Siðfræði

1. Siðfræði

2. Sam-mannleg verðmæti • Siðferðileg álitamál: verðmæti stangast á • Lífið, mannréttindi: frelsi, friðhelgi einkalífs, jafnrétti. Grunnþarfir: öryggi, heilsa, ást, vinátta. Mannorð, heiðarleiki, sannsögli • Siðareglur og velsæmisreglur geta verið lög • Velsæmisreglur eru breytilegar

3. Siðvæðing & tæknivæðing • Siðferðilegt sjónarhorn leggur áherslu á réttmæti • Tæknifræðilega sjónarhornið leggur áherslu á árangursríkar leiðir að bata (markmið) • Kostir: fleiri möguleikar, betri lífsgæði, minni misnotkun lyfja, skjótari bati, öruggari miðlun upplýsinga • Gallar: sjúklingur er þolandi, flóknari tæki, aukin sérhæfing fagfólks.

4. Þagnarskyldan • Fær sjúkling til að segja frá vandarmálum sínum, verður ófeimnari og segir einkennin • Nytsemisrök: það auðveldar lækni greiningu og meðhöndlun ef sjúklingur greinir frá orsökum • Siðferðisrök: réttur til einkalífs, hlutlægur (ekki smekksatriði) óháður vilja og vitund sjúklings • Það er eitt að særa mann, annað að skaða hagsmuni hans.

5. Verknaðar- og taumhaldsskylda • Verknaðarskylda: vernda líf, líkna, lækna og hjúkra. Koma til bjargar, umhyggja fyrir velferð • Taumhaldsskylda: gera ekkert, halda sér höndum, þegja. Virða sjálfræði, mannhelgi • Verknaðarskyldan er sterkari því þá er fagmaður að brjóta á griðarétti sjúklings, stundum.

6. Gæðaréttur & griðaréttur • Gæðaréttur: tilkall til ákveðna gæða innan HÞ. Hjúkrun og nærgætni • Griðaréttur: fá að vera í friði, sjálfræði, einkalíf er virt

7. Sjálfræði og ábyrgð sjúklinga • Læknisfræðilegt sjónarhorn: faglegt, velferð skilin í ljósi rannsókna og reynslu. Sjúklingar með sama sjúkdóm fær sömu meðferð. • Persónulegt sjónarhorn: einstaklingsbundið, hvað sjúklingurinn vill. • Siðferðilegt sjónarhorn: þekking á siðferðilegum lögmálum, hagsmuni sjúklings og réttindi sem siðferðisveru. Réttindi og þarfir sjúklings.

8. Siðferðilegt sjálfræði • Löngunarfrelsi: Bein löngun. Engin gagnrýni, frelsi er uppfylling langanna. • Gagnrýni á frelsi: frelsi er ruglað saman við uppfyllingu langanna. Það er enginn annar kostur raunverulegur en sá sem mann langar í. • Þroskafrelsi: skynsamlegt val það sem hin bestu rök styðja. Dómgreind (oft ruglað saman dómgreind og frelsi) bara einn kostur raunverulegur.

9. Siðferðileg sjálfræði frh. • Valfrelsi: snýst um forsendur ákvörðunar – laus við innri og ytri þvingun, innri: fíkn, geðsjúkdómur, hræðsla. Ytri: aðstandendur, aðstæður og umhverfi • Vera fær um að meta valkostina. • Guð gefi mér æðruleysi til að sætta mig við það sem ég get breytt. Kjark til að breyta því sem ég get. Vit til að greina þar á milli.

10. Faglegt forræði • Faglegt forræði er réttlætt á tvo vegu: -sjúklingur er ekki hæfur til að ráða sér sjálfur – sjúklingur ógnar velferð sinni eða annarra með ákvörðun sinni • Faglegt forræði er þegar fagmaður tekur forræði yfir sjúklingi

11. Faglegt forræði frh. • Ástand sjúklings= veikt forræði: vegna vanhæfni sjúklings. Sterkt forræði: þrátt fyrir hæfni sjúklings • Afstaða fagmanns= óbeint forræði: þá er sjúklingi synjað um e-ð sem hann vill. Beint forræði: sjúklingur er þvingaður til e-s eða í e-ð

12. Samráðsviðhorfið • Forræðisviðhorf: forræði fagmanns, Í krafti þekkingar sinnar tekur fagmaður ákvarðanir fyrir sjúkling til að gæta velferðar hans. Fagmaður upplýsir ekki sjúkling en gerir ráð fyrir trausti hans. • Sjálfræðisviðhorf: sjálfræði sjúklings, sjúklingur hefur rétt til að ráðstafa lífi sínu eins og hann sjálfur kýs. Hlutverk fagmanns er að upplýsa sjúkling og þjóna óskum hans.

13. Sáttmáli um jafnræði • Læknir setur fram hans tillögu fyrir sjúkling en sjúklingur er ekki sammála • Sjúklingur ræður ef hugmyndir L&S stangast á, án þess að fari fram gagnrýni á gildismat hans. En virðing felst einmitt í gagnrýninni. Betra er að gera ráð fyrir hlutlægum gildum í HÞ. • Rétt eða rangt: L ræður. Það sem S finnst- einstaklingsbundið, ekkert rétt eða rangt.

14. Samráðsviðhorf • Samræður byggjast á trausti og samábyrgð. Fagmaður upplýsir ekki bara um valmöguleika heldur hvetur sjúkling til að velja X-> rökstyður og ráðleggur • Ójafnar samræður? Sjúklingur er veikari aðilinn, hann vantar þekkingu og hann er veikur. En sjúklingur veit meira um eigin líðan og þarfir.

15. Siðferði rannsókna á fólki • Sáttmálinn : til að tryggja siðferðilega hagsmuni fólks í rannsóknum og fyrirbyggja að fólk sé misnotað • Upplýst samþykki: -læknifræðilegt, hlutlægt, forræðishyggja. –meðal-sjúklingur. –einstaklingsbundið • Óþvingað samþykki: í tengslum, ættartengsl (milli rannsakanda og sjúklings) – í aðstæðum, blankur

16. Heilbrigðisstefna • HÞ verður sífellt tæknivæddari- dýrari. Krafa um mótun Hs. Veldur skömmtun á milli sviða (ekki geta allir fengið allt) • Formlegar viðmiðanir: samræða fyrir opnum tjöldum í samráði við þá sem málið varðar, ráðast af rökum, ekki valdboði.

17. Mótun HS • Fagleg krafa: árangursrík – líkna lækna og hjúkra. [verknaðarskylda] • Fjárhagsleg krafa: hagkvæm [víkur fyrir hinum 2] • Siðferðileg krafa: réttlát. [taumhaldsskylda]

18. Heilbrigðisþjónustan • Stjórnvöld skipta skiptingum – verðmætamat • Ráðamenn heilbrigðismála- skipta á milli HS og forgangsraða verkefnum – heilsuvernd >sjúkraþjónusta > endurhæfing og umönnun • Stjórnendur HS: tækjakaup, lyf, rannsóknir, laun. • Starfsmenn: forgangsröðun sjúklinga

19. 5 Siðferðileg viðmiðvið forgangsröðun verkefna • Jöfn virðing fyrir fólki. Sambærileg meðferð við sambærilegum kvillum • Samábyrgð. HÞ greidd úr sameiginlegum sjóðum. Hver leggur til eftir getu og þiggur eftir þörfum. • Þeir verst settu hafi forgang • Gagnsemi/hagkvæmni • Ábyrgð einstaklingsins

20. Forgangsröðun í heilbrigðisþjónustunni • Heilsuvernd: fyrirbyggja sjúkdóma • Sjúkraþjónusta: eftir slys/sjúkdómur gerist • Umönnun og endurhæfing • Leggja meiri áherslu á heilsuvernd: -heilbrigðisvandamál tengjast lífsstíl og umhverfi. – sparnaður til lengri tíma litið.

21. Heilbriðisþjónusta • Velferðarhugsjónin snýst um jafnrétti • Allir eiga rétt á HÞ óháð aldri tekjum og kynþætti (ofl) allir eiga lögtryggðan rétt til “fullkomnustu” HÞ sem fáanleg er til.

22. Markaðslausnin • Frelsi einstaklingsins og sjálfsábyrgð • Gagnrýni: hvað um þá sem geta ekki borið ábyrgðina (öryggisnet > griðaréttur) –hún er ekki hagkvæm, ofnotkun/ oflækningar • Ekki árangursrík, of mikil áhersla á sjúkraþjónustu á kostnað annarra þátta – þeir fátækustu leita sér lítillar hjálpar • Ekki réttlát, misbýður sjálfsvirðingu fólks.

23. Sáttmálagjörð • Ókleift að efla hagsmuni • Fólkið í samfélaginu á að koma sér saman og ákveða hvernig HÞ á að vera og hlutlaus að því leiti eins og þau séu að ákveða allt áður en þau vita í hvaða stöðu þau verða í, s.s. Hvort þau séu rík/fátæk eða ung/gömul eða karl/kona. Þau ákveða svo þetta sé réttlátt fyrir alla => jafnréttishugmynd.