EVROPSKA UNIJA

1. EVROPSKA UNIJA Pripremila: doc. dr Bojana Lakićević- Đuranović

2. Vrijednosti i ciljevi Evropske unije • Demokratija kao načelo EU-predstavnička • Vladavina prava kao načelo EU – Dajsijeva koncepcija • Podjela vlasti kao načelo EU- horizontalna i vertikalna • Druga načela EU

3. Načelo dodijeljenih ovlašćenja • Načelo fleksibilnosti • Načelo lojalnosti • Načelo supsidijarnosti • Načelo proporcionalnosti • Načelo otklanjanja nejednakosti • Načelo javnosti • Načelo poštovanja statusa

4. Evropska unija • Međuvladina i nadnacionalna unija 28 evropskih država • EU se definiše kao : • federacija u monetarnim odnosima • konfederacija u socijalnoj i ekonomskoj politici • Međunarodna organizacija u spoljnoj politici • EU- 503 miliona stanovnika, 23 jezika

5. Najveći svjetski izvoznik,uvoznik,izvor i primalac stranih direktnih investicija • Pola milijarde stanovnika EU čini izuzetno raznolik etnički,religijski i kulturološki sastav

6. Međunarodne organizacije • Oblik institucionalizacije međunaodnih odnosa koji se definiše na bazi 4 osnovna kriterijuma : • Prema obimu aktivnosti MO se dijele na : Opšte ( UN) i specijalizovane ( MO) • Na osnovu kriterijuma članova MO se dijele na : javne( članice su države ) i nevladine( članovi su grupe pojedinaca ) • Prema pravoj prirodi odluka koje donose:koordinirajuće( nemaju ovlašćenja da donose obavezujuće odluke ) i nadnacionalne (odluke obavezne i neposredno primjenljive )

7. Na osnovu kriterijuma obima članstva : univerzalne i regionalne • UN – opšta,koordinirajuća,javna i univeralna MO • Finansiranje međ.org.iz kontribucija država članica • EU danas – specifična ( nije ni opšta ali nije ni specijalizovana ),nadnacionalna,javna i regionalna međunarodna organizacija • EU ima specifičan model finansiranja – sopstveni izvori

8. Konstitutivni elementi MO • Osnivači države članice • Njihovo osnivanje podrazumijeva donošenje osnivačkog akta ( međ.ugovor kao osnivački akt ) • MO imaju stalne organe • MO imaju definisanu oblast djelovanja kao osnovni cilj postojanja • MO imaju poseban pravni status

9. Države postaju članice MO u procesu samog osnivanja te organizacije ili naknadnim stupanjem u članstvo( potpisivanjem ili ratifikacijom) • Nadnacionalne organizacije država –asoscijacije sastavljene od različitih država gdje one dobrovoljno ustupaju donošenje nekih odluka za dobrobit njihovih građana

10. Nadnacionalne organizacije • Imaju određena ovlašćenja koja ih u izvjesnom smislu stavljaju u nadređen položaj u odnosu na države članice , znatno više nego kod običnih MO • Koja je glavna razlika između međ.organizacije i nadnacionalne organizacije ?

11. Međunarodna organizacija ne može donositi odluke umjesto njenih članica dok nadnacionalna organizacija , pod određenim uslovima i jasno definisanim procedurama, može ! • EU je najvažnija regionalna nadnacionalna organizacija u svijetu koja ima sve izraženije elemente naddržavnosti. • EU jedna od najvažnijih savremenih MO

12. Kako se definiše EVROPSKA UNIJA ?

13. Najznačajnija regionalna organizacija, kao nadnacionalna organizacija sui generis, posjeduje ključne odrednice MO ali i čitav niz specifičnosti koje upućuju na neke elemente federacije ,koje debatu o federalnoj Evropi drže stalno otvorenom

14. KOJI SU TO ELEMENTI FEDERACIJE KOJE IMA EVROPSKA UNIJA ?

15. Nadređeno i direktno obavezujuće pravo • Ima svoj sud • Zapošljava svoju administraciju u svojim zajedničkim institucijama • Njene institucije donose obavezujuće pravne akte koje sprovode sve države članice

16. ZAŠTO JE EU i dalje zavisna od država članica ?

17. EU nema sredstva prinude ( policiju i vojsku) • Budžet EU je organičen na 1,24% kontribucija budžeta država članica • Unija nema svoje poreze nego funkcioniše na principu jasne podjele nadležnosti sa državama članicama

18. Ugovorna sposobnost EU • Eu je isključivo nadležna da zaključuje međunarodne ugovore kada je to potvrđeno nekim pravnim aktom Unije ili je to potrebno za vršenje poslova iz oblasti unutrašnje nadležnosti • Zaključivanje međ.ugovora od strane EU moguće je od kako je stupio na snagu Lisabonski ugovor

19. Lisabonski ugovor na snazi od decembra 2009. godine – Unija ima jasno definisanu oblast djelovanja , status pravnog lica kao i jasno definisane nadležnosti zajedničkih institucija u odnosu na države članice • EU ima jasno definisane procedure pristupanja i istupanja iz Unije

20. Vrste međ.ugovora koje zaključuje EU sa trećim licima • Pridruživanje –Početni dio politike proširenja EU,priprema država za pristupanje EU ( forma odnosa između jedne države članice i EU –trgovinski sporazum- ne podrazumijeva buduće članstvo ) • Pristupanje – ostvarivanje punopravnog članstva u Uniji, koje se ostvaruje nakon okončanja pristupnih pregovora, zaključenja ugovora o pristupanju, njegove ratifikacije u državi pristupnici i svim članicama Unije kao u davanje saglasnosti od strane Evropskog parlamenta

21. Proširenje EU, taj isti proces pristupanja neke države je za nju proces širenja Unije,pa se i politika koja uređuje taj proces zove politika proširenja

22. VIŠEZNAČNOST IZRAZA EVROPSKO PRAVO • EVROPSKO PRAVO- pojmovni krov za više pravnih poredaka koji su višestruko međusobno isprepletani • EVROPSKO PRAVO – pravo koje stvara EU i norme koje donosi Savjet Evrope,OEBS,Evropska zona slobodne trgovine

23. Evropsko pravo u užem smislu – pravo koje stvara EU, pravo koje proističe iz Ugovora o EU kao i pravo čiji je izvor Ugovor o funkcionisanju EU • Evropsko pravo u širem smislu - skup normi koje stvaraju međunarodni subjekti, supranacionalno pravo EU, različite oblike međunarodnog ugovornog prava,meko pravo

24. Supranacionalni karakter prava EU • Ovim pravom se pravo EU jasno izdvaja od prava u oblasti zajedničke spoljnje i bezbjednosne politike EU i prava drugih institucionalnih oblika regionalne saradnje evropskih država • EU ima institucije koje djeluju nezavisno od država članica u pogledu odlučivanja • Unija može donositi odluke većinom • Institucije Unije primjenjuju ove odluke • Osnivački ugovori i odluke Unije omogućavaju nastanak prava i obaveza za individualne subjekte

25. Institucionalno pravo uređuje sastav EU, njene glavne organe, izvore • Proceduralno ( administrativno pravo ) EU naziva se i sudskim preispitivanjem ili sudskom kontrolom akata u EU • Materijalno( supstancijalno ) pravo obuhvata norme koje se odnose na široke oblasti politika o kojima je postignut dogovor pri zaključenju osnivačkih ugovora evropskih zajednica

26. Materijalno pravo EU = pravo ekonomije EU= privatno pravo EU • Pozitivna evropska integracija se sastoji u utbrđivanju zajedničkih politika u predviđenim oblastima a negativna integracija u otklanjanju prepreka za svaki oblik diskriminacije na osnovu nacionalnosti a posebno slobodan promet robe,kapitala,ljudi i usluga

27. Nastanak i razvoj evropskog prava • Riječ Evropa potiče iz grčke mitologije • Od evropske ideje do rimskih ugovora- XVII vijek,Grocijus,Sen Pjer,Ruso,Kant,Viktor Igo,XX vijek-grof Kalergi,Brijan • Posle II svjetskog rata nastala nova epoha u procesu evropskih integracija • Uloga i značaj SAD, Njemačke, Francuske

28. Koji su faktori podstakli proces evropskih integracija • Pobjedničke sile II svjetskog rata nalazile su se van središta Evrope • Njemački političari i podjela Njemačke • Nacionalizam evropskih država • Projekt Evropa viđen kao protivteža sovjetskom ekspancionizmu • Čerčil – u svom čuvenom ciriškom govoru na Univerzitetu u Cirihu zalagao za ujedinjenje Evrope koja treba da postane zona prosperiteta za stanovništvo od stotina miliona

29. Šumanov predlog • Spakov izvještaj • Ugovor o osnivanju Evropske ekonomske zajednice • Ugovor o Evropskoj atomskoj zajednici • Prihvatanje supranacionalnog koncepta integracije

30. Od federalizma ka pragmatizmu • U preambuli Ugovora o EEZ navedeni su ciljevi te zajednice • Ostvarivanje ciljeva – posebno zajedničkog tržišta i slobode protokola lica, usluga,kapitala i robe, pretpostavljalo je integraciju određenog stepena koja nije bila moguća bez izvjesnog organičavanja suverenih prava država članica • Uloga i značaj Fušeove komisije –imala zadatak da preispita mogućnosti političke saradnje država članica

31. Fušeova komisija – pripremila dva izvještaja • Zadaci Unije određeni zajednička bezbjednosna politika kao i politika odbrane u pitanjima od zajedničkog interesa • Sporazum u Luksemburgu – januar 1966.godine( odlučivanje u Savjetu ministara )

32. Proširenje i stagnacija( 1969- 1985) • U određenim oblastima na organe zajednice prenesu izvjesna suverena prava država članica kako bi se ostvario svečano objavljeni cilj 1972. godine:da se Zajednica do kraja decenije preobrazi u EU • Predlozi nisu u dovoljnoj mjeri bili ostvareni zbog protivljenja pojedinih država članica • Učinjeni određeni pomaci pa se ovo razdoblje zove razdobljem sitnih koraka

33. Politika sitnih koraka- Haška konferencija 1969. god. • Pripremanje terena za proširenje Zajednice na Zapad • Sjednica ministara spoljnih poslova 1969. godine preispitana mogućnost uspostavljanja evropske političke saradnje • Barov plan iz 1969. godine • Verneov plan iz 1970. godine • Na kraju razdoblja stagnacije –proširenje EZ na jug

34. Novi polet • Period 1986- 2000 • Donošenje jedinstvenog evropskog akta- stupio na snagu 1.jula 1987. godine( sadržani mehanizmi međudržavne saradnje i pravo veta u oblastima spoljnje i bezbjedonosne politike ) • Evropski savjet – institucija sastavljena od šefova država ili vlada – pravno utemeljena

35. Nacrt ugovora o Evropskoj uniji • Evropski parlamet usvojio nacrt početkom 1984. godine • Integraciono dejstvo Jedinstvenog evropskog akta – tri ravni • Da li je donošenjem JEA ostvarena veća efikasnost u radu institucija zajednice? DA

36. JEA proizveo značajna integrativna dejstva u oblasti političke saradnje država članica Zajednice • Predlozi reformi zajednice u mnogim oblastima • Delorov izvještaj o ekonomskoj i monetarnoj uniji- jun 1989 • Jedinstveno tržište,liberarizaciju, kretanja kapitala

37. Miteranova i Kolova inicijativa – osnažiti demokratski legitimitet Zajednice • Značaj Inicijative – nastaviti proces izgradnje EU • Ugovor o Evropskoj uniji potpisan je 7.februara 1992. godine (* ratifikacija ugovora ) • Stupanjem na snagu UEU uspostavljena je Unija koja počiva na tri stuba .Koja su to tri stuba EU ?

38. 1. stub evropske zajednice ( supranacionalne elemente ) • 2. zajednička spoljna i bezbjedonosna politika • 3. saradnja u pravosudnoj i unutrašnjoj politici

39. UEU ostvarene su brojne promjene u sistenu evropskih zajednica • Preambula Ugovora o EU • UEU predstavlja značajan korak u pravcu uobličavanja političke Evrope , potvrdio je dalje postojanje različitih koncepcija o evropskim integracijama • Ko su važni akteri u procesu evropskih integracija ? Nacije-države i njihove nacionalne vlade

40. Razdoblje preispitivanja • Preispitivanje odredbi Ugovora o EU iz ugla daljeg širenja Evropske unije • Evropska konferencija na vrhu • Promjene izvršene u Nici – vezane za I stub EU ( raspodjela poslaničkih mjesta država članica u Parlamentu ) • Povelja o osnovnim pravima EU svečano je proglašena 7.12. 2000. godine( stupio na snagu 1.02.2003. godine )

41. Ugovor o pristupanju iz 2003. i 2005. godine • Ograničenja privremenog karaktera u pogledu slobode kretanja radnika i slobode vršenja usluga • Ugovorom o pristupanju iz 2005. godine predviđeno je pristupanje Rumunije i Bugarske EU 1.januara 2007. godine

42. Ugovor s Ustavom za Evropu iz 2004.godine • Vlade država članica EU nisu bile zadovoljne Ugovorom iz Nice ni u momentu njegovog zaključenja • Ugovor iz Nice potpisan je 26.02.2001. godine, stupio na snagu 1.februara 2003. godine • Glavni razlog donošenja ugovora iz Nice je potreba rješvanja pitanja institucionalnog prilagođavanja EU novom proširenju

43. Uloga i značaj Solunskog samita • Koji su to razlozi koji su postojali za izradu Ustava EU? • Ustavom se utvrđuje oblik vladavine,ovlašćenja raznih institucija i organa, granice tih ovlašćenja i lista prava i sloboda građana • Ustav EU je ukinuo dotadašnje osnivačke ugovore evropskih zajednica,kao i kasnije zaključene ugovore

44. Ugovor o reformi EU iz decembra 2007.godine • 2007. godine EU presjedavala Njemačka • ULOGA Francuske, Holandije, Braunove vlade, Irske • Lisabonski ugovor/ Ugovor sa Ustavom za Evropu • Lisabonski ugovor ne određuje sebe kao ustavni akt • Terminologija – različita / ministar inostranih poslova – visoki predstavnik

45. Odredba o prednosti prava EU predviđena u Ustavu za Evropu izostavljena je • U Lisabonskom ugovoru izostalo je svako pominjanje simbola Unije ali je 16 država članica ( Njemačka ali ne i Francuska ) usvojilo Deklaraciju o simbolima EU • Lisabonski ugovor – izrađen kao novi korak u neprekinutom nizu ugovora od rimskih ugovora iz 1957. godine

46. Ugovor o EU zadržao je svoje ime dok je naziv Ugovor o osnivanju Evropske zajednice preimenovan u Ugovor o funkcionisanju EU • III stub EU( policijska i sudska saradnja u krivičnim stvarima ) uređena je odredbama Ugovora o funkcionisanju EU • Preraspodjela materije II i III stuba ( koja je od Mastrihta bila uređena Ugovorom o EU) izvršena je zbog ukidanja Lisabonskim ugovorom dotadašnjeg modela EU

47. Lisabonski ugovor je djelimično izmijenio ili očuvao niz odredaba sadržanih u Ustavu za Evropu • Uloga i značaj Njemačke • Uloga i značaj Irske • Lisabonski ugovor je stupio na snagu 1.12. 2009. godine • Ovim ugovorom nije obezbijeđena dovoljna zaštita eura od udara