Urla’daki Yaşlı ve Korunmaya Değer Ağaçlar

1. Urla’daki Yaşlı ve Korunmaya Değer Ağaçlar Dr. Hidayet Karakurt Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Urla, İzmir Cumhuriyetin 80. Yılında I. Urla Sempozyumu: Geçmişten Günümüze Urla

2. Kent Ağaçlarının Faydaları • Estetik • Rekreasyon ve Dinlenme Sağlama • Emlak Değerini Arttırma • Hava Kirliliğini Azaltma • İklimi Yumuşatma • Gürültüyü Azaltma • Odun, Meyve vb. Ürünler Sağlama • Aidiyet Duygusunu Arttırma • Kuşlara ve diğer yabani hayvanlara yaşama yeri oluşturması

3. Neden Yaşlı ve Değerli Ağaçlar • Yeni dikilmiş ağaçların bulundukları çevreye uyum sağlamaları ve beklenen olumlu etkilerde bulunmaları uzun zaman almaktadır. • Bulunduğu ortama uyum sağlayan olgun bir ağaç beklenen faydaları zaten sağlamaktadır.

4. Anıt Ağaçlar • Doğal yapısı, ölçüleri ve diğer özellikleri bakımından anıtsal nitelik kazanmış bulunan ağaçlara “anıt ağaç” denir. • Anıt ağaçların tanımı ve korunmasıyla ilgili olarak 2863 sayılı ve 21.7.1983 tarihli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ve T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun 05.11.1999 tarihlinde 666 sayılı bir ilke kararı bulunmaktadır. • Yaşlı, olgun ve tarihi değerleri koruyacak olan yetiştiği çevrede yaşayan insanlardır. Böyle bir ağacın korunması için anıt ağaç olarak tescil edilmesi çok gerekli değildir.

5. Kent Ağaçlarını Etkileyen Olumsuzluklar • Hava, su ve toprak kirliliği • İnsan baskısı • Trafikteki araçlar • İnşaat ve imar faaliyetleri • Doğal afetler (sel, fırtına) • Yangın • Böcek, mantar vs. zararları • Elektrik, telefon hatları • İçme suyu ve kanalizasyon şebekesi

6. Kent Ağaçlarının Yol Açtığı Zararlar • Hasta, zarar görmüş, gerekli şekilde bakım görmemiş ve ihmal edilmiş ağaçlar etrafa zarar vererek can ve mal kaybına yol açabilir. • Böyle zararların oluşmasını önlemek için kent ve diğer yerleşim birimlerindeki ağaçların uzmanlar tarafından belirli sürelerle kontrol edilmesi ve eğer gerekiyorsa tedavilerinin ve bakım işlemlerinin yapılması gereklidir.

7. Olgun ve Yaşlı Ağaçların Bakımı • Toprak sıkışmasının giderilmesi • Drenajın düzeltilmesi veya gerekirse sulama yapılması • Eksik veya yetersiz toprağın değiştirilmesi • Beslenme durumunun belirlenmesi ve gübre uygulaması • Ağacın şekil bozukluğunu önlemek veya dal iskeletindeki dengeyi sağlamak için budanması • Oluşan yaraların iyileştirilmesi • Böcek ve mantarlarla mücadele Kaynak: Aslanboğa (1990)

8. Urla’daki Zeytin Ağaçları • Urla çok eski bir yerleşim birimidir. • Urla, Ege’nin doğal ve kültürel özelliklerini yansıtan tipik bir örnektir. • Eski medeniyetlerden beri yüzlerce yıldan beri kültüre alınmış çok sayıda zeytin ağacından sofralık zeytin ve zeytin yağı üretilmektedir. • Ayrıca Akdeniz vejetasyonunun tipik bir bileşeni olan delice (Olea europea silvestris) doğal alandaki makiliklerde çalı biçiminde bulunmaktadır.

9. Şehir Ağaçlarının Sağlığına Yönelik Tehditlere Urla’dan Bir Örnek • Elektrik ve telefon telleri, yol kaplaması, insan ve araç trafiği bu ağacın sağlığını tehdit etmektedir. • Yer: Urla şehir merkezi, Pehlivanoğlu süpermarketinin yanı, Petrol istasyonunun karşısı.

10. Urla’daki Yaşlı ve Korunmaya Değer Bazı Ağaçlar • Burada Urla Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğünün yardımıyla yerinde görülen bazı ağaçlar tanıtılacaktır. • Yerinde görülüp incelenen ağaçlar bu güne kadar korunmuştur ve büyük bir kısmı anıt ağaç niteliklerini taşımaktadır.

11. Asırlık Zeytin Ağaçları • Binlerce yaşlı zeytin ağacı birkaç yüzyıldır Urla ve çevresinde hayatlarını sürdürmeye devam etmektedirler. • Yer: Şehir Merkezinden Özbek’e giden ana yol kenarı

12. Çeşmealtı Mahallesindeki Zeytin Ağacı • Çeşmealtı mahallesi Okul yolundaki bu zeytin ağacı Alsancak Soroptimist Kulübü tarafından etrafı çevrilerek yanına tanıtıcı levha dikilmiştir. • Bu zeytin ağacının 500 yaşında olduğu tahmin edilmektedir

13. Çeşmealtı Mahallesindeki Zeytin Ağacı Çeşmealtı mahallesi Okul yolundaki bu zeytin ağacı Alsancak Soroptimist Kulübü tarafından etrafı çevrilerek yanına levha dikilmiştir. Bu zeytin ağacının 500 yaşında olduğu tahmin edilmektedir.

14. Çeşmealtı yolunun üst tarafındaki palamut meşesi Doğal şeklini ve sağlığını koruyarak yüzyıldan fazla bir zamandır hayatta kalabilmiş bir palamut meşesi (Quercus ithaburensis sups. macrocarpa). İyi bir gölge ağacı ve manzarayı güzelleştirmesi sebebiyle estetik değeri var.

15. Mermerçeşme yanındaki Yaşlı Çınar Ağacı Şehir merkezinde çarşı içinde dükkanların komşusu olan bu ağacın içi oyulmuş ve kovuk oluşmuş. Eğer yanlış budama yapılır veya diğer sebeplerle sağlığı bozulursa çevresi için can ve mal kaybına yol açarak dalları kırılabilir veya devrilebilir.

16. Mermerçeşme Yanındaki Yaşlı Çınar Ağacının Farklı Açıdan Görünüşleri

17. Mermerçeşmedeki Çınar Ağacının Sağlığına Yönelik Tehditler • Bilinçsiz insanlar tarafından ağacın kovuğuna veya çevresine kül veya çöp atılması, metal levha asılması, gövdesine çivi çakılması gibi olumsuzlukların olmaması için çevrede yaşayanlar ve çarşı esnafı bilgilendirilmeli ve eğitilmelidir.

18. Mermerçeşme’deki Çınar Ağacı ve Anıt

19. Bir Çitlembik (Celtis australis) • Bir ev avlusu içinde kalan bir Şeyh Hamdi Türbesinin yanındaki çitlembik (Celtis australis) ağacı.

20. 12 Eylül Parkının Karşısındaki Yaşlı Servi Ağacı • Bir küçük park içinde bulunan bu servi ağacının (Cupressus sempervirens) sağlığını şimdilik tehdit eden herhangi bir faktör bulunmamaktadır.

21. 12 Eylül Parkının Karşısındaki Yaşlı Servi Ağacı (2) • Bir küçük park içinde bulunan bu servi ağacının (Cupressus sempervirens) sağlığını şimdilik tehdit eden herhangi bir faktör bulunmamaktadır.

22. Camii Atik (Eski Cami) Avlusundaki Çınar • Cami avlusunda olduğu için yol kenarlarındaki veya meydanlardaki ağaçlara göre daha şanslı gözüken bu ağaç çok yaşlanmış olup ve gövdesi zamanla çürümüş ve kovuk oluşmuştur.

23. Camii Atik’teki Çınar Ağacına Uygun Bakım ve Koruma Tedbirleri Uygulanmalı • Özellikle yaşlı ağaçlara uygulanan bakım ve koruma tedbirlerinin bir uzman gözetiminde uygulanmasında fayda vardır. • Burada görünen önemli yanlışlık ağacın kütüğünün hemen dibinde Ateş Dikeni ve diğer süs çalılarının yer almasıdır.

24. Kuşçular Köyü Merkezindeki Çınar Ağacı

25. Kuşçular Köyü Merkezindeki Çınar Ağacına Beton Direkle Sağlanan Destek • Ağacın gövdesinin içi çürüyüp kovuk oluştuğundan ve tepe tacı (dal iskeleti) iyice yayılmış bir halde olduğundan ağırlaşan dalın rüzgarla veya kendi ağırlığından kırılmaması için ana dallardan biri beton direkle desteklenmiş.

26. Kuşçular Köyü Merkezindeki Çınar Ağacının Yakından Görünüşü • Yerleşim yerlerindeki ağaçlar ormandaki akrabalarıyla kıyaslandığında daha farklı olumsuzluklarla karşı karşıyadırlar. • Ağacın gövdesine çivi çakılmış ve floresan lamba bağlanmış. • Ağacın beslenmesini sağlayan köklerin havalanması kaplanmış yol ve beton zemin sebebiyle engellenmiş.

27. Kuşçular Köyü Merkezindeki Çınar Ağacının Boyutları Bu çınar (Platanus orientalis) ağacının boyu yaklaşık 13 m., çevresi ise 750 cm.dir.

28. Kuşçular Köyü, Köy Altı Mevkiindeki“Koca Sakız” Ağaçları • Yol kenarındaki bu sakız (Pistacia lentiscus var. chia) ağaçlarının daha büyük olanı yaklaşık 17 m. boya ve 480 cm genişliğe sahip.

29. Kuşçular Köyü, Köy Altı Mevkiindeki“Koca Sakız” Ağaçlarının Başka Bir Yönden Görünüşü Bir tarım peyzajına estetik ve gölge sağlayan bu ağaçlar bu güne kadar orijinal şeklini ve sağlığını koruyarak gelebilmişler. Ancak faydaları olan bu ağaçların gelecekte sağlığını etkiyebilecek şekilde faaliyette bulunmamayı nasıl garanti edebiliriz?

30. Hasan Kaya’ya ait tarım arazisindeki Koca Sakız (Pistacia lentiscus var. chia)

31. Koca Sakız Gölge Ağacı Olarak Yüzyıldan Fazladır Korunuyor • Boyu: Yaklaşık 17 m. • Çevresi: 350 cm. • Ağaç 100 yaşından fazla olmasına rağmen henüz sağlıklı ve doğal şeklini korumuş. • Hiç budanmadığı için neredeyse yuvarlak bir çadır gibi uç dalları toprağa değmek üzere.

32. İtokent Sitesinin Karşısındaki Çınar Ağacı

33. Bu Çınar Koruma ve Bakım İstiyor!

34. İtokent’in Karşısındaki Bu Ağacın Muhtemel Tehditleri • İlgisizlik: Bakım ve koruma tedbirlerinin ihmal edilmesi • Yol genişletme çalışmaları • İmar faaliyetleri • Bilinçsiz ve eğitimsiz insanların ağacı yaralaması veya çöp vs. gibi atıklarla toprağını kirletmesi.

35. Bir Çiftlik Arazisindeki Yaşlı Fıstık Çamı Belediye Fidanlığının hemen altındaki bir çiftlik arazisinde bulunan bu fıstık çamı 25 m. boyunda ve gövdesinin çevresi 360 cm.dir. Şemsiye şeklinde bir tepe tacına sahip olan bu ağaç estetik değere ve yenebilen tohumuyla ekonomik değere sahiptir.

36. Sonuç • Urla Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğü personeliyle yapılan bu ön etüt çalışması Urla’da tarihi ve estetik vs. değeri olan çok sayıda ağaç olduğunu göstermiştir. • Urla’daki yaşlı ve korunmaya değer ağaçlar burada sunulanlardan ibaret değildir. • Bugüne kadar korunmuş olmaları Urla kent sakinlerinin ağaçlara değer verdiğini göstermektedir.

37. Öneriler • Belediye altyapı ve yol çalışmalarında şehrin yeşil altyapısını oluşturan şehir ağaçlarını korumaya bundan sonra da özen gösterilmelidir. • Elektrik ve telefon hatlarını geçirirken yaşlı ağaçların kesilmesine yol açmayacak şekilde tesisat projeleri düzenlenmelidir. • Yeni imar alanları açılırken Urla’nın bir turizm ve sayfiye kenti olduğu unutulmamalıdır. İmar ve inşaat faaliyetleri esnasında doğal ve kültürel değerleri tahrip etmeden ve yoğun yerleşimlerle beton ve asfalt yığınları görüntüsü oluşturulmamalıdır.

38. Önerilere devam • Şehir ağaçlarının envanteri yapılarak kadastral haritalara ve bilgisayarda oluşturulan veri tabanlarına işlenmelidir. • Anıt ağaç niteliğindeki bu ve benzeri ağaçların kayıt altına alınabilmesi için Çevre ve Orman Bakanlığının, Kültür ve Turizm Bakanlığının ve Urla Belediyesinin ilgili kurum ve kuruluşlarının işbirliği yapmasında fayda bulunmaktadır. • Anıt ağaç olabilecek bu ve benzeri ağaçların korunmasının yasal düzenlemelerden çok halkın bilinçlendirilmesiyle ve sahip çıkmasıyla mümkün olacağı unutulmamalıdır.

39. Takdim bitti! • Dinleyen herkese teşekkür ederim.