Formy wypowiedzi

1. Formy wypowiedzi

2. OPIS PRZEDMIOTU, POSTACI I KRAJOBRAZU Ich wspólną cechą jest statyczność, przestrzenność i niezmienność w czasie. Zawierają dużo rzeczowników, przymiotników nazywających i określających cechy (np. wielkość, kształt, barwę) oraz oceniających (np. dobry, miły, smutny). OPIS PRZEDMIOTU materiał kształt kolor wielkość cechy szczególne przydatność przeznaczenie

3. typ krajobrazu(górski, nadmorski) charakterystyczne elementy,(np. drzewa, góry) położenie poszczególnych elementów krajobrazu względem siebie,(np. pod, nad, z boku, w dali, na pierwszym planie, w głębi, w tle, w centrum) opinia na temat opisywanego krajobrazu OPIS KRAJOBRAZU

4. Jakie informacje zawiera OPIS POSTACI? Wspólną cechą opisu przedmiotu, krajobrazu i postaci jest statyczność i niezmiennośćw czasie. Zawierają dużo rzeczowników, przymiotników nazywających i określających cechy oraz oceniających. przedstawienie postaci (imię, nazwisko, przydomek, wiek, itp.) wygląd: sylwetka, wzrost, kolor oczu, włosów, rysy twarzy, sposób ubierania się, poruszania, spojrzenie cechy charakteru uzdolnienia, zainteresowania ocena opisywanej postaci

5. OPIS SYTUACJI • Z opisem sytuacji mamy do czynienia, gdy opisujemy jakieś zdarzenia lub tylko pewną chwilę z wydarzenia, które odbyło się w konkretnym miejscui czasie. Zawiera w sobie zarówno elementy statyczne ( tło, sceneria), jak i elementy dynamiczne ( zdarzenia). Narrator – obserwator przedstawia to, co się wokół niego dzieje. Przekazuje również informacje o wyglądzie osób, przedmiotów i otoczenia, lecz schodzą one na dalszy plan, stanowią tło dziania się. • Opis sytuacji różni od opowiadania to, że zdarzenia trwają krótko i nie ma pomiędzy nimi stosunku przyczynowo – skutkowego. „Komisja egzaminacyjna składała się z trzech osób: z inspektora gimnazjum, pana Majewskiego i jednego z nauczycieli(…). Inspektor był mężczyzną ogromnego wzrostu, z głową porosłą istnym wygrabkiem rudawych włosów. Jego wielkie niebieskie oczy spoglądały tak posępnie i złowrogo, że deszcz trwogi przejmował nie tylko uczniów, ale i rodziców(…) S. Żeromski „Syzyfowe prace”

6. OPIS PRZEŻYĆ WEWNĘTRZNYCH • Opis przeżyć ukazuje i analizuje wewnętrzne przeżycia, doznania, emocje, wzruszenia, jakich doznają ludzie w zetknięciu z określoną sytuacją życiową oraz zewnętrzne przejawy tych uczuć (zmiany w wyglądzie i zachowaniu). (…)Skawiński(…) spostrzegł, że prócz zwykłego ładunku jest jeszcze jedna paczka więcej.(…) Rozciekawiony starzec przeciął płótno i ujrzał książki: wziął jedną do ręki, spojrzał i położył na powrót, przy czym ręce zaczęły mu drżeć mocno. Przysłonił oczy, jakby im nie wierząc; zdawało mu się, że śni- książka była polska. (…) Polskie książki w Aspinwall, na jego wieży, wśród jego samotności, była to dla niego jakaś nadzwyczajność, jakieś tchnienie dawnych czasów, cud jakiś.(…) Stary ryknął i rzucił się na ziemię; jego mleczne włosy zmieszały się z piaskiem nadmorskim. H. Sienkiewicz, „ Latarnik”

7. SPRAWOZDANIE Przedstawia w chronologicznym ujęciu przebieg czynności, przemyśleń, przeżyć, wydarzeń, obrad, których uczeń był sprawcą, uczestnikiem bądź świadkiem.

8. RODZAJE I CECHY SZKOLNYCH SPRAWOZDAŃ REPORTAŻ • Uczeń- narrator przedstawia przebieg rzeczywistych zdarzeń, dokonuje ich wyboru i oceny.

9. RODZAJE I CECHY SZKOLNYCH SPRAWOZDAŃ Część sprawozdawcza • Zawiera dane dotyczące autora, tytułu, gatunku, języka, kompozycji, problematyki utworu obsady aktorskiej scenografii, itp. RECENZJA Część krytyczna • Autor recenzji poddaje ocenie to, co wymienił w partiach sprawozdawczych.

10. RODZAJE I CECHY SZKOLNYCH SPRAWOZDAŃ • Cechuje go obiektywizm w przedstawieniu spraw i wydarzeń, chronologiczne ujęcie. Nie selekcjonujemy wydarzeń. PROTOKÓŁ

11. STRESZCZENIE Polega na reprodukowaniu najważniejszych elementów treści, uwypuklających myśl przewodnią utworu przy maksymalnym zmniejszeniu objętości. Konieczne są: • Zwięzłe zdania, selekcja i uwzględnienie tylko najważniejszych faktów, reprodukowanie istniejącego materiału,obiektywizm

12. OPOWIADANIE Opowiadanie to przedstawienie powiązanych ze sobą wydarzeń. Podstawą opowiadania jest akcja.

13. OPOWIADANIE Opowiadanie powinno zawierać: 1.TYTUŁ 2. WSTĘP • wprowadzający czytelnika w świat opowiadania, przede wszystkim w akcję. Powinien on być zwięzły i interesujący. 3. ROZWINIĘCIE • Jest to najdłuższa część opowiadania. • Opisuje przebieg następujących po sobie wydarzeń, określając ich miejsce i czas. • Należy pamiętać tu o eksponowaniu ruchu, ponieważ przebieg wydarzeń powinien być dynamiczny. 4. ZAKOŃCZENIE • Krótkie podsumowanie, wyjaśnienie, co się stało, jak zakończyła się opowiadana historia. Najczęściej zajmuje tyle miejsca, co wstęp.

14. OPOWIADANIE Aby rozwinięcie było żywe, ciekawe i barwne, należy: • wpleść w tok narracji elementy opisu: krajobrazu, przedmiotu, przeżyć wewnętrznych bohatera, wyglądu postaci. Można również zamieścić fragment listu, kartkę z pamiętnika, cytat lub przysłowie, • stosować wyrazy wskazujące na następstwo czasowe i przestrzenne(np. nagle, wtem, następnie, po chwili, potem, po pewnym czasie), • stosować wyrazy określające i dynamizujące akcję (np. tego nikt nie przewidywał, nagle, znienacka, naraz, wyjątkowo). • unikać powtórzeń wyrazowych, • zachować przyczynowo – skutkowy tok zdarzeń, • stosować zróżnicowaną składnię. Równoważniki zdań oraz krótkie zdania dynamizują, trzymają w napięciu; zdania bogato rozwinięte powodują, że tok opowiadania odznacza się większą barwnością i obrazowością. • wpleść dialogi

15. ZAPROSZENIE Zaproszenie piszemy i wręczamy komuś lub wysyłamy do kogoś, jeśli chcemy, by ten ktoś przybył na spotkanie, przyjęcie lub inną ważną uroczystość.

16. ZAPROSZENIE nagłówek nadawcaKTO? odbiorcaKOGO? Uczniowie klas szóstych Szkoły Podstawowej w ……… mają zaszczyt zaprosić Szanowna Panią ………………. na uroczyste zakończenie roku szkolnego, które odbędzie się 21. 06. 2006r. o godzinie 9.00 w budynku szkoły przy ulicy Szklonej 8. Samorząd Uczniowski rodzaj uroczystościZ JAKIEJ OKAZJI? termin uroczystościKIEDY? miejsce uroczystościGDZIE? podpis osoby, która zaprasza Zwroty do adresata piszemy wielka literą (np. Szanowna Pani!, Zapraszam Cię…)

17. OGŁOSZENIE Ogłoszenie to krótka, zwięzła informacja na jakiś temat. Celem jest powiadomienie kogoś o czymś, co się wydarzyło, wydarzy lub jest planowane.

18. OGŁOSZENIE Zaginął pies rasy jamnik. Ma brązową krótką sierść, a na szyi czerwoną skórzaną obrożę. Uczciwego znalazcę prosimy o kontakt telefoniczny 666-123-987

19. LIST Wypowiedź pisemna, w której nadawca opowiada adresatowi o wydarzeniach, swoich wrażeniach lub uczuciach. W zależności od tego, do kogo piszemy, używamy innego stylu, przemawiamy mniej lub bardziej poufale. Każdy list ma trójdzielną kompozycję.

20. Nagłówek – piszemy go na środku lub z lewej strony WSTĘP – zdania wprowadzające, podziękowanie za list; cel listu ROZWINIĘCIE – zasadnicza treść listu. Zawiera wszystkie niezbędne informacje. Zwroty – do adresata piszemy wielką literą (np. Ty, Was, Ciebie). LIST Miejscowość, data

21. STAŁE ELEMENTY LISTU • Miejscowość i data w prawym górnym rogu. • Zwrot do adresata np.: Kochana Babciu!, Szanowna Pani!, Cześć, Olu!. Ta część listu to nagłówek. Piszemy go na środku lub z lewej strony. • Krótkie wprowadzenie – zdania wprowadzające, podziękowanie za list, cel listu. • Rozwinięcie – zasadnicza treść listu. Zawiera wszystkie informacje, które chcemy przekazać. • Zakończenie – pozdrowienia, pożegnanie, zwrot grzecznościowy. • Podpis nadawcy – powinien być czytelny. Podpisujemy się imieniem lub imieniemi nazwiskiem ( pod zakończeniem z prawej strony). • Na końcu może znajdować się PS ( postscriptum), czyli dopisek. Zawiera on te informacje, o których zapomnieliśmy wcześniej napisać. • UWAGA! Ze względów grzecznościowych zwroty do adresata piszemy wielką literą, np.: Ciociu, Ty, Ciebie, Was Mamo, Tato.

22. CHARAKTERYSTYKA Polega na przedstawieniu jakiegoś bohatera, jego cech zewnętrznych ( wyglądu) i wewnętrznych ( charakteru, usposobienia, umysłowości). Charakterystyka nie może ograniczać się do wyliczenia cech charakteru danej osoby, ale powinna doprowadzić do dokładnego umotywowania każdej z cech. W tej formie wypowiedzi formułujemy także własną ocenę postaci.

23. CHARAKTERYSTYKA „Spośród wielu cech Stasia najbardziej podoba mi się jego opiekuńczość. Staś nie był człowiekiem dorosłym, a jednak potrafił wspaniale zaopiekować się młodszą towarzyszką niedoli…” „Był to czternastoletni chłopiec, wysoki i dobrze zbudowany...” „Imponuje mi przede wszystkim swoją odwagą, zaradnością i ofiarnością dla innych. Był to prawdziwy młody bohater.”

24. Określa się wprost cechy bohatera i ocenia postępowanie. Wyrażona jest najczęściej przez narratora. W utworze literackim charakterystyka bohatera może być: Bezpośrednia Pośrednia • Czytelnik wysnuwa wnioski dotyczące cech bohatera na podstawie wypowiedzi i postępowania postaci, a także mimiki, gestykulacji, reakcji na to, co zachodzi w otoczeniu.

25. W każdej charakterystyce można wziąć pod uwagę: • Wygląd zewnętrzny, sposób bycia, mówienia, poruszania się, gestykulację,zachowanie, usposobienie • Intelekt, zainteresowania i uzdolnienia • Charakter i poglądy • Należy ocenić postać i uzasadnić własne wnioski Uwaga! • Nie wszystkie składniki muszą być uwzględnione w charakterystyce. • Należy unikać stale tego samego schematu (wygląd zewnętrzny + cechy wewnętrzne).

26. ODMIANY CHARAKTERYSTYKI • Statyczna - polega na opisie idealnych cech postaci abstrakcyjnej. • Dynamiczna – ukazuje człowieka, który pod wpływem splotu różnych przyczyn zmienił swoją osobowość. Należy prześledzić i ukazać zmiany bohatera i ocenić jego postępowanie. • Częściowa – ukazuje tylko najistotniejsze elementy osobowości bohatera. • Całościowa (pełna) – rozpatruje kilka stron osobowości człowieka. • Porównawcza – zestawia dwóch bohaterów, omawia ich podobieństwa i różnice.

27. INSTRUKCJA Przedstawia zasady działania i sposób obsługi jakiegoś urządzenia. Może być również dokładnym pouczeniem, wskazówką. Powinna zawierać też informacje o przeciwwskazaniach do używania urządzenia, zażywania leku oraz o środkach ostrożności.

28. INSTRUKCJA • Napisana jest językiem prostym, zrozumiałym dla każdego. Konkretnei dokładne informacje ułożone są w punktach, zgodnie z kolejnością wykonywania czynności. • Pisząc instrukcję, używamy bezokoliczników. Fragment instrukcji obsługi pralki (transport pralki) • Odłączyć pralkę od sieci elektrycznej. • Zakręcić zawór wody. • Zdemontować węże do wlewania i wylewania wody. • Wylać z pralki resztki wody - poprzez otwarcie filtra. • Podczas transportu pralki zachować środki ostrożności. Pralkę transportować w pozycji pionowej.

29. PRZEPIS Przepis to wskazówka, zwykle w formie pisemnej, określająca sposób wykonania czegoś, najczęściej jakiejś potrawy.

30. PRZEPIS • Prawidłowo napisany przepis musi zawierać spis potrzebnych składników oraz ich ilość. Informacje powinny być spisane zgodniez kolejnością wykonywania czynności, precyzyjnie sformułowane. Przepis pisany jest za pomocą czasowników w bezokoliczniku bądź czasowników w trybie rozkazującym. Zdania powinny być możliwie krótkie. Tak powinien wyglądać przepis Babka drożdżowa Składniki: 6jaj 10 dag drożdży 1 ½ szklanki mleka 1 ¼ szklanki cukru 1 kg mąki 25 dag masła lub margaryny Jajka roztrzepać z cukrem, dodać mleko i rozkruszone drożdże. Całość wymieszać iodstawić na 7 godzin. Później dodać 1 kg przesianej mąkii 1 kostkę roztopionej margaryny. Dokładnie wyrobić ręką. Dodać rodzynki. Ciasto wyłożyć na blaszkę i piec ok. 1 godz.