Arş.Gör. Meltem KURTOĞLU, Doç.Dr. S. Sadi SEFEROĞLU

1. Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) Bölümü Öğrencilerinin Geleceğe Yönelik Bakış Açıları Üzerine Bir İnceleme Arş.Gör. Meltem KURTOĞLU, Doç.Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 6. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu (BOTS-2012) 4-6 Ekim 2012, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.

2. İçerik • Problem Durumu • Amaç • Yöntem • Bulgular • Sonuçlar ve Öneriler

3. BÖTE Bölümlerinin Açılması • Yüksek Öğretim Kurulu 1998 yılında, Eğitim Fakültelerinin yeniden yapılandırıldığı bir programı uygulamaya soktu. • Bu program çerçevesinde Eğitim Fakültelerinde bazı lisans programları kapatıldı ve bazı yeni programlar açıldı. • Bu yeniden yapılanma sürecinde açılan bölümlerden birisi de Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi (BÖTE) Bölümüdür. • Günümüzde çok sayıda üniversitenin Eğitim Fakültesi bünyesinde bu bölüm yer almakta ve birçoğunun da lisans ve lisansüstü öğrencisi bulunmaktadır.

4. BÖTE Bölümlerinin Açılış Amacı • BÖTE bölümlerinin kurulmasında gözetilen temel amaç, • ilk ve orta öğretimde görev alacak olan, • temel mesleki bilgi ve becerileri kazanmış, • bilgisayar ve diğer öğretim teknolojisi ürünlerinin işlevsel kullanılması için gerekli olan • öğretim yöntem ve tekniklerini geliştirecek ve öğretecek bilişim teknolojileri öğretmenleri yetiştirmek olarak ifade edilmiştir.

5. BÖTE Bölümlerinin Açılış Amacı • BÖTE bölümlerinin kurulmasında gözetilen diğer bir amacın da, • öğrencilerin pedagojik düzeyine ve müfredata uygun öğretim materyali ve eğitim yazılımı • tasarlama, • geliştirme, • uygulama ve • değerlendirme • alanlarında donanımlı bilgisayar destekli öğretim uzmanları yetiştirmek olduğu da söylenebilir.

6. BÖTE Bölümü Mezunlarından Beklentiler • Öte yandan BÖTE bölümünden mezun olan öğretmen adaylarının, • çalıştıkları eğitim kurumunda öğrencilere bilgisayar okuryazarlığı becerileri kazandırmalarının yanında, • öğrenme-öğretme sürecinde teknolojinin etkin olarak kullanımını yaygınlaştırmaları da beklenmektedir.

7. BÖTE Bölümü İlk Mezunları • BÖTE Bölümleri ilk mezunlarını 2002 yılında vermiştir. • Bölüm mezunları, Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki devlet ve özel statülü okullarda • öğretmen, • danışman, • eğitim programı danışmanı, • öğretim teknoloğu • Veya üniversitelerde akademisyen olarak çalışmaya başladıkları söylenebilir. • Öte yandan bazı mezunlar • internet ortamları tasarımı • görsel uzaktan eğitim teknikleri, • eğitim yazılımı tasarımın • her türlü öğretim materyali üretimine kadar yoğun bir ihtiyacın gözlendiği bilişim sektörüne nitelikli elemanlar olarak katıldıklarını söylemek mümkündür.

8. Bilişim Teknolojileri Derslerinin Durumu • Son yıllarda, öğrencilerin temel bilgisayar becerilerine sahip olarak okula geldikleri varsayımıyla, Bilişim Teknolojileri derslerinin ilk ve orta öğretim okullarından tamamen kaldırılması durumu söz konusudur. • Programlara konduğu ilk yıllarda zorunlu, notlu ve kredili olan ders, zaman içinde seçmeli, notsuz ve kredisiz hale getirilince bu dersi veren öğretmenlere de gerek kalmadığı gibi bir izlenim oluşturulmaya başlandı. • Bu düşüncenin ve bu düşünceden hareketle gerçekleştirilen uygulamaların bir sonucu olarak MEB son yıllarda BÖTE mezunlarını Bilişim Teknolojileri öğretmeni olarak atamamakta veya çok kısıtlı sayıda atama yapmaktadır.

9. Fatih Projesi ve BÖTE • 2010 yılında yapılan duyuruyla büyük heyecan uyandıran FATİH projesinin uygulanması sürecinde Bilişim Teknolojileri öğretmenlerine önemli sorumluluklar verileceği beklentisi hakim olmaya başlamıştır. • Ancak buna rağmen öğretmen atama sayılarında BÖTE mezunları lehine gözle görülür bir değişmenin olmadığını söylemek mümkündür.

10. Çalışmanın Amacı • Yukarıdaki açıklamalardan, BÖTE bölümü öğrencilerinin gelecekle ilgili farklı duygular (belki çoğunlukla karamsarlıklar) yaşadıkları sonucuna ulaşmak mümkündür. • Bu nedenle, bu çalışmada BÖTE bölümlerinde öğrenim görmekte olan lisans öğrencilerinin bölümlerinin geleceğine yönelik bakış açılarının ne olduğunu ortaya çıkarmak amaçlanmıştır.

11. Araştırma Soruları • BÖTE bölümünde öğrenim görmekte olan 3. Sınıf öğrencilerinin geleceğe bakış açısı nasıldır? • BÖTE bölümünde öğrenim gören öğrenciler oluşturdukları görsel materyallerde hangi konular kullanılmıştır? • Görsel materyallerde kullanılan konuların kullanım sıklığı nedir?

12. Araştırmanın Yöntemi • Bu amaçla, Hacettepe Üniversitesi BÖTE bölümünde verilen bir ders kapsamında 3. sınıf öğrencilerine • BÖTE’linin geleceğe bakış açısı nedir? • BÖTE’liler bölümlerinin geleceğine yönelik ne düşünüyor? • soruları yöneltilerek öğrencilerden düşüncelerini ifade edecek şekilde birer görsel materyal (broşür-poster) tasarlamaları istenmiştir.

13. Yöntem • Araştırma Modeli • Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden olan doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. • Veri Analiz Yöntemi • Veri analiz yöntemi olarak da içerik analizi yönteminden faydalanılmıştır. • İçerik analizi, bazı araştırmacılar (Krippendorf, 1984) tarafından yazılı veya resimli bir belgeden araştırmacı tarafından incelenen mesajların nicelleştirilmesi olarak tanımlanırken bazı analizciler tarafından da incelenen materyallerin belli ölçütlere göre sınıflandırılması amacı ile kullanılabilen bir yöntem olarak ele alınmaktadır. • İçerik analizinin öznesi röportajlardan haberlere, televizyon ve radyo programlarından çizgi filmlere, fotoromanlardan kartpostallara, kişilerarası konuşmalardan reklam mesajlarına, anket görüşmelerinden grup tartışmalarına, müzik parçalarından afiş ve posterlere dek tüm iletişim biçimleri olabilmektedir (Mayring, 2009).

14. Veri Analiz Süreci • İlk olarak öğrenciler tarafından oluşturulan 61 tane görsel materyal, araştırmacılar tarafından ayrı ayrı incelendikten sonra 3 tanesi konu ile ilgili olmadığından çalışmaya dahil edilmemiştir. • İkinci aşamada, görsel materyaller araştırmacılar tarafından ayrı ayrı incelenerek vermek istedikleri mesajlar bağlamında kodlamalar yapılmıştır. • Daha sonra yapılan kodlamalar karşılaştırılarak farklılıklar tekrar incelendikten sonra gerekli değişiklikler yapılmıştır. • Son olarak da 2 tane alan uzmanının, 1 tane farklı alandan uzmanın görüşüne sunularak gelen öneriler doğrultusunda temalara son şekli verilmiştir. • Sonraki aşamada uygun olan durumlarda veriler sayısal hale getirilerek sunulmuştur. • Son olarak ise elde edilen bulgular yorumlanmıştır.

15. Bulgular • Araştırma kapsamında toplamda 58 tane görsel materyal incelenmiştir. • Bu materyallerden 28 tanesi kadın öğrenciler tarafından, 30 tanesi ise erkek öğrenciler tarafından hazırlanmıştır. • Öğrenciler tarafından oluşturulan 58 tane görsel materyal analiz edildiğinde araştırmacılar tarafından toplamda 8 tane ana tema oluşturulmuştur.

16. Bulgular Tablo-1Görsel Materyallerin Temaları ve Sayısı

17. 1. Tema:BÖTE Bölümü mezunlarının atanma sayılarının azlığı ve Bilişim Teknolojileri Dersinin Kaldırılması • Adaylar, toplam olarak 20 tane materyalde bu konu ile ilgili görseller hazırlamışlardır. • Bu kategori altında hazırlanan bütün materyallerde öğretmen adayları genellikle milli eğitim bakanını ve gazetelerde öğretmen atamaları ile ilgili basılan haberleri eleştirmişlerdir. • “Eğitim Fakültesi mezunları da yeteneklerine göre iş bulsunlar” • “öğrenciler zaten bilgisayar kullanmayı bilerek okula geliyor,” • “Öğretmen açığımız yok” • Geleceğe olumsuz bakmalarına neden olan en önemli etmenlerden bir tanesi de Bilişim Teknolojileri derslerinin kaldırılması durumunun söz konusu olması olarak görülmektedir. • Ayrıca Milli Eğitim bakanı tarafından öğrenciler zaten bilgisayar kullanmayı bilerek okula geliyorlar sözü ise öğrenciler tarafından en fazla eleştirilen söz olmuştur. • Bu kategori altındaki materyallerde, BÖTE mezunlarına verilen kadro sayısını az bulduklarını ve genellikle atanma umutlarını yitirdikleri ve gelecekten umutsuz oldukları görülmektedir.

18. 2.Tema:FATİH Projesi ve BÖTE Bölümü mezunları • Atama sayısının azlığı konusundan sonra üzerinde en fazla durulan konu ise 12 tane görsel materyal ile FATİH projesi olmuştur. • Öğretmen adayları, projenin en önemli öğesinin BÖTE bölümünden mezun olan öğretmenler olması gerektiğini , • BÖTE mezunlarının olmadığı FATİH projesinin başarıya ulaşmayacağını , • BÖTE mezunlarının projede bir köprü konumunda olduğunu düşünmektedirler. • Ayrıca tablet kullanımı konusunda, • öğretmenlerin öğrencilere yardım etme konusunda eksik kalacaklarını ve başarısız olacaklarını • tablet kullanımının öğrencileri olumsuz etkileyebileceğini de ifade etmişlerdir.

19. 3.Tema: BÖTE Bölümü Mezunun Sahip Olacağı Ünvanlar ve Çalışacağı İş Alanları • Öğretmen adayları mezun oldukları zaman hangi ünvanla hangi iş alanında çalışacakları konusunda yaşadıkları karmaşa ile ilgili toplam 7 tane materyal hazırlamışlardır • Neyim ben, biz kimiz? Sorularını yönelterek; • “ öğretmen, memur, öğretim tasarımcısı, grafik tasarımcısı, proje yöneticisi, ağ yöneticisi, teknolog, akademisyen…” cevaplarını vermişlerdir. • Öğrencilerin geleceğe yönelik olumsuz bakış açısına sahip olmalarının en önemli nedenlerinden • bir tanesi mezun olduklarında hangi iş dalında ne sıfatla çalışacaklarını tam anlamıyla bilememiş olmaları iken • diğer bir neden de BÖTE bölümünün hemen her alanla ilgisinin olmasından kaynaklanan karmaşa olduğunu söylemek mümkündür.

20. 4.Tema:BÖTE Bölümündeki Derslerin Zorluğu ve projelerin yoğunluğu • 6 tane materyalde öğretmen adayları, bölümdeki derslerin çokluğuna ve zorluğuna dem vurarak mezun olmalarının bile ne kadar zor olacağını ifade etmişlerdir. • Ayrıca her derste ayrı proje hazırlamak zorunda kaldıkları için de mezun olmak için diğer bölümlerdekilerden çok çaba sarf etmeleri gerektiğini belirtmişlerdir. • Öğretmen adayları, derslerin çok zor, projelerin çok fazla olmasının okulu bitirip bitiremeyeceklerinin bile muallakta kalmasına neden olduğunu ifade etmişlerdir.

21. 5.Tema:Öğrencilerin BÖTE bölümüne geldikten sonraki değişimleri • Öğretmen adayları BÖTE bölümünü kazandıkları ilk günden itibaren teknolojinin hayatlarının merkezinde olduğunu ifade eden toplamda 3 tane materyal hazırlamışlardır. • BÖTE bölümündeki öğrencilerin • günlük yaşamlarını dahi teknolojik deyimlerle ifade ettiklerini, • sürekli teknolojik yeniliklerle iç içe olmak durumunda kaldıklarını, • bilgisayar başından kalkamadıklarını hazırladıkları materyaller de ifade etmişlerdir.

22. 6. Tema:BÖTE Bölümü Mezununun Atandıktan Sonra Yaşayacağı Sıkıntılar • Öğretmen adayları 3 tane materyalde değindikleri bir diğer konu ise mezun olduktan sonra (eğer atanırlarsa) okula ilk gittiklerinde okulun müdürünün ve etraftaki öğretmen arkadaşlarının onları bilgisayar tamircisi olarak algılamaları konusuna değinmişlerdir. • Ayrıca BÖTE mezunu olarak atanmış olan bir Bilişim Teknolojisi öğretmeninin okulun teknik danışmanı, teknoloji ile ilgili her türlü bilgiden sorumlu kişisi, web sayfası yöneticisi vb. olarak algılandığını da ifade etmişlerdir.

23. 7.Tema:BÖTE mezunu ve Çevresi Tarafından Algılanışı • 2 tane materyalde ise öğretmen adayları yakın çevrelerinin onlara nasıl baktıklarını ifade eden görseller hazırlamışlardır. • Arkadaşlarının düşündüğü- Bilgisayar Tamircisi-Bilgisayarla ilgili her türlü bilgiyi bilmek zorunda olan kişi, bilgisayar kurdu • Ailesinin Düşündüğü- Öğretmen • Medyanın Düşündüğü- FATİH Projesi • Kendi düşündüğü- Kodlarla, bilgisayarlarla dolu bir odada çalışmak • Gerçekte olan- Bilgisayar başında uyuyakalmış bir iskelet, atanamamış bir öğretmen

24. 8.Tema:BÖTE ve Gelecek • 3 tane materyalde ise öğretmen adayları, • Gelecek BÖTE ile çizilecek • BÖTE varsa çözüm var • Bize bırakın biz yaparız • Sloganları ile gelecekten hala umutlu olduklarını ifade etmeye çalışmışlardır.

25. Sonuçlar (1) • Bu çalışmada H.Ü. BÖTE 3.sınıf öğrencileri tarafından bir ders kapsamında hazırlanan ve öğretmen adaylarının bölümlerinin geleceğine yönelik düşüncelerini içeren 58 tane görsel materyal incelenmiştir. • Materyallerde en fazla üzerinde durulan konu, toplamda 20 tane materyalde işlenilen BÖTE Bölümü mezunlarının atanma sayısı ve Bilişim Teknolojileri (BT)dersinin kaldırılması ile ilgili konudur. • Öğretmen adayları, BT derslerinin seçmeli ve notsuz hale getirilmesini, öğrencilerin okula bilgisayar bilerek geliyorlar bakış açısını ve atama sayısındaki azlığı eleştirmişlerdir.

26. Sonuçlar (2) • Atanma azlığından sonra en fazla gündeme getirilen konu ise toplamda 12 tane materyalde çalışılan FATİH Projesi ve bu projede BÖTE bölümü mezunlarının yeri ile ilgili konu olmuştur. • Öğretmen adayları, projenin başarıya ulaşması için BÖTE mezunlarına projede daha fazla yer verilmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. • Ayrıca öğretmen adayları, tablet kullanımı konusunda öğretmenlerin sıkıntılar yaşayabileceklerini ve tablet kullanımının öğrencileri olumsuz etkileyebileceğini düşündüklerini belirtmişlerdir.

27. Sonuçlar (3) • FATİH Projesinden sonra üzerinde durulan diğer bir konu ise BÖTE Bölümü Mezunlarının mezun oldukları zaman , • hangi ünvanla (öğretmen, memur, akademisyen, teknolog, öğretim tasarımcısı, sistem yöneticisi, vb.), • hangi iş alanında (eğitim, bilişim, tasarım) çalışacakları konusunda yaşayacakları sıkıntıları ifade eden “neyim ben?, kimiz biz? “Sorularını sordukları 7 tane materyal hazırlamışlardır. • Öğretmen adayları “çalışacak alan çok ama iş yok” diyerek yaşadıkları sıkıntıları ifade etmişlerdir.

28. Sonuçlar (4) • Öğretmen adaylarının üzerinde durdukları bir diğer konu ise, bölümdeki derslerin çokluğu ve zorluğu üzerine olmuştur. • Her dersten proje hazırlamak zorunda kaldıkları için mezun olmaları için çok çaba harcadıklarını ve durumun onları zorladığını ifade etmişlerdir. • Öğretmen adayları BÖTE bölümünü kazandıkları ilk günden itibaren, • günlük yaşamlarını dahi teknolojik deyimlerle ifade ettiklerini, • sürekli teknolojik yeniliklerle iç içe olmak durumunda kaldıklarını, • bilgisayar başından kalkamadıklarını belirten materyaller hazırlamışlardır.

29. Sonuçlar (5) • Öğretmen adaylarının üzerinde durduğu bir diğer konu ise mezun olduktan sonra (eğer atanırlarsa) okula ilk gittiklerinde okulun müdürünün ve okuldaki öğretmen arkadaşlarının çoğunun onları bilgisayar tamircisi olarak algılamaları konusu olmuştur. • Ayrıca BÖTE mezunu olarak atanmış olan bir Bilişim Teknolojisi öğretmeninin okulun teknik danışmanı, teknoloji ile ilgili her türlü bilgiden sorumlu kişisi olarak algılandığını da ifade etmişlerdir.

30. Sonuçlar (6) • Öğretmen adayları BÖTE mezunu ve çevresinde algılanış biçimi ile ilgili hazırladıkları materyallerde ise, toplumun her kesiminin onlardan farklı beklentiler içerisinde olduğunu ama onların düşüncelerinin farklı olduğunu ifade etmeye çalışmışlardır. • BÖTE’nin gelecekte en önemli bölümlerden biri olacağını düşünen öğretmen adayları ise gelecekten hala umudu olduğunu belirten öğretmen adayları olmuştur. • Sistem değişse de, yenilikler olsa da BÖTE varsa çözüm var sloganını benimsemişlerdir.

31. Sonuçlar (7) • Genel olarak, öğretmen adayları bölümlerinin geleceğine pek parlak bakmasalar da gelecekten hala umutlu olduklarını söylemek mümkündür. • Öğretmen atamalarındaki sayının azalmasının yarattığı hayal kırıklığı, FATİH Projesi ile birlikte yerini bir umuda bırakmış olsa da, projede bugüne kadar gelinen nokta incelendiği zaman, BÖTE mezunları açısından somut bir gelişme yaratmadığı söylenebilir. • BÖTE öğrencileri ve BÖTE mezunlarının en büyük sıkıntılarından biri ise toplum tarafından teknik eleman olarak algılanmak olduğu söylenebilir.

32. Öneriler • Bu çalışma bir ders kapsamında yürütüldüğü için, sadece H.Ü.BÖTE 3.sınıflarını içermektedir, çalışmanın kapsamı genişletilerek, görüşme ve gözlem yolu ile de farklı şekillerde veriler toplanarak yeni bir çalışma yapılabilir. • FATİH Projesi kapsamında BÖTE mezunlarına ihtiyaç duyulup duyulmadığına dair akademik çalışmalar yürütebilir. • FATİH Projesinin uygulandığı okullara gidilerek, projede gelinen nokta konusunda bilgi toplanabilir. • BÖTE Bölümünde çalışmakta olan öğretim elemanları, bölümden mezun olan öğrencilerin hangi iş alanlarında çalıştıklarına dair çalışmalar yürütebilir. • Bu konuda daha fazla çalışma yürüterek bölümdeki öğrencilerin yaşadıkları sıkıntılar ortaya çıkarılarak, bunlara yönelik çözüm önerileri üretilebilir.