak prej ushqimit të ekspozuar të bashkësive të ndryshme etnike.

22. Komuna 2 Një komunë, në të cilën ka një shkollë me mësim në gjuhën shqipe dhe një me mësim në gjuhë maqedonishte dhe turke dhe me numër të konsiderueshëm të nxënësve romë, ka vendosur të organizojë ngjarje të përbashkët me emrin „Panair multikulturor i ushqimit“. Nxënësit e secilës shkollë, me ndihmën e prindërve të tyre, kanë përgatitur nga dy ushqime tradicionale dhe nga një desert që zakonisht përgatiten në shtëpitë e pjesëtarëve të bashkësisë së tyre etnike për festat më të rëndësishme familjare. Më pas, bashkë me arsimtarët dhe prindërit e vet i kanë vendosur stendat në të cilat e kanë ekspozuar ushqimin, të shërbyer në mënyrë tradicionale. Kështu, në panairin ka pasur katër stenda: një me ushqim tradicional shqiptar, një me ushqim tradicional maqedonas, një me ushqim tradicional turk dhe një me ushqim tradicional rom. Nxënësit e dy shkollave kanë pasur rastin t’i shikojnë të gjitha stendat dhe të shijojnë nga pak prej ushqimit të bashkësive „tjera“ etnike. 

23. Komuna 3 Një komunë, në të cilën ka një shkollë me mësim në gjuhën shqipe dhe një me mësim në gjuhën maqedonishte dhe në gjuhën turke dhe me numër të konsiderueshëm të nxënësve romë, ka vendosur të organizojë një ngjarje të përbashkët me emrin „Panair multikulturor i ushqimit“. Nga 20 nxënës të secilit grup etnik të përfaqësuar në të dyja shkollat janë shpërndarë në katër grupe „të përziera“ me numër të barabartë të maqedonasve, shqiptarëve, romëve dhe turqve. Secili grup me ndihmën e tre prindërve, ka përgatitur ushqim tradicional për një bashkësi etnike: nga dy ushqime dhe nga një desert që zakonisht përgatiten në shtëpitë e pjesëtarëve të bashkësisë së caktuar etnike për festat më të rëndësishme familjare. Më pas, secili grup „i përzier“ i nxënësve, bashkë më një grup „të përzier“ të arsimtarëve dhe prindërve e ka vendosur stendën „e vet“ në të cilën ka ekspozuar ushqimin që e ka përgatitur, të shërbyer në mënyrë tradicionale. Kështu, në panairin ka pasur katër stenda me ushqime tradicionale: shqiptare, maqedonase, turke dhe rome. Nxënësit e dy shkollave kanë pasur rastin që t’i shikojnë të gjitha stendat dhe të shijojnë më pak nga ushqimi i bashkësive „tjera“ etnike.

24. Lidhja ndërmjet arsimit multikulturordhetë integruar ndëretnik arsimi multikulturor nuk është e domosdoshme të jetë i integruar, ndërsa e integruara është mirë të shoqërohet edhe me multikulturoren jo të gjitha aktivitetet multikulturore vetvetiu kontribuojnë për arsim të integruar

25. trajnime doracakë ndjekje, mbështetje dhe evaluimngakomunat ndjekje, mbështetje dhe evaluimnga institucionet ars. integrim i përmirësuar ndëretnik

26. Përmirësimiintegrimit ndëretnik • aktivitete të përbashkëta të/me nxënësve/it • aktivitete të përbashkëta të arsimtarëve • atmosferë dhe rrethim në shkollë • bashkëpunim me prindërit, bashkësinë dhe komunën

27. aktivitetet e përbashkëta me/të nxënës(ve) aktivitetet për participim demokratik: veprimi përmes organizatave të nxënësve mësimi i rregullt: Mësimi në disa lëndë, projekte më afatgjata në kuadër të lëndëve, mësimi në natyrë, orët e lira/aktivitetet e projektit aktivitetet më afatgjata jashtëmësimore: projekt-seksione, punëtori multikulturore, ekipe sportive aktivitetete afatshkurtra jashtëmësimore: piknikë, ekskursione, shfaqje, ahengje, vizita, punëtori njëditore, aksione në shkollë dhe në komunitet

28. aktivitete të përbashkëta të arsimtarëve BASHKËPUNIMI PROFESIONALplanifikimi i përbashkët i mësimit këmbimi i materialeve mësimore përgatitja e përbashkëte instrumenteve për notim përdorimi i materialeve të përgatitura nga të tjerët pjesëmarrja e përbashkët në trajnime dhe aktive profesionale realizim i AKTIVITETEVE TË PËRBASHKËTA me NXËNËSIT

29. atmosferë shkollore dhe rrethim ikonografi: karakteri multietnik i bashkësisë/vendit në fotografitë dhe tekstet në muret dokumente të shkollës: aktivitete për bashkëpunim ndëretnik dhe vizion/misionnëProgramin vjetor participim demokratik i nxënësve përmes organeve të nxënësve sensibilizim të nxënësvepërmes AShJ-sëdhepërmbajtjeve tjera mësimore dhe aktiviteteve jashtëmësimore përgatitje profesionale e arsimtarëve për punë në aktivitetet INA

30. bashkëpunim me prindërit bashkëpunim me bashkësinë bashkëpunim me komunën

31. Shkolla partnere shkollënëdy/tri gjuhë shkollënënjë gjuhë shkollënëgjuhëtjetër

32. aktivitete për ndryshimnë shkollë në bashkëpunim me shkolle partnere të mëvetësishme kontakt i drejtpërdrejtë aktivitete në vetë shkollën kontakt indirekt

33. shkollë njëgjuhësheaktivitete të pavarura për ndryshim • përgatitja profesionale e arsimtarëve • participimi demokratik i nxënësve përmes organeve të nxënësve • multikultura në dokumente dhe ikonografi • Sensibilizimi i nxënësve përmes Arsimit për shkathtësi jetësore dhe përmbajtjeve të tjera mësimore e aktiviteteve jashtëmësimore atmosfera dhe mjedisi i shkollës bashkëpunimi me prindërit, komunitetin dhe komunën

34. shkollë njëgjuhëshe aktivitete për ndryshim në bashkëpunim me shkollën partnere • aktivitete të përbashkëta afatshkurtra jashtëmësimore me nxënës(piknikë/ekskursione, festa/shfaqje, vizita) • aktivitete të përbashkëta më afatgjate jashtëmësimore me nxënës (projekt-seksione, punëtori multikulturore) • aktivitete të përbashkëta me nxënësit e mësimit të rregullt (orë të përbashkëta, projekte në kuadër të lëndëve) • bashkëpunim përmes organizatave të nxënësve aktivitete të përbashkëta me/të nxënës(ve) aktivitete të përbashkëta të arsimtarëve • aktivitete të përbashkëta me nxënës • bashkëpunim profesional ndërmjet arsimtarëve

35. shkollëdy/tregjuhësheaktivitetepërndryshim të pavarura në bashkëpunim me shkollë partnere njëgjuhëshe të gjitha llojet e aktiviteteve të përbashkëta aktivitete të përbashkëta me/të nxënës(ve) të gjitha llojet e aktiviteteve përgatitore aktivitete të përbashkëta të arsimtarëve

37. punë në grupe të vogla (10 min.) Në çka (dhe sa) mund të kontribuojnë aktivitetet për bashkëpunim ndërmjet arsimtarëve të gjuhëve të ndryshme mësimore? • në shkollat dy/tregjuhëshe • të shkollave partnere Përmirësimi i: • marrëdhënieve ndërmjet arsimtarëve • marrëdhënieve ndërmjet nxënësve • cilësisë së mësimit

39. Cilat forma të tjera të bashkëpunimit janë të mundshme ndërmjet arsimtarëve të gjuhëve të ndryshme mësimore në shkollat dy/tregjuhëshe? • Realizimi i orëve të përbashkëta me nxënës të gjuhëve të ndryshme mësimore që janë të përfaqësuara • Këmbimi i pajisjeve • Zgjidhja e përbashkët e problemeve me nxënës të cilësdo gjuhë mësimore • Vendimmarrje e përbashkët e arsimtarëve për të gjitha çështjet që janë me interes për shkollën • Urim i ndërsjellë me rastin e Bajramit dhe Pashkës ose të ndonjë feste tjetër të rëndësishme për pjesëtarët e një bashkësie të caktuar etnike/kulturore

40. punë në grupe të vogla (10 min.) Si mund të shfrytëzohen aktivet profesionale që të sigurohet bashkëpunim ndërmjet arsimtarëve të gjuhëve të ndryshme mësimore? • në shkollat dy/tregjuhëshe • të shkollave partnere

42. Vizatim i përbashkët

43. Bashkëpunimi ndërmjet realizuesve? Përdorimi i gjuhëve? Produkti i përbashkët? Formimi i grupeve? Atmosfera? Për çka mund të përdoret ky aktivitet?

44. Cilat seksione kontribuojnë për integrim ndëretnik? • numër i balancuar i nxënësve nga bashkësitë e ndryshme etnike/gjuhësore • e udhëheqin arsimtarë të secilës gjuhë të përfaqësuar mësimore – mund të marrin pjesë edhe prindër • përdoren të gjitha gjuhët e përfaqësuara mësimore në mënyrë sa më të barabartë • mbahen takime të rregullta në kohëzgjatje 1-1,5 orë, një herë në javë – së paku gjatë një gjysmëvjetor • temën/aktivitetin e zgjedhin bashkërisht nxënësit e të gjitha bashkësive etnike/gjuhësore të përfaqësuara në shkollë • punohet në grupe të vogla („të përziera“) • punohet në atmosferë të bashkëpunimit (gara është e mundur vetëm ndërmjet grupeve „të përziera“)

45. seksionit i maketit

46. Bashkëpunimindërmjetrealizuesve? Bashkëpunimi ndërmjet nxënësve? Trajtimi i nxënësve nga realizuesit? Kohëzgjatja e aktivitetit? Motivimi i nxënësve? Efektet?

47. shfaqja e integruar ndëretnike

48. Pjesëmarrës? • etnia • gjinia • Gjuhët? • përfaqësimi • radhitja • Përmbajtjet/pikat? • për kë/çka • si • Përgatitja? • kohëzgjatja • si/me kë • Publiku? • përfaqësimi • reagimet Efektet?

49. Shfaqjet Kur janë multikulturore? • përfshijnë përmbajtje për bashkësitë e ndryshme kulturore/etnike ose në to marrin pjesë pjesëtarë të bashkësive të ndryshme kulturore/etnike Kur janë integruese? • përgatiten bashkërisht • ekzekutimi është “i përzier” – me pjesëmarrje të pjesëtarëve të të gjitha grupeve gjuhësore/etnike të përfaqësuara në shkollë • përmbajtjet janë ose “neutrale” ose të përbashkëta, ose për secilën bashkësi etnike janë të njëjta • i trajtojnë njësoj të gjitha bashkësitë etnike/gjuhësore – në përfaqësimin dhe radhitjen e gjuhëve (dhe të përmbajtjeve)

50. Punëtoritë multikulturore • Seksioni me program sipas doracakëve të veçantë – një herë në javë, së paku gjatë një gjysmëvjetori me grup «të përzier» gjuhësor/etnik të nxënësve • e udhëheqin dy arsimtarë dygjuhëshe – me numër të barabartë të nxënësve të dy gjuhëve të ndryshme mësimoreosenjëgjuhëshe– me numër të barabartë të nxënësve të dy bashkësive etnike që mësojnë në gjuhë të njëjtë mësimore