dr Krzysztof Symela

1. OPRACOWANIE I UPOWSZECHNIANIE KRAJOWYCH STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH dr Krzysztof Symela KONFERENCJA Znaczenie monitoringu zawodów nadwyżkowych i deficytowych na rynku pracy 28-29 wrzesień 2006, Rzeszów

2. CO OZNACZA STANDARD? W encyklopediach i słownikach standard określa się jako: typ, model, norma, wzorzec, poziom, skala potrzeb, gwarancja jakości odnoszący się do jakiegoś wyrobu, efektu, usługi lub procesu.

3. CZYM JEST STANDARD KWLAIFIKACJI ZAWODOWYCH? STANDARD KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH jest rodzajem normy opisującej kwalifikacje pracownicze, konieczne do wykonywania typowych zadań zawodowych, zgodnie z wymaganiami stanowisk pracy w danym zawodzie

4. KLUCZOWE POJĘCIA OPISUJĄCE STANDARD • Zawód– to zbiór zadań wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji. • Kwalifikacje zawodowe to układ umiejętności (U), wiadomości (W), i cech psychofizycznych (P) niezbędny do wykonywania zestawu zadań zawodowych.

5. DO CZEGO POTRZEBNE SĄ STANDARDY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH? ZAPEWNIENIE PRZEJRZYSTOŚCI KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA RYNKU PRACY ZAPEWNIENIE PORÓWNYWALNOŚCI KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH POTWIERDZANYCH ŚWIADECTWAMI I DYPLOMAMI WSPARCIE DLA ZAPEWNIENIA JAKOŚCI USŁUG EDUKACYJNYCH ORAZ OCENY ICH EFEKTYWNOŚCI I SKUTECZNOŚCI WSPARCIE DLA TWORZENIA OFERTY PROGRAMOWEJ W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA I SZKOLENIA ZAWODOWEGO WSPARCIE DLA UZNAWANIA ORAZ POTWIERDZANIA KWALIFIKACJI FORMALNYCH, NIEFORMALNYCH ORAZ INCYDENTALNYCH WSPARCIE DLA TWORZENIA OPISÓW PRACY, WARTOŚCIOWANIA PRACY, SELEKCJI I REKRUTACJI PRACOWNIKÓW, OCEN PRACOWNICZYCH, PLANOWANIA ROZWOJU ZAWODOWEGO, DORADZTWA, PORADNICTWA, ORIENTACJI ZAWODOWEJ itp. ? DOSTOSOWANIE KRAJOWYCH SYSTMÓW KWALIFIKACJI DO EUROPEJSKICH RAM KWALIFIKACJI W UCZENIU SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE

6. STANDARYZACJA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH W POLSCE KSKZ 2006-2007 1993-1997 2001-2005 ETAP-4 Opracowanie i upowszechnianie krajowych standardów kwalifikacji zawodowych (200 standardów) ETAP-1 Poszukiwania i badania rozpoznawcze 1998-2000 ETAP-3 Opracowanie zbioru krajowych standardów kwalifikacji zawodowych oraz informatycznej bazy danych (45 standardów) ETAP-2 Opracowanie i testowanie metodologii tworzenia standardów kwalifikacji zawodowych (8 standardów)

7. Podstawa prawna funkcjonowania standardów kwalifikacji zawodowych Polsce USTAWA20 kwietnia 2004 r.o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz.1001, Nr 273, poz. 2703, 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788)

8. PODSTAWA PRAWNA FUNKCJONOWANIA STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH POLSCE • (Art. 4 Ustawy): • „… Minister właściwy do spraw pracy realizuje zadania na rzecz rynku pracy przez dążenie do uzyskania wysokiego poziomu i rozwoju zasobów ludzkich, w szczególności przez: • prowadzenie badań i analiz rynku pracy, • ustalanie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy, • koordynowanie opracowywania standardów kwalifikacji zawodowych dla zawodów występujących w klasyfikacji zawodów i specjalności oraz prowadzenie baz danych o standardach kwalifikacji …”

9. Struktura klasyfikacji zawodów i specjalności Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 8 grudnia 2004 (Dz. U. Nr 265, Poz. 2643 i 2644)

10. MODEL KSKZ Y Odzwierciedlają stopień złożoności i trudności zadań zawodowych oraz odpowiedzialności za ich wykonanie (Poziomy od 1 do 5) POZIOMY KWALIFIKACJI P-5 P-4 Określają nazwy uznanych na rynku pracy zakresów kwalifikacyjnych (zakresów pracy) w danym zawodzie 1. Kwalifikacje ponadzawodowe 2. Kwalifikacje ogólnozawodowe 3. Kwalifikacje podstawowe dla zawodu 4. Kwalifikacje specjalistyczne dla zawodu P-3 SKŁADOWE KWALIFIKACJI Określają zakres przygotowania do działalności ponadzawodowej, ogólnozawodowej, zawodowej oraz specjalistycznej P-2 X P-1 K-4 K-n K-3 K-1 K-2 TREŚĆZADANIA ZAWODOWEGO: • Umiejętności (U) • Wiadomości (W) • Cechy psychofizyczne (P) RODZAJEKWALIFIKACJI Z

11. RODZAJE KWALIFIKACJI W KSKZ Specyficzne dla zawodu Specjalistyczne Typowe dla zawodu Podstawowe dla zawodu Wspólne dla grupy zawodów pokrewnych Ogólnozawodowe Wspólne dla wszystkich zawodów Ponadzawodowe

12. POZIOMY KWALIFIKACJI W KSKZ Wykonywanie złożonych zadań często w sytuacjach problemowych V Samodzielne wykonywanie wielu skomplikowanych zadań IV Wykonywanie typowych i bardziej złożonych zadań wymagających samodzielności III Rośnie poziom złożoności zadań oraz odpowiedzialności za ich wykonanie Wykonywanie zadań w sytuacjach typowych II Proste prace wykonywane pod nadzorem przełożonego I

13. SKŁADOWE KWALIFKACJI I ZADANIA ZAWODOWE W STANDARDZIE - PRZYKŁAD ZAWÓD Malarz-Tapeciarz (714103) Składowe kwalifikacji wyodrębnione w standardzie kwalifikacji zawodowych Wykonywanie powłok malarskich (K-1) Tapetowanie powierzchni ścian i sufitów (K-2) Naprawianie uszkodzonych tynków  (K-3) Malowanie konstrukcji stalowych i urządzeń przemysłowych (K-4) Przykłady zadań zawodowych (Razem 19 zadań) Posługiwanie się dokumentacją techniczną (Z-1) Przygotowanie podłoża ścian i sufitów do malowania (Z-2) Malowanie farbami wodnymi podłoży różnych rodzajów (Z-5) Malowanie olejne powierzchni drewnianych, metalowych i tynkowych (Z-6)

14. INFORMACJE ZAWARTE W OPISIE KSKZ • NAZWA ZAWODU ZGODNIE Z KLASYFIKACJĄ • INFORMACJA O PODMIOTACH UCZESTNICZĄCYCH W OPRACOWANIU STANDARDÓW • SŁOWNIK POJĘĆ • PODSTAWY PRAWNE WYKONYWANIA ZAWODU • SYNTETYCZNY OPIS ZAWODU • STANOWISKA PRACY • ZADANIA ZAWODOWE • SKŁADOWE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH • SPECYFIKACJA KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH (wg grup i poziomów)

15. PROJEKT EFS SPO-RZL OPRACOWANIE I UPOWSZECHNIANIE KRAJOWYCH STANDARDÓW KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH Priorytet 1 – Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej Działanie 1.1 – Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy Schemat a) – Wzmocnienie potencjału publicznych służb zatrudnienia Odbiorca ostateczny projektu: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - Departament Rynku Pracy

16. KONSORCJUM REALIZUJĄCE PROJEKT KSKZ Okres realizacji (2006-2007) • Wykonawcy: • DORADCA Consultants Ltd. - Gdynia • Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy - Radom • DEMOS Polska, Warszawa • Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego - Łódź • Podwykonawcy: • Instytut Badań Edukacyjnych - Warszawa • Instytut Pracy i Spraw Socjalnych - Warszawa • Pracowania Badań Społecznych - Sopot

17. CELE PROJEKT KSKZ • Określenie krajowych norm (standardów) wymaganych przez pracodawców w zakresie kwalifikacji zawodowych dla zapewnia wysokiej jakości kształcenia zawodowego i ustawicznego oraz jego powiązania z rynkiem pracy. • Budowa systemu przejrzystości i uznawania kwalifikacji uzyskiwanych w sposób formalny i na drodze doświadczenia zawodowego.

18. PODSTAWOWE KOMPONENTY PROJEKTU KSKZ DZIAŁANIE - 2 Upowszechnianie informacji o standardach kwalifikacji zawodowych (także w wersji angielskojęzycznej) w formie broszur, artykułów publikacji książkowych, zoorganizowanie konferencji DZIAŁANIE - 1 Opracowanie opisów 200 krajowych standardów kwalifikacji dla zawodów/specjalności wybranych w oparciu o rozpoznanie potrzeb i przygotowanych na podstawie badań przeprowadzonych w przedsiębiorstwach DZIAŁANIE – 3 Przeprowadzenie badania wykorzystania standardów kwalifikacji zawodowych przez potencjalnych użytkowników (na początku i na końcu realizacji projektu)

19. KTO JEST ODBIORCĄ REZULTATÓW PROJEKTU? Publiczne służby zatrudnienia (WUP, PUP, CIiPKZ) Centralna i Okręgowe Komisje Egzaminacyjne ODBIORCY REZULTATÓW PROJEKTU KSKZ Agencje zatrudnia Instytucje odpowiedzialne za „zawody regulowane” Szkoły i publiczne placówki kształcenia ustawicznego (m.in.: CKU, CKP, szkoły zawodowe i wyższe) Ministerstwa, urzędy centralne i ich agendy Niepubliczne instytucje szkoleniowe (m.in.: ZDZ i inne) Ogólnopolskie organizacje pracodawców Jednostki organizacyjne Ochotniczych Hufców Pracy ? ? Ogólnopolskie organizacje związkowe Stowarzyszenia zawodowe

21. PUBLIKACJE O KSSK Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej Departament Rynku Pracy KRAJOWE STANDARDY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH WDRAŻANIE I PRZYKŁADY DOBRYCH PRAKTYK Warszawa 2007 Pliki PDF www.mpips.gov.pl/index.php?gid=502

22. INFORMATYCZNA BAZA DANYCH

23. NAJPILNIESZE POTRZEBY Szacuje się, że należy opracować ok. 300÷400 standardów, aby zbudować system pokrywający najważniejsze obszary zawodowe, w szczególności mając na wglądzie ich wartość dla systemu edukacji zawodowej i mobilności zatrudnia.

24. Rynkowe postrzeganie standardu kwalifikacji zawodowych SKZ to pewien uzgodniony „wzorzec” dla porównań w wymiarze krajowym i międzynarodowym, a „standaryzacja kwalifikacji” oznacza wprowadzanie jednolitych norm wymagań, które są respektowane na rynku pracy oraz w sektorze edukacji.

25. Rynkowe postrzeganie standardu kwalifikacji zawodowych SKZ określa poziom wymagań w danym zawodzie, poniżej którego zejść nie można, bo oznaczałoby to, że pracownik jest niekompetentny, a rezultaty jego pracy pozbawione są cech o uznanej jakości.

26. KSKZ JAKO ELEMENT ŁĄCZĄCY EDUKACJĘ Z RYNKIEM PRACY RYNEK USŁUG EDUKACYJNYCH RYNEK PRACY KRAJOWE STANDARDY KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH

27. PRZEMIANY W KULTURZE PRACY RYNEK PRACY 80% nowych technologii pojawi się do 2025 r. Kultura kompetencji Kultura jakości Kultura produkcji Lata współczesne Lata siedemdziesiąte Lata osiemdziesiąte

28. Fotokopiarki Winda System ABS Elektroniczny wtrysk paliwa Mechatronika – nowe możliwości zatrudnienia • lotnictwo • motoryzacja • inżynieria chemiczna • informatyka • telekomunikacja • elektronika • ochrona zdrowia • przemysł maszynowy • przemysł spożywczy • inne dziedziny OBSZARY ZASTOSOWAŃ MECHATRONIKI Kamery wideo Skanery Mikofalówka Mikropompy medyczne INŻYNIER TECHNIK MONTER

29. CZTERY „FILARY” EDUKACJI KSZTAŁCENIE FORMALNE KWALIFIKACJE ZAWODOWE UMIEJĘTNOŚCI - WIEDZA- POSTAWY KSZTAŁCENIE NIEFORMALNE KSZTAŁCENIE INCYDENTALNE UCZYĆ SIĘ ABY WIEDZIEĆ UCZYĆ SIĘ ABY DZIAŁAĆ UCZYĆ SIĘ ABY ŻYĆ WSPÓLNIE UCZYĆ SIĘ ABY BYĆ KOMPETENCJE KLUCZOWE Edukacja jest w niej ukryty skarb. Raport dla UNESCO pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa. SOP, Warszawa 1998

30. KLUCZOWE KOMPETENCJE W UCZENIU SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE EUROPEJSKIE RAMY REFERENCYJNE 1. Porozumiewanie się w języku ojczystym 5. Zdolność uczenia się 2. Porozumiewanie się w językach obcych 6. Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe, społeczne i obywatelskie 3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne 7. Przedsiębiorczość 8. Ekspresja kulturowa 4. Kompetencje informatyczne Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady 10.11.2005 COM(2005)548

31. SKŁADNIKI KOMPETENCJI ZAWODOWYCH (KWALIFIKACJE RZECZYWISTE) DOŚWIADCZENIE WIADOMOŚCI Pracownik/uczeń zna: … UMIEJĘTNOŚCI Pracownik/uczeń potrafi wykonać: … KWALIFIKACJE ZAWODOWE CECHY PSYCHOFIZYCZNE Pracownik/uczeń posiada: … wykazuje: ... przejawia: ... UPRAWNIENIA DO DZIAŁANIA MOTYWACJA, WARTOŚCI, WŁASNY WIZERUNEK RELACJE KWALIFIKACJE-KOMPETENCJE

32. CZY ZNAM ODPOWIEDZI NA PYTANIA? 1. Czym jest Krajowy Standard Kwalifikacji Zawodowych (KSKZ)? 2. Dlaczego standardy są tak ważne dla społeczeństwa i rynku pracy? 10. Gdzie można znaleźć informacje o standardach kwalifikacji zawodowych? 9. Czy częstotliwość aktualizacji KSKZ nie będzie uciążliwa dla ich użytkowników? 3. Co stanowi podstawę prawną funkcjonowania standardów kwalifikacji zawodowych w Polsce? STANDARDY KWALIFIAKCJI ZAWODOWYCH 8. Czy standardy kwalifikacji zawodowych mogą być „przenoszone” pomiędzy krajami? 4. W jaki sposób tworzone są standardy kwalifikacji zawodowych? 5. Kto bierze udział w opracowywaniu, ocenianiu i zatwierdzaniu KSKZ? 7. Kto i w jakim zakresie może korzystać ze standardu kwalifikacji zawodowych? 6. Czy standard kwalifikacji zawodowych jest obligatoryjnym dokumentem?

33. Dziękuję za uwagę krzysztof.symela@itee.radom.pl www.itee.radom.pl