İstanbul'da Sanayinin Yerleşimi

1. 1:100.000lik Çevre Düzeni Planı bağlamında İstanbul'da Sanayinin Yerleşimi Dr. Caner Zanbak Av. Halil Ünlü Mustafa Bağan İSTANBUL SANAYİ FORUMU MESLEK KOMİTELERİ ORTAK TOPLANTISI İSOV Akatlar Eğitim Kompleksi, İstanbul 11 Ağustos 2009

2. Ülke ticaret kapasitesinin %55ine sahip olması, • Ülke ithalat-ihracat hacminin %43ünü gerçekleştirmesi ve • Ülke sanayi kuruluşlarının %38’ine evsahipliği yapması ile, Türkiye ekonomisi için hayati bir önem taşımaktadır. İSTANBUL • 12-13 milyonluk nüfusu ile: • ülkemizin ticaret, finans, kültür ve turizm merkezi olmasının yanı sıra bir sanayi kenti ve • imalat sanayimizin en önemli merkezidir.

3. Çatalca Sarıyer Arnavutköy Eyüp Silivri Beykoz Şile Başak Şehir Çekmeköy B. Çekmece Beylik Düzü Pendik Maltepe Tuzla İSTANBUL İLİ İDARİ SINIRLARI

4. FİZİKİ PLANLAMADA YETKİ(5393 ve 5216 sayılı kanunlar) • İstanbul Büyükşehir Belediye sınırları içinde, Çevre Düzeni Planı ile Nazım İmar Planlarını (1/25.000 ve 1/5000 ölçekli) yapma, yaptırma ve karar haline dönüştürmeİstanbul Büyükşehir Belediyesinin yetkisinde; • uygulama imar planlarını yapma ve kararlaştırma yetkisi Büyükşehir sınırları içindeki ilçe belediyelerinin yetkisindedir • Plan hiyerarşisi: • Planlar arası hiyerarşik bir ilişki vardır. Bundan amaç, alt ölçekteki planların üst ölçekteki planlara uygunluğunun sağlanmasıdır. Başka bir ifade ile, • 1/1.000 ölçekli uygulama imar planı, 1/5.000 ölçekli nazım imar planına; • 1/5.000 ölçekli nazım imar planı, 1/25.000 ölçekli nazım imar planına; • 1/25.000 ölçekli nazım imar planı, çevre düzeni planına (1/100.000); • Çevre Düzeni Planı da (var ise)bölge planına • aykırı olamaz.

5. İstanbul’da Planlama Çalışmaları • 1967 yılında başlayan nazım plan çalışmaları, 1980 yılında Bakanlıkca onaylanan 1/50.000 ölçekli plan sonrasında bütünsel bir nazım plan (1/25.000 ölçekli) yürürlüğe girmeden bu günlere gelinmiştir. • 2005 yılında İstanbul’u planlama çalışmaları İstanbul Metropoliten Planlama Bürosu tarafından tekrar başlatılmıştır. İstanbul’un Çevre Düzeni Planı 2006 yılında tamamlanarak, Büyükşehir Belediye Meclisince kabul edilmiştir. • Ancak, Mimarlar Odasının açtığı iptal davası üzerine, İdare Mahkemesi plan için yürütmeyi durdurma kararı vermiştir. Konu Danıştay’a intikal etmiş ve Danıştay, idare mahkemesinin yürütmeyi durdurma kararını kaldırmıştır. • 2006 Çevre Düzeni Planının dava konusu olması ve idare mahkemesinin yürütmeyi durdurma kararı vermesi üzerine, Büyükşehir Belediyesi, 2006 Çevre Düzeni Planını revize edenyeni bir çevre düzeni planı hazırlamış ve Büyükşehir Belediye Meclisine sunmuştur. • 17 Temmuz 2009 tarihinde askıya çıkan Çevre Düzeni Planı onanmışolupyürürlüktedir, • 17 Ağustos 2009 tarihinde, kesinlik kazanacaktır.

6. PLANLAMA YAKLAŞIMI • İstanbul’un kentsel gelişme eğilimi, doğal ve yapay eşikleri göz önünde bulundurularak İl bütünü için kapasite plan niteliğinde hazırlanan 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı ile, • İstanbul’un kapsamlı bir yapısal dönüşüm sürecinden geçmesi ve • Bu dönüşüm neticesinde İstanbul’a: • Sahip olduğu tarihi, kültürel ve doğal kimlik değerleri ile özdeşleşen, • kentin öncelikle kültürve turizm alanlarındaki üstünlüklerini ön plana çıkartan, • çevresel, ekonomik ve toplumsal sürdürülebilirlik ilkelerini mekana yansıtarak yaşam kalitesini yükselten, • ekonomik yapısını bilim ve teknolojiye dayalı ticaret ve hizmet ağırlıklı bir ekonomiye dönüştüren, • etkin ve katılımcıbir kent yönetimi / yönetişimi yapılandırılmasında, • kurumsal ve mekansal planlarını verimli bir araç olarak kullanan • küresel ölçekte güçlenmiş bir kent statüsü kazandırmak amaçlanmaktadır. Kaynak: İBB İmar ve Şehircilik Daire BaşkanlığıŞehir Planlama Müdürlüğü, “1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni PlanıÖzet”, http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Pages/Haber.aspx?NewsID=17525

7. Harita 6.5. 1/100.000 Planda Önerilen Alt Bölgeler

8. SANAYİ ALANLARI (1) • Bilgiyi sınırlı biçimde transfer eden patent ve lisanslarla üretim yapan bir ekonomiden, bilgi üreten bir yapıya dönüşümü desteklemek üzere, • sanayinin AR-GE desteğiyle teknoloji üreten ve yeni teknoloji kullanan, • etkin bir lojistik sistemle bölgesel ve küresel pazara açılan, • insan ve çevre sağlığını tehdit etmeyen bir yapıya dönüşmesi • kararı alınmıştır. • Bu kararı desteklemek üzere, • bulunduğu bölgede büyüyebilme imkanı bulamayan ileri teknoloji kullanma gereksinimini karşılayamayan ve nedenle uluslararası nitelikte ürünler veremeyen sanayilerin • yapısal dönüşüm geçirerek söz konusu yukarıda belirtilen olanakların karşılandığı alanlara yönlendirilmesi • Planın sanayi ile ilgili temel yaklaşımdır. • Kararlar organize sanayi bölgeleri, sanayi alanları, küçük sanayi siteleri ve tersane alanları başlıkları altında geliştirilmiştir. Kaynak: İBB İmar ve Şehircilik Daire BaşkanlığıŞehir Planlama Müdürlüğü, “1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni PlanıÖzet”, http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Pages/Haber.aspx?NewsID=17525

9. SANAYİ ALANLARI (2) • ElmalıSu Toplama Havzasında kalan Dudullu OSB hariç, Anadolu ve Avrupa yakasındaki OSB’lerin atıl kapasitelerinin optimum düzeyde kullanılması ve bu bölgelerin yakın çevrelerinde dağınık durumda bulunan sanayilerin bu alanlara yönlendirilmesi, • Avrupa yakasında Silivri –Değirmenköy, Silivri –Kavaklı, Kıraç–Hoşdereve Hadımköy, Anadolu yakasında ise Pendik –Şeyhli ve Tuzla OSB kuzeyinde yer alan sanayilerin mevcut sınırları içerisinde sağlıklaştırılması, • Silivri, Kıraç, Yakuplu Gaziosmanpaşa, Maslak, Bostancıve Maltepe’deki mevcut küçük sanayi siteleri ile Hadımköy’de yapımına başlanacak olan Akpınar Sanayi Sitesi küçük sanayi sitesi olarak gösterilmiştir. • Tuzla’daki tersanenin sıhhileştirilerek ve yoğunluğu azaltılarak işlevini sürdürmesi, alanın batısında, Pendik –Güzelyalı Bölgesi’nde önerilen tersane gelişim bölgesinde ise sadece yat ve gezinti teknelerinin üretimine ve satışına yönelik faaliyetler ile sosyal ve kültürel tesislerin yer alması kararlaştırılmıştır. Kaynak: İBB İmar ve Şehircilik Daire BaşkanlığıŞehir Planlama Müdürlüğü, “1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni PlanıÖzet”, http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Pages/Haber.aspx?NewsID=17525

10. 1:100,000’lik Çevre Düzeni Planı’na göre Öngörülen Sanayi Yerleşim Hareketleri SANAYİNİN DESANTRALİZASYONU Sanayiden boşalan alanlar ile öneri ekolojik koridorların ve rekreasyon alanlarının, aynı zamanda potansiyel kültür,sanat ve festival alanları olarak da kullanılması öngörülmektedir.

11. İstanbul Çevre Düzeni Planı kapsamında yapılan İSO görüşmeleri ve toplantıları

12. İSO - İŞYERİ ve ÇALIŞAN SAYILARI

13. Toplam 16,783 Avrupa Yakası 12,546 Asya Yakası 4,237 Toplam 719,625 Asya Yakası 182,116 Avrupa Yakası 537,509 İSO - İŞYERİ ve ÇALIŞAN SAYILARI - İlçelere Göre Dağılım

14. 1:100,000’lik Çevre Düzeni Planı Harita Lejantı

15. İstanbul Çevre Düzeni Planı Bölgelerinde yeralan İSO - İŞYERİ ve ÇALIŞAN SAYILARI

16. 1/100,000’lik Istanbul Çevre Düzeni Planı Kapsamında belirlenmiş bölgelerdeki İSO’ya kayıtlı İŞYERİ SAYILARI ve Yüzdeleri AVRUPA Yakası Toplam: 12,546 İşyeri

17. 1/100,000’lik Istanbul Çevre Düzeni Planı Kapsamında belirlenmiş bölgelerdeki İSO’ya kayıtlı İŞYERİ SAYILARI ve Yüzdeleri ASYA Yakası Toplam: 4,237 İşyeri

18. İSTANBUL’da Sanayi Yerleşimi ÇEVRE DÜZENİ PLANI İSO İŞYERLERİ Çevre Düzeni Planına göre, İSO’ya kayıtlı SANAYİ, halihazırda, İstanbul arazisinin SADECE %1.3’ünde yerleşik olmasına rağmen %75’i meskun mahal, %6’sı Aktif Yeşil Alan; %1.5’u Donatı alanı olarak belirlenmiş bölgelerde kalmakta ve sadece %15’inin Sanayi Alanları olarak belirlenmiş bölgelerde kalması öngörülmektedir.

19. PLANda Varsayılan ve Öngörülen İŞGÜCÜ Sayıları ? Halihazırda, İSO’ya kayıtlı ÇALIŞAN sayıları, Planda varsayılanın %40-50’si boyutundadır.

20. SANAYİ Metropoller için hayati önem taşır! • Bir çok ülkenin kentleşmesi sanayileşmesi ile bağlantılı olarak gelişmiştir, • Sanayisi, dolayısıyla güçlü bir ekonomisi, olmayan ülkelerin kalkınması mümkün değildir, • Sanayi, büyük kentlerde kalifiye eleman, teknik bilgi, finansman kolaylıkları, ulaşım ve iletişim hizmetlerinden yararlanmada üstünlüklere sahiptir.

21. GENEL ÖNERİLER (1) • İstanbul’ un temiz teknoloji kullanan, katma değeri yüksek ve istihdam yaratıcı nitelikte sanayi kenti olma özelliğini kaybetmeden bunun paralelinde küresel bir ticaret, finans, turizm, kültür, moda ve tasarım merkezi olması için çalışılmalıdır, • Üretim yerleri değişecek olan şirketler ve kurulacak sanayi alanları için: • Destek sağlanması ve teşvik edilmesi, • İmar, Elektrik, su, Doğalgaz, yol, otopark bedellerinde, ruhsat harçlarında indirim ve kolaylıklar sağlanması, • Altyapı hizmetlerinin TAŞINMA ÖNCESİNDE getirilmesi, • Taşınmanın makul bir takvim içinde yapılması, • Üreticilerin rekabet gücü kaybına yönelik riskleri azaltıcı şekilde yansanayi için de yerleşimler düşünülmesi, • belli bir dönem için vergi, harç ve benzeri kolaylıklar sağlanması, • Nitelikli iş gücü bulunması ve oluşturulması için projeler geliştirilmesi • İl mesleki eğitim fonlarının yeni gidilecek yerlerde işbaşında nitelikli iş gücü eğitim projelerine kaydırılması,

22. GENEL ÖNERİLER (2) • Şehir içinde kalacak sanayi üretiminin temiz teknoloji kullanan, ağırlıklı olarak global pazarlar için pahalı, nitelikli, isdihdam ve katma değeri yüksek ürünler üreten firmalar olmasına özen gösterilmelidir, • İstanbul’ un yeni yapılanmasına bağlı olarak sanayi sektörü için geliştirilen strateji ve uygulama politikalarının karar aşamasında: • Yeni sanayi alanlarının belirlenmesinde, • yeni sanayi bölgeleri nitelikleri, • sanayi sektörlerinin önceliklendirilmesi, • devlet destekleri, • boşalacak alanların yeni kullanımları • gibi konularda Planın 1. (1-10 yıl), 2. (11-15 yıl) Uygulama Adımlarındasanayi sektörünün tüm temsilcilerinin azami katılımının sağlanması • Tarih, Kültür, Bilim, Sanat, Siyaset, Ticaret ve Hizmet AĞIRLIKLI bir Metropoliten Kentin PLANLANMASINDA: • ATIKSU, • KATI ATIK • SANAYİ ATIKLARI, DEPOLAMA, ATIK BERTARAF, ve GERİ KAZANIM • TRAFİK ve ULAŞIM altyapısı • Planın EN ÖNCELİKLİ EYLEMleri içinde yeralmalıdır.

23. 1/100,000’lik Çevre Düzeni Planı 8.2 GENEL HÜKÜMLER 8.2.12. Plan bütünlüğü çerçevesinde yer alan depolama ve sanayi binaları tevsii yapılmaması,çevre kirliliğine yol açmaması, ilgili kurumların olumlu görüşünün olması ve ileri teknoloji kullanılması koşulları ile ekonomik ömürlerini tamamlayıncaya kadar mevcudiyetlerini sürdürebilirler. Ancak, depolama ve sanayi binalarının planlarda belirlenen lojistik ve/veya sanayi alanlarına hazırlanacak bir eylem planı çerçevesinde desantralizasyonu esastır. “Sözkonusu PLAN HÜKMÜNÜN uygulama imar planlarını yapma/yürütmekte olanİlçe Belediyelerince de uygulamada dikkate alınması” konusunda hassasiyet gösterilmesi yararlı olacaktır.

24. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Açıklaması (24.07.2009) http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Haberler/Pages/BasinBultenleri.aspx?bbulteniID=5640