350 likes | 719 Views
TERMODYNAMIKA CHEMICZNA. efekty cieplne ( energetyczne ), towarzyszące reakcjom chemicznym ( TERMOCHEMIA ). stany równowagi, jakie ustalają się w wyniku reakcji chemicznych ( STATYKA CHEMICZNA ). Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ. POJĘCIA PODSTAWOWE.
E N D
TERMODYNAMIKA CHEMICZNA • efekty cieplne ( energetyczne ), towarzyszące reakcjom chemicznym ( TERMOCHEMIA ) • stany równowagi, jakie ustalają się w wyniku reakcji chemicznych ( STATYKA CHEMICZNA ) Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
POJĘCIA PODSTAWOWE UKŁAD– pewna część przyrody ( wszechświata ), która jest przedmiotem rozważań. OTOCZENIE – wszystko to, co znajduje się poza układem. GRANICA UKŁADU – płaszczyzna fizyczna lub granica „pomyślana”„ oddzielająca układ od otoczenia. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
RODZAJE UKŁADÓW Układ OTWARTY – możliwy jest przepływ materii i energii pomiędzy układem a otoczeniem. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Układ ZAMKNIĘTY – możliwy jest przepływ energii, a nie zachodzi wymiana materii pomiędzy układem a otoczeniem. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Układ IZOLOWANY – nie ma wymiany materii i energii pomiędzy układem a otoczeniem. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Układ IZOLOWANY ADIABATYCZNIE– nie zachodzi wymiana materii i ciepła pomiędzy układem a otoczeniem, natomiast możliwa jest wymiana energii np. na sposób pracy. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
RODZAJE UKŁADÓW ( inny podział ) Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
ZMIENNE STANU UKŁADU – ( PARAMETRY STANU )są to wielkości fizyczne ( m, V, T, p, c ), które w sposób jednoznaczny opisują własności układu. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
RÓWNANIE STANU GAZU DOSKONAŁEGO - najprostsze równanie wiążące parametry stanu układu - Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
UKŁADY IDENTYCZNE– wartości wszystkich zmiennych stanu są dla obu układów jednakowe. np. 1 m3 i 1 m3 tlenu w tej samej temperaturze i pod jednakowym ciśnieniem. UKŁADY PODOBNE– nie różnią się wartościami zmiennych, ale ich masy ( objętości ) mogą nie być jednakowe. np. 1 dm3 i 1 m3 powietrza o identycznym składzie, w tej samej temperaturze i pod jednakowym ciśnieniem. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
SKŁADNIK UKŁADU– chemiczne indywiduum ( jon lub cząsteczka ), które jest w nim obecne. SKŁADNIK NIEZALEŻNY– każdy chemicznie niezależny składnik układu. Liczba składników niezależnych ( C ) w układzie jest to minimalna liczba niezależnych indywiduów chemicznych, niezbędnych do określenia składu wszystkich faz obecnych w układzie. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
UKŁADY WIELOSKŁADNIKOWE ( np. roztwory ) SPOSOBY WYRAŻANIA STĘŻENIA ( SKŁADU ) ( w chemii fizycznej ) • STĘŻENIE MOLOWE ( c ): [mol dm-3] • STĘŻENIE MOLARNE ( m ): [mol kg-1] • UŁAMEK MOLOWY ( x ): • CIŚNIENIE CZĄSTKOWE ( PARCJALNE ) ( p ): [Pa] • AKTYWNOŚĆ ( a ): Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
POJĘCIE FAZY UKŁADU FAZA – część lub całość układu, która wykazuje w całej swej masie jednakowe własności fizyczne i chemiczne ( w szczególności jednakowe równanie stanu ) i jest odgraniczona wyraźnie od reszty układu ( otoczenia ). Liczba faz w układzie zależy od parametrów stanu ( np. p, T, c, V ). OGÓLNY SCHEMAT WYKRESU FAZOWEGO ( układu jednoskładnikowego ) Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
PRZEMIANA FAZOWA – samorzutna przemiana jednej fazy w drugą (dla danego ciśnienia zachodzi w charakterystycznej temperaturze). Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
LICZBA STOPNI SWOBODY ( S ) – liczba parametrów intensywnych, które można niezależnie zmieniać, nie powodując zmiany liczby faz w stanie równowagi. REGUŁA FAZ GIBBSA określa związek pomiędzy liczbą stopni swobody ( S ), liczbą faz ( F ) i liczbą składników ( N C ) w układzie. F + S = N + 2 Dla układów skondensowanych: F + S = N + 1 Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
PROCES TERMODYNAMICZNY • PROCES FIZYCZNY – substancje zmieniają właściwości fizyczne ( np. stan skupienia, lepkość, sprężystość ) ale nie zmieniają swego składu chemicznego, • np. a) przemiana fazowa – parowanie, skraplanie, topnienie, krzepnięcie, • sublimacja, resublimacja, • b) rozpuszczanie, • PROCES CHEMICZNY – substancje ( substraty ) ulegają przemianom prowadzącym do powstania nowych substancji ( produktów reakcji ) o odmiennych właściwościach fizycznych i chemicznych, • np. a) reakcje chemiczne – syntezy, analizy, wymiany, • b) reakcje biochemiczne – w warunkach in vitro luh in vivo, Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
PROCES TERMODYNAMICZNY ( w zależności od stałości danego parametru stanu ) • IZOTERMICZNY ( T = const., dT =0 ) • IZOBARYCZNY ( p = const., dp =0 ) • IZOCHORYCZNY ( V = const., dV =0 ) • ADIABATYCZNY ( Q = const. ) Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
ENERGIA UKŁADU – zdolność układu do wykonania pracy. • PRACA • W [ J ]– dżul • W = F dx • W < 0 układ wykonuje pracę • W > 0 praca jest wykonywana na układzie Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
SENS FIZYCZNY STAŁEJ GAZOWEJ • proces izobarycznego rozprężania 1 mola gazu doskonałego przy wzroście • temperatury o 1 K. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
R = 8.314 [ J mol-1 K-1 ] Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
CIEPŁO • Q [ J ]– dżul • Q < 0 układ oddaje ciepło do otoczenia • Q > 0 układ pobiera ciepło z otoczenia Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
CIEPŁO I PRACA W INTERPRETACJI MOLEKULARNEJ CIEPŁO JEST FORMĄ PRZEKAZYWANIA ENERGII, KTÓRA POLEGA NA CHAOTYCZNYM RUCHU CZASTECZEK (RUCHU TERMICZNYM). PRACA JEST PRZEKAZEM ENERGII ZWIĄZANYM Z UPRZĄDKOWANYM RUCHEM CZĄSTECZEK. Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
FUNKCJA STANU wielkość fizyczna, której wartość zależy wyłącznie od stanu w jakim układ się znajduje, nie zaś od drogi, po której ten stan został osiągnięty. • TERMODYNAMICZNE FUNKCJE STANU • energia wewnętrzna ( U ) • entalpia ( H ) • entropia ( S ) • energia swobodna ( F ) • entalpia swobodna ( G ) Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
ENERGIA WEWNĘTZRNA • U[ J ] , [ J mol-1] • jest to całkowita energia układu będąca sumą całkowitej energii kinetycznej i potencjalnej cząsteczek tworzących układ: • energia potencjalna i kinetyczna makroskopowych części układu, • energia kinetyczna cząstek, • energia potencjalna oddziaływań międzycząsteczkowych • i wewnątrzcząsteczkowych. Uwaga! Określenie bezwzględnej wartości U nie jest możliwe. Podaje się wartości zmian tej funkcji termodynamicznej: dU – zmiana U w procesie elementarnym U – zmiana U w procesie przejścia ze stanu ( p ) do stanu ( k ) dla wielkości mierzalnych Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
ENERGIA WEWNĘTZRNAjest funkcją stanu – ( w odróżnieniu do ciepła i pracy ) – jej wartość jest jednoznacznie określona przez parametry stanu, a zmiana energii wewnętrznej związana z przejściem układu ze stanu początkowego ( p 1 ) w stan końcowy ( k 2 ) wynosi: dU = U2 – U1 U = U2 – U1 U = f ( T, V ) Jednemu zespołowi parametrów stanu odpowiada tylko jedna wartość funkcji stanu. Różniczka zupełna: Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
PIERWSZA ZASADA TERMODYNAMIKI ( ZASADA ZACHOWANIA ENERGII ) • UKŁAD IZOLOWANY: • U = const. , dU = 0 • U = 0 • UKŁAD ZAMKNIĘTY: • dU = Qel. + Wel. • U = Q + W Jeżeli W = Wobj. = -p dV ( W = -p V ) dU = Qel. – p dV U = Q – p V Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ
Mgr Beata Mycek - Zakład Farmakokinetyki i Farmacji Fizycznej CM UJ