Karar ve Karar Verme Süreci

1. Karar ve Karar Verme Süreci Yrd. Doç. Dr. Özgür KÖKALAN

2. Karar Olayının Esası • Sözlük tanımı itibariyle karar "...bir iş için düşünüp taşınılarak uygun diye üzerinde durulan çare..."yi ifade etmektedir. • İşletme yönetiminde karar, bir "seçim"i (tercih) ifade eder. Yöneticinin veya herhangi bir kişinin herhangi bir konuda yaptığı seçim "karar"dır. • İyi veya kötü, doğru veya yanlış, karar verme daima seçim yapma ile eşdeğerdir. • Kararsızlık, karar verememe seçim yapama­mayı ifade eder.

3. Yönetici İnsan Kaynakları Ve Maddi Kaynaklar • Yönetici – Karar Verme İlişkisi Hedefler Yapılacak İşler Fiilen Yapma Ne Yapıldı? Neler Yapılacak? Organizasyon Planlama Uygulama Koordinasyon Kontrol Karar

4. Karar Verme = Seçim Yapma

5. Karar Tipleri Karar tipleri ile ilgili olarak en çok kullanılan sınıflamalar şunlardır: • Programlanabilen (rutin) ve programlanamayan (rutin dışı) karar­lar • Stratejik ve operasyonel kararlar • Kişi ve grup kararları • Alt ve üst kademe kararları • Belirlilik ve belirsizlik şartlan altında verilen kararlar

6. Programlanabilen kararlar; rutin, tekrarlanan, karar süreci içinde pro­sedürleri belirlenebilen, kişiden ziyade sistemi vurgulayan özellikteki ka­rarlardır. Organizasyonlarda Toplam Kalite yaklaşımı büyük ölçüde bu tür karar süreçlerine dayanmaktadır. • Programlanamayan kararlar; daha çok kişiye bağlı olan, prosedürlere bağlanması zor olan, yaratıcılığın ağır bastığı ve çoğu kez bilinmeyenlerle dolu bir ortamda yapılan stratejik nitelikteki seçim iş­lemi ile ilgilidir

7. Karar Verme Süreci Seçim Kriterlerini Belirleme ve Seçim Yapma Veri Sorun Bilgi Gözlem Uyarı Alternatifler İredeleme ve Değerlendirme Karar

8. 1. Safha Amaç Belirleme veya Sorun Tanımlama • Hangi konuda olursa olsun, karar vermenin başlangıcı amaç belirleme veya sorun tanımlamaktır. • Birinci safhada yönetici, ortada bir sorun olduğunu veya belirli hedefler belirlemek gerektiğini algılayarak sorunu tanımlar veya hedefleri belirler.

9. 1.1. Amaç Belirleme • «Amaç» (goals) veya «hedef» (objectives) nedir ? • Amaç veya hedef gelecekte ulaşılmak veya gerçekleştirilmek istenen bir durumu, bir büyüklüğü, bir yeri ifade eder. • Amaç belirleme, karar süreci için tayin edici bir öneme sahiptir. Çün­kü karar sürecinin diğer safhaları belirlenen amaç doğrultusunda ele alı­nacaktır. En alt kademeden en üst kademeye kadar yöneticiler bu amaç belirleme safhası ile ilgilidir.

10. Amaç belirleme, sonunda, "amaç açıklaması" ile sonuç­lanacaktır. Yani yönetici belirlediği amacı başkalarına (astlarına) aktarabi­lecek şekilde ifade edecektir. • Amaçaçıklamaları­nınetkinolabilmesiyanigayeyehizmetedebilmesiiçinbelirlikriterleregöreyapılmasıgerekir. • İyi, yolgösterici ve etkinbiramaç ve amaçaçık­lamasıiçinuyulmasıgerekenbaşlıcailkelerşunlardır: • Amaç aksiyona (faaliyete) işaret etmelidir. • Amaç ve amaç açıklaması elde edilmek istenen sonuca işaret et­melidir. • Amaçlar ölçülebilir olmalıdır. • Amaç açıklamaları daima bir zaman ölçüsüne sahip olmalı ve açık­lanan amaçların ne kadar süre içinde gerçekleştirilmesinin beklen­diği ifade edilmelidir. • Amaçlar motive edici olmalıdır.

11. 1.2. Sorun Tanımlama • Genel tanımı itibariyle sorun (problem), arzu edilen doğrultuda ilerler­ken ortaya çıkan engel veya engeller olarak tarif edilebilir. Planlanan davranış Beklenmeyen engel , sorun Ulaşılması arzulanan hedeflenmiş durum, yer veya büyüklük Planlanmış Olaylar Sapma (varyans), fark Fiilen ulaşılan yer

12. Soruntanımı, hakkındakararverilecekolanengelintarifiniifadeeder. Ancakbukonudabazızorluklarbulunmaktadır. • Bunlardanbirinci­si, yöneticilerinçözümbulmakzorundaolduklarısorunların her zamanaçık ve net olarakortayaçıkmamalarıdır. • İkincisi, çoğukezgerçeksorunilesorununvarlığınaişa­retedenbelirtilerinbirbirinekarışmışolmasıdır. • Sorun (engel) olarak ne tarif edilecektir? Neyin çözümü aranacaktır? Bu konuda bir başka güçlük de yöneticilere gerçek sorunun ne olduğu­nu hemen söyleyecek bir teknik veya modelin bulunmamasıdır. • Amaçbelirleme ve soruntanımında en önemlihususlardanbiriside­ğişkenlerinnelerolduğunu net olarakbelirleyebilmektir. Örneğin "satış­larlailgilibiramaçtarifinde: • Belli bir malın • Belli kalitedeki bir malın, • Belli bir bölgedeki vb. değişkenlerin belirlenmesi gerekir.

13. Karar Verme ve Çerçeveleme (Framing) Etkisi • Algılama, kişiden kişiye değişen bir olaydır. Kişiye has özellikler kadar, kişi dışındaki ortam faktörleri de algılamayı et­kiler. Bu nedenle, aynı data veya bilginin farklı kişiler tarafından farklı al­gılandığı çok sık görülür. Burada önemli olan; kişilerin olayları, datayı, bil­giyi algılama tarzlarının; amaç belirleme veya sorun tanımlamayı etkileye­cek olmasıdır. • Bir sorunun ta­nımlanma şekli (seçilen kelimeler, vurgu, ifade tarzı, bilgi ve verinin tak­dim şekli vs.) kişileri başlangıçta farklı tutum ve algıya sevk eder. Dolayı­sıyla kişilerin çözüm alternatiflerini seçmelerini etkiler. Bu etki özellikle, risk koşullarında insanların karar verme davranışı üzerinde etkili olmakta­dır.

14. Karargerektirenoiay ve durumlarınifade ve takdimtarzı; kararvericileritamamenfarklıtutum ve çözümleregötürebilmektedir. Kararvermeişi­nin, buçerçeveetkisinedeniyle her zamanrasyonelolanıseçmekleso­nuçlanmadığınıgösterenbuaraştırmasınedeniyle Daniel Kahneman 2002 yılıEkonomi Nobel Ödülü'nüalmıştır. Ödülüngerekçesiolarak, Kahneman’mbuçalışmasıileiktisatteorisinintemelvarsayımıolan "ras­yoneldavranış" varsayımının her zamangeçerliolmadığınıgöstermişol­masıbelirtilmiştir. • Bu konuda klasik örnek haline gelmiş dört ayrı çerçeveleme örneği verilmektedir. Bunlar, Asya Hastalığı, Fabrika Küçülmesi, Kanser Problemi, ve Bir Adalı Problemi’dir. • Asya Hastalığı ile ilgili örnek şöyledir:

15. Asya Hastalığı • Problem 1. • SağlıkBakanlığı, ülkeninbirbölgesindebaşgösteren ve 600 kişiyiöl­düreceğitahminedilen, tam olaraktanınmayanbirAsyahastalığıilemü­cadeleetmektedir. Mücadeleiçinikialternatif program üzerindedurul­maktadır. Bu mücadeleprogramlarınınsonuçlarınınbilimseltahminlerişuşekildeifadeedilmiştir: A) Eğer A programıkabuledilirse 200 kişininölümdenkurtulacağı B) Eğer B programıkabuledilirse 1/3 olasılıkla 600 kişininkurtulaca­ğı, 2/3 olasılıklahiçkimseninkurtulamayacağıtahminedilmekte­dir.

16. Problem 2. • Yukarıdasözüedilen, 600 kişiyietkileyecekhastalıklailgiliolarakaşa­ğıdakiikimücadeleprogramıgeliştirilmiştir: ’ • Eğer C programıkabuledilirse 400 kişininöleceği • Eğer D programıkabuledilirse 1 /3 olasılıklahiçkimseninölmeye­ceği 2/3 olasılıkla 600 kişininöleceğitahminedilmektedir. • Acabahangi program kabuledilmelidir?

17. Problem Sonuçlarının Yorumu • Bu ikifarklısonuçşöyleyorumlanmaktadır: • Problem 1'de, kişilerreferansnoktasıolarak 600 kişininölmesinial­makta; buproblemdekialternatiflerinsonuçları "kazanç" olarakalgılan­maktadır. • Problem 2’de isereferansnoktasıolarakhiçkimseninölmemesi (sıfırölüm) alınmakta ve buradakialternatiflerinsonuçları "kayıp" olarak algı­lanmaktadır7. Kararvermesüreciaçısındanburadançıkarılacaksonuçşu­dur: Sorunlarıntakdimşekli, karardavranışınıetkilemektedir. Kararge­rektirenolayınveyaalternatiflerintakdimtarzı (çerçevesi); kararvericile­rinalgılamasını, dolayısıyladavranışlarını ve sonuçolarakseçimlerinietki­lemektedir. Kararolaylarınaçizilençerçeve, birbakıma, davranışlarımanipüleetmeimkânıvermektedir, Einstein'inbelirttiğigibi "...birproble­minifadetarzı (formülasyonu), çözümündençokdahaönemlidir. Çünküçözüm, matematikveyadeneyselyeteneklerdenibarettir".

18. 2. Safha Amaç ve Sorunları İrdeleme, Öncelikleri Belirleme • Amacınbelirlenmişolmasıveyasorununtanımlanmışolması "karar" ıifa­deeden "seçim" içinyeterlideğildir. Bu amaçveyasorunlarınnedenleri­nin, özelliklerinin, aciliyetinin, çözülmemesihalindekarşılaşılacakdurumlarınniteliklerininvsincelenmesi ve analizedilmesigerekir. • Amaçlar ve sorunları irdelemeden önce sorulması gereken sorular vardır. Bunlar: • Amaçlar ana amaçlar ve alt (tali) amaçlara ayrılmış mı? • Eğer amaç gerçekleşemeyecek olursa hangi amaçların gündeme geleceği {alternatif amaçlar) belirlenmiş mi? • Belirlenen amaçlar ile bunları gerçekleştirecek kaynaklar arasında bir denge ve uyum var mı? • Amaçlar arasında öncelik sırası belirlenmiş mi?

19. Sorunun irdelenmesi sırasında; • Gerçek durum nedir? Gerçek sorunla mı yoksa belirtilerle mi uğ­raşıyoruz? • Gerçek durumu ifade eden bilgi ve veriler doğru ve sıhhatli midir? Sorunu tanımlamak için gerekli bütün bilgilere sahip miyiz? • Bu bilgi ve data kimden geliyor? • Ulaşmayı arzu ettiğimiz durum net olarak tariflenmiş mi? • Tanımlanan bu sorun hangi daha büyük bir sorunun parçasıdır? • Bu sorunun yarattığı alt sorunlar nelerdir? • Bu sorun çözümlenemezse ne gibi arzu edilmeyen sonuçlar doğa­bilir? • Bu sonuçlar işletme açısından ne ölçüde ciddiyet arz eder? • Tarif edilen sorun gerçekten realiteyi yansıtıyor mu, yoksa yanlış biLgive algılara mı dayanıyor? • Sorunların çözüm önceliği nelerdir?

20. Sorunların daha sistematik bir şekilde tanımı ve irdelenmesi ile ilgili çeşitli teknikler geliştirilmiştir. Bunların içinde en bilinenleri "Pareto Ana­lizi, Balık Kılçığı Tekniği, Sebep -Sonuç Analizi, Akış Diyagramlaradır. • Sorunların sistematik olarak irde­lenmesini sağlayacak bu tekniklerden birisi olarak "Balık Kılçığı Tekniği" (FishboneTechnique) diye bilinen bir yöntem yaygın olarak kullanılmak­tadır. Bu teknik, esas İtibariyle, Japonya'da Kalite Çemberleri uygulama­larında kullanılmaya başlanmıştır. Tekniğin, düşünceleri sistematik hale getirme özelliği, bunun hızla yayılmasına ve kalite çemberi uygulamaları dışında da kullanılmasına neden olmuştur.

21. Balık Kılçığı Tekniği • Balık Kılçığı Tekniği"nintemelinde, tarif edilen bir sorunun (proble­min) muhtemel ana nedenlerinin ne olduğunun düşünülerek yazılması, daha sonra bu ana nedenlerin nedenlerinin (alt nedenler) düşünülerek yazılması vardır. Bundan sonra, özellikle kalite yönetimi uygulamalarında rastlanan şekliyle, ortaya dökülen bu nedenlerden seçilecek bir veya iki ana neden efe alınarak bunları ortadan kaldıracak veya sorunu çözecek alternatifler üzerinde durulur. • Üzerinde fikir birliğine varılan çözüm alternatifi ayrıntılı olarak incele­nir ve yapılması gereken değişiklikleri içeren bir rapor hazırlanarak kalite çemberi içinde veya daha büyük bir grupta tartışılır.

22. Karar verme sürecinin ikinci safhası olan sorunun irdelen­mesi safhasında bu "Balık Kılçığı Tekniği"nden şöyle yararlanmak müm­kündür: • Önce sorun veya problem sağ tarafa yazılır (balığın kafası) • Daha sonra bu sorunu ortaya çıkaran ana nedenlerin neler olabile­ceği ya grup şeklinde veya kişisel bazda tartışılarak bulunan neden­ler, sorun tarifinden sol tarafa doğru çıkan çizgilerin ucuna yazılır (kılçıklar) • Daha sonra ana neden olarak yazılanların ucundan yanlara doğru çıkılan çizgilere bu ana sorun nedenini ortaya çıkaran diğer neden­ler, ait nedenler yazılır (ince kılçıklar).

24. Pareto Analizi • Pareto Analizi olarak bilinen teknik ise, İtalyan iktisatçı VilfredoPareto’nun ülkesindeki servet dağılımındaki eşitsizliği incelerken ulaştığı ve 80/20 ilkesi olarak adlandırılan formülün uygulanması ile ilgilidir, Pare- to'ya göre nüfusun %20'si gelirin %80'ini almaktadır. Buradan hareket­le, özellikle Toplam Kalite Yönetimi anlayışında çok yoğun bir şekilde kul­lanılan haliyle, herhangi bir olayda, olayın %20'lik kısmı sonucun %80'ini tayin eder şeklinde ifade edilen Pareto ilkeleri kullanılmaya başlanmıştır. • Bu ilkeye göre herhangi bir olayın %20'si sonucu tayin eden en önemli kısımdır, geriye kalan %80'i önemsizdir. Karar verme açısından buradan çıkarılacak sonuç şudur: Eğer bir yönetici, karar vereceği olayın bünyesindeki faktörlerin en önemli %20'sini kontrol edebilirse, geriye ka­lan %80'ine bakmadan da, sonucu etkileyebilir9.

25. 3. Safha Çözüm Alternatiflerinin ve Seçeneklerinin Belirlenmesi • Belirlenen amacı gerçekleştire­cek veya tanımlanan sorunu ortadan kaldıracak alternatif veya seçenek­lerin neler olduğunun belirlenmesi oluşturmaktadır. • Karar vermenin bu safhası yeniliğin, yaratıcılığın ve olaylara farklı bakabilmenin ortaya çıktı­ğı, yöneticilerin kendi kişisel farklılıklarını ortaya koydukları safhadır. • Bu safhada yapılan işin esası şudur: Belirlenmiş olan amaca ulaştıra­cak veya tanımlanmış olan sorunu ortadan kaldıracak, düşünülebilen baş­lıca alternatiflerin bir listesi yapılacaktır. Bir alternatif veya seçenek, ama­cı gerçekleştirmek için veya sorunu ortadan kaldırmak için insangücü ve fiziksel kaynakların nasıl kullanılacağını gösteren bir yoldur. Eğer gidilebi­lecek sadece tek yol varsa, yani seçim imkânı yoksa zaten karar vermek söz konusu değildir. Çünkü karar bir seçimi ifade etmektedir. Geliştirilen alternatifler, aralarından seçim yapılabilecek yolları göstermektedir.

26. Beyin Fırtınası Tekniği,bir sorun üzerinde çalışan grubun kendi kişisel gayretlerine oranla daha fazla çözüm alternatifi geliştirbileceklerini esas alır. • 1930'larda AlexOsborn tarafından geliştirilen bu tekniğin temeli, bir sorun üzerinde düşünen grup üyelerinin, bu sorunun çözümü ile ilgili olarak akıllarına gelen, düşünebildikleri her türlü fikri, hiçbir eleştiri ve değerlemeye tabi tutulmadan söylemeleri ve yazmalarına dayanmaktadır. Böylece bir yandan yaratıcılık özendirilmiş. • Bir yandan da gruptaki kişi sayısından çok daha fazla fikrin ortaya çıkması sağlanmış olacaktır. En ters ve aykırı gelen fikir ve öneriler bile herhangi bir değerleme yapılmadan listeye ilave edilmelidir. • Bu şekilde bir liste geliştirildikten sonra listedeki fikirler teker teker ele alınarak incelenir, analiz edilir ve değerlemeye tabi tutularak birleştirilir veya elimine edilir. Sonunda üzerinde fikir birliği sağlanan bir çözüm alternatifleri listesi ortaya çıkar.

27. 4. Safha Gelişen Alternatif ve Seçeneklerin İrdelenmesi • Geliştirilmiş bulunan çözüm al­ternatif ve seçeneklerinin bir irdelemesi yapılır. Bu alternatiflerin irdelemesi bunların çeşitli açılardan değerlemeye tabi tutulmaları ile gerçekleş­tirilir. Bu açılardan bazıları şunlardır: • Teknik olarak uygulanabilirlik • Maliyeti (işgücü, malzeme, direkt, endirekt vs) • Öngördüğü kaynakların miktarı • Başarı olasılığının derecesi • Uzun vade- kısa vade dengelerine etkisi • Değişik kişi ve grupların bekleyişlerine uygunluğu • Muhtemel sonuçları • İşletme kültürüne veya yönetim tarzına uygunluğu.. • Kalitatif ya da kantitatif değerlendirme yapılabilir. • Bu safhanın amacı, alternatifler arasında uygulama ve başarı şansı yüksek olanları ön plana getirmektir. Başka bir deyişle, bu safhada, karar vericinin sahip olduğu kaynakların bir nevi değerlemesi yapılır ve kaynak­lara (para, insangücü, bilgi vs) uygun olan alternatifler belirlenmeye çalı­şılır.

28. 5. Safha Seçim Kriterlerini Belirleme ve Seçim Yapma • Karar verme sürecinin son safhası alternatifler arasından seçim yapmak­tır. Seçilen alternatif "karar"ı temsil eder ve böylece İşletmenin kaynakla­rının nasıl kullanılacağı, hangi işlerin yapılacağı belirlenmiş olur. Sıra bu kararı uygulamaya gelir. • Seçimler çok çeşitli kriterlere göre yapılabilir. • Kantitatif • Kalitatif • His (Sezgisel)

29. Karar Modelleri ve Karar Vermede Rasyonellik • Karar verme işinin rasyonel ve bilinçli bir seçim yapma işi olduğu anlayışına dayanmaktadır. Böyle bir anlayış çerçevesin­de, seçim yapma işini daha sistematik bir hale getirmek ve kişisel özellik­lerden etkilenmesini önlemek amacı ile çeşitli karar verme modelleri ge­liştirilmiş bulunmaktadır. • Model, en basit ifadeyle günlük yaşamda karşılaşılan gerçek duru­mun bir benzetmesidir. Karar modeli, genel ifadesi ile geleceğe dönük olarak seçim yapmayı gerektiren durumların değişken ve parametrelerle açıklanması; değişken ve parametrelerin aralarındaki ilişkilere göre ama­ca en uygun seçimin yapılmasını sağlayan bir semboller topluluğudur. Bu semboller topluluğu gerçek yaşamı temsil ettiği sürece modelin geçerlili­ği ve güvenilirliği artacaktır.

30. Karar verme sürecini bir model çerçevesi içinde ele alınca, bir model geliştirmek için şu safhaları izlemek gerekecektir: • Sorunun (durumun) algılanması ve formüle edilmesi • Sorunu etkileyen parametrelerle, bağımlı ve bağımsız değişkenle­rin belirlenmesi • Parametre ve değişkenlerin ölçülebilir olacak şekilde tanımlanması • Parametrelerle değişkenler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi • Karar verme sürecinde kullanılan modellerden birkaçı şöyledir: • Simülasyon • Oyun Teorisi • Kar noktası analizi vb…

31. Karar vermeye tam ve doğru bilgiye sahip olma varsayımı vardır. Ancak gerçek yaşamda bu varsayımların her zaman geçerli olmadığı, karar vericinin çoğu kez yetersiz ve kısıtlı bilgi çerçevesinde seçim yap­mak zorunda kaldığı bilinmektedir. Bu durum 1978'de Nobel Ödülü'nü kadanan HerbertSimon tarafından ele alınmış ve "kısıtlı rasyonellik" (boundedrationality) adı altında incelenmiştir. • Kısıtlı rasyonellik görüşüne göre, karar verici, gerçek yaşamda çeşitli kısıtlayıcı faktörlerin etkisi altındadır. Bu faktörler karar vericiyi rasyonel seçim yapmaktan uzaklaştırır. Bu nedenle karar verici, o koşullarda "tat­minkâr" (satisficing) sayılan seçimi yapar. Karar vericiyi rasyonel seçim­den uzaklaştıran kısıtlayıcı faktörler olarak insan zihninin kısıtlı hesap yap­ma kapasitesi, sorunun çapraşıklığı ve belirsizliği, gerekli bilginin tam ola­rak bulunamaması veya zamanında gelmemesi sayılabilir. Bu nedenlerle karar verme süreci en iyi sonucu sağlayan rasyonel bir seçim sürecinden çok, kısıtlı bilginin işlendiği ve "tatminkâr" sayılan sonucu sağlayan bir se­çim süreci olarak ele alınmalıdır.

32. Peki, kısıtlı rasyonellik içinde en iyi ( maksimum) karar nasıl verilebilir?

33. Kararsızlığın Nedenleri ve Sonuçları • Yöneticileri kararsızlığa sevk eden başlıca faktörleri, herhangi bir önem sırası gözetmeksizin, şöyle sıralayabiliriz: • Bilgi, enformasyon ve veri yetersizliği: Yönetici amaç belirlemek ve­ya sorun tanımlamak için gerekli bilgiden yoksundur. Bu nedenle karar verme sürecini işletemiyor olabilir. • Amaçlar veya sorunlar net ve açık olarak tanımlanmadığı için alter­natifler arasında seçim yapmak güç olabilir. • Alternatifler yetersiz ve tatmin edici olmaktan uzak olabilir. • Seçim kriteri belirsiz olabilir. • Çözüm alternatifleri birbirine çok yakın olduğu için yönetici arala­rında tercih yapmakta güçlük çekebilir. • Yönetici karar sürecini kullanma yetkisine sahip-plmayabilir. Yani karar vermek durumunda olmayabilir • Yönetici vereceği kararın uygulamada çıkaracağı güçlükler nede­niyle tercih yapmakta zorlanıyor olabilir. • Tercih edilen alternatifin olumsuz sonuç vermesi halinde ortaya çı­kacak zarar veya diğer sonuçların büyüklüğü karşısında yönetici se­çim yapmakta zorlanabilir.

34. Yönetici risk almak istemeyebilir. Dolayısıyla riski yüksek alternatif­ler karşısında seçim yapmakta zorlanabilir. • Yönetici kişilik özellikleri itibariyle kendisini belli bir yöne kanalize edemeyen, "kararsız" bir tip olabilir. • İşletme içi politika ve güç mücadeleleri yöneticiyi tercih yapmakta çekimser bırakabilir. • Olayı yaşayan ve yakın olan kişi ile karar vericinin birbirinden uzak olduğu durumlarda, karar verici durumundaki yönetici olayın veya durumun özelliklerini tam bilemediği için kendi önceliklerine göre seçim yapma eğilimine girebilir. • Seçim yapmak suretiyle hata yapmak dolayısıyla eleştirilmek korku­su bazen yöneticileri kararsızlığa sevk edebilir. • Yöneticinin kişisel hedefleri ile işin gerekleri birbirine uymayabilir. Bu nedenle yönetici tercih yapmakta çekimser davranabilir.

35. Organizasyon Kademeleri ve Karar Verme Sürecinin Kullanımı • Organizasyon Kademeleri İtibariyle Karar Süreci: Her organizasyon kademesinin özellikleri, karşılaştıkları ve çözmek zorunda oldukları sorunları farklıdır. Bu farklılık doğal olarak karar sürecine de yansıyacaktır. Her kademenin, deyim yerindeyse, ''rakım"ıfarklı olduğu için, yöneticilerin olayları görüş açısı ve netliği de farklı olacaktır. • Organizasyonun alt kademesi; organizasyonun alt kademesi işlerin fiilen yapıldığı kademedir. Bu kademedeki yöneticiler işe en yakın kişilerdir. Bu kademedeki kararlar tamamen işletme içi, genellikle uygulamaya dönük, kısa vadeli ve teknik çözümü içeren türde kararlardır. • Organizasyonun orta kademesi;bu kademe­deki kararları dengelemek, uyumlaştırmak, koordinasyon içinde bir uygu­lama sağlamak zorunda olan kademedir. • Organizasyonun üst kademesi;olayın büyüklüğü ve boyutları farklılaşmış olup, yönetici sadece işletme içi değil fakat aynı zamanda işletme dışı pek çok faktörü de dikkate almak zorundadır. Belirsizlik hâkim faktördür. Bu ; kademedeki kararlar stratejik niteliktedir. Stratejik karar verme süreci bu kademe yöneticilerin kullandığı en önemli araçtır.

36. Kişi Yönetimi ve Komite Yönetimi İtibariyle Karar Süreci; Karar verme sürecinin bir diğer kullanım özelliği de bunun kişisel veya grup olarak kullanımıdır. Organizasyonda tek kişi bu süreci kullanarak se­çimler yapabilir. Bu durumda kişisel kararlar söz konusudur. Bazen bu sü­reç organizasyonda bir "grup" tarafından kullanılabilir. Bu takdirde "grup kararı" veya "komite kararı" söz konusudur. • Nominal Grup Tekniği, belli ilkelere göre yapılan­dırılmış bir format içinde, bir grup insanın karar verme sürecini kullanma­sını ifade eder. Bu teknik, kişilerin hem fikirlerini etkileyerek "Groupthink" olayı olarak adlandırılan tek yönlü düşünme eğilimine girmelerini önlemekte, hem de beyin fırtınası özelliklerini taşıyarak çoklu fikir yarat­ma ve yaratıcı olma imkânı çağlamaktadır.