Instalowanie władzy komunistycznej i walka z opozycją niepodległościową

1. Instalowanie władzy komunistycznej i walka z opozycją niepodległościową W swej pracy starałem się przedstawić proces który dotyczył zdrady wartości demokratycznych i kulturalnych narodu państwa polskiego jakiego dopuścili się przedstawiciele PPR wykorzystani przez Stalina jako narzędzie stanowienia władzy komunistycznej na byłych terenach Polskich wyzwolonych przez Armię Czerwoną. W ramach eksportu komunistycznych warunkach zwycięstwa nad nazizmem. W powojennej Europie za przyzwoleniem wielkich mocarstw Stalin instalował władzę komunistyczną przymuszając naród polski , a zaczęło się to od:

2. Widmo Komunizmu na Polską Stosunki polsko-radzieckie w latach 1939-1941 układały się wrogo. Powodem była napaść na Polskę w 1939 r., prześladowania Polaków oraz współpraca ZSRR z Niemcami. Po agresji niemieckiej na Związek Radziecki (22 czerwca 1941 r.), państwo to razem z Polską znalazło się w obozie państw walczących z wojskami faszystowskimi. Wobec tego konieczne stało się uregulowanie wzajemnych stosunków. Porozumienie zostało zawarte w Londynie 30 lipca 1941 r. Nazywane jest ono układem Sikorski Majski od nazwisk polskiego premiera i radzieckiego ambasadora w Londynie. Wznowiono stosunki dyplomatyczne oraz ustalono, że wszyscy obywatele polscy przebywający w łagrach i więzieniach radzieckich zostaną objęci amnestią. Uzyskano też prawotworzenia polskich sił zbrojnych na terytorium ZSRR. Układ ten skrytykowało wiele środowisk polskich, ponieważ Rosjanie nie zobowiązali się do zwrotuzagarniętych ziem polskich. Za obraźliweuznano też sformułowanie „amnestia”, stawiające niewinne ofiary stalinowskiego terroru na równi z przestępcami. Jednak gen. Władysław Sikorski uważał, że porozumienie to jest szansą uratowania milionów Polaków, a silna armia wzmocni pozycję Polski w obozie alianckim.

3. Powstanie KRN (część I) Pod koniec 1943 r. Polska Partia Robotnicza podjęła próbę powołania własnej, pozornie ponadpartyjnej organizacji politycznej. W nocy z 31 XII 1943 na 1 I 1944 r. w Warszawie powołano do życia Krajową Radę Narodową. W skład KRN weszli działacze PPR oraz kilku ludzi z RPPS i SL „Wola Ludu”. Przewodniczącym Rady został Bierut, postać tajemnicza, o którym wiadomo, że był agentem Kominternu i NKWD w przedwojennej Polsce oraz wywiadu radzieckiego w Mińsku pod okupacją niemiecką. Jego zastępcą został Edward Osóbka-Morawski (RPPS), a w prezydium KRN znalazł się gen. Michał Rola-Żymierski, odsunięty z przedwojennego Wojska Polskiego za nadużycia i od końca lat trzydziestych związany z wywiadem radzieckim. Krajowa Rada Narodowa odmówiła rządowi londyńskiemu prawa występowania w imieniu narodu, gdyż miał on prowadzić rzekomo politykę niezgodną z interesami Polski i „stoczył się do roli reprezentanta interesów wąskiej reakcyjnej kliki”. BOLESŁAW BIERUT (1892-1956)

4. Powstanie KRN (część II) Było to oczywiste kłamstwo, gdyż władze Polski Podziemnej, działające z upoważnienia rządu RP w Londynie, miały poparcie większości partii politycznych w kraju, a AK liczyła kilkadziesiąt razy więcej żołnierzy niż GL. Program KRN przewidywał utworzenie Rządu Tymczasowego, przeprowadzenie reformy rolnej i nacjonalizacji przemysłu, banków i transportu, przywrócenie „piastowskich” ziem na zachodzie i uregulowanie granicy wschodniej na drodze porozumienia z ZSRR przy zachowaniu „prawa narodów do samookreślenia”, a także „przyjaźń i współpracę” ze Związkiem Radzieckim. Zbrojnym ramieniem KRN miała być Armia Ludowa powołana do życia 1 I 1944 r. pod dowództwem gen. Roli-Żymierskiego. Zapowiedziano włączenie w jej skład wojsk kościuszkowskich, nie wspomniano natomiast o AK. STANISŁAW MIKOŁAJCZYK (1901-1966)

5. Władza PPR siła zbrojna jako przeciw waga dla AK (część I) Partia komunistyczna został utworzona I 1942, po przerzuceniu do Polski z  ZSRR grupyinicjatywnej, z  połączenia organizacji i grup komunistów w  kraju, m.in. Związku Walki Wyzwoleńczej, Robotniczo - Chłopskiej Organizacji Bojowej, Rewolucja Rad Robotniczych - Chłopskich; PPR formalnie nie należała do Międzynarodówki Komunistycznej, faktycznie była jej podporządkowana, po rozwiązaniu Kominternu jego funkcje przejął Wydział Zagraniczny KC Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików); w  deklaracjach programowych PPR wysuwała hasła: powszechnej walki zbrojnej w  celu wyzwolenia kraju spod okupacji niemieckiej, odbudowy niepodległego demokratycznego państwa polskiego w  nowych granicach wschodnich, sojuszu z  ZSRR, przeprowadzenia umiarkowanych reform społeczno  gospodarczych; w  okresie okupacji niemieckiej partią kierował KC i  w jego ramach tzw. trójka kierownicza (później zw. Sekretariatem); 1942 PPR liczyła kilka tysięcy członków, a  VII 1944 — ok. 20 tys.; działała głównie na obszarze GG; 1942 utworzyła organizację zbrojną Gwardię Ludową (1944 przemianowaną na Armię Ludową); 1943 prowadziła rozmowy z  przedstawicielami władz Polskich Państwa Podziemnego, po ich niepowodzeniu w 2 poł. 1943 z  niewielkimi grupami politycznymi. („Wola Ludu”, część Robotniczej Partii Polskich Socjalistów) utworzyła Krajową Radę Narodową; kierowała utworzonym 1943 Związkiem Walki Młodych.

6. Władza PPR siła zbrojna jako przeciw waga dla AK (część II) Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski PPR przejęła władzę państwową (Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego), utworzyła system polityczny, w  którym zajmowała dominującą pozycję; w  skład KC i  Biura Politycznego KC weszli członkowie Centralnego Biura Komunistów Polski w  ZSRR; wysuwała hasło tzw. demokracji ludowej łączące cele ogólnonarodowe (walka z  III Rzeszą, odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych, zagospodarowanie Ziem Zachodnich Północnych.) z  programem początkowo umiarkowanych reform społeczno - gospodarczych (reforma rolna, likwidacja własności niemieckich, upaństwowienie wielkiej własności prywatnej w  przemyśle i  instytucjach finansowych); jednocześnie pacyfikowała społeczeństwo, terroryzowała opozycję polityczną (Polskie Stronnictwo Ludowe) i  zwalczała podziemie niepodległościowe, wykorzystując instytucje zorganizowanej przemocy (Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego), wspierana przez działające w  Polsce organy bezpieczeństwa państw. ZSRR (NKWD)

7. Plan „Burza” (część I) „BURZA”, kryptonim planu i  akcji zbrojnej AK 1944; zakładała mobilizację oddziałów AK w  czasie przesuwania się frontu wschodniego przez ziemie państwa polskiego i atakowanie wycofujących się wojsk niemieckich, w  celu opanowania terenu przed wkroczeniem wojsk sowieckich. Terenowym dowódcom AK i  przedstawicielom Delegatury Rządu RP na Kraj polecono ujawnianie się wobec wkraczającej Armii Czerwonej i  obejmowanie władzy wojskowej i  cywilnej na wyzwolonym terenie. Działania zbrojne w  ramach „Burzy” AK prowadziła od marca do listopada 1944, a  w bardzo ograniczonej formie w  styczniu 1945. Rozpoczął okręg Wołyń, mobilizując w  styczniu 1944 Dwudziestą Siódmą Wołyńską Dywizję Piechoty Armii Krajowej (walki pod Kowlem, na Polesiu i  Lubelszczyźnie, wyzwalanie m.in. Kocka i  Lubartowa). Płk A. Krzyżanowski „Wilk” dokonuje przeglądu zgrupowania wileńskiego Armii Krajowej

8. Plan „Burza” (część II) W  lipcu 1944 wileńskie brygady AK i  nowogródzkie zgrupowanie AK realizowały plan zdobycia Wilna („Ostra Brama”); na obszarze lwowskim w końcu lipca 1944 oddziały AK uczestniczyły w  wyzwoleniu Lwowa. Mobilizację oddziałów AK przeprowadzono także w  okręgu Białystok (4 zgrupowania pułkowe), Polesie (30 dyw. piechoty), Lublin (3 i 9 dyw. piechoty, współdziałające z  jednostkami sowieckimi w  wyzwalaniu m.in. Krasnegostawu, Szczebrzeszyna), w  podokręgu Wschód obszaru warszawskiego (4 zgrupowania pułkowe walczące m.in. w  rejonie Tłuszcza i Radzymina);21 VII 1944 KG AK zadecydowała, aby objąć akcją „Burza” Warszawę, w  wyniku czego 1 VIII 1944 rozpoczęło się powstanie warszawskie. Odział AK w drodze do Lasów Janowskich na Lubelszczyźnie

9. Plan „Burza” (część III) Jednocześnie kontynuowano mobilizację na terenach leżących po drugiej stronie Wisły; okręg kielecko-radomski sformował 2 i 7 dywizję oraz 72 pułk piechoty, połączone w  Kielcach Korpus AK (w sierpniu 1944 podjął nieudaną próbę marszu na pomoc Warszawie, a  we wrześniu 1944 walczył m.in. pod Radoszycami); okręg Łódź wystawił 25 pułk piechoty (walczył m.in. pod Diablą Górą); w  okręgu Kraków utworzono dywizje piechoty: 106, zawiązki 6, zgrupowanie 22 i 24 oraz Krakowską Brygadę Kawalerii, walczyły tam także jednostki Grupy Operacyjnej „Śląsk Cieszyński”. Jesienią 1944, na terenach okupowanych przez Niemców, zmobilizowane oddziały AK rozformowano, a  realizację planu „Burza” zawieszono. Na obszarach wyzwolonych oddziały AK, które zgodnie z  rozkazami odmówiły złożenia broni i  wstąpienia do Armii Polskiej w  ZSRR (dowodził gen. Z. Berling), następnie WP, zostały rozbrojone i  internowane (wielu żołnierzy wywieziono w  głąb ZSRR). Polityczny cel planu „Burza” (objęcie władzy w  wyzwolonym kraju przez upoważnionych reprezentantów władz państwa polskiego) nie został osiągnięty; mobilizacja ok. 100 tys. żołnierzy i  prowadzone działania zbrojne w sposób istotny przyczyniły się do wyzwolenia Polski. Plakat dany przez Armię Krajową. Celem propagandy politycznej i wojskowej w konspiracji było umocnienie w społeczeństwie postawy oporu walki.

10. Powstanie Warszawskie Na przełomie czerwca i lipca Armia Czerwona zbliżyła się do Warszawy. Wiedząc o tym fakcie, Armia Krajowa wraz z Delegaturą 29 lipca podjęły decyzję o przygotowaniu powstania w Warszawie. Datę jego wybuchu wyznaczono na 1 sierpnia 1944 r. Dowódcą został pułkownik Antoni Chruściel. Dnia 10 września 1944 r. ofensywa radziecka dotarła do prawego brzegu Wisły i zatrzymała się. Nie podjęła dalszych działań zaczepnych. Niemcy szybko zgromadzili dodatkowe oddziały i mimo walecznej postawy Armii Krajowej, mieszkańców miasta i harcerzy z Szarych Szeregów, powstanie skapitulowało 2 października 1944 r. Straty wśród ludności cywilnej Warszawy były ogromne, pozostali przy życiu musieli opuścić miasto i przez obóz w Pruszkowie byli wysyłani do obozów pracy w Niemczech lub na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Niemcy podjęli także decyzję całkowitego zniszczenia Warszawy. Upadek powstania dał polityczną kartę przetargową Związkowi Radzieckiemu, a pozycja obozu londyńskiego w walce o władzę na ziemiach polskich stała się słabsza. Premier Mikołajczyk złożył dymisję, a na jego miejsce powołany został socjalista Tomasz Arciszewski.

11. Tragiczny bilans Powstania warszawskiego Powstanie, planowane na trzy dni, trwało dwa miesiące. Zginęło ponad 150 tys. osób, w tym dużo młodzieży. Mimo klęski odegrało ważną rolę militarną. Przez dwa miesiące wiązało duże siły niemieckie. Blokowało też węzeł komunikacyjny, utrudniając Niemcom transport dostaw na front. Z punktu widzenia politycznego nie osiągnęło zamierzonego celu. Upadek powstania warszawskiego osłabił ruch oporu w całej Polsce. Ułatwiło to Stalinowi uzależnienie naszego państwa od ZSRR. Dlatego też Armia Czerwona nie przyszła z pomocą walczącej Warszawie. Rosjanie utrudniali nawet niesienie pomocy przez aliantów zachodnich. Przez wiele tygodni na radzieckich lotniskach nie mogły lądować brytyjskie i polskie samoloty Startowały one z baz we Włoszech ze zrzutami broni i sprzętu dla powstańczej Warszawy.

12. Tragedia Polaków za linią frontu Po przejściu głównych sił radzieckich, na wschód od linii frontu rozproszone oddziały AK starały się przetrwać podtrzymując ducha wśród ludności polskiej w oczekiwaniu na konflikt Zachodu z ZSRR. Komitet Centralny WKP(b) uchwalił 9 VIII dla „Zachodniej Białorusi”, a 27 IX 1944 r. dla „Zachodniej Ukrainy” rezolucje o walce „polityczno-ideologicznej przeciwko nacjonalizmowi”, czyli polskiej tradycji kulturalnej na Kresach. NKWD systematycznie przeczesywał teren aresztując polskich działaczy niepodległościowych. Wprowadzono drakońskie ustawodawstwo gospodarcze, zmonopolizowano prasę, narzucono ogłupiającą propagandę, wprowadzono surowe kary za słuchanie radia. Rusyfikowano szkolnictwo i zacierano ślady polskości, prześladowano Kościół katolicki i jego hierarchię. Kościół greckokatolicki zmuszono do zerwania z Watykanem. Od Listopada 1944 r. nasilały się radzieckie pacyfikacje na Kresach. Na Wileńszczyźnie i w Nowogródzkiem urządzano obławy na członków AK. Tysiące aresztowanych Polaków traktowano w drodze do łagrów na równi Volksdeutschami i jeńcami hitlerowskimi jako „faszystów”. Na miejsce wywiezionych zasiedlano Rosjan. Władze radzieckie wywiozły też z polskich Kresów zbiory archiwalne i muzealne

13. Sytuacja polityczna w tzw. Polsce lubelskiej w 1944 r. (część I) Większość społeczeństwa polskiego traktowała Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego jako władzę niesuwerenną, narzuconą Polsce przez Stalina. Za jedyny prawowity rząd, kontynuujący ciągłość niepodległej Polski, uważano rząd polski w Londynie i władze polskiego Państwa Podziemnego, działające na podstawie Konstytucji kwietniowej z 1935 r. PKWN zaś w swoim manifeście odrzucił zasady Konstytucji kwietniowej i zapowiedział, że PKWN i Krajowa Rada Narodowa do czasu uchwalenia nowej konstytucji będą opierać się na Konstytucji marcowej z 1921 r. Działacze PKWN, którzy 27 lipca 1944 r. przybyli z Moskwy do Lublina, zdawali sobie sprawę z braku szerszego poparcia społecznego dla nowej władzy. Prowadząc politykę zmierzającą do pozyskania sobie społeczeństwa, PKWN jednocześnie intensywnie rozbudowywał struktury administracji, milicji i aparatu bezpieczeństwa (czyli policji politycznej), opierając się przede wszystkim na działaczach Polskiej Partii Robotniczej, Związku Patriotów Polskich, żołnierzach Armii Ludowej i Wojska Polskiego. Postanowienia Manifestu PKWN obliczone były głównie na pozyskanie społeczeństwa polskiego nieufnego i wrogiego wobec przybyszów ze wschodu. Dlatego też unikano w nich frazeologii komunistycznej, nie wspominano też o komunistycznym rodowodzie wielu działaczy PKWN.

14. Sytuacja polityczna w tzw. Polsce lubelskiej w 1944 r. (część II) Tragedia Powstania Warszawskiego umocniła pozycję nowej władzy. Następstwem klęski powstania był spadek zaufania społecznego do polityki obozu londyńskiego i kierownictwa podziemia. Nastąpiła nieunikniona dezorganizacja władz wojskowych i cywilnych podziemia. Gen. Leopold Okulicki —pseudonim „Niedźwiadek” mianowany Komendantem Głównym Armii Krajowej z trudem odbudowywał zerwane powiązania konspiracyjne na terenach polskich okupowanych jeszcze przez Niemców. W październiku 1944 r. na terenach tzw. Polski lubelskiej, gdzie władzę sprawował PKWN, władze zaczęły wzmagać represje wobec przeciwników politycznych. Działaniami tymi kierował resort bezpieczeństwa pod nadzorem radzieckich funkcjonariuszy NKWD, przy wsparciu ze strony Armii Czerwonej. Nasiliły się aresztowania członków AK, zaostrzono przepisy prawa karnego. Dekret PKWN o ochronie państwa, wydany w końcu października 1944 r., przewidywał kary więzienia lub karę śmierci za sprzeciwianie się reformie rolnej, posiadanie bez zezwolenia urządzenia radiowego (nadawczego lub odbiorczego), za przestępstwa popełnione słowem („kto publicznie lży, znieważa lub wyszydza ustrój”). Surowe kary groziły za zaniechanie doniesienia władzom o działalności antypaństwowej „osobom, które wiedziały o przestępstwie lub usiłowaniu przestępstwa”. Ten i inne dekrety nowej władzy dawały szerokie możliwości działania aparatowi bezpieczeństwa. Jednocześnie w propagandzie oczerniano i zohydzano działalność władz Polski Podziemnej i Armii Krajowej. W końcu grudnia 1944 r. Krajowa Rada Narodowa powołała w miejsce PKWN— Rząd Tymczasowy. Premierem Rządu Tymczasowego został dotychczasowy przewodniczący PKWN — Edward Osóbka-Morawski.

15. Podziemie po Powstaniu Warszawskim (część I) Klęska powstania była katastrofą także podziemnych władz krajowych. Zostały one rozmieszczone w różnych miejscach: delegat Jankowski, Krajowa Rada Ministrów i przewodniczący KJN Pużak znaleźli się Krakowie, członkowie KG AK, którzy nie poszli do niewoli w Częstochowie, członkowie RJN i pracownicy Delegatury zostali ulokowani w Otrębusach, Komorowie, Leśnej Podkowie, Milanówku i Grodzisku pod Warszawą. 18 X 1944 r. delegat rządu wydał odezwę informującą, że KRM I RJN opuściły Warszawę i wykonują nadal swe ustawowe funkcje. Przed pójściem do niewoli gen. Bór-Komorowski rozkazał ograniczenie akcji „Burza” i przejście do samoobrony. Następcą mianował gen. Leopolda Okulickiego, który trudności z łącznością uzyskał formalną nominację na komendanta głównego AK z Londynu dopiero 21 XII 1944 r. Gen. Tadeusz Komorowski przed wybuchem powstania pisał: „0 ile mogliśmy przewidywać, nasze powodzenie zależało od tego, ażeby nie uderzyć za wcześnie. Armia Czerwona powinna była wejść do Warszawy wciągu tygodnia, licząc od naszego pierwszego uderzenia”.

16. Podziemie po Powstaniu Warszawskim (część II) Ponieważ w terenie pozostawały nadal duże siły, nowy komendant AK rozkazał organizowanie konspiracji tak, by przetrwać okupację radziecką i działania NKWD oraz „przy minimum strat robić maksimum szumu na arenie międzynarodowej”. Był zdania, że Polskę może uratować tylko konflikt aliantów zachodnich z ZSRR. Pierwsze po powstaniu spotkanie podziemnych władz krajowych odbyło się 15-16 XII 1944 r. w klasztorze Bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim. Zebrani pesymistycznie ocenili politykę aliantów zachodnich wobec Polski, jednak wypowiedzieli się przeciw ustępstwom proponowanym przez Mikołajczyka i ludowców. W kraju narastała jednak opozycja SL wobec delegata i kierownictwa RJN. Ludowcy sądzili, że w przymusowej sytuacji trzeba szukać dróg porozumienia z ZSRR, choć „władza ludowa” jest samozwańcza i nielegalna.

17. Konsolidacja „władzy ludowej” W lutym 1945 r. Rząd Tymczasowy przeniósł się do Warszawy, do której poczęły napływać również rzesze wygnańców, z trudem poznając wśród zwałów ruin swoje miasto. Warunki życia pierwszych grup ludności powracającej do Warszawy były niesłychanie ciężkie: mróz, śnieg, ruiny pełne zwłok, min i niewypałów, brak dachu nad głową, wody, żywności, światła, komunikacji i sprzętów domowych. Nadludzkim wysiłkiem organizowano podstawy egzystencji. Z nadejściem wiosny dziesiątki tysięcykoczowników zaczęły przystępować do odgruzowywania miasta. Utworzono Biuro Odbudowy Stolicy. Niezwykła wola pionierów ożywiała te miasto. Inicjatywę propagandową przechwyciły nowe władze: uroczyście ogłoszono, że zniszczona Warszawa będzie odbudowana i zostanie stolicą Polski. Trwała intensywna rozbudowa aparatu administracyjnego i partyjnego. Szeregi PPR: szybko rosły zasilane ambitnymi karierowiczami i młodzieżą chłopską. W marcu do partii wstąpiło 90 tys. osób, a w kwietniu 40 tys. Przeobrażały się też stronnictwa koncesjonowane. Wśród ujawniających się polityków zwyciężało przekonanie o konieczności przystosowania się do nowej sytuacji. Po wyjściu z podziemia następnych działaczy w koncesjonowanym SŁ i PPS zaczęły się wzmagać tendencje autonomiczne. Defilada oddziałów Wojska Polskiego w wyzwolonej Warszawie

18. Likwidacja dowództwa AK i jej struktur (część I) Na wiosnę 1945 r. nowe władze podjęły szeroko zakrojoną akcję zastraszania ludności. Brutalne pacyfikacje, tzw. rozbrajanie terenu, połączone z „rabunkami i rozstrzeliwaniami, Zapełniały się więzienia i obozy. W bardzo wielu miejscach akcjami kierowały wojska NKWD. Na przykład w Lublinie specjalna komisja do badania „działalności antyradzieckiej” pod kierownictwem NKWD wydawała decyzje o aresztowaniu, deportacji lub rozstrzelaniu żołnierzy i oficerów AK. W Krzesimowie, Mysłowicach, Rembertowie, Skrobowie i innych miastach istniały specjalne obozy dla żołnierzy AK. Obóz w Rembertowie rozbiły oddziały partyzanckie uwalniając 3 tys. więźniów. Główny obóz rozdzielczy dla Polaków deportowanych z centralnej Polski znajdował się w Kałudze. Stamtąd wywożono ich do obozów w Charkowie, Czerepowcu, Diagilewie koło Riazania, Griazowcu, Kijowie i innych miejscach. Plakat propagandowy przeciwko AK Stanowił zapowiedź gehenny, jaka czekała wówczas w rodzącej się Polsce Ludowej żołnierzy AK.

19. Likwidacja dowództwa AK i jej struktur (część II) Do końca lutego utworzono urzędy bezpieczeństwa publicznego we wszystkich województwach i powiatach, a komendy MO także w gminach. W kwietniu 1945 r. Milicja Obywatelska liczyła już 40 tys. osób, a Urząd Bezpieczeństwa — około 10 tys. W marcu Wojska Wewnętrzne przekształcono w Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, który po miesiącu obejmował już 3 brygady i 28 tys. ludzi. Większość dowódców AL przeszła do MO. Choć wiele osób chciało wyjść z podziemia, chętnych odstraszały nowe aresztowania. Usiłowano np. zmusić Wincentego Witosa do firmowania nowej władzy. Ponieważ odmówił, a sprawa nabrała rozgłosu międzynarodowego, po paru dniach został zwolniony. NKWD i UB aresztowało natomiast dziesiątki mniej znanych polityków, a także dokonywało spektakularnych aktów terroru. Na przykład komendant BCh na Małopolskę Narcyz Wiatr-Zawojna został 25 IV 1945 r. zastrzelony w biały dzień przez służby bezpieczeństwa na krakowskich Plantach. WITOS WINCENTY (1875–1945)

20. Proces szesnastu w Moskwie Pokazowy proces polityczny przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, przeprowadzony 18–21 VI 1945 w  Moskwie. W II 1945politycy polscy otrzymali zaproszenie od przedstawiciela gen. I.A. Sierowa(pełnomocnika Stalina) na rozmowy polityczne (z gwarancją bezpieczeństwa); 27–28 III po przybyciu na spotkanie zostali aresztowani, przewiezieni z Warszawy do Moskwy i  poddani śledztwu; do początku maja władze ZSRR nie informowały zachodnich aliantów o  tym aresztowaniu; podczas procesu oskarżonym postawiono fałszywe zarzuty, m.in. prowadzenia przez AK współpracy z  Niemcami, wywiadu i  dywersji na tyłach Armii Czerwonej; proces miał zdyskredytować legalne władze RP w  społeczeństwie i  światowej opinii publicznej; jednocześnie z procesem odbywała się w Moskwie konferencja w  sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej; na kary więzienia zostali skazani: ostatni dowódcy AK gen. L. Okulicki (10 lat więzienia), wicepremier i  Delegat Rządu RP na Kraj S. Jankowski (8), minister dla spraw kraju i I zastępca delegata rządu A. Bień oraz minister dla spraw kraju i  II zastępca delegata rządu S. Jasiukowicz (5), przewodniczący RJN i  PPS -WRN K. Pużak (1,5), wiceprzewodniczący RJN i  prezes ZG SN A. Zwierzyński (8 mies.), członek RJN K. Bagiński (1 rok), członek. RJN i  prezes Zjednoczenia Demokratycznego E. Czarnowski (6 mies.), członek RJN i  prezes SP J. Chaciński oraz pozostali członek. RJN S. Mierzwa, Z. Stypułkowski, F. Urbański (4 mies.); K. Kobylański, S. Michałowski i  J. Stemler- Dąbski zostali uniewinnieni; uczestnicy procesu 1945 powrócili do kraju, z  wyjątkiem Okulickiego, Jankowskiego i  Jasiukowicza, którzy zginęli w  więzieniu; minister dla spraw kraju i  III zastępca delegata A. Pajdak nie przyznał się do winy podczas śledztwa i  został skazany w  tajnym procesie XI 1945 na 5 lat więzienia (powrócił do kraju 1955).

21. AK po wyrokachw podziemiu Aresztowanie „Szesnastu” spowodowało szok w kierownictwie podziemia. Rząd londyński upoważnił Korbońskiego z SL do czasowego zastępowania delegata. 24 IV Rada Jedności Narodowej wysłała do San Francisco depeszę do przewodniczącego konferencji założycielskiej ONZ z wyrazami wiary, że organizacja ta nie przejdzie do porządku dziennego nad tragedią kraju od sześciu lat walczącego o nie podległość. Apel pozostał jednak bez echa. Po uwięzieniu gen. Okulickiego na czele podziemnego wojska stanął płk Rzepecki, który uważał, iż warunki wymagają stopniowego rozładowywania podziemia. Na jego wniosek 19 IV pełniący obowiązki wodza naczelnego gen. Anders rozwiązał organizację „Nie” powołując Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj pod komendą płk. Rzepeckiego. Decyzjom tym nie podporządkowały się niektóre oddziały lokalne, np. NZW, Konspiracyjne Wojsko Polskie, białostocka Armia Krajowa Obywatelska, Wielkopolska Samodzielna Grupa Ochotnicza „Warta” oraz grupa Kurasia na Podhalu. Struktura podziemnego wojska ulegała rozkładowi. Postawy różnicowały się od powolnego przystosowania się do powstałych faktów aż po trwanie w nadziei, że jeszcze się coś stanie. Niektórzy wierzyli mimo wszystko, że dojdzie do wojny Zachodu z ZSRR. Rozmowy o utworzeniu TRJN były prowadzone w Moskwie. Delegacja polska z Bierutem powróciła 27 czerwca 1945 r.

22. Walki z UPA i akcja „Wisła” Niezależnie od podziemia polskiego w województwie rzeszowskim działały zbrojne grupy Ukraińskiej Armii Powstańczej. Ogółem liczyły one 1,5-2 tys. ludzi, nie licząc tych, którzy walczyli z władzą radziecką po wschodniej stronie granicy. Pod koniec wojny walki między Ukraińcami, ludnością polską i oddziałami komunistycznymi nawet się nasiliły. Podczas przesiedleń w 1945 r. nierzadko dochodziło do mordów na Ukraińcach. Niejednokrotnie okrucieństwa prowokowały oddziały NKWD. W odwecie grupy UPA dokonywały mordów na polskiej ludności cywilnej. Tylko przejściowo doszło do porozumienia UPA i WiN, czego rezultatem był wspólny atak na garnizon radziecki w Hrubieszowie 26 V 1946 r. Od końca 1946 r. władze przygotowywały wielką operację przeciw UPA, której celem było bezlitosne zlikwidowanie oporu Ukraińców. W trakcie tych przygotowań w zasadzce pod Jabłonkami zginął 28 III 1947 r. gen. Karol Świerczewski. W czerwcu i lipcu 1947 r. oddziały WP, MO i UB dokonały w ramach akcji „Wisła” obławy i wysiedlenia około 150 tys. Ukraińców z Rzeszowszczyzny, zatem nie tylko niedobitków UPA, ale niemal całej ludności ukraińskiej, a nawet Łemków, którzy nie brali udziału w akcjach UPA. Przesiedlano wszystkich na Pomorze, Dolny Śląsk i Mazury, maksymalnie rozpraszając wśród ludności polskiej. W trakcie akcji „Wisła” zginęło około 1,5 tys. Ukraińców. Spowodowała ona likwidację oporu ukraińskiego. Sądy skazały na śmierć kilkuset członków UPA.

23. Terror władz komunistycznych Władze komunistyczne kontynuowały akcje przeciw polskiemu podziemiu. W jego zwalczaniu brały udział formacje MO, Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, funkcjonariusze UB (urzędu bezpieczeństwa), jednostki WP i Armii czerwonej. Jesienią 1945 r. siły bezpieczeństwa ujęły część Komendy Głównej NSZ (Narodowych sił zbrojnych) z Michałem Pobochą na czele. Aresztowano prezesa WiN (wolność i niezawisłość) płk. Rzepeckiego i innych przywódców organizacji. Mimo to WiN kontynuowało działalność pod kierownictwem płk. Józefa Rybickiego oraz płk. Franciszka Niepokólczyckiego. Wiosną 1946 r. władze bezpieczeństwa zlikwidowały także KG NZW i jego niektóre komendy okręgowe. W ciągu pierwszych czterech miesięcy 1946 t stracono ogółem 120 członków NSZ Narodowych sił zbrojnych. Niezależnie od likwidacji oddziałów leśnych, UB i MO siały postrach w miastach. Bezkarność „bezpieki” zachęcała do wstępowania w jej szeregi ludzi marginesu i byłych kolaborantów. Terror skierowany był także przeciw działaczom PSL. Mimo iż Mikołajczyk i inni przywódcy PSL wielokrotnie odcinali się od podziemia, kampania oszczerstw i terroru przeciw PSL trwała. Najgłośniejszym mordem politycznym stało się zabójstwo Bolesława Ściborka, sekretarza Naczelnego Komitetu Wykonawczego PSL, w grudniu 1945 r.

24. Referendum(część I) Referendum. Wobec fiaska bloku, PPR wystąpiła pod koniec marca z pomysłem referendum ludowego. 27 IV 1946 r. Krajowa Rada Narodowa uchwaliła ustawę, na mocy której społeczeństwo miało odpowiedzieć w powszechnym głosowaniu na trzy pytania: 1 —czy jesteś za zniesieniem Senatu?, 2 — czy jesteś za utrwaleniem reform społeczno-gospodarczych?, 3 — czy chcesz utrwalenia granicy zachodniej Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej? Pytania te sformułowano bardzo zręcznie. Nie dotyczyły one problemów naprawdę kontrowersyjnych. Przeciw granicy na Odrzei Nysie opowiadali się jedynie ci, którzy nie godzili się na żadne zmiany granic RP. Reformyspołeczno-gospodarcze, choć co do metod ich realizacji istniały zastrzeżenia, cieszyły się popularnością, a likwidacja Senatu mało kogo obchodziła. Najważniejszego pytania, czy Polska ma zostać suwerennym krajem demokratycznym, czy totalitarnym wasalem Rosji, nie postawiono. Rachuby komunistów były proste — referendummiało wykazać pozorną jedność społeczeństwa i zaufanie do bloku, a jednocześnie uniemożliwić wyrażenie opinii na temat sytuacji w kraju. Przed referendum władze stosowały różne formy propagandy na rzecz „3 X TAK”

25. Referendum (część II) Termin wyborów można było odwlec, a glosowanie miało się stać polem doświadczalnym dla aparatu partyjnego i policyjnego przed przyszłymi wyborami. W niewygodnej dla siebie sytuacji kierownictwo PSL z Mikołajczykiem na czele wypracowało salomonowe wyjście. Ponieważ odpowiedź „3 x tak” dałaby komunistom atut rzekomego poparcia społecznego, a negacja zachodnich granic i reformy rolnej była niemożliwa, PSL zaapelowało do swoich wyborców o glosowanie „nie” w sprawie Senatu, jako najmniej istotnej. Przeciwko temu stanowisku zaprotestowała grupa prokomunistycznych działaczy, która utworzyła frakcję PSL „Nowe Wyzwolenie”. W SP zdecydowana większość poparła taktykę PSL. Zrzeszenie WiN wzywało do odpowiedzi „nie” na pierwsze dwa pytania, NSZ i NZW apelowały zaś o głosowanie trzy razy „nie”. PPR i jej satelici rozpętali olbrzymią propagandę za głosowaniem „3 x tak”. Napisy z tym hasłem pokryły cały kraj. Na PSL posypały się znów obelgi i pomówienia o współpracę z „reakcyjnym” podziemiem. Komuniści przedstawiali tych, którzy zamierzali głosować za pozostawieniem Senatu, jako „wrogów nowej Polski” i jej granic zachodnich, zatem „faszystów i zdrajców”.

26. Referendum(część III) Kontynuowano policyjną akcję przeciw działaczom PSL, których masowo aresztowano za rzekome powiązania z podziemiem. 3 V siły MBP zaatakowały młodzież wychodzącą z kościoła Mariackiego w Krakowie. Kilkaset osób aresztowano. Uroczystości trzeciomajowe rozpędzono brutalnie w Katowicach, Oliwicach, Lublinie i innych miastach. Podczas uroczystości nad grobem Macieja Rataja w Palmirach 11 V samoloty rozrzuciły ulotki szkalujące PSL. Oddziały MBP spaliły wieś Wąwolnica, w której zginęły 3 osoby, a setki straciły dobytek i dach nad głową. Referendum przeprowadzono 30 VI 1946 r. Według oficjalnych wyników w głosowaniu wzięło udział 85,3% uprawnionych. Na pytanie pierwsze paść miało twierdzących odpowiedzi 68,2%, na drugie — 77,3%, na trzecie zaś — 91,4%. Wyniki te nie odpowiadały prawdzie. Fałszerstwa miały różne formy. Przy głosowaniu aktywnie uczestniczyli funkcjonariusze UB i MO, którzy obstawili urny, a następnie wymieniali lub przerabiali głosy po drodze z komisji obwodowych do okręgowych. Glos Ludu byt organem PPR. Nawoływał, by glosować „3 x TAK”, wyrażając w ten sposób poparcie dla władz i obecnego ustroju.

27. Referendum(część IV) Głosowanie w wojsku odbyło się jawnie i na rozkaz. W tej sytuacji liczba głosów „nie” na pierwsze pytanie była z pewnością wyższa niż ogłoszona. Według próby z okręgu krakowskiego, w którym udało się podliczyć głosy w sposób wiarygodny, sięgała ona 83,5%. Mikołajczyk założył protest przeciw fałszowaniu referendum. Protestowali też ambasadorzy Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Protest Mikołajczyka wykorzystała propaganda „bloku”, nazywając przywódcę PSL zdrajcą, pozwalającym obcym mocarstwom mieszać się w wewnętrzne sprawy Polski. Plakat z okazji wyborów do Sejmu Ustawodawcze, 19 I 1947 Plakat z okazji referendum ludowego, 30 VI 1946

28. Pogrom Żydów w Kielcach 4 VII 1946 r. doszło do tragicznego pogromu Żydów w Kielcach. Przyczyną zajść, w których mieszkańcy miasta zamordowali 40 Żydów, był antysemityzm ożywiony niechęcią do osób pochodzenia żydowskiego we władzach, choć poszlaki wskazują, iż pogrom zainspirowały organy bezpieczeństwa, które chciały skompromitować społeczeństwo polskie. Komuniści odrzucili wniosek PSL o wysłanie do Kielc komisji KRN do zbadania sprawy. Gdy PSL potępiło pogrom kielecki, cenzura zdjęła tekst rezolucji, co umożliwiło propagandzie PPR ataki pod pretekstem, iż PSL milczy, czyli popiera sprawców mordu. WPPS przeważała wielkoprzemysłowa klasa robotnicza, ale by też przedstawiciele inteligencji i mieszczaństwa. Po wojnie rozwijała się przede wszystkim w tych ośrodkach, gdzie miała silną pozycję w okresie II Rzeczypospolitej.

29. Terror przed wyboramido Sejmu Ustawodawczego Partie bloku weszły w okres kampanii wyborczej pod hasłami walki z Polskim Stronnictwem Ludowym. 28 XI 1946 r. PPR i PPS podpisały umowę o jedności działania. Propaganda używała wobec PSL coraz mocniejszych epitetów. W ciągu ostatnich miesięcy 1946 r. oddziały UB i MO rozbiły wiele wieców i spotkań przedwyborczych PSL. W więzieniach znalazły się dziesiątki tysięcy zwolenników PSL, w tym 149 jego kandydatów w wyborach do Sejmu. Uwięziono m.in. Bagińskiego i Mierzwę. Aresztowania te miały zastraszyć klientelę PSL oraz uniemożliwić uwięzionym wyrażenie zgody na kandydowanie. W rezultacie 98 kandydatów PSL skreślono po prostu z list. Zamordowano 118 działaczy PSL, w tym dwóch kandydatów na posłów. Ogółem liczba uwięzionych wówczas sięgała 100 tys. osób. Więzionych torturowano i maltretowano psychicznie, np.pozorowanymi egzekucjami. W drugiej połowie 1946 r. władze rozbiły dalsze oddziały partyzanckie. W listopadzie 1946 r. uwięziono prezesa Zarządu Głównego WiN płk. Niepokólczyckiego. Jego następcą został ppłk Wincenty Kwieciński, aresztowany jednak również na początku stycznia 1947 r., kiedy to rozbito także KPOPP. Środkiem służącym zastraszeniu społeczeństwa były pokazowe procesy działaczy podziemia zakończone wyrokami śmierci. W styczniu 1947 r. odbył się w Warszawie proces ZG, WiN. Wyroki sięgały od 4 do 10 lat więzienia. Na parę dni przed wyborami ogłoszono wyroki śmierci w procesie Ksawerego Grocholskiego, którego wkrótce stracono.

30. Wybory do Sejmu Ustawodawczego Wybory do Sejmu Ustawodawczego przeprowadzono 19 stycznia 1947 r. Wybory te odbyły się w atmosferze ostrej walki politycznej. Władze stosowały różne środki w celu osłabienia wpływów PSL, nie cofając się przed prowokacją i aresztowaniami. Blok wyborczy PPR, PPS, SŁ i SD zdobył 80% oddanych głosów. Powszechną tajemnicą był fakt, że zarówno wyniki referendum, jak i wyborów do Sejmu Ustawodawczego zostały sfałszowane przez władze. Przegrane wybory stały się ostateczną klęską PSL. Pokazały, że liczy się siła, a nie sympatia społeczeństwa. W październiku 1947 r. Mikołajczyk potajemnie opuścił kraj, a władzę w PSL przejęła grupa działaczy gotowych do współpracy z komunistami. W nowo wybranym sejmie zasiadło 114 posłów z PPR, 116 z PPS, 109 z SL oraz 105 reprezentantów innych partii i ugrupowań politycznych.

31. Przeobrażenia gospodarcze w latach 1945-1949 Plan 3-letni. Zasiedlanie Ziem Zachodnich i Północnych, odbudowa gospodarstw rolnych i uruchomienie przemysłu sprzyjało ożywieniu gospodarczemu. W czasie realizacji Planu 3-letniego, planu odbudowy gospodarczej, dobre wyniki uzyskano w zakresie odbudowy przemysłu i transportu lądowego. Już w 1947 r. uzyskano przekroczenie wskaźników przedwojennej produkcji przemysłowej, a w 1949 r. produkcja przemysłowa wzrosła w porównaniu z rokiem 1937 o 76%, wydobycie węgla kamiennego i produkcja energii elektrycznej ponad 2 razy. Odbudowa Warszawy. W kwietniu 1946 r. Ministerstwo Odbudowy powołało Warszawską Dyrekcję Odbudowy. W ciągu 4 lat odbudowano blisko 90 tys. mieszkań, wiele budynków zabytkowych, urzędów, szpitali i różnego rodzaju urządzeń miejskich. W lipcu 1946 r. oddano do użytku most Poniatowskiego, pierwszy z odbudowanych mostów przez Wisłę. Wiosną 1947 r. powstały wstępne projekty Trasy Wschód— Zachód, którą oddano do użytku w lipcu 1949 r. po 85 tygodniach budowy wraz z mostem Śląsko— Dąbrowskim, tunelem i osiedlem mieszkaniowym Mariensztat. Reforma rolna. Reforma rolna, którą zapowiadał Manifest PKWN, została rozpoczęta dekretem z września 1944 r. Dekretem tym zostało objętych 9300 majątków ziemskich. W ramach reformy rolnej przekazano odpłatnie milionowi rodzin chłopskich 6 mln. ha gruntów. Odpłatność za ziemię została ustalona w zbożu, w zależności od klasy parcelowanej ziemi. W ten sposób powstało 814 tys. nowych gospodarstw chłopskich, a powiększonych ponad 250 tys. gospodarstw. Nacjonalizacja przemysłu. 3 stycznia 1946 r. Krajowa Rada Narodowa wydała dekret o nacjonalizacji prywatnych przedsiębiorstw przemysłowych, zatrudniających na jedną zmianę ponad 50 pracowników. Ustawa ta w znacznej mierze potwierdzała wywłaszczenia w przemyśle dokonane w okresie okupacji i późniejszego zarządu państwowego.

32. W zeszłym roku obchodziliśmy obchody 60 rocznicy zakończenia II wojny światowej w Europie i w czasie tych obchodów w wystąpieniach niektórych polityków słyszeliśmy, że Armia Czerwona wyzwoliła nas od faszyzmu i jest to prawdą, ale bez dopowiedzenia, co było dalej, jest półprawdą. Bo czyż to, co działo się po jej wkroczeniu można nazwać wyzwoleniem? Czy zmuszanie narodu do wyboru między rządem komunistycznym KRN PKWN podporządkowanym Moskwie a demokracją i lojalnością wobec Rządu w Londynie? Jednak dzięki obaleniu komunizmu naród polski może dziś stać się normalną częścią społeczności światowej. Pamiętajmy zresztą, że nie tylko Polacy mieli tragiczną historię. Niezależnie od tego, kto ponosi winę za historyczne okaleczenie Polski, należy zdawać sobie sprawę, że od wspomnianej normalności dzieli na ogrom pracy. Pokolenie, wychowane w międzywojennej niepodległości, a następnie zniszczone przez wojnę i wprowadzenie komunizmu, schodzi dziś ze sceny. Dwa pokolenia wychowywane w systemie komunistycznym noszą ślady tego systemu, który był swoistą antycywilizacją, opartą na nienawiści, kłamstwie, pasożytnictwie, i despotyzmie. Zdesperowani postkomunistycznym błaganiem nie możemy dziś zapominać, że jedyną drogą do normalności to odbudowa zaufania do prostych zasad moralnych, to przywrócenie słowem pierwotnego sensu. W swojej pracy przypominając ogrom i walkę Polaków w obronie tradycyjnych wartości kultury, demokracji, i religii chciałem oddać hołd tym wszystkim młodym ludziom którzy zginęli w ich obronie walcząc z Armią Czerwoną czy też zostali zamordowani, fałszywie oskarżeni przez służby podporządkowane Moskwie.

33. Bibliografia „Historia Polski 1914- 1993” wydawnictwo PWN Warszawa 1994 „ Najnowsza Historia Polski” wydawnictwo PULS Londyn 1994 „Ilustrowane dzieje Polski” wydawnictwo Kluszczyński Kraków 2000 „Szkolny słownik Historii Polski 1918-1989” tom III wydawnictwo WSIP Warszawa 2000 „Ilustrowane dzieje Polski” Wydawnictwo Świat Książki Poznań1997 „Razem przez wieki” Pod. do Gim. kl. III wydawnictwo ARKA Poznań 2000 „Multimedialny Atlas Historyczny” wydawnictwo PWN Warszawa 2002 „Trudny wiek XX” Historia do kl. VIII wydawnictwo WSIP Warszawa 1993 „Historia Polski 1914-1998” wydawnictwo PWN 1999 „Historia najnowsza” do lice. kl. III wydawnictwo OPERON z. rozszerzony „Zarys Encyklopedyczny Polski” wydawnictwo PWN Warszawa 1974

34. Autorzy Michał Szmytkowski, Grzegorz Cechrzycki oraz Serdeczne podziękowania za pomoc w redagowaniu przedstawionego tematu historycznego Pani prof. Henryce Pietrzak