Dr. Rob Gründemann, Senior Onderzoeker/Adviseur TNO Arbeid Lector Hogeschool Utrecht (Nederland)

1. Arbeidsparticipatie van oudere werknemersDiscussiemiddag Leeftijd en Gezondheid op het WerkUtrecht, 27 oktober 2009 Dr. Rob Gründemann, Senior Onderzoeker/Adviseur TNO Arbeid Lector Hogeschool Utrecht (Nederland)

2. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Vergrijzing/ontgroening als gevolg van: Toename levensverwachting Daling geboortecijfer Geboortegolf na de tweede wereldoorlog Effecten voor de (beroeps)bevolking Krimp Toename van de grijze druk Financieringsproblemen overheid Kosten AOW in NL van 9% (nu) naar 18% (2038) van loonsom Proces vertraagd door economische recessie 2

3. Groene en grijze druk in Nederland

4. Kabinetsbesluit in NL: AOW leeftijd naar 67 jaar 2020: verhoging AOW leeftijd naar 66 jaar 2025: verhoging AOW leeftijd naar 67 jaar Vanaf 2020 mogelijkheid tot stoppen met werken met 65 jaar als laatste 15 jaar continu heeft gewerkt (opbouw tot 42 jaar) Eigen risico eerder stoppen: hogere inkomens 8% per jaar; lagere inkomens 6,5% per jaar Leeftijd bedrijfspensioen wordt gekoppeld aan AOW Voornemen ‘zware beroepen’ lichter maken of werkgevers verplichten werknemers na 30 jaar lichter werk te geven 4

5. VRAGEN Zijn de plannen haalbaar?

6. Netto arbeidsparticipatie oudere werknemers 2007 NB: cijfers van voor de recessie

7. VRAGEN Zijn de plannen haalbaar? Hoe is de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers

8. Opvattingen werkgevers over doorwerken tot 65 jaarBron: Klein Hesselink et al, 2009; Adams et al, 2005 Opvattingen over oudere werknemers: hogere arbeidskosten; meer ziekteverzuim; minder goed in staat kennis en informatie op te nemen en om te gaan met veranderingen Slechts 22% van de werkgevers vindt het voor de personele bezetting in het bedrijf belangrijk dat werknemers doorwerken tot hun 65e Werklozen oudere werknemers hebben vrijwel geen kans op een nieuwe baan (55 plus 10%; 60 plus 3%) 8

9. VRAGEN Zijn de plannen haalbaar? Hoe is de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers Kunnen oudere werknemers wel doorwerken?

10. Opvattingen over doorwerken tot 65e jaar (45 plussers)Bron: Ybema et al, 2009

11. VRAGEN Zijn de plannen haalbaar? Hoe is de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers Kunnen oudere werknemers wel doorwerken? Wat zijn zware beroepen? Zware beroepen: werkzaamheden waarvan in redelijkheid niet verwacht kan worden dat deze langer dan 40 jaren verricht kunnen worden zonder uitzonderlijke slijtage

12. VRAGEN Zijn de plannen haalbaar? Hoe is de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers Kunnen oudere werknemers wel doorwerken? Wat zijn zware beroepen? Zijn verwachte besparingen realistisch?

13. VRAGEN haalbaarheid, nog geen 25% 60 plussers werkt momenteel Arbeidsmarktpositie oudere werknemers Kunnen oudere werknemers wel doorwerken? Wat zijn zware beroepen? Zijn verwachte besparingen realistisch? Zijn de effecten van het beleid eerlijk verdeeld?

14. Levensverwachting op leeftijd van 65 jaar

15. VRAGEN Zijn de plannen haalbaar? Hoe is de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers Kunnen oudere werknemers wel doorwerken? Wat zijn zware beroepen? Zijn verwachte besparingen realistisch? Zijn de effecten van het beleid eerlijk verdeeld? Wordt er ook rekening gehouden met onbetaald werk?

16. VRAGEN Zijn de plannen haalbaar? Hoe is de arbeidsmarktpositie van oudere werknemers Kunnen oudere werknemers wel doorwerken? Wat zijn zware beroepen? Zijn verwachte besparingen realistisch? Zijn de effecten van het beleid eerlijk verdeeld? Wordt er ook rekening gehouden met onbetaald werk? Wordt er teveel aandacht besteed aan de participatie?

17. Discussie: Hoe kijkt u (uw bedrijf) aan tegen de kabinetsplannen ? Wat vindt u (uw bedrijf) van het feit dat oudere werknemers langer door moeten werken? Welke risico’s ziet u voor uw organsiatie? Welke rol ziet u voor P&O?