FINANSE MIEDZYNARODOWE

1. FINANSE MIEDZYNARODOWE WYKLADY Dr Piotr SZCZEPANKOWSKI

2. Dr Piotr Szczepankowski 2 LITERATURA DO WYKLAD�W P. Kowalik, A. Pietrzak, Finanse miedzynarodowe. Zbi�r zadan, WN PWN, Warszawa 2005. E. Najlepszy, Zarzadzanie finansami miedzynarodowymi, PWE, Warszawa 2000 K. Zabielski, Finanse miedzynarodowe, WN PWN, Warszawa 1994 K. Lutkowski, Finanse miedzynarodowe. Zarys problematyki, WN PWN, Warszawa 2007.

3. Dr Piotr Szczepankowski 3 ZAKRES MATERIALU Miedzynarodowe transfery finansowe i kapitalowe Bilans platniczy i bilans handlowy Instrumenty zagranicznej polityki handlowej i finansowej Kurs walutowy, rynki i systemy walutowe Zarzadzanie ryzykiem kursowym Inwestycje zagraniczne � finansowanie inwestycji zagranicznych, ocena inwestycji zagranicznych Finansowanie biezacych operacji zagranicznych Rozliczanie transakcji zagranicznych Miedzynarodowe instytucje finansowe i miedzynarodowe centra finansowe (off-shores) Srodowisko finans�w miedzynarodowych i zarzadzania finansami miedzynarodowymi

4. Dr Piotr Szczepankowski 4 Temat 1Miedzynarodowe przeplywy kapitalu Istota (pojecie) miedzynarodowych przeplyw�w kapitalu (MPK) Cechy i gl�wne rodzaje MPK Szczeg�lowa klasyfikacja MPK i ich charakterystyka FINANSE MIEDZYNARODOWE badaja rodzaje, kierunki i skutki ekonomiczne przeplyw�w kapitalowych (m.in. ich wplyw na bilans platniczy i handlowy kraju, poziom kursu walutowego itd.)

5. Dr Piotr Szczepankowski 5 Pojecie MPK MPK to transfer towar�w, uslug i kapitalu za granice, wskutek czego powiekszaja sie naleznosci i (lub) zobowiazania zagraniczne ujmowane w bilansie platniczym kraju. MPK tworza m.in.: a) zagraniczne kredyty handlowe i pozyczki finansowe b) zakladanie przedsiebiorstw w jednym kraju przez rezydent�w kraju drugiego c) platnosci odszkodowan z zagranicy d) zakup i sprzedaz zagranicznych papier�w wartosciowych

6. Dr Piotr Szczepankowski 6 Cechy MPK ZWROTNOSC � kraj przekazujacy kapital zada jego zwrotu ODPLATNOSC � jest otrzymywane wynagrodzenie za przekazanie pewnej wartosci kapitalu za granice

7. Dr Piotr Szczepankowski 7 Gl�wne rodzaje MPK TRANSFERY NIEODPLATNE I BEZZWROTNE Sa to tzw. jednostronne ruchy kapitalu Np. bezzwrotna pomoc materialna Np. koniecznosc wyr�wnywania strat zawinionych przez kraj dokonujacy transferu (np. odszkodowania wojenne)

8. Dr Piotr Szczepankowski 8 Gl�wne rodzaje MPK (c.d.) TRANSFERY NIEODPLATNE I ZWROTNE Nieoprocentowane pozyczki finansowe udzielane np. na cele rekonstrukcji gospodarki kraju, na rozw�j ekonomiczny kraju itp. TRANSFERY ODPLATNE I BEZZWROTNE Swiadczenia bardzo rzadkie To tzw. wieczny kredyt � np. brytyjskie konsole

9. Dr Piotr Szczepankowski 9 Gl�wne rodzaje MPK (c.d.) TRANSFERY ODPLATNE I ZWROTNE Najbardziej typowe i wystepujace najczesciej Sa to m.in. kredyty miedzynarodowe, lokaty majatkowe za granica.

10. Dr Piotr Szczepankowski 10 Szczeg�lowy podzial MPK Szczeg�lowa klasyfikacja MPK realizowana jest w oparciu o nastepujace kryteria: Motywy przeplywu kapitalu Okres przeplywu kapitalu Podmioty sprawcze i sposoby przemieszczania sie kapitalu Charakter przeplywu kapitalu �Normalnosc� ruchu kapitalu Wplyw ruchu kapitalu na r�wnowage bilansu platniczego Kierunek przeplywu kapitalu

11. Dr Piotr Szczepankowski 11 Szczeg�lowa klasyfikacja MPK I. Motywy przeplywu kapitalu: Polityczne lub humanitarne Ekonomiczne II. Okres przeplywu kapitalu: Transfery kr�tkoterminowe Transfery dlugoterminowe

12. Dr Piotr Szczepankowski 12 Szczeg�lowa klasyfikacja MPK III. Podmioty sprawcze i sposoby przemieszczania sie kapitalu: Miedzy krajowymi a zagranicznymi przedsiebiorstwami Miedzybankowe Miedzy instytucjami rzadowymi Miedzy podmiotami krajowymi a miedzynarodowymi instytucjami finansowymi Miedzy podmiotami krajowymi a zagranicznymi rynkami papier�w wartosciowych

13. Dr Piotr Szczepankowski 13 Szczeg�lowa klasyfikacja MPK IV. Charakter przeplywu kapitalu: Przeplywy autonomiczne � dokonywane niezaleznie od innych transakcji wyodrebnionych w bilansie platniczym (np. ruch kapitalu wywolany przez prywatnych przedsiebiorc�w, kt�rzy inwestuja kapital za granica w celu osiagniecia wyzszej stopy zwrotu) Przeplywy indukowane (wyr�wnawcze) �wszelkie transakcje, kt�re stanowia pasywne dopasowanie okreslonych pozycji w bilansie kapitalowym do transakcji biezacych (np. transakcje dewizowe banku centralnego w celu wyr�wnania podazy i popytu na waluty).

14. Dr Piotr Szczepankowski 14 Szczeg�lowa klasyfikacja MPK V. �Normalnosc� MPK: Normalne � wolny kapital kieruje sie z kraju o niskich stopach procentowych do kraj�w o stopach wyzszych Anormalne � odwrotny kierunek MPK, np. w�wczas, gdy w danym kraju jest recesja gospodarcza, obniza sie kurs papier�w wartosciowych, spadaja rezerwy walutowe. Sa to symptomy, kt�re moga spowodowac tzw. �ucieczke� kapitalu.

15. Dr Piotr Szczepankowski 15 Szczeg�lowa klasyfikacja MPK VI. Wplyw ruchu kapitalu na r�wnowage bilansu platniczego: Przeplywy stabilizujace � z kraju o nadwyzce bilansu platniczego do kraju o jego deficycie Przeplywy destabilizujace � z kraju o deficycie w bilansie platniczym do kraju o nadwyzce bilansowej

16. Dr Piotr Szczepankowski 16 (7) VII. Kierunek transferu kapitalu: Transfery aktywne � eksport kapitalu Transfery pasywne � import kapitalu Obroty kapitalowe netto = = transfery aktywne � transfery pasywne 1) Kraj jest eksporterem netto kapitalu, gdy: transfery aktywne > transfery pasywne 2) Kraj jest importerem netto kapitalu, gdy: transfery aktywne < transfery pasywne

17. Dr Piotr Szczepankowski 17 Temat 2Bilans platniczy i handlowy Istota bilansu platniczego Czesci bilansu platniczego Pozycje bilansu platniczego R�wnowaga i nier�wnowaga w bilansie platniczym Pojecie i pozycje bilansu handlowego

18. Dr Piotr Szczepankowski 18 Istota bilansu platniczego Jest to usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych dokonanych w scisle okreslonym czasie miedzy krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi Wyraza w spos�b bezposredni poziom i strukture obrot�w platniczych z zagranica. Odzwierciedla: a) wiezi gospodarcze danego kraju z rynkami zagranicznymi b) obroty z zagranica, kt�re okreslaja stopien otwarcia gospodarki na zagranice c) strukture obrot�w z zagranica, co wskazuje na rodzaj powiazan danego kraju z zagranica

19. Dr Piotr Szczepankowski 19 Typy transakcji ujmowanych w bilansie platniczym Odplatne � kupno i sprzedaz towar�w (uslug) za got�wke lub w kredycie, zamiana towar�w i uslug na inne towary lub uslugi, wymiana jednego aktywa finansowego na inne (np. zakup obligacji zagranicznej za got�wke z rachunku dewizowego) Nieodplatne � nieodplatne pozyskanie lub dostarczenie towaru lub uslugi, nieodplatne otrzymanie lub przekazanie elementu finansowego (np. oplata skladki na rzecz organizacji miedzynarodowej) Autonomiczne � dokonywane przez r�zne podmioty z motyw�w ekonomicznych Przystosowawcze (wyr�wnawcze) � ruch kapitalu kr�tkoterminowego, zmiany stanu zagranicznych rachunk�w bankowych i kredytu kr�tkoterminowego

20. Dr Piotr Szczepankowski 20 Technika tworzenia bilansu platniczego Formalnie bilans platniczy jest zawsze zgodny, ale ekonomicznie NIE Formalnie kazda transakcja zapisywana jest dwustronnie � po stronie �Winien� i po stronie �Ma�; przykladowo eksportowi towarzyszy wzrost rezerw dewizowych, importowymi towarzyszy spadek rezerw dewizowych lub wzrost zobowiazan zagranicznych Po stronie �Wn� zapisuje sie te transakcje, kt�re powoduja zwiekszenie rzeczowych lub finansowych aktyw�w kraju (np. naleznosci z tytulu importu) Po stronie �Ma� zapisuje sie te transakcje, kt�re prowadza do zmniejszenia aktyw�w rzeczowych i finansowych kraju (np. wartosc eksportu, zmniejszenie rezerw dewizowych, wzrost zobowiazan zagranicznych)

21. Dr Piotr Szczepankowski 21 Bilans platniczy i jego czesci Mozna wyodrebnic dwie gl�wne czesci bilansu platniczego: Bilans obrot�w biezacych, Bilans obrot�w kapitalowych.

22. Dr Piotr Szczepankowski 22 Skladniki bilansu obrot�w biezacych BILANS HANDLOWY ? obejmujacy naleznosci z tytulu eksportu i zobowiazania z tytulu importu towar�w. BILANS USLUG ? zestawienie obrot�w zagranicznych wiazacych sie z uslugami transportowymi, bankowymi, ubezpieczeniowymi, telekomunikacyjnymi, licencjami, patentami, prawami autorskimi, uslugami turystycznymi itp. BILANS PROCENT�W I DYWIDEND ? obejmujacy wszystkie naleznosci i zobowiazania zwiazane z biezaca obsluga kapitalu ulokowanego za granica i kapitalu obcego znajdujacego sie na obszarze danego kraju (oprocentowanie kredyt�w i pozyczek zagranicznych, zyski z ulokowanych za granica inwestycji), przy czym nie wlicza sie tutaj splaty rat kredyt�w oraz wartosci wycofywanych lokat bezposrednich i portfelowych (sa one uwzglednione w bilansie obrot�w kapitalowych). BILANS TRANSFER�W NIEODPLATNYCH ? dotyczy transakcji, kt�re polegaja na jednostronnym dostarczaniu zagranicznemu odbiorcy towaru, uslugi lub kwoty pienieznej bez rekompensaty (darowizny, przekazy pieniezne, spadki, stypendia dla cudzoziemc�w, renty i emerytury, dary rzadowe, umorzenia dlug�w zagranicznych i in.).

23. Dr Piotr Szczepankowski 23 Skladniki bilansu obrot�w kapitalowych KAPITALY ? obejmuje inwestycje bezposrednie, inwestycje portfelowe oraz inne kapitaly (wartosc zagranicznych kredyt�w kupieckich, bankowych i rzadowych, kr�tko i dlugoterminowych). REZERWY DEWIZOWE ? obejmujace: zloto monetarne, dewizy banku centralnego, SDR (specjalne prawa ciagnienia, czyli substytut zlota, jednostka rozliczeniowa panstwa przyznana mu darmowo przez MFW), rezerwy w MFW (kredyt bedacy do dyspozycji danego kraju).

24. Dr Piotr Szczepankowski 24 Czesci bilansu platniczego wg wzorca NBP RACHUNEK BIEZACY: a) Towary: wplywy z eksportu (wg cen FOB, czyli bez koszt�w dostawy i ubezpieczenia poza granicami kraju) i wydatki na import (wg cen CIF) wg statystyk celnych b) Uslugi: wplywy z uslug za granica i wydatki na uslugi zagraniczne (fracht, ubezpieczenie, transport) c) Dochody: wplywy i wydatki zwiazane z podr�zami zagranicznymi, dochody z inwestycji zagranicznych, dochody z papier�w wartosciowych d) Inne obroty biezace: prywatne i rzadowe transfery nieodplatne, wydatki dyplomatyczne

25. Dr Piotr Szczepankowski 25 Czesci bilansu platniczego (c.d.) B. RACHUNEK KAPITALOWY I FINANSOWY: a) Inwestycje bezposrednie b) Inwestycje portfelowe c) Krajowe naleznosci za granica d) Krajowe zobowiazania wobec zagranicy e) Pochodne instrumenty finansowe C. SALDO BLED�W I OPUSZCZEN D. POZYCJE FINANSUJACE: a) Oficjalne aktywa rezerwowe b) Kredyty z MFW

26. Dr Piotr Szczepankowski 26 R�wnowaga i nier�wnowaga w bilansie platniczym R�wnowaga ekonomiczna w bilansie platniczym wystepuje wtedy, gdy zapisane sa w nim tylko transakcje autonomiczne oraz podstawowe Deficyt bilansu platniczego jest wtedy, gdy transakcje autonomiczne i podstawowe wykazuja saldo ujemne Transakcje podstawowe to: biezace obroty handlowe i uslugowe z zagranica oraz ruch kapitalu dlugoterminowego W wielu krajach rozmiary deficytu bilansu platniczego w ujeciu ekonomicznym okresla sie jako sume nastepujacych pozycji: a) zmniejszenie rezerw dewizowych i rezerw zlota w banku centralnym b) zmniejszenie plynnych zagranicznych naleznosci netto sektora bank�w komercyjnych c) zmniejszenie nie wykorzystywanej transzy rezerwowej w MFW

27. Dr Piotr Szczepankowski 27 Czynniki zakl�cajace r�wnowage w bilansie platniczym Zmiany w strukturze i rozmiarze dochodu narodowego Zmiana relacji cen krajowych i zagranicznych Zmiany wzajemnych cen towar�w eksportowanych i importowanych przez dany kraj (terms of trade) Zmiany stopy procentowej za granica w stosunku do stopy krajowej Kleski naturalne Przyczyny polityczne Zmiany w popycie zagranicznym na eksportowane produkty

28. Dr Piotr Szczepankowski 28 Jak ograniczac deficyt w bilansie platniczym? Przez subwencje eksportowe Przez ograniczanie importu (cla, kontyngenty, podatki graniczne) Reglamentacje dewiz Przez dewaluacje pieniadza krajowego Przez obnizanie st�p procentowych � presja inwestycyjna na produkcje eksportowa

29. Dr Piotr Szczepankowski 29 Bilans handlowy Bilans obrot�w towarowych z zagranica. Zestawienie eksportu i importu, sporzadzane najczesciej za okres roku, obejmujace wartosc towar�w (czasami z kosztami transportu i ubezpieczenia) wg cen FOB (eksport) lub wg cen CIF (import) Bilans handlowy stanowi czesc bilansu platniczego Gdy eksport przewyzsza import, m�wimy o nadwyzce w bilansie handlowym lub o dodatnim saldzie w obrotach biezacych. Jest to tzw. czynny (aktywny) bilans handlowy Gdy import jest wiekszy od eksportu, m�wimy o deficycie bilansu handlowego lub o deficycie w obrotach biezacych, lub o ujemnym saldzie w bilansie handlowym. Jest to tzw. bierny (pasywny) bilans handlowy

30. Dr Piotr Szczepankowski 30 Temat 3Instrumenty polityki handlowej Istota i cele polityki handlowej Srodki zagranicznej polityki ekonomicznej Typy polityki handlowej Instrumenty polityki handlowej

31. Dr Piotr Szczepankowski 31 Istota polityki handlowej Polityka handlowa to ksztaltowanie przez panstwo obrot�w towarowych z zagranica poprzez uzycie instrument�w posredniego i bezposredniego oddzialywania na wielkosc i wartosc wymiany towarowej. Gl�wne cele polityki handlowej: - wlasciwe uksztaltowanie stosunk�w gospodarczych danego kraju z zagranica, - osiagniecie odpowiedniego salda obrot�w biezacych wykazywanych w bilansie platniczym oraz w bilansie handlowym kraju.

32. Dr Piotr Szczepankowski 32 Cele czastkowe polityki handlowej Celami czastkowymi polityki handlowej sa: wzrost eksportu, r�wnowaga platnicza kraju, poprawa struktury wymiany towarowej, wzrost udzialu kraju w handlu swiatowym, ulatwienie podmiotom wejscia na nowe rynki, obsluga zadluzenia zagranicznego kraju, pozyskiwanie bezposrednich inwestycji zagranicznych (FDI).

33. Dr Piotr Szczepankowski 33 Grupowanie cel�w polityki handlowej Cele polityki handlowej moga byc: Ilosciowe ? dazenie do uksztaltowania pozadanych rozmiar�w handlu zagranicznego, inwestycji zagranicznych itp., co ma doprowadzic do zachowania wlasciwego salda bilansu handlowego, Jakosciowe ? takie jak np.: wydluzanie serii produkcji, poprawa jakosci produkcji, poprawa terms of trade.

34. Dr Piotr Szczepankowski 34 Grupowanie cel�w polityki handlowej Ze wzgledu na horyzont czasu osiagania korzysci z polityki handlowej wyr�zniamy cele: Kr�tkookresowe ? np. poprawa salda bilansu handlowego, poprawa terms of trade, Sredniookresowe ? np. poprawa produkcji na potrzeby eksportu, ulatwienie importu licencji, technologii, zwiekszenie wolumenu FDI, Dlugookresowe ? np. zmiany strukturalne w gospodarce, poprawa salda bilansu platniczego.

35. Dr Piotr Szczepankowski 35 Typy polityki handlowej Wyr�znia sie dwa typy polityki handlowej: Polityka wolnego handlu: panstwo nie ingeruje w sfere stosunk�w gospodarczych z zagranica nastawienie kraju na dzialanie sil rynkowych handel zagraniczny jest wolny od wszelkiego rodzaju ograniczen taryfowych oraz ekonomicznych (np. polityki kursowej, fiskalnej, budzetowej)

36. Dr Piotr Szczepankowski 36 Typy polityki handlowej (c.d.) 2. Polityka protekcjonizmu ? panstwo aktywnie, posrednio i bezposrednio wplywa na wsp�lprace z zagranica poslugujac sie w tym celu cala gama instrument�w ekonomicznych i decyzji administracyjnych. Zalety: Ochrona bilansu platniczego przed nier�wnowaga, Ochrona rynku wewnetrznego przed konkurencja zagraniczna, Przeciwdzialanie bezrobociu. Wady: Utrzymywanie nieefektywnej struktury produkcji, Braki w rozwoju postepu technicznego, Tendencje do uksztaltowania gospodarki autarkicznej.

37. Dr Piotr Szczepankowski 37 Srodki zagranicznej polityki ekonomicznej Srodki polityki handlowej to wyrazone wartosciowo lub rzeczowo zasoby czynnik�w produkcji sluzace panstwu do osiagania cel�w zagranicznej polityki ekonomicznej. Srodki polityki handlowej dzieli sie na: a) posrednie ? sa to srodki zasilajace podmioty gospodarcze i zwiekszajace ich konkurencyjnosc na rynkach miedzynarodowych (np. subwencje eksportowe, ulgi kredytowe itp.) b) bezposrednie ? dotycza jedynie tej sfery gospodarki i tych podmiot�w, kt�re sa wlasnoscia panstwa.

38. Dr Piotr Szczepankowski 38 Instrumenty polityki handlowej Instrumenty polityki handlowej dzieli sie na: TARYFOWE ? sa to cla, czyli instrument wplywajacy na cene importowanego lub eksportowanego towaru, NIETARYFOWE ? kt�re dziela sie na instrumenty: a) parataryfowe � dzialaja podobnie jak cla, a wiec sluza ograniczaniu wymiany przez podwyzszenie ceny dobra, np. podatki importowe, subsydia eksportowe b) pozataryfowe � nie wplywaja na cene towaru, reguluja natomiast wolumen i strukture obrot�w z zagranica, np. kontyngenty.

39. Dr Piotr Szczepankowski 39 Instrumenty taryfowe - cla Clo jest oplata pobierana od towaru zagranicznego w zwiazku z przekroczeniem przez niego granicy celnej. Jest to najstarszy instrument protekcjonizmu panstwowego. Jest dochodem budzetu panstwa.

40. Dr Piotr Szczepankowski 40 Funkcje cla Ochronna � polega na tym, ze oblozone clem towary importowane staja sie drozsze, a zatem mniej konkurencyjne na rynku krajowym, przez co chroniony jest podobny wyr�b krajowy, Fiskalna � clo dostarcza budzetowi panstwa dochod�w (w Polsce jest to ok. 8-10% wplyw�w do budzetu), Ochrony bilansu platniczego � clo zwieksza cene importowanego dobra, zmniejszajac dzieki temu popyt na nie, co powoduje w konsekwencji spadek importu i poprawe salda obrot�w biezacych.

41. Dr Piotr Szczepankowski 41 Rodzaje cel I. Charakter zagranicznej polityki ekonomicznej: Cla autonomiczne ? wprowadzane decyzja danego panstwa, Cla umowne ? uzgadniane miedzy panstwami, okreslajace poziom cla, czas jego obowiazywania, asortyment produkt�w, kt�rych clo dotyczy.

42. Dr Piotr Szczepankowski 42 Rodzaje cel (c.d.) II. Wysokosc cla: Cla minimalne ? stosowane w handlu z krajami, kt�re otrzymaly tzw. klauzule najwyzszego uprzywilejowania, Cla maksymalne ? stosowane wobec panstw bez klauzuli najwyzszego uprzywilejowania.

43. Dr Piotr Szczepankowski 43 Rodzaje cel (c.d.) III. Sila oddzialywania cla: Cla preferencyjne ? stosowane w grupie kraj�w unii celnej czy tez strefy wolnego handlu, Cla dyskryminacyjne ? wystepujace w kilku odmianach: a) cla retorsyjne ? stosowane jako odwet za nieprzyjazne ekonomiczne dzialanie innego kraju, b) cla wyr�wnawcze ? sa stosowane w celu neutralizacji efektu subsydi�w eksportowych stosowanych przez inny kraj, c) cla antydumpingowe ? wprowadzone w celu zniwelowania importu d�br sprzedawanych na rynkach zagranicznych ponizej kosztu ich wytworzenia.

44. Dr Piotr Szczepankowski 44 Rodzaje cel (c.d.) IV. Kierunek ruchu towar�w: Cla importowe ? sa nakladane na towary przywozone do danego kraju w celu ochrony bilansu handlowego i platniczego, poziomu cen krajowych lub ochrony produkcji krajowej przed konkurencja zagraniczna, Cla eksportowe ? sluza panstwu do ksztaltowania wielkosci i kierunk�w wywozu produkt�w, kt�re sa deficytowe na rynku wewnetrznym, Cla tranzytowe ? sa nakladane na towary przywozone przez terytorium danego kraju (aktualnie juz nie obowiazuja � zakaz miedzynarodowy).

45. Dr Piotr Szczepankowski 45 Rodzaje cel (c.d.) V. Funkcje pelnione przez clo: Cla ochronne Cla fiskalne VI. Czas obowiazywania: Cla ustalone na czas nieograniczony Cla sezonowe

46. Dr Piotr Szczepankowski 46 Rodzaje cel (c.d.) VII. Spos�b ustalania stawek celnych: Cla wartosciowe ? ustalane od wartosci towaru, Cla ilosciowe ? ustalane od ilosci sprowadzanego towaru, Cla kombinowane ? naliczane czesciowo od wartosci i czesciowo od ilosci towaru (np. 20% od wartosci, ale minimum 10 USD za tone).

47. Dr Piotr Szczepankowski 47 Instrumenty parataryfowe Cechuja sie wieksza skutecznoscia od cel, bowiem sa stosowane selektywnie. Zalicza sie do nich: oplaty wyr�wnawcze, oplaty specjalne, podatki graniczne, subsydia eksportowe, depozyty importowe, podwyzszenie podstawy wymiaru cla, kontyngenty taryfowe, inne (np. oplaty sanitarne).

48. Dr Piotr Szczepankowski 48 Oplaty wyr�wnawcze Jest to oplata wnoszona przez importera r�wna r�znicy miedzy cena towaru importowanego a gwarantowana przez panstwo cena takiego samego towaru wytwarzanego w kraju, Cechy oplat wyr�wnawczych: a) zmiennosc wysokosci, b) stosowanie lacznie z clem lub zamiast cla, c) wysoka skutecznosc stosowania.

49. Dr Piotr Szczepankowski 49 Oplaty specjalne Oplaty fiskalne dla d�br luksusowych, kt�rych nie produkuje sie w kraju importera, Inne oplaty, np. administracyjne, konsularne, stemplowe, statystyczne itp.

50. Dr Piotr Szczepankowski 50 Subsydia eksportowe Jest to swiadczenie ze strony panstwa na rzecz przedsiebiorstw produkujacych i sprzedajacych swoje towary za granica. Sa to m.in. premie, ulgi i inne ulatwienia, kt�re maja spowodowac obnizenie ceny dobra eksportowanego. Sa to doplaty do r�znicy w cenach: wyzszej dobra eksportowanego i nizszej na rynku zagranicznym. Moga byc przyznane w formie: a) bezposredniej ? dotacje got�wkowe, b) posredniej ? np. finansowanie badan nad nowym produktem, ulgi podatkowe, preferencyjne kredyty eksportowe.

51. Dr Piotr Szczepankowski 51 Depozyty importowe Obciazenie importera przez panstwo obowiazkiem wplaty na specjalny, nieoprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkosci importu. Pozostaje ona na tym rachunku na z g�ry okreslony czas, po czym zostaje importerowi zwr�cona.

52. Dr Piotr Szczepankowski 52 Inne instrumenty parataryfowe Kontyngenty taryfowe ? likwidacja lub obnizka stawki celnej do pewnego poziomu importu lub importu ze wskazanych kraj�w, Podatki graniczne Podwyzszenie wymiaru cla Oplaty sanitarne i zwiazane z ochrona srodowiska

53. Dr Piotr Szczepankowski 53 Instrumenty pozataryfowe KONTYNGENTY To ilosciowe ograniczenia importu, rzadziej eksportu (limity dopuszczalnej wielkosci importu lub eksportu). Moga miec charakter: a) wartosciowy ? np. dopuszczalny import marynarek do wartosci 100 tys. USD, b) ilosciowy ? np. import w ciagu roku 30 tys. sztuk samochod�w.

54. Dr Piotr Szczepankowski 54 Instrumenty pozataryfowe (c.d.) Przyczyny wprowadzania kontyngent�w: Ochrona produkcji krajowej Skierowanie popytu z towar�w importowanych na krajowe Przeciwdzialanie deficytowi obrot�w biezacych z zagranica Wzgledy bezpieczenstwa Wzgledy sanitarne i medyczne Skutki wprowadzania kontyngent�w: Zmniejszenie podazy d�br importowanych Wzrost cen na rynku

55. Dr Piotr Szczepankowski 55 Instrumenty pozataryfowe (c.d.) LICENCJE IMPORTOWE Zezwolenia wydawane przedsiebiorcom przez wladze panstwowe na przyw�z okreslonej ilosci konkretnego towaru. DOBROWOLNE OGRANICZENIA EKSPORTU Dotycza na og�l tzw. towar�w wrazliwych i sa zawierane miedzy eksporterem a importerem na z g�ry okreslony czas. Eksporter ogranicza w porozumieniu z importerem sprzedaz danego dobra na okreslony rynek.

56. Dr Piotr Szczepankowski 56 Instrumenty pozataryfowe (c.d) OGRANICZENIA DEWIZOWE Calkowite lub czesciowe zniesienie swobody obrot�w dewizowych z zagranica. Wyrazem tego jest obowiazek odsprzedania upowaznionym bankom dewiz zarobionych z eksportu po z g�ry okreslonym kursie. Przedsiebiorcy ratuja sie wtedy transakcjami barterowymi (towar za towar), kompensacyjnymi (grupa towar�w za grupe towar�w) i clearingowymi (wzajemne rozliczanie naleznosci eksportowych i zobowiazan importowych bez udzialu dewiz). ZAKUPY RZADOWE Preferowanie przy zakupach publicznych produkt�w krajowych, nawet wtedy, gdy sa one drozsze od sprowadzanych z zagranicy.

57. Dr Piotr Szczepankowski 57 Temat 4 i 5Kurs walutowy i rynki walutowe Pojecie kursu walutowego Rodzaje kurs�w walutowych Czynniki ksztaltujace kurs walutowy Pojecia aprecjacji (rewaluacji) i deprecjacji (dewaluacji) Model wsp�lzaleznosci miedzy kursem walutowym, stopami procentowi i stopami inflacji � w tym miedzynarodowy efekt Fishera Transakcje na rynkach walutowych Uczestnicy rynku walutowego

58. Dr Piotr Szczepankowski 58 Pojecie waluty WALUTA ? inaczej dewizy, to: kr�tkoterminowe naleznosci denominowane w obcych srodkach pienieznych, instrumenty finansowe denominowane w obcych srodkach platniczych o najwyzszym stopniu plynnosci, obce srodki pieniezne posiadajace natychmiastowa zdolnosc platnicza w obrocie miedzynarodowym (obce banknoty, monety i rachunki a vista w walucie niekrajowej).

59. Dr Piotr Szczepankowski 59 Pojecie kursu walutowego Kurs walutowy to stosunek wymiany okreslonej ilosci danej waluty za jednostke innej waluty (np. ile zlotych za 1 USD lub ile cent�w za 1 PLN). Kurs walutowy to cena pieniadza zagranicznego wyrazona w pieniadzu krajowym. Kurs walutowy to liczba jednostek danej waluty, jaka moze byc kupiona za jednostke innej waluty.

60. Dr Piotr Szczepankowski 60 Rodzaje kurs�w walutowych I. PODZIAL ZE WZGLEDU NA MOZLIWOSC WAHAN KURS�W: Kurs plynny (zmienny, elastyczny) � ksztaltowany pod wplywem popytu i podazy na rynku walutowym; moze byc kursem �brudnym� (stabilizowany przez interwencje banku centralnego) lub kursem �czystym� (uksztaltowany na rynku bez interwencjonizmu banku centralnego) Kurs sztywny � ustalany przez wladze monetarne kraju, Kurs pelzajacy � zblizony do kursu sztywnego, ale korygowany skokowo przez panstwo.

61. Dr Piotr Szczepankowski 61 Rodzaje kurs�w walutowych II. PODZIAL ZE WZGLEDU NA ZAKRES OBOWIAZYWANIA: Kurs zr�znicowany � moze byc zr�znicowany przedmiotowo (inny dla obrot�w towarowych, inny dla uslug niehandlowych), podmiotowo (inny dla firm, inny dla os�b fizycznych), geograficznie (inny dla walut r�znych grup kraj�w), Kurs jednolity � jednakowy dla wszelkich form transakcji dewizowych.

62. Dr Piotr Szczepankowski 62 Rodzaje kurs�w walutowych III. PODZIAL ZE WZGLEDU NA OPERACJE BANKOWE: Kurs kasowy (spot) � w kontraktach z natychmiastowa zaplata, Kurs terminowy (future) � gdy zaplata nastepuje po uplywie okreslonego czasu Kurs terminowy � kurs kasowy > 0 ? waluta jest notowana terminowo z premia (tzw. report) Kurs terminowy � kurs kasowy < 0 ? waluta jest notowana terminowo z dyskontem (tzw. deport) Kurs terminowy � kurs kasowy = +/- wartosc swapu (marzy kursowej) Stopa swapu (marzy kursowej, premii, dyskonta waluty krajowej) w skali rocznej = (wartosc swapu / kurs kasowy) * (360 / t) Kurs terminowy sprzedazy � kurs kasowy sprzedazy ? podawane jest w pkt terminowych. 1pkt terminowy = 0,0001 PLN

63. Dr Piotr Szczepankowski 63 Rodzaje kurs�w walutowych IV. PODZIAL Z WZGLEDU NA SPOS�B PREZENTACJI KURSU: Kurs bezposredni � liczba jednostek waluty krajowej potrzebnych do zakupu jednej jednostki waluty zagranicznej, Kurs posredni � liczba jednostek waluty obcej potrzebnych do zakupy jednostki waluty krajowej, Kurs krzyzowy � wyznaczenie kursu walutowego na podstawie znanych kurs�w dw�ch r�znych walut wg zasady: PLN/LIT = PLN/USD * USD/LIT

64. Dr Piotr Szczepankowski 64 Rodzaje kurs�w walutowych V. INNE RODZAJE KURS�W: Kurs kupna (bid) Kurs sprzedazy (offer) Kurs �offer� � kurs �bid� = spread Stopa spread = spread / kurs �bid� Kurs nominalny � z inflacja Kurs realny Kurs podwartosciowy � kurs rynkowy nizszy od oficjalnego banku centralnego Kurs nadwartosciowy � kurs na rynku wyzszy od oficjalnego banku centralnego

65. Dr Piotr Szczepankowski 65 Zadania na kursy walutowe Kurs 1 USD w PLN wynosi 3,2635. Ile wynosi kurs zlotego wyrazony w USD? Dane sa kursy: 4,005 PLN/EUR oraz 0,3889 CHF/PLN. Prosze obliczyc kurs: a) CHF/EUR b) EUR/CHF Dane sa kursy: a) 106,6019 JPY/USD oraz 0,1127 USD/CZK. Prosze obliczyc kurs JPY/CZK oraz CZK/JPY. b) 0,01480 HUF/PLN oraz 2,9686 PLN/CAD. Prosze obliczyc kurs HUF/CAD oraz CAD/HUF.

66. Dr Piotr Szczepankowski 66 Podstawowe pojecia zwiazane z kursem walutowym Aprecjacja waluty � wzrost rynkowego kursu pieniadza krajowego, czyli rynkowe umacnianie jego wartosci; albo wzmacnianie na rynku wartosci waluty zagranicznej Deprecjacja waluty � rynkowy spadek wartosci pieniadza krajowego, albo spadek kursu danej waluty na rynku dewizowym Dewaluacja waluty � jednorazowe (�skokowe�) urzedowe obnizenie wartosci waluty krajowej, zazwyczaj wymuszone na wladzy monetarnej wskutek dlugotrwalego deficytu bilansu obrot�w biezacych i/lub odplywu kapitalu Rewaluacja waluty � wzrost oficjalnego kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych, nastepujacy na skutek decyzji wladz monetarnych danego kraju.

67. Dr Piotr Szczepankowski 67 Stopy deprecjacji i aprecjacji Stopa deprecjacji waluty krajowej wzgledem waluty obcej: (So � S1) / S1 = (1/S1 � 1/So) / 1/So kurs bezposredni � kurs posredni Stopa aprecjacji waluty zagranicznej wzgledem waluty krajowej: (S1 � So) / So = (1/So � 1/S1) / 1/S1 kurs bezposredni � kurs posredni

68. Dr Piotr Szczepankowski 68 Zadania na stopy aprecjacji i deprecjacji

69. Dr Piotr Szczepankowski 69 Czynniki wplywajace na poziom kurs�w walutowych I. CZYNNIKI EKONOMICZNE: 1. Czynniki koniunkturalne: - poziom dochodu narodowego - stopa inflacji - stopa procentowa 2. Czynniki strukturalne: - infrastruktura gospodarki - konkurencyjnosc gospodarki - sytuacja w bilansie platniczym - poziom rozwoju techniczno � technologicznego II. CZYNNIKI POZAEKONOMICZNE: - czynniki polityczne - czynniki psychologiczne - czestotliwosc i motywy interwencjonizmu banku centralnego na rynku walutowym

70. Dr Piotr Szczepankowski 70 Czynniki ekonomiczne wplywajace na poziom kursu walutowego (I) Poziom kursu walutowego w danym kraju zalezy od podazy walut zagranicznych oraz od popytu na nie. To z kolei zalezy od eksportu i importu, inflacji i poziomu stopy procentowej. WPLYW EKSPORTU I IMPORTU NA KURS WALUTOWY Podaz walut zagranicznych w danym kraju zalezy od popytu na krajowe dobra i uslugi na rynkach zagranicznych, od popytu na krajowe aktywa finansowe oraz od poziomu realizowanych FDI. Im wiekszy jest popyt na dobra, uslugi i instrumenty finansowe danego kraju poza jego granicami (wiekszy eksport), tym wieksza bedzie podaz walut zagranicznych i tym nizszy bedzie kurs walutowy, czyli nastapi aprecjacja pieniadza krajowego lub deprecjacja walut obcych. Popyt na walute zagraniczna zalezy od popytu na produkty i uslugi z zagranicy oraz od popytu na aktywa finansowe denominowane w walucie obcej. Im wiekszy jest popyt na dobra importowane, tym wiekszy staje sie popyt na waluty zagraniczne, rosnie w�wczas kurs walutowy, czyli nastepuje deprecjacja waluty krajowej lub aprecjacja walut zagranicznych.

71. Dr Piotr Szczepankowski 71 Czynniki ekonomiczne wplywajace na poziom kursu walutowego (II) WPLYW INFLACJI Wysoka inflacja w kraju w stosunku do stopy inflacji za granica (innego kraju) powoduje, ze dobra krajowe sa drozsze na rynkach zagranicznych, a wiec mniej konkurencyjne cenowo. Skutkuje to spadkiem popytu na nie, maleje eksport, ale za to rosnie import tanszych produkt�w z zagranicy � wywoluje to wzrost kursu walutowego i slabniecie pieniadza krajowego.

72. Dr Piotr Szczepankowski 72 Czynniki ekonomiczne wplywajace na poziom kursu walutowego (III) WPLYW POZIOMU ST�P PROCENTOWYCH Wyzsza w danym kraju stopa procentowa w stosunku do stopy procentowej za granica (stopy innego kraju) powoduje naplyw kapitalu spekulacyjnego i wzrost podazy walut zagranicznych � kurs walutowy slabnie, czyli aprecjonuje waluta krajowa.

73. Dr Piotr Szczepankowski 73 ZR�DLA PODAZY WALUT ZAGRANICZNYCH Zr�dla te zwiekszajac podaz walut zagranicznych powoduja aprecjacje pieniadza krajowego. Zalicza sie do nich: Wplywy z eksportu towar�w i uslug, Wydatki w kraju podr�znych zagranicznych, Odsetki otrzymywane z lokat i inwestycji finansowych za granica, Dywidendy z udzial�w w firmach zagranicznych, Prywatne i oficjalne transfery z zagranicy Kredyty pozyskiwane za granica lub kredyty walutowe pozyskiwane w kraju, Naplyw kapitalu spekulacyjnego, FDI i inwestycje portfelowe os�b zagranicznych w kraju, Spadek walutowych rezerw dewizowych � sprzedaz dewiz przez bank centralny.

74. Dr Piotr Szczepankowski 74 ZR�DLA POPYTU NA WALUTY Zr�dla te zwiekszajac popyt na waluty zagraniczne powoduja deprecjacje pieniadza krajowego. Zalicza sie do nich: Wydatki na import towar�w i uslug, Wydatki za granica podr�znych krajowych, Odsetki placone od zadluzenia zagranicznego, Wyplaty dywidend inwestorom zagranicznym przez podmioty krajowe, Kredyty udzielone zagranicy, Odplyw kapitalu spekulacyjnego i inwestycyjnego, FDI i inwestycje portfelowe podmiot�w krajowych za granica, Wzrost rezerw dewizowych � skup walut przez bank centralny.

75. Dr Piotr Szczepankowski 75 Model wsp�lzaleznosci kurs�w walut, st�p procentowych i inflacji Efekt parytetu stopy procentowej Wzgledne r�znice w stopie procentowej = = wzgledne r�znice miedzy kursem kasowym i terminowym [(Ih � If) / (1 + If)] = [(Fo � So) / So] czyli kurs terminowy wynosi: Fo = So * [(1 + Ih) / (1 + If)] Fo � kurs terminowy (waluta kraj. / waluta zagr.) So � kurs kasowy (waluta kraj. / waluta zagr.) Ih � krajowa stopa procentowa If � stopa procentowa za granica (w kraju waluty zagr.)

76. Dr Piotr Szczepankowski 76 Model wsp�lzaleznosci kurs�w walut, st�p procentowych i inflacji Efekt parytetu sily nabywczej Wzgledne r�znice w oczekiwanej stopie inflacji = = przewidywane zmiany w kursie kasowym [(Ph � Pf) / (1 + Pf)] = [(St � So) / So] Czyli terminowy kurs kasowy (kurs kasowy w terminie �t� wyniesie): St = So * [(1 + Ph) / (1 + Pf)] St � przewidywany kurs kasowy w terminie �t� So � biezacy kurs kasowy Ph � oczekiwana stopa inflacji w kraju Pf � oczekiwana stopa inflacji za granica

77. Dr Piotr Szczepankowski 77 Model wsp�lzaleznosci kurs�w walut, st�p procentowych i inflacji Efekt teorii oczekiwan Przewidywane zmiany w kursie kasowym = wzgledne r�znice miedzy kursem kasowym i terminowym [(Fo � So) / So] = [(St � So) / So] czyli wynika z tego, ze przewidywany kurs kasowy w terminie �t� r�wna sie aktualnie wyznaczanemu kursowi terminowemu (St = Fo)

78. Dr Piotr Szczepankowski 78 Model wsp�lzaleznosci kurs�w walut, st�p procentowych i inflacji Miedzynarodowy efekt Fishera Przewidywane zmiany w kursie kasowym = wzgledne r�znice w stopie procentowej [(St � So) / So] = [(Ih � If) / (1 + If)] Czyli terminowy kurs kasowy (kurs kasowy w terminie �t� wyniesie): St = So * [(1 + Ih) / (1 + If)]

79. Dr Piotr Szczepankowski 79 Przyklad 1 na model wsp�lzaleznosci Przedsiebiorstwo Podeszwa jest eksporterem wyrob�w obuwniczych. Odbiorca zagraniczny pochodzi z Niemiec. W dniu 9 grudnia Podeszwa sprzedala swemu kontrahentowi kalosze o lacznej wartosci 300.000 EUR. Zaplata za towar ma byc dokonana za 3 m-ce. W tym czasie moga zajsc niekorzystne zmiany na rynku walutowym. W zwiazku z tym Dyr.Fin. zdecydowal sie na sprzedaz EUR na rynku terminowym. Jaki bedzie terminowy kurs sprzedazy EUR, jesli stopa % w kraju wynosi 6,86% rocznie, a w sferze euro wynosi 2,94% w skali rocznej? Aktualny kurs na rynku kasowym wynosi 3,98 PLN/EUR.

80. Dr Piotr Szczepankowski 80 Przyklad 2 na model wsp�lzaleznosci GGT jest importerem gazu plynnego. Z przeprowadzonych analiz planu zakup�w wynika, ze za miesiac sp�lka bedzie musiala zaplacic rosyjskim dostawcom okolo 1 mln USD za dostarczony gaz. Biezacy kurs kupna USD wyrazony w zlotych wynosi 3,005. Sp�lka skontaktowala sie z dealerami walutowymi w celu ustalenia kursu terminowego zakupu USD. Zaoferowany kurs wyni�sl 3,050 zl/USD. Prosze okreslic, czy nalezy dokonac transakcji na rynku terminowym, jesli banki proponuja nastepujace warunki lokowania depozyt�w i zaciagania jednomiesiecznych kredyt�w: dla PLN � lokata (bid) 6,43%, kredyt (offer) � 7,88% dla USD � lokata (bid) 1,00%, kredyt (offer) � 1,91%

81. Dr Piotr Szczepankowski 81 Rodzaje transakcji na rynku walutowym Transakcje natychmiastowe (spot) � okolo 47% Transakcje swapowe � okolo 39% Transakcje terminowe forward � okolo 7% Transakcje opcyjne � okolo 5% Transakcje futures � okolo 2%

82. Dr Piotr Szczepankowski 82 Uczestnicy rynku walutowego Bankowi i niebankowi dealerzy walutowi � w tym samym czasie kupuja waluty zagraniczne po kursie nabycia (bid) i sprzedaja je po kursie sprzedazy (offer) Klienci indywidualni (osoby fizyczne i przedsiebiorstwa) � grupa ta obejmuje gl�wnie importer�w i eksporter�w, zagranicznych inwestor�w gieldowych, firmy miedzynarodowe Spekulanci i arbitrazysci � wykorzystuja rynki walutowe wylacznie jako zr�dlo zwiekszenia swoich dochod�w

83. Dr Piotr Szczepankowski 83 Uczestnicy rynku walutowego (c.d.) Bank centralny i skarb panstwa � wykorzystuja rynek walutowy do tworzenia lub uplynniania rezerw dewizowych, splaty zadluzenia zagranicznego kraju, interwencjonizmu w celu stabilizacji pieniadza krajowego Brokerzy walutowi � posrednicy dokonujacy na zlecenie innych uczestnik�w rynku walutowego transakcji kupna � sprzedazy walut zagranicznych Asekuratorzy � uczestnicy dzialajacy gl�wnie na terminowym rynku walutowym, kupujacy walutowe kontrakty terminowe w celu zabezpieczenia przyszlych transakcji przed ryzykiem kursowym

84. Dr Piotr Szczepankowski 84 Tematyka 6Ryzyko kursowe i jego formy Istota ryzyka kursowego Rodzaje ryzyka kursowego Znaczenie ryzyka kursowego w podejmowaniu decyzji finansowych Pozycje walutowe przedsiebiorstwa a ryzyko kursowe

85. Dr Piotr Szczepankowski 85 Istota ryzyka walutowego (kursowego) Jezeli zmiany st�p procentowych i inflacji nie dostosowuja sie w zadawalajacym stopniu do warunk�w parytetu wymiany na rynku pienieznym danego kraju, uczestnicy rynku walutowego nie maja pewnosci co do utrzymania sie wartosci walut zagranicznych w przyszlosci Dlatego transakcje dewizowe narazone sa na ryzyko zmiany wartosci walut � jest to sens ryzyka walutowego, czyli niemoznosci przewidzenia kierunku i skali zmian kurs�w w nastepnych okresach

86. Dr Piotr Szczepankowski 86 Istota ryzyka kursowego (c.d.) W kr�tkim okresie ryzyko kursowe przejawia sie w postaci mniejszych realizowanych naleznosci (np. z tytulu eksportu) i wzrostu zobowiazan (np. z tytulu importu) w przeliczeniu na walute krajowa. W dluzszym okresie ryzyko kursowe wynika z mozliwosci realnego zagrozenia planowanych przez podmioty w przyszlosci transakcji zagranicznych w postaci utraty oczekiwanej wartosci przeplyw�w pienieznych (zmniejszenia przyszlych dochod�w i wzrostu koszt�w). Ponadto zmiany kurs�w wplywaja na wartosc ksiegowa aktyw�w i pasyw�w, kt�re w bilansie sa przeliczane po nowym kursie na koniec okresu sprawozdawczego.

87. Dr Piotr Szczepankowski 87 Istota ryzyka kursowego (c.d.) Ryzyko kursowe powstaje z chwila, gdy ujete w bilansie danego podmiotu zagraniczne aktywa i zobowiazania musza byc przeliczane lub wyceniane wg kursu kasowego na koniec okresu obrotowego.

88. Dr Piotr Szczepankowski 88 Rodzaje ryzyka kursowego Wyr�znia sie trzy formy ryzyka kursowego: Ryzyko konwersji (ksiegowe), Ryzyko transakcyjne (kr�tkoterminowe), Ryzyko ekonomiczne (dlugoterminowych operacji).

89. Dr Piotr Szczepankowski 89 Ryzyko konwersji Pojawia sie w momencie przeliczania i konsolidacji sprawozdan finansowych zagranicznych podmiot�w zaleznych (filii zagranicznych) na walute jednostki macierzystej oraz w momencie tworzenia sprawozdan finansowych, w kt�rych aktywa i pasywa sa denominowe w walutach obcych (jest to ryzyko wyceny bilansowej) Wycena ryzyka kursowego ma charakter formalny i retrospektywny (historyczny). Wyznacza sie tzw. r�znice przeliczeniowe lub r�znice kursowe, kt�re sa ujmowane w rachunku zysk�w i strat oraz w bilansie. W tym ostatnim przypadku wylicza sie takze r�znice kursowe w kazdej pozycji naleznosci i zobowiazan walutowych (po kursie srednim w dniu zamkniecia bilansu).

90. Dr Piotr Szczepankowski 90 Ryzyko transakcyjne Pojawia sie wtedy, gdy wyniki rozliczenia naleznosci i zobowiazan z tytulu biezacych operacji zagranicznych przyczyniaja sie do pogorszenia rachunku zysk�w i strat Przykladowo � eksporter bedzie wykazywal straty z r�znic kursowych, gdy nastapi aprecjacja waluty krajowej, a importer � gdy wystapi deprecjacja waluty krajowej Ryzyko to obniza zyski i zmniejsza stopien rentownosci zaangazowanego kapitalu

91. Dr Piotr Szczepankowski 91 Ryzyko ekonomiczne Wynika ono z niepewnosci sytuacji dotyczacej mozliwosci zrealizowania w przyszlosci oczekiwanych zysk�w z transakcji dewizowych zawieranych w dlugim okresie przez podmioty gospodarcze, szczeg�lnie transakcji FDI. Wycena tego ryzyka polega na uwzglednieniu mozliwego spadku wartosci oczekiwanych przeplyw�w pienieznych w dzialalnosci operacyjnej podmiot�w w dlugim okresie � dotyczy to zar�wno zysk�w, jak i zmian w kapitale obrotowym, wartosci aktyw�w trwalych itp.

92. Dr Piotr Szczepankowski 92 Znaczenie ryzyka kursowego w podejmowaniu decyzji finansowych Punktem wyjscia w zarzadzaniu ryzykiem kursowym jest: Zdefiniowanie typu ryzyka kursowego, Zgromadzenie informacji umozliwiajacych wycene ryzyka kursowego, czyli kwoty r�znic kursowych, Uzyskanie wiarygodnej prognozy trendu przyszlych zmian kurs�w walutowych, Okreslenie zakresu �bezpiecznych� zmian kurs�w walutowych, Zaprojektowanie wlasciwej strategii zabezpieczenia pozycji walutowej przedsiebiorstwa.

93. Dr Piotr Szczepankowski 93 Znaczenie ryzyka kursowego w podejmowaniu decyzji finansowych Wazne jest zbadanie i ustalenie, czy: Przy sprzedazy eksportowej wplywy pieniezne moga sie zwiekszyc w efekcie poprawy konkurencyjnosci eksportu na skutek deprecjacji waluty krajowej, Przy sprzedazy krajowej wplywy pieniezne moga zwiekszyc sie w rezultacie dewaluacji waluty krajowej (pogorszenia sie konkurencyjnosci towar�w importowanych), Wielkosc sprzedazy osiagana przez dostawc�w krajowych i wynikajace stad wplywy pieniezne moga ulec zmniejszeniu, na skutek proces�w deflacyjnych, towarzyszacych deprecjacji waluty krajowej, Koszty importu zaopatrzeniowego moga wzrosnac w nastepstwie deprecjacji waluty krajowej, Koszty zaopatrzenia ze zr�del krajowych moga ulec zwiekszeniu w nastepstwie obnizenia kursu waluty krajowej, Konieczny bedzie wzrost wartosci kapitalu obrotowego i aktyw�w trwalych w efekcie deprecjacji waluty krajowej.

94. Dr Piotr Szczepankowski 94 Pozycje walutowe firmy a ryzyko kursowe Wyr�znia sie trzy rodzaje pozycji walutowych przedsiebiorstw: Pozycje domknieta, kiedy aktywa (naleznosci) i zobowiazania denominowane w obcych walutach sa takie same, Dluga otwarta pozycje walutowa, kiedy naleznosci sa wieksze od zobowiazan dewizowych, Kr�tka otwarta pozycje walutowa, kiedy naleznosci sa mniejsze od zobowiazan dewizowych.

95. Dr Piotr Szczepankowski 95 Pozycje walutowe firmy a ryzyko kursowe Podmiot z domknieta pozycja walutowa nie jest narazony na ryzyko kursowe, szczeg�lnie transakcyjne, Podmiot z otwarta dluga pozycja walutowa (np. eksporter, udzielajacy kredyt�w dewizowych itp.) jest narazony na ryzyko zwiazane z aprecjacja waluty krajowej, Podmiot z otwarta kr�tka pozycja walutowa (np. importer, czy zaciagajacy kredyt dewizowy) jest narazony na ryzyko zwiazane z deprecjacja waluty krajowej.

96. Dr Piotr Szczepankowski 96 Tematyka 7Metody zabezpieczania podmiot�w przed ryzykiem kursowym Metody naturalne Metody wewnetrzne Metody zewnetrzne Pochodne instrumenty finansowe z zabezpieczaniu przed ryzykiem kursowym

97. Dr Piotr Szczepankowski 97 Metody naturalne Metody naturalne zabezpieczania sie przed ryzykiem kursowym (tzw. hedging naturalny) polegaja na ograniczaniu ryzyka kursowego bez stosowania finansowych instrument�w zabezpieczajacych (pochodnych).

98. Dr Piotr Szczepankowski 98 Metody hedgingu naturalnego Swiadome pozostawienie otwartej pozycji walutowej � dobra strategia, gdy firma posiadajaca dluga otwarta pozycje walutowa przewiduje wzrost kursu labo gdy ma kr�tka pozycje i przewiduje spadek kursu walutowego, Zmiana terminu platnosci zobowiazan walutowych lub terminu inkasowania naleznosci � wydluzenie terminu splaty zobowiazan lub przyspieszanie sciagania naleznosci, gdy nastepuje wzrost kursu oraz skracanie platnosci zobowiazan lub wydluzanie okresu kredytowania odbiorc�w, gdy nastepuje spadek kursu walutowego. Mozna to takze odczytac odwrotnie, gdy firma chce zminimalizowac straty na ryzyku kursowym,

99. Dr Piotr Szczepankowski 99 Metody hedgingu naturalnego (c.d.) Domykanie pozycji walutowej � zaciaganie zobowiazan walutowych (np. kredyt�w dewizowych) w takiej walucie, w jakiej rozliczane sa transakcje eksportowe lub ustalenie platnosci naleznosci w takiej walucie, w jakiej powstaja zobowiazania importowe, Zakupy material�w do produkcji w kraju, kt�ry p�zniej odbiera produkcje eksportowa, Przenoszenie produkcji do kraju, kt�ry byl dotychczas importerem tych d�br.

100. Dr Piotr Szczepankowski 100 Metody wewnetrzne Przyspieszanie i op�znianie platnosci (leads and lags) � importerzy eksponowani na ryzyko wzrostu kursu i przewidujacy deprecjacje waluty krajowej beda przyspieszac swoje platnosci; eksporterzy eksponowani na ryzyko spadku kursu i przewidujacy aprecjacje waluty krajowej beda chcieli op�zniac inkasowanie naleznosci (i odwrotnie), Klauzule waloryzacyjne � klauzule w kontraktach o zmianie ceny towaru w takich proporcjach, w jakich zmieni sie kurs tej waluty zagranicznej w stosunku do waluty krajowej od chwili zawarcia umowy do momentu zaplaty, Kompensata wewnetrzna � r�wnowazenie otwartej pozycji walutowej.

101. Dr Piotr Szczepankowski 101 Metody zewnetrzne Ubezpieczanie ryzyka w towarzystwie ubezpieczeniowym Dyskonto weksli handlowych Forfaiting � zakup naleznosci eksportowych Faktoring � sprzedaz naleznosci eksportowych

102. Dr Piotr Szczepankowski 102 Zabezpieczanie pozycji walutowej pochodnymi instrumentami finansowymi Walutowe kontrakty forward typu NDF (Non-Delivery Forward), Gieldowe kontrakty futures Opcje walutowe typu call i put STRATEGIE: Dopasowanie pochodnych transakcji zabezpieczajacych do poszczeg�lnych rozliczen walutowych, zar�wno co do daty, jak i kwoty rozliczen � strategia najprostsza, ale najdrozsza, Strategia zabezpieczenia r�znicy miedzy naleznosciami a zobowiazaniami w danej walucie � strategia trudna do wykonania, bowiem moga byc odmienne terminy inkasa naleznosci i regulowania zobowiazan, Strategia pozycji walutowej � zabezpieczenie r�znicy miedzy naleznosciami a zobowiazaniami o tych samych terminach wymagalnosci i zapadalnosci.

103. Dr Piotr Szczepankowski 103 Tematyka 8Analiza kursowego ryzyka konwersji i ryzyka ekonomicznego Przypomnienie pojecia ryzyka konwersji Metody rachunku r�znic kursowych Standardy rachunkowe wykorzystywane w konsolidacji sprawozdan finansowych Identyfikacja ryzyka ekonomicznego Ekonomiczne skutki zmiany kursu walut Analiza kursowego ryzyka ekonomicznego

104. Dr Piotr Szczepankowski 104 Pojecie ryzyka konwersji Kursowe ryzyko konwersji (ryzyko ksiegowe) pojawia sie w momencie okreslania dewizowej wartosci aktyw�w i zobowiazan, przychod�w oraz wydatk�w, w zwiazku z koniecznoscia prowadzenia przez przedsiebiorstwo rachunkowosci w walucie krajowej. Dotyczy ono operacji gospodarczych wyrazanych w walutach obcych i wykazanych w ksiegach rachunkowych wg obowiazujacych kurs�w kupna-sprzedazy banku, z kt�rego podmiot korzysta, a takze pozostalych aktyw�w i pasyw�w, ujmowanych w bilansie po obowiazujacym kursie walutowym w momencie ich przeliczania na walute krajowa.

105. Dr Piotr Szczepankowski 105 Kto analizuje ryzyko konwersji? Przedsiebiorstwa miedzynarodowe dla swoich filii zagranicznych. Jednostki zagraniczne zalezne od firmy miedzynarodowej ? w celu konsolidacji sprawozdan finansowych jednostka zalezna przelicza pozycje ze swoich sprawozdan finansowych na walute podmiotu dominujacego.

106. Dr Piotr Szczepankowski 106 Skutek ryzyka konwersji Powstaja tzw. r�znice kursowe (dodatnie lub ujemne) albo inaczej zyski lub straty kursowe po konwersji R�znica kursowa jest definiowana jako r�znica miedzy calkowita wartoscia denominowanych w walutach obcych skladnik�w aktyw�w a calkowita wartoscia denominowanych w walutach obcych zobowiazan. Nie ma jednolitego podejscia do wyznaczania i podawania r�znic kursowych. Nalezy jedynie podac podstawe wg kt�rej nastapilo przeliczenie.

107. Dr Piotr Szczepankowski 107 Metody rachunku r�znic kursowych Metoda aktyw�w biezacych � trwalych Metoda aktyw�w pienieznych � niepienieznych Metoda czasowa Metoda kursu biezacego

108. Dr Piotr Szczepankowski 108 Metoda aktyw�w biezacych - trwalych Wszystkie skladniki aktyw�w obrotowych i zobowiazan biezacych wyceniane sa po kursie biezacym z dnia sprawozdania finansowego. Aktywa trwale, zobowiazania dlugoterminowe i kapitaly wlasne (podstawowe) wyceniane sa po kursie historycznym (tj. po kursie z dnia nabycia aktywa i zaciagniecia zobowiazania. Ryzyko konwersji odzwierciedlone jest w r�znicach miedzy walutowymi aktywami biezacymi a walutowymi zobowiazaniami biezacymi. Pozycje rachunku zysk�w i strat sa przeliczane wg srednich kurs�w walut z danego okresu sprawozdawczego. Jedynie pozycje koszt�w i przychod�w, kt�re wiaza sie z wykorzystywanymi aktywami trwalymi (amortyzacja, odsetki itp.) oraz dlugookresowymi zobowiazaniami (odsetki od zaciagnietych kredyt�w i pozyczek) sa przeliczane wg kurs�w walut, jakie wykorzystano do przeliczania odpowiednich skladnik�w aktyw�w i pasyw�w.

109. Dr Piotr Szczepankowski 109 Metoda aktyw�w pienieznych - niepienieznych Wszystkie aktywa pieniezne (got�wka, naleznosci, papiery wartosciowe) oraz pasywa pieniezne (zobowiazania biezace, kredyty i pozyczki) przeliczane sa po kursie biezacym. Pozostale aktywa i pasywa przeliczone sa po kursie historycznym. Pozycje rachunku zysk�w i strat ujmowane sa wg srednich kurs�w z okresu sprawozdawczego, z wyjatkiem takich pozycji jak amortyzacja oraz koszt�w uzyskania przychod�w, kt�re sa zwiazane z wykorzystaniem niepienieznych skladnik�w aktyw�w i pasyw�w.

110. Dr Piotr Szczepankowski 110 Metoda czasowa Podobna do metody aktywa pieniezne � niepieniezne, z tym, ze dodatkowo zapasy przelicza sie po kursie srednim. Reszta bez zmian.

111. Dr Piotr Szczepankowski 111 Metoda kursu biezacego Wszystkie aktywa i wszystkie zobowiazania przeliczane sa po kursie biezacym. Natomiast jedynie kapitaly wlasne (podstawowy, rezerwowy i zapasowy) podawane sa wg kursu historycznego. Pozycje w rachunku zysk�w i strat przeliczane sa po srednim kursie z okresu sprawozdawczego. W tej metodzie przy deprecjacji waluty krajowej daje zyski z r�znic kursowych, a aprecjacja � straty.

112. Dr Piotr Szczepankowski 112 Metody konwersji (podsumowanie) Korekty wartosci aktyw�w i pasyw�w bilansu z tytulu r�znic kursowych nakladaja na firme obowiazek ich ujawniania w postaci oddzielnej pozycji w bilansie sprawozdawczym � konkretnie w pozycji �kapitaly wlasne� ze znakiem �plus� lub �minus� Ryzyko konwersji objawia sie zatem na ewentualnym zmniejszeniu kapital�w wlasnych (aktyw�w netto) filii zagranicznej firmy macierzystej. Chociaz niekorzystny wynik tej korekty nie moze wplynac na rzeczywista (rynkowa) wartosc firmy, to pogarsza jej wskaznikowa sytuacje ekonomiczna (np. wskaznik zadluzenia kapital�w wlasnych), co moze utwierdzic inwestor�w o rosnacym ryzyku finansowym w tej firmie i objawic sie spadkiem jej wartosci na rynku (wzrost kosztu kapitalu wlasnego).

113. Dr Piotr Szczepankowski 113 Standardy rachunkowosci wykorzystywane w konsolidacji sprawozdan finansowych Najpopularniejszym standardem rachunkowym jest metoda konwersji kurs�w biezacych. Stosuje ja wiekszosc kraj�w, w tym takze Polska. W naszym kraju obowiazuje jedynie zasada, ze r�znice kursowe wykazywane sa w przychodach finansowych (r�znice dodatnie) lub kosztach finansowych (r�znice ujemne) i poprzez zysk (strate) netto trafiaja do bilansu, do pozycji �kapitaly wlasne�.

114. Dr Piotr Szczepankowski 114 Standardy rachunkowe (c.d.) Standardy rachunkowe wprowadzily nowe nazwy dla walut: WALUTA FUNKCJONALNA ? waluta pierwotnego otoczenia ekonomicznego, w kt�rym podmiot zagraniczny bezposrednio prowadzi swoja dzialalnosc gospodarcza (waluta filii zagranicznej, waluta kraju inwestycji). WALUTA SPRAWOZDAWCZA ? waluta kraju macierzystego (korporacji miedzynarodowej, inwestora).

115. Dr Piotr Szczepankowski 115 Konwersja sprawozdan - przyklady

116. Dr Piotr Szczepankowski 116 Ustalenia matematyczne strat (zysk�w) kursowych po konwersji WZ�R I: SKK = (AZKo � PZKo) * [(1/et � 1/eo)/(1/eo)] gdzie: AZKo � konwertowane aktywa zagraniczne (wg danych poczatkowych w walucie zagranicznej) PZKo � konwertowane pasywa zagraniczne (wg danych poczatkowych w walucie zagranicznej) et � kurs na koniec roku (bezposredni dla waluty krajowej), eo � kurs na poczatek roku (bezposredni dla waluty krajowej).

117. Dr Piotr Szczepankowski 117 Ustalenia matematyczne strat (zysk�w) kursowych po konwersji WZ�R II: SKK = 1/eo * (AZKo � PZKo) * (eo � et)/et gdzie: AZKo � konwertowane aktywa zagraniczne (na poczatek okresu w walucie krajowej), PZKo � konwertowane pasywa zagraniczne (na poczatek okresu w walucie krajowej), pozostale oznaczenia jak w poprzednim wzorze.

118. Dr Piotr Szczepankowski 118 Ograniczenie straty kursowej z konwersji kontraktem terminowym forward Wartosc kontraktu forward = przewidywane straty kursowe w walucie sprawozdawczej / (posredni kurs terminowy waluty krajowej � prognozowany posredni kurs kasowy waluty krajowej)

119. Dr Piotr Szczepankowski 119 Techniki oslonowe bilansu i rachunku wynik�w przed ryzykiem konwersji MOZLIWA DEPRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ: Zaciagac pozyczki na rynku krajowym, Sprzedawac walute krajowa w kontraktach terminowych, Zmniejszac poziom got�wki i inwestycji kr�tkoterminowych w walucie krajowej, Zwiekszac poziom naleznosci w walucie zagranicznej, Op�zniac sciaganie naleznosci zza granicy, Op�zniac splate zobowiazan krajowych, Przyspieszac wyplate dywidend i oplat licencyjnych w walucie zagranicznej, Przyspieszac splate zobowiazan w walucie zagranicznej, Fakturowac sprzedaz towar�w eksportowych w walucie zagranicznej, a zakup towar�w importowych w walucie krajowej.

120. Dr Piotr Szczepankowski 120 Techniki oslonowe bilansu i rachunku wynik�w przed ryzykiem konwersji MOZLIWA APRECJACJA WALUTY KRAJOWEJ: Splacaj pozyczki zaciagniete na rynku krajowym, Kupuj walute krajowa w kontraktach terminowych, Zwiekszaj poziom got�wki i wartosc kr�tkoterminowych papier�w wartosciowych w walucie krajowej, Zmniejszaj poziom naleznosci w walucie zagranicznej, Szybciej sciagaj naleznosci w walucie krajowej, Przyspieszaj splate zobowiazan biezacych w walucie krajowej, Op�zniaj wyplate dywidend i oplat licencyjnych w walutach zagranicznych, Op�zniaj splate zobowiazan biezacych w walucie zagranicznej, Fakturuj sprzedaz eksportowa w walucie krajowej, a zakup towar�w importowych w walucie zagranicznej.

121. Dr Piotr Szczepankowski 121 Identyfikacja ryzyka ekonomicznego Kursowe ryzyko ekonomiczne obejmuje czesc ryzyka transakcyjnego, wynikajacego z juz zawartych, ale jeszcze nie rozliczonych transakcji kupna � sprzedazy oraz dlugoterminowe ryzyko operacyjne. Nierozliczone w danym okresie sprawozdawczym transakcje kupna-sprzedazy (naleznosci i zobowiazania dewizowe) z wczesniej zawartych kontrakt�w odzwierciedlane sa w przychodach i kosztach przyszlych okres�w, i stanowia wlasnie ryzyko ekonomiczne. Przy planowaniu przyszlych operacji zagranicznych trzeba uwzglednic istnienie realnego zagrozenia dla osiaganych w przyszlosci dochod�w i ponoszonych koszt�w (wydatk�w) w rezultacie nieoczekiwanych zmian kurs�w walut. To tez jest ryzyko ekonomiczne. Pomiar ryzyka ekonomicznego wymaga najpierw obliczenia realnego kursu wymiany, zwiazanego z tempem inflacji w poszczeg�lnych krajach.

122. Dr Piotr Szczepankowski 122 Pomiar realnego kursu waluty Kurs realny w okresie t = kurs nominalny w okresie t * [(1 + infl.zagr.) / (1 + infl.kraj.)] Zgodnie z formula, zmiany w poziomie nominalnego kursu walutowego nie maja zadnego wplywu na przyszle przeplywy pieniezne firmy, jesli w calosci sa kompensowane przez odpowiednie zmiany w stopach inflacji zagranicznej i krajowej. Dopiero w przypadku zr�znicowania sie tych st�p inflacji nastapi zmiana realnego kursu walutowego, kt�ra spowoduje zmiany w wartosci przychod�w i koszt�w. Zmienia sie bowiem relacje cen krajowych w stosunku do cen zagranicznych, co wplynie na poziom konkurencyjnosci towar�w importowanych na rynek krajowy i eksportowanych na rynku miedzynarodowe.

123. Dr Piotr Szczepankowski 123 Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przeplyw�w pienieznych firmy krajowej PRZYCHODY: SPRZEDAZ EKSPORTOWA: - popyt elastyczny i deprecjacja waluty krajowej ? duzy wzrost CF; popyt elastyczny i aprecjacja waluty krajowej ? silny spadek CF, - popyt nieelastyczny i deprecjacja waluty krajowej ? maly wzrost CF; popyt nieelastyczny i aprecjacja waluty krajowej ? maly spadek CF

124. Dr Piotr Szczepankowski 124 Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przeplyw�w pienieznych firmy krajowej (c.d.) PRZYCHODY: SPRZEDAZ KRAJOWA: - slaba konkurencja importu i deprecjacja waluty krajowej ? duzy spadek CF; slaba konkurencja importu i aprecjacja waluty krajowej ? silny wzrost CF, - silna konkurencja importu i deprecjacja waluty krajowej ? maly spadek CF; silna konkurencja importu i aprecjacja waluty krajowej ? maly wzrost CF.

125. Dr Piotr Szczepankowski 125 Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przeplyw�w pienieznych firmy krajowej (c.d.) KOSZTY OPERACYJNE (BEZ AMORTYZACJI): KOSZTY OPERACYJNE KRAJOWE: - niski udzial importu i deprecjacja waluty krajowej ? duzy spadek CF; niski udzial importu i aprecjacja waluty krajowej ? duzy wzrost CF; - wysoki udzial importu i deprecjacja waluty krajowej ? maly spadek CF; wysoki udzial importu i aprecjacja waluty krajowej ? maly wzrost CF.

126. Dr Piotr Szczepankowski 126 Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przeplyw�w pienieznych firmy krajowej (c.d.) KOSZTY OPERACYJNE (BEZ AMORTYZACJI): KOSZTY OPERACYJNE IMPORTOWE: - maly rynek krajowy i deprecjacja waluty krajowej ? CF bez zmiany; maly rynek krajowy i aprecjacja waluty krajowej ? CF bez zmiany, - duzy rynek krajowy i deprecjacja waluty krajowej ? maly spadek CF; duzy rynek krajowy i aprecjacja waluty krajowej ? maly spadek CF.

127. Dr Piotr Szczepankowski 127 Ekonomiczne skutki zmiany kursu waluty krajowej dla przeplyw�w pienieznych firmy krajowej (c.d.) AMORTYZACJA: - deprecjacja waluty krajowej ? spadek wartosci CF o stope deprecjacji, - aprecjacja waluty krajowej ? wzrost wartosci CF o stope aprecjacji.

128. Dr Piotr Szczepankowski 128 Analiza kursowego ryzyka ekonomicznego - przyklady

129. Dr Piotr Szczepankowski 129 Tematyka 9Metody pomiaru i oslony przed ryzykiem transakcyjnym Ryzyko transakcyjne to zyski i straty powstale z rozliczenia istniejacych zobowiazan i naleznosci finansowych, kt�re zostaly wyrazone w obcych walutach. Ryzyko transakcyjne powstaje zatem w przypadku: - kupna czy sprzedazy towar�w na rynkach zagranicznych, - udzielenia lub zaciagniecia pozyczki dewizowej, - nabycia lub sprzedazy aktyw�w finansowych denominowanych w obcych walutach.

130. Dr Piotr Szczepankowski 130 Pomiar ryzyka transakcyjnego Minus naleznosci zagraniczne zaksiegowane po kursie So Plus naleznosci zagraniczne rozliczane po kursie S1 __________________________________ = zyski (straty) kursowe z naleznosci eksportowych

131. Dr Piotr Szczepankowski 131 Pomiar ryzyka transakcyjnego Plus zobowiazania zagraniczne zaksiegowane po kursie So Minus zobowiazania zagraniczne rozliczane po kursie S1 _________________________________ = zyski (straty) kursowe z naleznosci eksportowych

132. Dr Piotr Szczepankowski 132 Zabezpieczanie sie przed ryzykiem transakcyjnym Instrumenty pochodne: forward, NDF, futures, opcje walutowe, Matching, czyli dopasowywanie kwot i termin�w platnosci zagranicznych, Leads and lags, czyli op�znianie lub przyspieszanie platnosci zagranicznych, Risk sharing, czyli klauzule waloryzacyjne, Transfer pricing, czyli ceny transferowe, Exposure netting, czyli kompensata ryzyka kursowego przez domykanie pozycji walutowej.

133. Dr Piotr Szczepankowski 133 Analiza ryzyka transakcyjnego - przyklad

134. Dr Piotr Szczepankowski 134 Tematyka 10Polityka kr�tkookresowego finansowania zagranicznego firmy Czynniki ksztaltujace strategie kr�tkookresowego finansowania zagranicznego Zr�dla finansowania transakcji biezacych Kalkulacja koszt�w alternatywnych zr�del finansowania biezacego Finansowanie handlu zagranicznego

135. Dr Piotr Szczepankowski 135 Czynniki ksztaltujace strategie kr�tkookresowego finansowania zagranicznego Dostep do walutowych kontrakt�w terminowych ? jezeli mozliwe jest zawieranie transakcji terminowych na rynku walutowym, to w kalkulacji koszt�w finansowania mozna pominac wplyw ryzyka kursowego, Efekt oddzialywania ryzyka kursowego na aktywa i zobowiazania firmy ? szczeg�lnie wtedy, gdy nie istnieje lub jest slaby rynek walutowych kontrakt�w terminowych

136. Dr Piotr Szczepankowski 136 Czynniki ksztaltujace strategie kr�tkookresowego finansowania zagranicznego Stopien awersji do ryzyka ? eliminowanie ryzyka kursowego wiaze sie z ponoszeniem wyzszych koszt�w finansowych, zwiazanych z wyborem okreslonej techniki oslonowej Asymetria podatkowa ? wystepuje wtedy, gdy lokalne prawo podatkowe w odmienny spos�b traktuje zyski i straty kursowe z operacji zagranicznych i z kontrakt�w terminowych; wynika z tego koniecznosc oszacowania koszt�w zr�del finansowania, po uwzglednieniu opodatkowania oszczednosci wynikajacych z r�znic kursowych Ryzyko polityczne

137. Dr Piotr Szczepankowski 137 Zr�dla finansowania transakcji biezacych Pozyczki firm zagranicznych ? czynnikami branymi pod uwage w tym przypadku sa: lokalne koszty kredyt�w, zasady opodatkowania, waluta pozyczki, oczekiwane zmiany kursu walutowego w okresie splaty kredytu Pozyczki w walutach lokalnych bank�w komercyjnych ? dobre, gdy tansze od pozyczek od firmy macierzystej oraz wtedy, gdy ryzyko kursowe jest istotne; pozyczki te moga przybrac forme: kredyt�w obrotowych i w rachunku biezacym, linii kredytowych, overdraftu, kredytu rewolwingowego, dyskonta weksli handlowych

138. Dr Piotr Szczepankowski 138 Zr�dla finansowania transakcji biezacych Kredyt obrotowy i w rachunku biezacym ? moze to byc kredyt otwarty lub kasowy Linia kredytowa ? umozliwia ona finansowanie, w umownym okresie i w granicach okreslonych limit�w, szeregu nastepujacych po sobie, powtarzalnych transakcji handlowych, bez obowiazujacych termin�w i kwot wykorzystania kredytu Overdraft ? odmiana linii kredytowej; finansowanie niezbednych wydatk�w biezacych firmy w przypadku powstania debetu na rachunku biezacym kredytobiorcy

139. Dr Piotr Szczepankowski 139 Zr�dla finansowania transakcji biezacych Kredyt rewolwingowy ? jest to forma odnawialnej linii kredytowej; bank zobowiazuje sie do odnawiania linii kredytowej po kazdym wygasnieciu dotychczasowej umowy, na warunkach pierwotnej umowy kredytowej; firmy placa takze odsetki od niewykorzystanej czesci srodk�w finansowych (od 0,125% do 1%); po uplywie 2-ch lub 3-ch lat umowa jest przez bank renegocjowana Dyskonto weksli handlowych lub ciagnionych na dany bank

140. Dr Piotr Szczepankowski 140 Zr�dla finansowania transakcji biezacych Kr�tkoterminowe papiery wartosciowe ? weksle komercyjne Euroweksle ? przedrostek �euro� ma wskazywac, iz weksle komercyjne sa wystawione w obcej walucie i sprzedawane poza granicami kraju wystawcy; sa emitowane przez wieksze korporacje miedzynarodowe

141. Dr Piotr Szczepankowski 141 Kalkulacja koszt�w alternatywnych zr�del finansowania biezacego Analiza polega na por�wnaniu efektywnych koszt�w zr�del finansowania Istota rachunku jest zbadanie wplywu oczekiwanej dewaluacji (lub rewaluacji) waluty lokalnej na efektywne koszty krajowych pozyczek kr�tkoterminowych oraz por�wnanie ich z kosztami zaciagniecia ekwiwalentnych kredyt�w w innej walucie (bez oceny mozliwosci zabezpieczenia ryzyka walutowego) Sa dwa warianty rachunku kalkulacyjnego: (a) bez uwzglednienia obowiazujacego w kraju opodatkowania dochod�w firmy, (b) z uwzglednieniem krajowej stopy opodatkowania dochod�w firmy.

142. Dr Piotr Szczepankowski 142 Kalkulacja koszt�w alternatywnych zr�del finansowania biezacego WARIANT I � BEZ PODATK�W Efektywny koszt zaciagniecia ekwiwalentnej pozyczki zagranicznej w walucie lokalnej: Rz = Rk * (1 � d) � d gdzie: Rk � oprocentowanie ekwiwalentnej pozyczki krajowej, d � stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo � e1) / eo] Stopa dewaluacji, przy kt�rej koszt pozyczki zagranicznej i krajowej bylyby takie same: d* = (Rz � Rk) / (1 + Rz)

143. Dr Piotr Szczepankowski 143 Kalkulacja koszt�w alternatywnych zr�del finansowania biezacego WARIANT II � Z PODATKIEM Efektywny koszt zaciagniecia ekwiwalentnej pozyczki zagranicznej w walucie lokalnej: Rz = Rk * (1 � d) * (1 � Tk) � d gdzie: Rk � oprocentowanie ekwiwalentnej pozyczki krajowej, d � stopa dewaluacji waluty lokalnej [= (eo � e1) / eo] Tk � krajowa stopa podatku dochodowego Stopa dewaluacji, przy kt�rej koszt pozyczki zagranicznej i krajowej bylyby takie same: d* = (Rz � Rk) / (1 + Rz)

144. Dr Piotr Szczepankowski 144 Komentarz do �granicznej� stopy dewaluacji Jezeli dewaluacja na rynku bedzie wieksza od �granicznej� stopy dewaluacji (d*), to w�wczas nalezaloby finansowac dzialalnosc kredytem w walucie lokalnej (krajowej), Jezeli dewaluacja na rynku bedzie mniejsza od �granicznej� stopy dewaluacji (d*), to w�wczas nalezaloby finansowac dzialalnosc kredytem w walucie obcej (zagranicznej), Jezeli dewaluacja na rynku bedzie r�na �granicznej� stopie dewaluacji (d*), to w�wczas koszt kredytu lokalnego jest taki sam jak kredytu dewizowego.

145. Dr Piotr Szczepankowski 145 Przyklad Firma polska rozwaza zaciagniecie rocznego kredytu obrotowego na sfinansowanie swojej produkcji eksportowej. Kredyt m�glby byc udzielony w PLN lub w EUR. Oprocentowanie kredytu zlotowego wynosi aktualnie 15% rocznie, a kredytu dewizowego 8% rocznie. Biezacy kurs kasowy EUR wynosi 4,35 PLN. Roczny kurs terminowy EUR okreslony jest na 4,45 PLN. Stopa podatkowa wynosi 19%. Jaki jest efektywny koszt zaciagniecia pozyczki dewizowej? Przy jakiej stopie dewaluacji zlotego koszt kredytu zlotowego bylby taki sam jak kredytu dewizowego?

146. Dr Piotr Szczepankowski 146 Metody finansowania handlu zagranicznego Zaplata got�wka Akredytywa dokumentowa Weksel ciagniony (trata) Inkaso dokumentowe Konsygnata ? wyslanie towaru do skladu handlowego importera, sprzedaz ich przez importera i rozliczanie sie ze zrealizowanej sprzedazy Rachunek otwarty, czyli wplata zaliczki przez importera Faktoring i forfaiting Handel wiazany ? kompensata towarowa (barter), kompensata finansowa (kupno towar�w na rynkach zagranicznych za sprzedaz na nich eksportowanych wyrob�w), sprzedaz zwrotna (dostarczenie za granice towar�w, kt�re zostaly wytworzone z wykorzystaniem importowanych komponent�w)

147. Dr Piotr Szczepankowski 147 Wady i zalety wybranych form finansowania handlu zagranicznego

148. Dr Piotr Szczepankowski 148 Tematyka 11Przeplywy finansowe w firmie miedzynarodowej Do gl�wnych czynnik�w r�znicujacych charakter przeplyw�w finansowych w firmie dzialajacej w skali miedzynarodowej zalicza sie: Zr�znicowanie lokalnych system�w podatkowych, Wplyw ryzyka politycznego, Koszty transakcyjne, Ryzyko kursowe.

149. Dr Piotr Szczepankowski 149 Kanaly transferu srodk�w finansowych z filii zagranicznej do firmy macierzystej Na wyb�r odpowiedniego kanalu transferu srodk�w finansowych wplyw maja nastepujace kryteria: siec powiazan finansowych z zagranica, wielkosc obrot�w zagranicznych, typ wlasnosci filii, zakres produkcji filii, lokalne regulacje prawne.

150. Dr Piotr Szczepankowski 150 Kanaly transferu srodk�w finansowych Wyplata dywidend, Oplaty licencyjne i za uslugi menedzerskie, Ceny transferowe, Manipulowanie terminami platnosci, Pozyczki fasadowe, Przymusowe reinwestycje.

151. Dr Piotr Szczepankowski 151 Wyplata dywidend Ten kanal transferu stanowi w skali globalnej ponad 50% wyplat realizowanych przez filie swoim jednostkom macierzystym, Czynniki wplywajace na wyb�r tego kanalu transferu to: podatki, rezerwy finansowe i brak mozliwosci inwestycyjnych lub mozliwosci inwestycyjne, ale mozliwe do pokrycia innym niz wewnetrzny i tanszym kapitalem, ryzyko kursowe i ograniczenia dewizowe, stosowany przez firme macierzysta wsp�lczynnik wyplat dywidend.

152. Dr Piotr Szczepankowski 152 Oplaty za uslugi licencyjne, menedzerskie i inne Oplaty licencyjne (royalities) sa procentowo od zysk�w brutto lub kwotowo okreslona platnoscia za prawo do wykorzystywania znaku firmowego, patent�w, technologii itp., kt�re pochodza od firmy macierzystej, Oplaty menedzerskie sa wynagrodzeniem zatrudnionych w filii menedzer�w pochodzacych z firmy macierzystej oraz oplatami za konsulting, szkolenie kadry lokalnej itp. Oplaty te sa wygodnym kanalem transferu, szczeg�lnie, ze nie sa kwestionowane przez wladze lokalne (m.in. skarbowe), nie podlegaja tez restrykcjom dewizowym.

153. Dr Piotr Szczepankowski 153 Ceny transferowe Cena transferowa to cena ustalona przez korporacje do wymiany towarowej wewnatrzkorporacyjnej, Cena transferowa umozliwia: redukcje podatk�w, obnizenie placonych cel, przezwyciezenie ograniczen dewizowych. Motyw obnizenie podatk�w dla eksportu towar�w z filii do firmy macierzystej: a) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest wieksza od stopy podatkowej w kraju dzialania filii, to ceny transferowe byc jak najwyzsze, bo wtedy filia jako eksporter ma duze przychody, z kt�rych placi maly podatek, a firma macierzysta jako importer ma wysokie koszty, kt�re obniza jej wysoki podatek, b) W przypadku, gdy stopa podatkowa w kraju firmy macierzystej jest mniejsza od stopy podatkowej w kraju filii, to ceny transferowe powinny byc jak najmniejsze, bo wtedy firma macierzysta jako importer produkt�w filii ma niskie koszty, ale i tak placi mniejszy podatek, a filia ma male przychody, z kt�rych zaplaci niski podatek. Dla importu produkt�w przez filie z firmy macierzystej nalezy powyzsze uwagi odczytac odwrotnie.

154. Dr Piotr Szczepankowski 154 Manipulowanie terminami platnosci Jest to kanal dosc efektywny, a przy tym �dyskretny� Polega na op�znianiu lub przyspieszaniu platnosci biezacych zobowiazan powstajacych w obrotach miedzy filiami a korporacja transnarodowa, Op�znianie platnosci stosowane jest wtedy, gdy stopa procentowa w kraju macierzystym jest wyzsza od stopy w kraju filii, Przyspieszanie jest stosowane, gdy stopa procentowa w kraju filii jest wyzsza od stopy procentowej w kraju macierzystym.

155. Dr Piotr Szczepankowski 155 Pozyczki fasadowe Pozyczka fasadowa polega na tym, ze firma macierzysta deponuje fundusze w wybranym banku miedzynarodowym, kt�ry z kolei kredytuje dzialalnosc wskazanej filii zagranicznej do wysokosci zlozonego depozytu Odsetki od depozytu sa nizsze od kosztu pozyczki udzielonej filii, co ma zastapic prowizje bankowa; poza tym nalezy pamietac o r�znicach podatkowych.

156. Dr Piotr Szczepankowski 156 Pozyczki fasadowe KORZYSCI: Oszczednosci odsetkowe ? powstajace dzieki finansowaniu filii w krajach o wysokich stopach procentowych, Oszczednosci podatkowe, Zaplanowanie transferu planowanych splat odsetek i rat kapitalowych, Uzyskanie dostepu do zablokowanych funduszy pienieznych w sytuacji wystepowania restrykcji dewizowych.

157. Dr Piotr Szczepankowski 157 Przymusowe reinwestycje Stosowane wtedy, gdy sa restrykcje dewizowe zwiazane z transferem funduszy z danego kraju, Filia inwestuje wtedy w aktywa finansowe na rynku lokalnym, z kt�rych osiaga dodatkowe zyski, kt�re finansuja potem kolejne inwestycje rzeczowe.

158. Dr Piotr Szczepankowski 158 Tematyka 12Miedzynarodowe rynki finansowe Miedzynarodowe rynki finansowe sa skoncentrowane wok�l tzw. miedzynarodowych centr�w finansowych (MCF). Zadaniem MCF jest transfer zagranicznych funduszy pienieznych od inwestor�w krajowych i zagranicznych do pozyczkobiorc�w (uzytkownik�w kapitalu) w zamian za obietnice uzyskania wyzszej stopy zwrotu w rezultacie miedzynarodowej alokacji tych funduszy. Gl�wne MCF swiata to: Nowy Jork, Tokio i Londyn, bowiem rynki te spelniaja wszystkie kluczowe funkcje finansowe MCF, Mniej wazne MCF to Paryz, Zurych, Genewa, Frankfurt, Amsterdam, Singapur, Hongkong.

159. Dr Piotr Szczepankowski 159 Kluczowe funkcje MCF Transfer lokalnych (krajowych) funduszy pienieznych, zgromadzonych przez lokalnych inwestor�w do krajowych pozyczkobiorc�w, Dostarczanie zagranicznych funduszy krajowym podmiotom ekonomicznym, Transfer krajowych funduszy do zagranicznych pozyczkobiorc�w, Transfer funduszy do tzw. offshore.

160. Dr Piotr Szczepankowski 160 Istota i zadania centrum finansowego typu offshore Centrum finansowe, kt�re przyjmuje depozyty od nieznanych inwestor�w prywatnych i instytucjonalnych oraz lokuje je w wybrane przedsiewziecia. Najbardziej znane offshore swiata to: Jersey, Wyspa Man, Luksemburg, Kajmany, Bahama, Antyle Holenderskie, Bahrajn i Kuwejt.

161. Dr Piotr Szczepankowski 161 Rynki MRF MRF oparty jest na systemie eurowalutowym, czyli na kazdej walucie wymienialnej, kt�ra zdeponowano w banku dzialajacym poza granicami kraju pochodzenia tej waluty oraz na papierach wartosciowych denominowanych w walutach wymienialnych sprzedawanych poza granicami kraj�w ich emisji, MRF obejmuje miedzynarodowy rynek obligacji (tzw. euroobligacje), miedzynarodowy rynek akcji oraz miedzynarodowy rynek kredytowy.

162. Dr Piotr Szczepankowski 162 Rynek eurokredyt�w Eurokredyty obejmuja pozyczki bankowe denominowane w walutach, kt�re nie sa rodzinnymi walutami bank�w udzielajacych tych pozyczek. Sa udzielane innym bankom, przedsiebiorstwom oraz rzadom innych kraj�w. Najwiekszy udzial na rynku maja pozyczki eurodolarowe, bowiem od depozyt�w dolarowych poza USA nie sa wymagane rezerwy obowiazakowe. Eurokredyty sa na og�l udzielane w formie kredyt�w konsorcjalnych.

163. Dr Piotr Szczepankowski 163 Kredyt konsorcjalny Udzielany przez grupe bank�w na duze przedsiewziecia inwestycyjne podejmowane przez korporacje miedzynarodowe lub rzady wielu kraj�w. Grupa konsorcjalna sklada sie z: Banku wiodacego ? organizatora konsorcjum, przygotowujacego prospekt pozyczkowy, w kt�rym okresla sie oczekiwania kredytowe, oprocentowanie, harmonogram splaty, sytuacje ekonomiczna pozyczkobiorcy; bank ten daje okolo 10% funduszy; prospekt jest adresowany do wybranych bank�w, kt�re wybiera potencjalny pozyczkobiorca lub bank wiodacy, Banku zarzadzajacego ? dajacego najwiecej funduszy, bo az 75%, Banku partycypacyjnego ? daje ok. 15% funduszy

164. Dr Piotr Szczepankowski 164 Kredyt konsorcjalny - koszty Splaty w formie tzw. splat balonowych � malych najpierw, coraz wiekszych p�zniej, Prowizje: przygotowawcza, od zaangazowania srodk�w (od niewykorzystanych srodk�w), Agencyjna Inne oplaty: za koniecznosc podniesienia rezerw, wstepna oplata agregacyjna, za prospekt itp.

165. Dr Piotr Szczepankowski 165 Segmenty miedzynarodowych rynk�w obligacji Rynek euroobligacji ? rynek papier�w dluznych emitowanych w kluczowych walutach miedzynarodowych, zawsze poza granicami kraju emitenta. Sa to: papiery na okaziciela, odsetki sa zazwyczaj wolne od podatku od zysk�w kapitalowych, sa na og�l emitowane przez KTN, duze firmy krajowe, rzady, banki i instytucje finansowe, przygotowaniem ich emisji i sprzedaza zajmuja sie konsorcja subskrypcyjne (zlozone z bank�w inwestycyjnych)

166. Dr Piotr Szczepankowski 166 Segmenty miedzynarodowych rynk�w obligacji II. Rynek obligacji zagranicznych ? to rynek papier�w dluznych emitowanych przez zagranicznych pozyczkobiorc�w i sprzedawanych na danym krajowym rynku kapitalowym, denominowanych w walucie lokalnej kraju plasowania emisji.