Obowiązki pracodawców i pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

1. Obowiązki pracodawców i pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy Opracowała: mgr inż. Teresa Sidowska

2. Obowiązki pracodawcy – 1 • Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają pracowników – art. 3 kp. • Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bhp w zakładzie pracy – art. 207 § 1 kp. • Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie • pracowników, • osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, • osób prowadzących działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, • studentów i uczniów odbywających zajęcia na terenie zakładu pracy, poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. art. 207 § 2 i art. 304 kp

3. Obowiązki pracodawcy – 2 • W szczególności pracodawca jest zobowiązany: • organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy; • zapewniać przestrzeganie w zakładzie przepisów i zasad bhp, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń; • zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy; • zapewniać wykonanie zaleceń SIP. • Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy i zasady bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków.

4. Obowiązki pracodawcy – 3 Współdziałanie pracodawców – gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców to pracodawcy ci mają obowiązek: • współpracować ze sobą; • wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bhp wszystkich pracowników; • ustalić zasady współdziałania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników; • zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.

5. Obowiązki pracodawcy – 4 Zawiadomienie o rozpoczęciu działalności: • Pracodawca rozpoczynający działalność, lub zmieniający miejsce, rodzaj i zakres prowadzonej działalności, zwłaszcza technologię lub profil produkcji, jeżeli te zmiany mogą spowodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników jest obowiązany w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego OIP i właściwego PIS o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności

6. Obowiązki pracodawcy – 5 Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy – pracodawca jest obowiązany zapewniać aby: • Budowa lub przebudowa obiektu budowlanego, w którym przewiduje się pomieszczenia pracy była wykonywana w oparciu o projekty uwzględniające wymagania bhp i pozytywnie zaopiniowane przez uprawnionych rzeczoznawców; • Obiekt budowlany, w którym znajdują się pomieszczenia pracy spełniał wymagania bhp; • Przebudowa takiego obiektu lub jego części powinna uwzględniać poprawę warunków bhp; • Pomieszczenia pracy były odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników; • Obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane były utrzymywane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

7. Obowiązki pracodawcy – 6 Maszyny i inne urządzenia techniczne: • Pracodawca jest obowiązany wyposażać maszyny lub inne urządzenia techniczne w odpowiednie zabezpieczenia, jeżeli konstrukcja zabezpieczenia uzależniona jest od warunków lokalnych. • Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności – CE.

8. Obowiązki pracodawcy – 7 Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia: Pracodawca jest obowiązany: • Ustalać stopień szkodliwości dla zdrowia pracowników i podejmować odpowiednie środki profilaktyczne przed rozpoczęciem stosowania materiałów i procesów technologicznych; • Prowadzić spis niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych stosowanych w zakładzie; • Zapewniać aby niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne posiadały odpowiednio trwałe opakowania oznakowane zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz karty charakterystyki; • Zastępować substancje, preparaty czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym mniej niebezpiecznymi; • Prowadzić rejestry pracowników i prac wykonywanych w kontakcie z czynnikami rakotwórczymi i mutagennymi

9. Obowiązki pracodawcy – 8 • Eliminować a przynajmniej ograniczać narażenie pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych; • Prowadzić rejestry prac narażających pracowników na działanie czynników biologicznych i rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach; • Chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych; • Podejmować działania zapobiegające wystąpieniu nagłego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia pracowników (awarie, prace o charakterze szczególnie niebezpiecznym); • Zapewnić odpowiednie do rodzaju niebezpieczeństwa urządzenia i sprzęt ratowniczy, osoby przeszkolone do ich obsługi oraz udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym; • Zapewnić aby prace, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia były wykonywane przez co najmniej 2 osoby.

10. Obowiązki pracodawcy – 9 Ochrona zdrowia pracowników: Pracodawca jest zobowiązany: • Oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe i stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko; • Informować pracowników o ryzyku zawodowym oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami; • Utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników; • Przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i udostępniać je pracownikom; • Zapewniać pracownikom profilaktyczną opiekę lekarską i ponosić koszty tej opieki; • Zapewniać odpowiednią profilaktyczną opiekę lekarską pracownikom i byłym pracownikom, których zatrudniali w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających.

11. Obowiązki pracodawcy – 10 Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Pracodawca jest zobowiązany: • Przenieść pracownika, u którego wystąpiły objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy, w terminie i na czas określony w orzeczeniu lekarskim; • Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia wypłacać pracownikowi dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy. • Zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki profilaktyczne i napoje, jeżeli to jest niezbędne ze względów profilaktycznych; • Zapewnić pracownikom odpowiednie urządzenia higieniczno sanitarne oraz niezbędne środki higieny osobistej, a także zapewnić środki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.

12. Obowiązki pracodawcy – 11 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe: W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany: • podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalenie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować środki zapobiegające podobnym wypadkom; • Niezwłocznie zawiadomić właściwego OIP i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy; • Niezwłocznie zgłosić właściwemu PIS i OIP każdy przypadek rozpoznania choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę; • Prowadzić rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby.

13. Obowiązki pracodawcy – 12 W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany: • współdziałając z PIS ustalić przyczyny powstania tej choroby oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą; • niezwłocznie przystąpić do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby i zastosować inne środki zapobiegawcze; • zapewnić realizację zaleceń lekarskich. • Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy i na podstawie tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

14. Obowiązki pracodawcy – 13 Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów i zasad bhp. Pracodawca jest obowiązany: • Zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenie bhp, pokrywając koszty tych szkoleń; • Odbyć szkolenie w dziedzinie bhp w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków i poddawać się szkoleniom okresowym; • Zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bhp dotyczącymi wykonywanych przez nich prac; • Wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp na stanowiskach pracy; Pracownik jest obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bhp.

15. Obowiązki pracodawcy – 14 Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze: Pracodawca jest obowiązany: • dostarczać pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy i spełniajace wymagania dotyczące oceny zgodności – CE; • dostarczać pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania – PN: • jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu; • ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bhp; • Wypłacać ekwiwalent pieniężny pracownikom używającym w zakładzie pracy własną odzież i obuwie robocze;

16. Obowiązki pracodawcy – 15 • Nie dotyczy to stanowisk pracy związanych z: • bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych, • pracami powodującymi intensywne brudzenie, • pracami powodującymi skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo biologicznymi. • Pracodawca ustala dla stanowisk pracy przysługujące pracownikom rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, a także ustala przewidywane okresy używania odzieży i obuwia roboczego. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

17. Obowiązki pracodawcy – 16 Pracodawca jest obowiązany zapewnić: • aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe; • ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie; • Ekwiwalent pieniężny za pranie i konserwację odzieży roboczej we własnym zakresie. Powierzanie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania we własnym zakresie środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, które stosowane w procesie pracy uległy skażeniu środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi jest niedopuszczalne. • Pracodawca jest obowiązany aby ww. środki i odzież były przechowywane wyłącznie w miejscach do tego wyznaczonych.

18. Obowiązki osób kierujących pracownikami Art.212 kp • Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp; • dbać sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem; • organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy; • dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem; • egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bhp; • zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

19. Obowiązki pracowników – 1 Art. 211 kp Przestrzeganie przepisów i zasad bhp jest podstawowym obowiązkiem pracownika. • Znać i przestrzegać przepisy i zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym; • Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych; • Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzedzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy; • Stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem;

20. Obowiązki pracowników – 2 • Poddawać się profilaktycznym badaniom lekarskim oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich; • Niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku lub zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie, • Współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp; Konsultacje w zakresie bhp

21. Odpowiedzialność porządkowa pracowników – 1 art. 108 kodeksu pracy: Za nieprzestrzeganie przez pracownika: • ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, • przepisów bhp, • przepisów przeciwpożarowych, • przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy, • usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować: • karę upomnienia, • karę nagany.

22. Odpowiedzialność porządkowa pracowników – 2 • Za nieprzestrzeganie przez pracownika: • przepisów bhp, • przepisów przeciwpożarowych, • opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, • stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości, • spożywanie alkoholu w czasie pracy pracodawca może zastosować karę pieniężną. • Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi. • Wpływy z kar pieniężnych przeznacza się na poprawę warunków bhp.

23. Odpowiedzialność dyscyplinarna funkcjonariuszy celnych Rozdział 12 ustawy z 24.07.1999r o Służbie Celnej (Dz. U. z 2004r. Nr 156, poz. 1641 ze zm.) Kary dyscyplinarne: • upomnienie, • nagana, • nagana z ostrzeżeniem, • przeniesienie na niższe stanowisko lub obniżenie stopnia służbowego, • zakaz podwyższania stopnia służbowego przez 2 lata, • zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych przez dwa lata, • wydalenie ze służby celnej.