AVRUPA YÜKSEKÖĞRENİM ALANINDA KALİTE GÜVENCE STANDARTLARI

1. AVRUPA YÜKSEKÖĞRENİM ALANINDA KALİTE GÜVENCE STANDARTLARI EUROPEAN ASSOCIATION FOR QUALITY ASSURANCE IN HIGHER EUCATION 2005

2. Avrupa ülkelerinin; Avrupa Yükseköğretim Alanı (EHEA) içerisinde yükseköğretimde kalite güvence sistemleri oluşturma çabaları, Bolonya Deklarasyonu öncesinde 24 Ocak 1998 tarihinde, Avrupa Birliği Konseyi’nin almış olduğu kararla başlamıştır. Bu karar, sonraki yıllarda ENQA (European Network for Quality Assurance, sonraki adıyla European Association for Quality Assurance in Higher Education) kuruluşu ile Lizbon ve Bolonya süreçleri ile desteklenerek geliştirilmiş, bu alanda büyük ivme kazanmıştır. Bolonya süreci kapsamında EHEA’da yürütülen bu çalışmaların en somut sonuçlarından biri, 1998 yılında ENQA’nın kuruluşu olmuştur. ENQA, Avrupa’daki bu çalışmaların en önemli aktörüdür. Üye ülkelerdeki Kalite Güvence sistemlerinden ve çalışmaların eşgüdümünden ENQA sorumludur. Bu çalışmalara, EUA, EURASHE ve ESIB gibi kuruluşlar da destek vermektedir.

3. Avrupa’da yapılan bu çalışma ve gelişmeler ENQA’nın 2005 yılında yayınlamış olduğu “Avrupa Yükseköğrenim Alanında Kalite Güvence İlke ve Standartları” raporunda belirtilmiştir. Günümüzde bu alandaki çalışmalar, anılan raporda belirtilen ilke ve standartlarda yürütülmektedir. EHEA’ya bağlı bulunan 40 ülkedeki politik sistemler, sosyo-kültürel ve dil farklılıkları, eğitim gelenekleri arzu edilen “tek model” kalite standartlarının oluşmasına engel olmaktadır. Oluşturulan bu rapor, dar çerçevede formüle edilmiş olup, genel prensipleri kapsamaktadır. Amaç, önerilerin herkes tarafından kabul edilmesidir. Özerkliği sağlamak ve standartların detayları ilgili kurumlara bırakılmıştır.

4. Ülkemizde, bu alanda yapılacak çalışmalarda ve geliştirilecek stratejilerin belirlenmesinde, anılan raporun iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Raporun önemli noktaları aşağıda özetlenmektedir: Rapor 4 bölümdür: Giriş bölümünde; içerik, amaç ve prensipler; ikinci bölümde, kalite güvence için standartlar ve ilkeler verilmiştir. Kalite güvence kuruluşları için gözden geçirme ve değerlendirme sistemleri üçüncü bölümde, ileride çıkabilecek sorunlar ise geleceğe bakış bölümünde verilmiştir.

5. Raporda yer alan temel prensiplerin dayandığı ilkeler şunlardır: • Öğrencilerin, çalışanların ve toplumun kaliteli yükseköğrenim konusundaki ilgilerinin sağlanması, • Sorumluluk üstlenmeyi gerektiren kurumsal özerkliğin önemi, • Amaçlara uygun dış kalite güvence gereksinimlerinin ortaya konulması ve tüm bunları karşılayacak kurumlara sorumluluk verilmesi.

6. Temel İlkeler: • EHEA’da yükseköğretim için geliştirilen iç ve dış kalite güvence sisteminin ana esasları şunlardır: • Yükseköğretimden sorumlu olanlar, verdikleri hizmetlerin kalite güvencesinden de sorumludurlar. • Toplumun, Yükseköğretimin kalite güvence ve standartlarına olan ilgisi sağlanmalıdır. • EHEA bünyesindeki yükseköğretim kurumları ve öğrencileri için akademik programların kalitesinin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi gerekmektedir. • Sözkonusu akademik programların desteklenmesini ve sunulmasını sağlayan organizasyonlar etkin ve verimli olmalıdır. • Kalite güvence süreçlerinde yabancı uzmanlardan yararlanılmalı, açıklık ilkelerine uyulmalıdır. • Yüksek öğretim kurumlarının hizmet yatırımlarının gerekçeleri açık olmalıdır. • Geliştirilen hizmetlerin kalite güvenceleri ile amaçları uyumlu olmalıdır. • Kurumlar, kalitelerini ulusal ve uluslararası düzeyde gösterebilmelidir. • Süreçler, farklılıklara ve yeniliklere açık olmalıdır.

7. Standartların ve İlkelerin Amaçları: • EHEA’da bulunan yükseköğretim kurumlarında kaliteyi iyileştirme yöntemlerini desteklemek, kurumsal özerkliklerinin haklılığını sağlamaya yardımcı olmak. • Kalite güvence ajanslarının çalışmalarında alt yapı oluşturup, buna uygun yöntemler geliştirmek. • Kalite güvencenin ilgili herkes tarafından anlaşılır olmasını sağlamak.

8. Standartların ve İlkelerin Hedefleri: • Eğitimdeki başarıları ve entelektüel canlılığı özendirecek eğitim kurumlarının oluşturulmasını sağlamak, • Eğitim kurumları dengi kuruluşların, kalite güvence kültürlerini oluşturmaları için rehberlik ve danışmanlık hizmeti sağlamak, • Yüksek öğretim kurumları, öğrenciler, çalışanlar ve diğer paydaşların süreç ile ilgili bilgi ve beklentilerini artırmak, • Yükseköğretim kurumlarında kalite güvence sisteminin oluşturulması için referans olmak ve ortak çerçevenin geliştirilmesine katkıda bulunmak.

9. Dış Kalite Güvencesi: • Raporda önerilen standart ve ilkelerin dış kalite güvencesi için önemli bir rol oynaması düşünülmektedir. Bu kavramın iyi anlaşılması gerekmektedir. • Dış Kalite Güvencesi, sistemden sisteme farklılıklar gösterebilmektedir. Bu nedenle farklı değerlendirme türlerini içerebilir. Program değerlendirmeleri, program ve kurum denklikleri veya her ikisi de olabilir. Dış değerlendirmelere göre belirlenen bu amaçlar: • Yükseköğretimde ulusal akademik standartların korunması, • Kurumların veya programların denkliği, • Kullanıcıların korunması, • Kurumlar veya programlar konusunda nitelik ve niceliksel bilgilerin bağımsızca onaylanıp kamuya sunulması, • Kaliteyi artırma çabalarının iyileştirilmesi.

10. Dış kalite güvence sistemlerinde iyi uygulamalarailişkingenel ilkeler bulunmaktadır. • Bunlar: • Kurumsal özerkliğe saygı gösterilmesi, • Bu süreçte, öğrencilerin ve diğer paydaşların ilgilerinin sağlanması, • Kurumların, iç kalite güvence etkinliklerinin sonuçları, gerekli görülen her yerde kullanılmaya açık olmalıdır.

11. Bu çalışmalarda, yukarıdaki konular dikkate alınarak genel olarak şu öneriler belirlenmiştir: • Dış Kalite Güvence Ajansları da dahil olmak üzere, Avrupa’da uygulanabilir, Kalite Güvence standartlarını oluşturmak, • Avrupa’daki Kalite Güvence Ajanslarının beş yıl içinde periyodik olarak değerlendirme sürecine girmelerini sağlamak, • Değerlendirme yapılacak ülkelerde, gerekli durumlarda şubeleraçmak, • Kalite Güvence Ajansları için Avrupa Tescil Sistemi kurmak, • Tescil sürecinden geçmek isteyen Ajanslar için, Avrupa Tescil Komitesinden karar talep etmek, • Yüksek Öğretimde Kalite Güvencesi için, Avrupa’da danışmanlık merkezi oluşturmaktır.

12. Bu önerilerin uygulanması sonucunda beklentiler şu şekilde sıralanmaktadır: • Üzerinde anlaşma sağlanan kalite standartları ve ilkelerinin tüm Avrupa’da uygulanması ile, sistemde iyileştirme sağlamak, • EHEA kapsamındaki yükseköğretim kurumları ve Kalite Güvence Ajanslarının, kalite güvence için referans olmalarını temin etmek, • Tescil mekanizması ile profesyonel ve güvenilir ajansların oluşmasını sağlamak, • Belirtilen niteliklerin sağlanmasında uygulanacak esasları belirlemek, • Kalite Güvence Ajanslarının çalışmalarının güvenliğini sağlamak ve geliştirmek, • Kurulacak olan Avrupa Yüksek Öğretim Kalite Güvence Danışmanlık Sistemi ile; yükseköğretim kurumlarının, kalite güvence ajanslarının, uzmanların ve öğrencilerin deneyimlerinin paylaşılmasını sağlamak, • Ajans ve kurumlar arası güveni geliştirmek, • Kurumların karşılıklı tanınmalarına yardımcı olmaktır.

13. İç Kalite Güvence için Önerilen Standartlar: • 1- Kalite Güvence Yöntem ve Politikaları:Kalite güvencesi sağlamak içinkurumlar, kendi programlarını ve derecelendirme yöntemlerini önceden belirlemiş olmalıdır. Kalite kültürlerini oluşturma yönünde kararlı olduklarını açıkça göstermelidir. Bu doğrultuda kendileri için gerekli olan yöntem, politika ve stratejilerini belirleyerek bunları kamuoyuna açıklıkla sunmalı, paydaşların rollerini belirlemelidir. • Bu standart ile ilgili olarak önerilen ilkeler şu hususları içermelidir: • Kurum içindeki eğitim ve araştırma arasındaki ilişki, • Kurumun kalite ve standartlar ile ilgili stratejisi, • Kalite güvence sisteminin organizasyonu, • Okulların, fakültelerin, bölümlerin ve bireylerin kalite güvence konusundaki sorumlulukları, • Kalite güvencede öğrencilerin katılımının sağlanması, • Kalite politikalarının uygulanması, izlenmesi ve güncellenmesi yöntemlerinin belirlenmesi.

14. 2- Program ve Derecelendirme Mekanizmalarının İzlenmesi ve Düzenli Aralıklarla Gözden Geçirilmesi: Kurumlar, kendi programlarını izlemeli, değerlendirmeli, bu amaçla uygun yöntemler belirlemelidir. Bu kapsamda, yapılacak olan çalışmalar şu hususları içermelidir: • Hedeflenen öğrenim çıktılarının açık olarak oluşturulması ve yayınlanması, • Ders programları ve içeriklerinin oluşturulmasında titizlik gösterilmesi, • Farklı yükseköğretim sistemlerinin (full time, part time, uzaktan eğitim, e-öğrenme vb. gibi) ihtiyaçlarının belirlenmesi, • Uygun öğrenme kaynaklarının araştırılması, • Öğrenimi gerçekleştiren birimlerin dışında uygulanan programların uygunluğunun onaylanması, • Öğrencilerin başarılarının ve gelişmelerinin izlenmesi, • Programların düzenli ve aşamalı olarak değerlendirilmesi, • Çalışanlardan düzenli olarak geri bildirimin alınması, • Öğrencilerin, kalite güvence çalışmalarına katılımlarının sağlanması.

15. 3- Öğrencilerin Değerlendirilmesi:Öğrenciler, önceden belirlenen ölçütler doğrultusunda, düzenli olarak süreçlere dahil edilmelidir. Öğrencilerin değerlendirme süreçlerinden şu hususlar beklenmelidir: • Sistemin, amaçlanan programları ve hedeflenen öğrenim çıktılarını ölçecek şekilde tasarlanması, • Değerlendirmelerin amaçlara uygun olması, • Not değerlendirme sisteminde, yayınlanmış açık ölçütlere uyulması, • Öğrencileri değerlendirme çalışmalarının, onlardan beklenen yeteneklere kavuşup kavuşmadıklarını ölçecek vasıfta elemanlarca yapılması, • Ön yargılardan ve kişisel değerlendirmelerden mümkün olduğu kadar uzak olunması, • Sınav kurallarının tüm sonuçlarının dikkate alınması, • Öğrencilerin mazeretleri için (hastalığı, yokluğu vb. gibi konular) açık düzenlemelerin olması, • Değerlendirmelerin, kurumun önceden belirlediği ölçütlere göre güvenli ve güvencede olması, • Uygulanan yöntemlerin doğruluğundan emin olmak için, yönetimsel denetime açık olunması.

16. 4. Öğretim Üyelerinin/Görevlilerinin Kalite Güvencesi:Kurumlar, öğretim elemanı ve öğretim üyelerinin, öğretim faaliyetlerini gerçekleştirecek yetenekte ve yeterlilikte olduğundan emin olmalıdırlar. Bu konuda, dış değerlendiricilere bilgi verilmesinde açık davranılmalıdır. Bu hususlar raporlarda da belirtilmelidir. • Öğretim üyelerinin, bir çok öğrenci için tek öğrenme kaynağı olduğu açıktır. O nedenle; • Öğretme eylemini gerçekleştiren kişilerin, öğrettikleri konular hakkında gerekli tüm bilgilere sahip olmaları ve bunları bilmelerinin sağlanması önemlidir. • Bu kişilerin; bilgi, görgü ve tecrübelerini öğrencilere aktarabilme yeteneklerine sahip olmaları gerekir. • Kişilerin performansları hakkında bilgi alabilecekleri geri bildirimi sağlamaları gerekir. • Kurumlar, öğretim üyesi atamalarında asgari ihtiyaçları karşılayacak şekilde seçim yapmalıdırlar. • Öğretim üyelerine, öğretim yeteneklerini geliştirebilecekleri fırsatlar sağlanmalıdır. • Kurumlar, yetersiz gördükleri elemanların bu yönlerini geliştirecek olanakları sağlamalı, kendilerini geliştirmemekte ısrar edenleri ise, öğretim faaliyetlerinden alıkoymalıdırlar.

17. 5. Öğrenim Kaynakları ve Öğrenci Raporları:Kurumlar, her program için kullanılan kaynakların, öğrencilerin öğrenimlerini sağlayacak niteliklere uygun olduğundan emin olmalıdırlar. • Öğrenciler, öğretmenler kadar başka öğrenim kaynaklarına da ihtiyaç duyarlar. Bunlar: • Kütüphaneler, • Bilgisayar imkanları, • Asistanlar, • Danışmanlar , • Diğer servisler • Bu kaynaklar, öğrencilerin erişimine hazır olmalıdır. Kaynakları kullanan öğrencilerden geribildirimleri alacak sistemler kurulmalı; kurumlar, bu kaynakların etkinliklerini sağlamalı ve bunların iyileştirilmesini düzenli olarak izleyip değerlendirmelidir.

18. 6. Bilgi Sistemleri:Kurumlar, eğitim-öğretim ve diğer faaliyetlerini etkin bir şekilde yerine getirmeli, bunun için gerekli tüm bilgileri toplayıp, analiz edip, değerlendirmelidirler. • Kalite ile ilgili bilgi sistemleri kurumdan kuruma farklılık göstermekle birlikte, asgariden aşağıdaki konuları kapsamalıdır: • Öğrencilerin gelişimi ve başarı oranları, • Mezunların iş bulabilirliği, • Öğrencilerin programlardan memnuniyetleri, • Öğretim üyelerinin etkinlikleri, • Öğrenci dağılımının profili, • Öğrenme kaynaklarının sağlanması ve öğrenme maliyetleri, • EHEA’daki diğer öğretim kurumlarının yukarıdaki konulardaki durumları (mukayese ederek geliştirmeye katkıda bulunması amacı ile)

19. 7. Topluma Açıklık:Kurumlar, kendi programları ile ilgili niceliksel ve niteliksel bilgileri tarafsız, açık ve düzenli bir biçimde kamunun bilgisine sunmalıdırlar. • Bu bilgiler: • Verilen dereceler, • Öğretme ve öğrenme yöntemleri, • Öğrenme imkanları, • Mezun öğrencilerin çalıştıkları yerler, • Öğrenci profili • Kamuya sunulan projeler; doğru, tarafsız, kolay ulaşılabilir olmalı ve pazarlama amacı ile kullanılabilmelidir. Kurumlar, bu şekilde hedeflerine ne oranda ulaştıklarını da belirlemiş olurlar.

20. Dış Kalite Güvence Standartları: • Raporda oluşturulan Dış Kalite Güvence Standartları şu şekilde sıralanabilir: • İç Kalite Güvence Yöntemlerinin Kullanılması:Oluşturulacak olan, dış kalite yöntemlerinin, iç kalite yöntemlerinin etkinliklerini dikkate alması beklenmelidir. • Yükseköğretim kurumları, kendi iç kalite güvence süreçlerini uyguladıklarını gösteremez; uyguladıkları süreçlerde kalite ve standartları güvence altına alamaz ise; o taktirde dış kalite güvence sistemlerinin yoğun uygulanmasına gerek duyarlar.

21. Dış Kalite Güvence Süreçlerinin Geliştirilmesi:Kurumlar, öncelikle kalite güvence sistemlerinin amaç ve hedeflerini belirlemeli ve bunların belirli yöntemler ile yayınlanmasını sağlamalıdırlar. • Geliştirilen süreçlerin açıklığını ve yaygınlaştırılabilmesini garanti edebilmek için, dış kalite süreçlerinin tüm paydaşların katılımı ile geliştirilmesi önerilmektedir. • Dış kalite güvence süreçlerinin kurum içinde uygulanan diğer süreçleri engellemediğinden emin olunmalıdır.

22. 3. Karar İlkeleri:İç kalite güvence etkinlikleri için verilecek olan kararların, önceden belirlenmiş ve yayınlanmış olması; uygulanan kriterlere dayanması beklenmelidir. Yapılacak olan dış değerlendirmelerde, eşitlik ve güveni sağlamak için belirli ilkelere uyulmalıdır. Sonuçlar kesin verilere dayanmalı, gerektiğinde değerlendirme ajansları ile kurum yetkilileri karşılıklı anlaşma sağlamalıdır.

23. 4. Amaça Yönelik Süreçler:Dış kalite yöntemleri, kendi amaçlarına ulaşabilecek şekilde planlanmalıdır. • EHEA içindeki yüksek öğrenim kurumları farklı amaçlar için farklı değerlendirme süreçleri uygulayabilirler. Ajansların uygun süreçleri kendi amaçları doğrultusunda kullanmaları önemlidir. • Avrupa Kalite Güvence boyutuna katkıda bulunmak için, aşağıdaki unsurların dış değerlendirmelerde dikkate alınması gerekli görülmektedir: • Dış Kalite güvence faaliyetlerini değerlendiren uzmanların kendi işlerini yapabilecek yeterlilikte olmasında ısrarlı olunmalı, • Uzmanların seçilmesinde dikkatli davranılmalı, • Uzmanlar bilgilendirilmeli ve gerekli eğitim verilmeli, • Yabancı uzmanlardan yararlanılmalı, • Öğrencilerin katılımları sağlanmalı, • Sonuçların oluşturulmasında kullanılan verilerin yeterli olduğunu gösteren değerlendirme yöntemleri garanti edilmeli, • Öz değerlendirme, Saha uygulaması, taslak rapor, yayınlanan rapor ve ileriye yönelik değerlendirmeler gerçekleştirilmeli, • Kalitenin güvence altına alınmasında, kurumların uyguladıkları gelişme ve iyileşme politikalarına dayanan ana unsurların önemi kavranmalı.

24. Raporlama: Raporlar, açık ve anlaşılır şekilde hazırlanmalıdır. Raporda yer alacak öneri, yorum ve kararlar kolay bulunabilecek şekilde yazılmalıdır. • Raporlar, bazı durumlarda farklı düşünceye sahip okuyuculara gönderilebilir. O nedenle, içerik tasarlaması önemlidir. Genel olarak tanımlama; analiz, tavsiye, önerileri içermeli, açık ve anlaşılır olmalıdır. • İzleme Yöntemleri:Tavsiye, öneri ve uygulama içeren yöntemlerde izlenecek yol belirlenmeli ve uygulanır olmalıdır. • Kalite güvencesi, dış tetkik olaylarının bireysel incelenmesi olarak görülmemeli, daha iyi iş yapabilmek amacı ile yapılmalıdır. Rapor, yayınlanınca dış değerlendirme bitmez. Sonuçlar izlenmeli ve değerlendirilmelidir.

25. 7. Periyodik Değerlendirme:Dış kalite güvence programları kurumlarca periyodik olarak uygulanmalıdır. Değerlendirme periyotları açık olarak belirlenmeli ve yayınlanmalıdır. • Kalite güvencesi, dinamik bir süreçtir. Devamlılık arzetmelidir. Belirli aralıklarla yenilenebilmelidir. Dış değerlendirmelerde, kurumun amaçlarının gerçekleştirilmesinin dışında isteklerde bulunulmamalıdır. • Sistem Düzeyinde Analiz:Kalite Güvence Ajansları, yaptıkları değerlendirme ve gözden geçirme çalışmalarının sonuçlarını rapor etmelidir. • Ajanslar, bireysel programlar ve kurumlar hakkında geniş bilgi toplarlar. Bu bilgiler, tüm yüksek öğretim sistemini değerlendirmede yarar sağlar. Ayrıca, iyi uygulamaların ortaya çıkması, zorluklar ve zayıf alanların oluşturulmasında yararlı olur. İleriye yönelik politika ve stratejilerin belirlenmesine katkı sağlar.

26. Dış Kalite Güvence Kuruluşları için Önerilen Standartlar: • Yüksek Öğretim Kurumları İçin Dış Kalite Güvence Yöntemlerini Uygulamak: Dış kalite güvence ajansları, yukarıda belirtilen dış kalite güvence yöntemlerini dikkate almalıdırlar. • Resmiyet: Ajanslar, Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı içerisindeki otoriterler tarafından tanınmalı, içinde bulundukları hukuki duruma uygun olarak çalışmalıdırlar. • 3. Faaliyetler: Ajanslar, dış kalite güvence faaliyetlerini düzenli olarak gerçekleştirmelidirler. Bu çalışmalar; değerlendirme, gözden geçirme, denetleme ve denklik şeklinde özetlenebilir.

27. Kaynaklar:Dış kalite güvence yöntemlerini etkin ve verimli şekilde uygulayabilmek için ajansların, yeterli mali desteğe ve insan kaynaklarına sahip olmaları gerekmektedir. • 5. Görev Tanımı:Ajanslar, kendi işleri için amaç ve hedeflerini açık olarak belirlemeli ve kamuya duyurmalıdır. • Bağımsızlık:Ajanslar, kararlarını verirken bağımsız davranmalı, üst kurumların etkisi altında kalmamalıdırlar. Bağımsızlıklarını aşağıda belirtilen şekillerde göstermelidirler. • Ajansların, yüksek öğretim kurumlarından bağımsız çalışmaları resmi olarak garanti edilmelidir. • Operasyonların ve uygulanan metotların, dış uzmanların ve kalite güvence süreçlerinin çıktılarının belirlenmesinde; hükümet, yüksek öğretim kurumu ve diğer politik otoritelerden etkilenilmemelidir. • Yüksek öğretimdeki öğrenciler başta olmak üzere, tüm paydaşlara kalite güvence süreçleri doğrultusunda danışılması gerektiği halde, kalite güvence süreçlerinin nihai sonuçları kuruluşların sorumluluğundadır.

28. 7. Ajanslar Tarafından Kullanılan Dış Kalite Güvence Kriteri ve Yöntemleri:Ajanslar tarafından kullanılan süreç, ölçü ve yöntemler önceden tanımlanmalı ve herkese açık olmalıdır. Bu süreçler, şu hususları içermelidir. • Değerlendirmeye konu kalite güvence sürecinin, öz değerlendirme yöntemi oluşturulmalı, • Ajans tarafından kararlaştırılan saha uygulaması, öğrencilerin değerlendirmeleri ve uzmanlar tarafından yapılacak dış değerlendirmeler, • Kararlar, öneriler ve formel çıktıları içeren raporlar yayınlanmalı, • Değerlendirmelerde kullanılmak üzere bir izleme yöntemi oluşturulmalı.

29. Sorumluluk Yöntemleri:Ajanslar, sorumluluklarını gerçekleştirecek süreçleri oluşturmalıdırlar. Bu süreçler şunları içerir: • Ajansların, kendi kalite güvencesini açıklayan ve web sitelerinde yayınlanmış kalite politikaları, • Ajansların, kalite güvence amaç ve misyonunu yansıtan süreçleri, • Dış uzmanların işlerinde uygulayacakları, çıkar çatışmasına yol açmayan bir mekanizmanın oluşturulması, • Kalite değerlendirme faaliyetleri üçüncü bir kuruma yaptırılırsa, bu kurumun ürettiği sonuçların güvenilirliğinden emin olmayı, • Ajans, kendi gelişimine yardımcı olan iç ve dış geri besleme sistemini oluşturmayı, • Kurum, asgari beş yılda bir kendi faaliyetlerini gözden geçirmeli ve dış değerlendirme yapmayı.