b usines s chool n ederland

1. businesschoolnederland The Action Learning MBA Instrumentendag Financieel Management

2. Instrumenten BSN 2008 Onderwerpen • Terugblik visiedag • Subset vragen • De artikelen en literatuur • Kostprijzen • Kostprijssystemen • Business Balanced Scorecard • Activity based costing • Beslissingsondersteunende calculaties

3. Instrumenten BSN 2008 ? Subset vragen • Subset 1 • Vragen • 1. Wat is het verschil tussen de regelgeving in Europa die aangeeft aan welke inzichten de jaarrekening moet geven en de voorschriften in Amerika hoe precies zaken voorgesteld en gewaardeerd moeten worden? • 2. Uit de ratio’s bij onze bedrijven komen soms opmerkelijke getallen. Zie punt 5. In hoeverre kunnen ratio’s worden gebruikt om een onderneming te kunnen beoordelen. • 3. Als vergelijk tussen verschillende jaren van een onderneming geven ratiocijfers een beeld van de • onderneming. Uit Volmer en Faas blijkt dat per industrie en door de jaren verschillende getallen als • norm worden gehanteerd. In hoeverre kunnen ratio analyses worden gebruikt om verschillende • bedrijven te vergelijken?

4. Instrumenten BSN 2008 ? Subset vragen • Subset 1 • Vragen • 4. EVA is opgekomen als reactie op stuurinformatie voor aandeelhouderswaarde (artikel Traas). • Heeft EVA nog wel een toekomst gezien de huidige financiële crisis en de vraagtekens die wellicht • geplaatst worden bij het continu najagen van aandeelhouderswaarde? • 5. Hoe bepaal je de WACC? Kan middels een casebeschrijving een volledig rekenkundig voorbeeld van • een EVA-berekening worden getoond? Daarbij graag aandacht voor de cijfers die uit de balans en/of • het exploitatieoverzicht komen én vooral voor de aannames die ten aanzien van andere grootheden • moeten worden bepaald.

5. Instrumenten BSN 2008 ? Subset vragen • Subset 1 • Vragen • 6. Het beeld van ABC bij de subsetleden is dat de tijd en energie die gaat zitten in de opzet en het • onderhoud van deze toerekeningsmethode niet opweegt tegen de informatiewaarde die het oplevert. • Ook in de literatuur wordt vaak naar dit aspect verwezen. Kan de docent vertellen wat zijn ervaringen • zijn ten aanzien van dit spanningsveld? Op basis van welke factoren kan een besluit voor een • methode van kostentoerekening het beste genomen worden? • 7. Voorbeelden over investeringsbesluiten t.a.v. vaste activa als machines, een nieuwe vestiging, ed. zijn redelijk te volgen in het boek. Maar wat als bijvoorbeeld een investeringsbeslissing genomen moet worden over iets als 'Een nieuw softwaresysteem' of 'Publicitaire middelen' en de vraag is: 'Hoe snel verdienen we deze investering terug?' Hoe kan je als organisatie dit soort vragen op een gestructureerde manier beantwoorden?

6. Instrumenten BSN 2008 ? Subset vragen • Subset 2 • Vragen • Kengetallen uit de jaarrekening: moet hierbij niet altijd de branche in acht genomen worden om waarde aan ratio’s te kunnen hechten? • Als alle ratio’s positief zijn, heb ik dan te maken met een gezond bedrijf? Zo ja, is voor een MBA’er het opstellen en beoordelen van de ratio’s genoeg?

7. Instrumenten BSN 2008 ? Subset vragen • Subset 2 • Vragen • Is het gebruiken van gezond verstand niet beter dan eventuele actie nemen n.a.v. bijvoorbeeld een hoge doorbelasting van overhead? (bijvoorbeeld: als lokalen grotendeels leeg staan –worden voor 90% alleen ’s morgens gebruikt- moet je dan als MBA’er al niet aanvoelen dat dit veel beter moet/kan: daar heb je geen doorbelasting of ratio voor nodig om hier achter te komen?!).

8. Instrumenten BSN 2008 ? Subset vragen • Subset 3 • Vragen • Wat zijn de verschillen tussen de waarderingsgrondslagen tussen Amerika en Europa? • Als ratioanalyse van zoveel factoren afhankelijk zijn voor wie zijn ze dan interessant; wie kijkt ernaar en wat kun je ermee? • Wat is nu een minimum vereist solvabiliteitspercentage? • En hoe beoordeelden we dat vóór de crisis en hoe beoordelen we dat nu?

9. Instrumenten BSN 2008 Pauze

10. Instrumenten BSN 2008 Kostprijzen

11. Instrumenten BSN 2008 Kostprijsbepaling • Systemen • De functies van kostprijzen • De indeling van kosten • Inrichting van de systemen

12. Instrumenten BSN 2008 Kostenprijsbepaling • Kosten: • De geldswaarde van de voor het produceren van goederen en • diensten noodzakelijkerwijze opgeofferde productiemiddelen • Waarde Prijs • Kosten Dekking • Verspillingen • Prijsgrondslag • Opportunity costs • Sunk costs

13. Instrumenten BSN 2008 Kostprijsbepaling • Systemen: • Enkelvoudige opslagmethode • Meervoudige opslagmethode • Kostenplaatsmethode

14. Instrumenten BSN 2008 Enkelvoudige opslagmethode Per functie Uurtarief = brutojaarsalaris * overheadfactor declarabeleuren per jaar Overheadfactor= totalebedrijfskosten + winstopslag brutojaarsalarissen fee-earners Andereverschijningsvormen Direct costing Brutomargemethode

15. Instrumenten BSN 2008 Direct costing Verkoopprijs -/- variabelekosten = dekkingsbijdragevastekosten Let op: variabelekostennietdirectekosten !!! Brutomargemethode Verkoopprijs -/- inkoopprijs = brutomarge Globaleresultatenanalyse Waarderingexclusiefdekkingvoorvastekosten

16. Instrumenten BSN 2008 Meervoudige opslagmethode Meerdereopslagpercentagesterdekking van de kosten van verscheideneafdelingen Cijfers in € 1.- Advieswerk Project uitvoering Brutojaarsalaris fee-earner 75,000 37,500 Socialelasten 17,500 12,500 Autokosten etc. 12,500 + 7,500 + Personeelskosten fee-earner 105,000 57,500 Opslag fee-earner 10% 10,500 + 30% 17,250 + Totalepersoneelskosten 115,500 74,750 Opslagindirectekosten 40% 46,200 + 40% 29,900 Opslagholdingkosten 10% 11,550 + 10% 7,475 + Totalekosten 173,250 112,125 Directeuren 1.200 1.400 Uurtarief excl. winstopslag 144 80 Winstopslag 25% 36 + 25% 20 + Calculatorischuurtarief 180 100

17. Instrumenten BSN 2008 Meervoudige opslagmethode Calculatorischuurtarief Cijfers in € 1.- AdvieswerkProjekt uitvoering Meervoudig 180 100 Enkelvoudig 194 83 Verschil (14) (7%) 17 20% (75,000 x 3.1)/1200 = 194 (37,500 x 3.1)/1400 = 83

18. Instrumenten BSN 2008 Kostenverbijzondering Kostenverbijzondering: Het zovolledig en correct mogelijktoekennen van de totalebedrijfskostenaan de kostendragers Synoniemen: kostenallocatie, cost allocation Kostendragers: De produkten die eenbedrijfvervaardigt of de opdrachten (jobs) die het in uitvoeringneemt Kostenverdelingsvraagstuk of kostendekkingsvraagstuk

19. Instrumenten BSN 2008 Kostenplaatsmethode • Synoniem: productiecentramethode, standaardkostprijsmethode • Transfer price: dekking van kosten voor interne levering van goederen of diensten • Soorten kostenplaatsen • Profit center: afdeling met verantwoordelijkheid voor kosten en dekking • Cost center: afdeling met verantwoordelijkheid voor alleen de kosten • Revenu center afdeling met verantwoordelijkheid voor allen de opbrengsten

20. Instrumenten BSN 2008 Kostenplaatsmethode Kostenplaats: Verzameling van alle kosten die in een productieorganisatie gemaakt worden voor de uitoefening van een bepaalde functie Ingesteld tbv de kostprijscalculatie en kostenbeheersing Meestal een afdeling

21. Instrumenten BSN 2008 Kostenplaatsmethode • Registratie van de kosten naar: • Kostensoorten • Kostenplaatsen • Kostendragers • Kostenverdeelstaat en kostendekkingsstaat • Kostenverdeelsleutel

22. Instrumenten BSN 2008 Kostenplaatsmethode Kostenverdeelstaat Kosten plaatsen Kosten soorten Hulpkosten plaatsen Zelfstandige kostenplaatsen Laatste kostenplaatsen Kostendrager + T + T + T +

23. Instrumenten BSN 2008 Kostenplaatsmethode • Doorbelastingen: • Directe methode • Step down-methode • Reciprocal methode • Inzichtelijkheid is bepalend voor het gebruik van de informatie

24. Instrumenten BSN 2008 De functies van kostprijzen • Periodieke resultaatbepaling • Tarief en kostprijsberekening • Resultaten analyse • Management informatie • Planning en beheersing

25. Instrumenten BSN 2008 De functies van kostprijzen • Periodieke resultaatbepaling • Period matching: • Toekennen van opbrengsten en kosten aan periodes • Voorzichtigheidsprincipe: • opbrengsten nemen als ze zijn gerealiseerd • kosten nemen zodra ze bekend zijn • Relatie met het productieproces: • het ontstaan van de producten • en de inzet van productiefactoren

26. Instrumenten BSN 2008 De functies van kostprijzen • Tarief en kostprijsberekening • totale kosten • Kostprijs= • totale aantal geproduceerde eenheden

27. Instrumenten BSN 2008 De functies van kostprijzen Resultatenanalyse Bedrijf/afdeling Bestedingsresultaat: werkelijke kosten -/- begrote kosten Bezettingsresultaat: (werkelijke bezetting -/- normatieve bezetting)*tarief Per tarief Prijsverschillen: (werkelijke prijs -/- begrote prijs)*werkelijk verbruik Per project/Product Transactieresultaat: verkoopsprijs -/- calculatorische kostprijs Efficiencyresultaat: (werkelijkverbruik -/- normatieveverbruik)*tarief

28. Instrumenten BSN 2008 De functies van kostprijzen • Management informatie • Investeringsbeslissingen • Assortimentsamenstelling • Prijsbeleid • Make or buy beslissingen

29. Instrumenten BSN 2008 De functies van kostprijzen • Planning en beheersing • Voorcalculatie Nacalculatie • Verschillenanalyse • Management by exception

30. Instrumenten BSN 2008 Kostprijsbepaling • Complicaties: • Variabiliteit • Toerekenbaarheid • Waardering • Investering • Overlopende activa/passiva

31. Instrumenten BSN 2008 De indeling van kosten • Variabiliteit • Vaste (constante) kosten: • Kostenwaarvan het totaalniet of sterkvertraagdreageert op • veranderingen in de activiteitenomvang • per stukvariabel • Variabelekosten: • Kostenwaarvan het totaaltoeneemt of afneemtbijeenzelfsgeringe • toeneming of afneming van de produktie-activiteiten • per stuk vast

32. Instrumenten BSN 2008 De indeling van kosten • Variabiliteit • Vaste kosten: • Periodekosten • Schaalvoordelen • Relevant range • Sunk costs • Variabele kosten: • Volumegebonden kosten • Proportioneel variabel • Progressief/degressief variabele kosten • Trapsgewijs variabele kosten

33. Instrumenten BSN 2008 De indeling van kosten • Variabiliteit • Differentiële of incrementelekosten • Differentiëlekostprijs • Marginalekosten en opbrengsten • Cost-volume analyse • Contributiemarge • Break-even point

34. Instrumenten BSN 2008 De indeling van kosten • Toerekenbaarheid • Directe kosten: • Kosten die specifiek ten behoeve van een bepaald soort product zijn • gemaakt • Indirecte kosten: • Kosten die niet speciaal voor een soort product zijn gemaakt, • maar voor de gehele productie en afzet • Prime kosten • Overhead kosten

35. Instrumenten BSN 2008 De indeling van kosten • Kostensoorten • Categorischekostenindeling: • Grond • Grond- en hulpstoffen • Arbeid • Duurzameproduktimiddelen • Diensten van derden • Belastingen

36. Instrumenten BSN 2008 De indeling van kosten • Kostenplaatsen: • Functioneleindeling • Eengeheel van gegroepeerde taken • Inkoop • Produktie • Veiligheid • Marketing • Administratie

37. Instrumenten BSN 2008 Kostprijsbepaling • Kostprijsbepalingssysteem: • rekeningschema • wijze van begrotenanalysemogelijkheid • wijze van denken

38. Instrumenten BSN 2008 Kostprijsbepaling • Inrichting van de systemen: • Business Balanced Scorecard • Activity based costing

39. Instrumenten BSN 2008 Business Balanced Scorecard kritischesuccesfactorenCSF’s omgevingsfactoren performance indicatoren PI’s Bedrijfsmissiebedrijfsstrategiedoelstellingen tolerantiegrenzen

40. Instrumenten BSN 2008 Business Balanced Scorecard Bedrijfsperspectieven W&V, Balans, Cashflow klantentevredenheid, retention rate personeelstevredenheid, doorloop- tijden, uitval, ziekte opleiding, time to market, time to develop, leervermogen van de organisatie FINANCIEEL hoe zien aandeelhouders het bedrijf KLANTEN hoe zien klanten het bedrijf INTERNE BEDRIJFSPROCESEN proceskwaliteit INNOVATIE verbeteren van processen/producten kern-competenties

41. Instrumenten BSN 2008 Business Balanced Scorecard Eengeheel van oorzaak- en gevolgrelaties Kwantificeren van de relaties Grafischeweergave Vier tot zesbedrijfsperspectieven Een tot drie CSF’s per perspectief Een tot vier PI’s per CSF Elke PI zijneigentoterantiegebied Verantwoordelijkheid plus acties

42. Instrumenten BSN 2008 Activity based costing Costdrivers: Factoren die variaties in de indirectekostengoeddeelsverklaren Kostentoerekeninggebaseerd op Output: delingscalculatie Input: opslagmethode Proces: productiecentramethode en activety based costing

43. Instrumenten BSN 2008 Activity based kostenmanagement • Doelstelling • Het beheersen van kostenveroorzakers, en niet zozeer die kosten zelf. • Door de kostenveroorzakers te beheersen, beheerst men op lange • termijn ook de kosten zelf. • Kostenveroorzakers • Oorzaken die ten grondslag liggen aan het ontstaan van kosten van activiteiten • Denkend in DDD • De factoren die bepalend zijn voor de mate van inzet van productiemiddelen • Activiteiten • Datgene wat een organisatie doet, de manier waarop de tijd wordt • besteed en de resultaten van het proces

44. Instrumenten BSN 2008 Activity based kostenmanagement • Implementatie • Inventarisatie van activiteiten • Hoe gedetailleerd, hoe waarborg je volledigheid • Bepalen van kostenveroorzakers (cost drivers) • Meetbaarheid en causaliteit • Vaststellen van de inzet van productiefactoren (cost pools) • Toerekenbaarheid • Toerekenen van de kosten van activiteiten aan producten • Tarieven per cost driver • Denkend in DDD • Bepalen van de per activiteit te realiseren dekking

45. Instrumenten BSN 2008 Beslissingsondersteunende calculaties

46. Instrumenten BSN 2008 Verkoopprijs en assortimentsbeslissingen • Product/dienst: • Fysiek produkt • Totaal produkt • Emotioneel produkt • Markt: • Volledige concurrentie • Oligopolie • Monopolie

47. Instrumenten BSN 2008 Verkoopprijs en assortimentsbeslissingen • Overige factoren • Prijszetter / Prijsvolger • Korte termijn / Lange termijn • Bezetting • Opportunitycosts • Prijsdiscriminatie/prijsdifferentiatie

48. Instrumenten BSN 2008 Beslissingsondersteunendecalculaties • Make or buy beslissingen • Produktiekosten van machine A en van machine B • Dekking van vastekosten in eenverliessituatie • De break even-analyse • Het capaciteitsvraagstuk • De economischelevensduur

49. Instrumenten BSN 2008 Makeorbuy beslissingen Vastekosten €500.000,= Variabelekosten € 20,= Kostenuitbesteding € 40,= Het indifferentiepunt 40q = 500.000 + 20q 20q = 500.000 q = 25.000 onderdelen < 25.000 onderdelen: uitbesteden

50. Instrumenten BSN 2008 Productiekosten van machine A en van machine B Machine AMachine B Vastekosteen per jaar € 600.000,= € 800.000,= Variabelekosten per eenheid € 8,= € 6,= Het indifferentiepunt 8q + 600.000 = 6q + 800.000 2q = 200.000 stuks q = 100.000 stuks > 100.000 stuks, machine B aanschaffen