UKSZTAŁTOWANIE SIĘ I EWOLUCJA SZTUKI OPERACYJNEJ

1. UKSZTAŁTOWANIE SIĘ I EWOLUCJA SZTUKI OPERACYJNEJ dr inż. Andrzej KIJ

2. MYŚLENIE OPERACYJNE /STAROŻYTNOŚĆ/ • Teza – ewolucja Sztuki Wojennej /myślenia operacyjnego/ jest • w nierozerwalny sposób związana z rozwojem człowieka, • społeczności. • Zasadnicze ośrodki mające wpływ na rozwój sztuki wojennej : • Bliski wschód – państwa egipskie, Babilon, Syria, Persja; • Azja – Indie, Chiny; • Europa – państwa greckie, Rzym. • Jeżeli przyjmiemy, że wyprawy wojenne faraonów realizowały cząstkowe • cele strategiczne państwa egipskiego to, należałoby stwierdzić • iż osiągano w nich cele operacyjne. • Istotą takiego myślenia operacyjnego było : • pokonanie przeciwnika ; • uczynienie jego armii niezdolnej do walki ; • opanowanie i utrzymanie terytorium. • A.CZUPRYŃSKI „ Myślenie operacyjne w sztuce wojennej „ str.36 -37

3. SIEDMIOKSIĄG /CHINY/: • Postrzeganie bitwy nie jako działania nieuchronnego, lecz działania • ostatecznego uwzględniającego uzyskanie zwycięstwa przy minimalnych • Stratach własnych. • SUN TZU : • właściwym jest pokonanie armii przeciwnika bez staczania bitwy; • dążenie do uzyskania wsparcia moralnego narodu i akceptacji • opinii publicznej; • prowadzenie działań okresowych /przerwa zimowa na uzupełnienie strat • i zapasów; • dobór miejsca bitwy w sposób umożliwiający korzystanie z miejscowych • zasobów; • działanie wg ustalonych praw /reguł/; • umiejętności dowódców. • PRAWA MANU /INDIE/: • określenie obowiązków króla z zakresu org. i prowadzenia wojen; • prowadzenie bitew; • wyzyskanie czynnika morale; • ustalenie zasad prowadzenia bitew; • zdobywanie twierdz; • oceny sytuacji.

4. WNIOSKI : • 1.Myślenie operacyjne postrzegane było w tym okresie nie podmiotowo lecz procesowo. W odróżnieniu od działań bezpośrednich opartych na bieżącej analizie sytuacji, w myśleniu operacyjnym dostrzegano efekt końcowy prowadzonych działań; • 2.Istotą tego było : szukanie sposobów uzyskania przewagi na przeciwnikiem poprzez umiejętne manewrowanie a tym samym podział jego sił i bicie częściami; • 3.W powyższym myśleniu operacyjnym zwracano uwagę na: • przejęcie inicjatywy /wcześniejsze przybycie w rejon bitwy i przygotowanie go do działań/; • - właściwy wybór dogodnego dla siebie kierunku działania.

5. ROZWÓJ ARMII NAJEMNYCH: • Pierwszą wzmiankę dotyczącą samego pojęcia operacja możemy znaleźć w opracowaniu austriackiego gen. Rasada de MONTECUCOLI /1664r./ dotyczącym zasad nauki wojennej, gdzie operacja postrzegana była jako wszelkie manewrowanie, którego celem jest postawienie przeciwnika w beznadziejnej sytuacji /położeniu/. • Zadaniem operacji było – doprowadzenie przeciwnika do sytuacji, w której uzna on przewagę sytuacyjną i wyższość strony przeciwnej. • Istotą powyższego działania było: • unikanie bitwy generalnej; • - przecięcie linii dostaw i zaopatrzenia; • - osłabienie morale.

6. Henry Humphrey LOYD / 1720 – 1783 / • Operacja – to wszelkie działania wojsk /ruchy , manewry/ na liniach • operacyjnych łączących bazę operacyjną /twierdze, lub obszar z którego armia czerpie siłę/. • Dietrich von BULLOV /1799 / - operacja to każde działanie wojsk , które • jest skierowane przeciw nieprzyjacielowi. • Operacja postrzegana była jako celowe przedsięwzięcie stwarzające warunki • do bezpośredniego zagrożenia przeciwnika. • Istotą operacji było – takie manewrowanie aby doprowadzić do obejścia, • okrążenia przeciwnika , który wówczas powinien wycofać się lub poddać. • Celem operacji był obszar a nie siła żywa strony przeciwnej • w ramach prowadzonej operacji wyróżniano: • bazę operacyjną; • -linie operacyjne; • -obiekt operacji.

7. OKRES NAPOLEOŃSKI / powstanie armii narodowych/: • Bitwa napoleońska polegała na zmasowanym uderzeniu, którego • przesłaniem było ześrodkowanie działań. Wyróżniano trzy fazy bitwy : • przygotowanie natarcia /zawiązanie natarcia, wykrwawienie przeciwnika • , działania oskrzydlające/; • natarcie główne /rozpoczynające się od wprowadzenia odwodów/; • wyzyskanie efektów bitwy. • Henri JOMINI – zadaniem strategii jest doprowadzenie armii do decydujących • punktów strefy działań a operacji dążenie do skutecznego starcia z góry • określając jego rezultaty. • Operacja postrzegana była jako manewr rozproszenia sił i ich ześrodkowanie • przed bitwą. Sama bitwa nie była elementem operacji , ponieważ dowodzenie • nią oparte było na bieżącej ocenie sytuacji. Operacja była elementem • pośrednim w organizacji i prowadzeniu wojny. • Gen. MOLTKE /1866 / • Operacja – przegrupowania, walki oddzielnych jednostek i bitwy • połączone we wspólną całość • Zmiana – celem działanie było już zniszczenie siły żywej przeciwnika.

8. 1866r.-gen Moltke w bitwie pod Sadową połączył w jedną całość przegrupowania, walki oddzielnych jednostek i bitwy. Odtąd bitwa jest składową częścią operacji • CECHY CHARAKTERYSTYCZNE • 1. Połączenie manewru ześrodkowania • z bitwą (generalną) • Swoboda decydowania i działania • dowódców armii • 3. Wykorzystanie telegrafu i transportu • kolejowego i map sztabowych ZGORZELEC KŁODZKO 1 A 2 A DREZNO ARMIA ŁABY 100 - 150 km SADOWA Manewr ześrodkowania armii pruskich na przeciwniku REJON KONCENTRACJI ARMII AUSTRIACKIEJ (sześć korpusów i pięć dywizji kawalerii) + Bitwa = OPERACJA OPERACJA WEDŁUG MOLTKEGO 115 000 żołnierzy 140 000 żołnierzy WOJSKA PRUSKIE dziewięć korpusów 260 000 żołnierzy "Maszerować osobno, uderzać razem",

9. Ewolucja definiowania operacji - podstawy Operacja - wszelkie działania wojsk (ruch, manewr) na liniach operacyjnych łączących bazę operacyjną z obiektem działania 1770r. - H.H.E. Loyd Operacja- każde działanie wojsk (zgrupowań), które są skierowane przeciwko nieprzyjacielowi 1799 r. -gen. Bülow Operacja – przegrupowania, walki oddzielnych jednostek i bitwy połączone we wspólną całość 1866r.- gen. Moltke

10. II WOJNA ŚWIATOWA: • Myślenie operacyjne zdeterminowane było strategią utrzymania lub • zdobycia terenu oraz zniszczenia przeciwnika poprzez zadanie mu • znacznych strat. Całość działań oparta była na : • wyczerpaniu sił /odległość linii zaopatrywania/; • - uzyskaniu przewagi w decydującym miejscu i czasie; • - utrzymywaniu potencjału bojowego na odpowiednim poziomie; • niszczeniu ziemi opuszczanej. • Początek przebiegu działań wojennych oparty był na manewrowych • uderzeniach dywizji /korpusów/ po liniach zewnętrznych • /gen. MOLTKE/ wspieranych działaniem lotnictwa. • Końcowa faza – to działania wielkich zgrupowań operacyjnych • wykonujących uderzenia czołowe w celu dokonania wyłomu • w ugrupowaniu obronnym przeciwnika , przy wsparciu uderzeń lotnictwa. • Cechy : • Ogromny rozmach rzeczowy , czasowy i przestrzenny; • -strategia zniszczenia; • -zerwanie ze statyką na rzecz działań manewrowych w celu przełamania • obrony przeciwnika , wyjścia na jego skrzydło i oddziaływania na jego • linie komunikacyjne.

11. Ewolucja definiowania operacji (Polska) (…) zgranie kilku walk bądź kilkudniowych serii walk, poprowadzonych oddzielnie na kilku zbieżnych kierunkach, nieraz bardzo odległych od siebie. Ta kombinacja wielokierunkowego działania kilku zgrupowań o różnej sile dla osiągnięcia jednego celu stanowi zasadniczą istotę operacji S. Mossor,Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny, MON, Warszawa 1986, s.199 Operacja obejmuje szereg działań przygotowawczych (wstępnych), właściwych (głównych) i uzupełniających. Działania przygotowawcze obejmowały wszystkie czynności wstępne poprzedzające właściwa operację. Zaliczano do nich ześrodkowanie sił związku operacyjnego i przegrupowanie ich do bitwy, postawienie zadań oraz nawiązanie styczności z przeciwnikiem. Działania główne, czyli właściwa operacja, według ówczesnych pojęć, rozpadały się na szereg walk taktycznych, do których należeć mogły walki nawet poszczególnych związków taktycznych. Do działań uzupełniających zaliczano organizacje tyłów operacyjnych oraz ciągłe zaopatrywanie wojsk w środki niezbędne do prowadzenia operacji Wg S. Fereta [w:] J. Zieliński, teoretyczne podstawy walki zbrojnej, AON, Warszawa 1995, s.67

12. Ewolucja definiowania operacji (Polska) OPERACJA - całokształt działań wojsk (walk, bitew, przegrupowań i manewrów) oraz przedsięwzięć organizacyjnych i zabezpieczających realizowanych w różnym czasie i na znacznej przestrzenipołączonych wspólnym celem i planem Mała Encyklopedia, Warszawa 1970 OPERACJĘ - całokształt poczynań organizacyjno-wykonawczych, uderzeń ogniowych, walk i bitew oraz manewrów wykonywanych samodzielnie, a najczęściej wspólnym wysiłkiem związków operacyjnych różnych rodzajów wojsk i sił zbrojnych, rozdzielonych w czasie i przestrzeni, połączonych wspólną myśląprzewodnią, mających do osiągnięcia konkretny cel operacyjny lub strategiczny K. NOŻKO, Zagadnienia współczesnej sztuki wojennej, MON, Warszawa 1973, s.242

13. Cechy operacji wynikające z interpretacji pojęcia i zjawiska Wspólny cel Czynniki opisujące operacje Wspólna myśl przewodnia PRZESTRZENNY Jeden dowódca CZASOWY CEL Duże zgrupowania wojsk RZECZOWY Różny czas toczenia bitwy Znaczna przestrzeń Integracjawysiłków podległych zgrupowań do osiągania celu operacyjnego lub strategicznego Wszelkie działania w okresie pokoju, kryzysu i wojny podejmowane do osiągnięcia celu operacyjnego i strategicznego Płk dr hab. Andrzej CZUPRYŃSKI

14. DZIAŁANIA OPERACYJNE OPERACJE WOJENNEOPERACJE WSPARCIA POKOJU 1. OBRONNE * UTRZYMANIE POKOJU * POZYCYJNE * WYMUSZANIE POKOJU * MANEWROWE * TWORZENIE POKOJU * BUDOWA POKOJU 2. ZACZEPNE * ZAPOBIEGANIE KONFLIKTOM *PRZECIWUDERZENIOWE * OPERACJE HUMANITARNE *PRZECIWNATARCIE *KOLEJNE OPERACJE ZACZEPNE 3. OPÓŹNIAJĄCE prof.dr hab. Waldemar Kaczmarek „ Działania operacyjne wojsk lądowych : AON 2004 Str. 32

15. KLASYFIKACJA OPERACJI DO KOŃCA XX w. KRYTERIA CEL PODSTAWOWYCH RODZAJÓW WALKI ŚRODOWISKO RODZAJ SZ OKRES FUNKCJONOWANIA KRAJU OPERACJE: WOJSK LĄDOWYCH, SIŁ POWIETRZNYCH, MARYNARKI WOJENNEJ, SPECJALNE, POŁĄCZONE OPERACJE: MILITARNE, REAGOWANIA KRYZYSOWEGO, POKOJOWE OPERACJE: LĄDOWE, MORSKIE, POWIETRZNE, MIESZANE OPERACJE: OBRONNE, ZACZEPNE, OPÓŹNIAJACE Płk dr hab.. Andrzej CZYPRYŃSKI

16. Operacje Operacje rozstrzygające powietrzno-lądowe Operacje klasyczne XX II ... EA 1 II II II Operacje II II wielowymiarowe Połączenie efektów oddziaływania rodzajów sił zbrojnych Wyłączenie elementów przeciwnika decydujących o możliwości prowadzenia działań Skupienie sił w czasie i przestrzeni Ewolucja operacji płk dr hab. Mariusz WIATR

17. DZIAŁANIA POŁĄCZONE CEL OPERACJI Efekt synergii DZIAŁANIA POŁĄCZONE SIŁY LĄDOWE SIŁY POWIETRZNE SIŁY MORSKIE • WSPÓLNY CEL DZIAŁAŃ • zróżnicowane środowisko; • różne kierunki działania; • zróżnicowane możliwości • oddziaływanie SIŁY SPECJALNE INNE Płk dr hab. Andrzej CZUPRYŃSKI

18. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ