Ontwerponderzoek als voorbeeld van praktijkgericht onderzoek

1. Ontwerponderzoek als voorbeeld van praktijkgericht onderzoek • HRM congres1 november 2012 • Daan AndriessenHogeschoolInholland

2. Zes onderzoeksfuncties van een probleemstelling Welke is het meest praktijk-gericht? Bron: Oost & Markenhof, 2002

3. Verklarende kennis is beperkt Academy of Management Journal 2006, Vol. 49, No. 2, 305–325.

4. Ontwerpkennis als aanvulling op beperkingen verklarende kennis • Verklarende kennis • Het een wordt mogelijk veroorzaakt door het ander (causaal) • Doorvoor is een statistische waarschijnlijkheid • Omstandigheden waaronder dit waar is worden zelden onderzocht • Onafhankelijke variabele is vaak niet direct beïnvloedbaar • Ontwerp kennis • Het ene heeft als doel het andere te veroorzaken (finaal) • Vanwege “mechanismen” (die niet altijd optreden) • Omstandigheden waaronder dit waar is zijn de kern van het onderzoek • Onafhankelijke variabele is een handeling

5. Ontwerponderzoek levert ontwerpstellingen • “Als je O wilt bereiken in situatie C doe dan zoiets als I want dat zet M in gang” CIMO logica (Denyer et al., 2008): • Context • Interventie • Mechanisme • Outcome In een bewustwordingsworkshop over generatieleren Geef directe feedback op gedrag vanuit de kenmerken van hun generatie Zelfreflectie Inzicht bij deelnemers dat zij ook kenmerken vertonen van hun generatie

6. KENNISSTROOM KENNIS MOBILISEREN KENNIS ONTWIKKELEN PRAKTIJKSTROOM Casus PROBLEMEN OPLOSSEN LEREN

7. KENNISSTROOM Casus 1 Praktijksituatie PRAKTIJKSTROOM

8. Praktijksituatie 1996: GVB ‘out of control’ • Joost Kampen ontdekt als extern adviseur bij GVB dat geen enkele veranderstrategie werkt. • Er is sprake van non-responsiviteit: “Iedereen werkt gewoon door alsof er niets gebeurd is” • Sociale netwerken zijn gericht op emoties, sentimenten en overleven • Geen bereidheid tot leren • Grenzeloos gedrag (Kampen, 2011)

9. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA Theoretisch kader Kennis-probleem Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem PRAKTIJKSTROOM

10. De Schaduwkant van Organisaties

11. Oorzaken • Symptomen • Effecten De Schaduwkant van Organisaties

12. Symptomen: • Gevoelens van boosheid, miskenning en onveiligheid • Cynisme • Mopperen uit onvermogen • Laag commitment aan organisatie • Terugtrekken in het werk en solisme • ‘Wij’ vs. ‘Zij’ denken • Ja zeggen nee doen • Eigen interpretatie aan taakinvulling die afwijkt van organisatiedoelen • Ontwijken van verantwoordelijkheid • Sabotage en wraak

13. Effecten: • Geen enkele verandering werkt • Huishoudelijke processen ‘rammelen’ en zijn niet op orde te krijgen (roosterfouten, boekhouding). • Plannen ‘sterven op de drempel’: iedereen weet dat en vertrouwt daar ook op. • Wantrouwen • Moedeloze sfeer • Onvermogen om de volgende uitdaging aan te kunnen • Laag leervermogen • Lage kwaliteit van product • Slecht imago en negatieve pers • Dalende instroom

14. Oorzaken: Onverwerkte fusies Veel veranderingen achter elkaar Reorganisaties die niet zijn afgemaakt of die zijn mislukt ‘Organisationalinjustice’ ‘Management byfear’ Schaalvergroting en verlies contact bestuur met werkvloer Sturen op extrinsieke motivatie Narcistisch leiderschap Managers die hun plek niet innemen of emotioneel niet beschikbaar zijn Verwaarlozing

15. Herkenning: gedrag (1)selectie uit onderzoeksliteratuur • Gedrag uit onvermogen en achterstand • Korte concentratie • Gering vermogen tot oordelen, geen zelfreflectie • Directe reactie op prikkels • Volgen van impulsen • Geringe frustratietolerantie • Ontladen van emoties • Starheid van afweer • Redelijkheid zoek • Wantrouwen • Ervaringen beklijven niet (Kampen, 2011)

16. Herkenning gedrag (2)selectie uit onderzoeksliteratuur • Overontwikkeld ‘slim’ gedrag • Uitspelen van volwassenen • Volwassenen kunnen ‘peilen’ • Geringe betrouwbaarheid • Liegen • Berekenende of schijn-aanpassing • Onder schuld uitkomen, ermee weg komen • Uitlokken rotzooi • Bondgenoten vinden • Absurde veeleisendheid (Kampen, 2011)

17. Leidinggeven is net als opvoeden(Gebaseerd op opvoedingsstijlen Slot e.a.) Veel controle en toezicht autoritair autoritief Veel geborgenheid enondersteuning weinig geborgenheid enondersteuning afwezig permissief Weinig controle en toezicht

18. Oorzaken van verwaarlozing POTENTIEELVERWAAR-LOZEND VERWAAR-LOZEND POTENTIEELVERWAAR-LOZEND Veel controle en toezicht autoritair autoritief Veel geborgenheid enondersteuning weinig geborgenheid enondersteuning afwezig permissief Weinig controle en toezicht

19. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA 3. (HER) ONTWERPEN Theoretisch kader Kennis-probleem Concept oplossing Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE Praktijk-probleem PRAKTIJKSTROOM

20. Ontwerp voor een herstelstrategie Onthullengedrag, patronen, verschillende lagen Anders doenin functionele rollen, nabij, directief Confronterenmet wat normaal is Aansluitenhier en nu, zoals het is (Kampen, 2011)

21. Leidinggevenden in positie brengen Veel controle en toezicht autoritair autoritief Herstelstijl: risico van schijnaanpassing Genezendestijlmitsgedifferentieerdtoegepast Veel geborgenheid enondersteuning weinig geborgenheid enondersteuning afwezig permissief Inherent verwaarlozend Risico van verwennende verwaarlozing Weinig controle en toezicht

22. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA 3. (HER) ONTWERPEN 9.REFLECTIE Theoretisch kader Kennis-probleem Concept oplossing Successen & verbeteringen Casus 1 Praktijksituatie 4.DIAGNOSE 5.ACTIE PLANNING 6.IMPLEMEN-TATIE 7.EVALUATIE 8.VASTSTELLEN VAN LEREN Praktijk-probleem Specifieke oplossing Vastgelegde ervaringen Effecten van acties Bevindingen PRAKTIJKSTROOM

23. KENNISSTROOM 1.THEORIE 2.ONDERZOEKS-AGENDA 3. (HER) ONTWERPEN 9.REFLECTIE 10.KENNIS ONTWIKKELING Theoretisch kader Kennis-probleem Concept oplossing Successen & verbeteringen Ontwerpkennis Casus n Casus 2 Casus 1 Agenda van de opdrachtgever 4.DIAGNOSE 5.ACTIE PLANNING 6.IMPLEMEN-TATIE 7.EVALUATIE 8.VASTSTELLEN VAN LEREN Praktijk-probleem Specifieke oplossing Vastgelegde ervaringen Effecten van acties Bevindingen PRAKTIJKSTROOM

24. Verklarend en ontwerpend onderzoek vullen elkaar aan Concepten probleem-definitie Oplossings-richtingen Te verklaren oplossingen Verklaringen voor het probleem Verklaringen voor de oplossing Toepassings-domein van theorie Meetinstru-menten voor effectmeting Ontbrekende variabelen

25. Varianten in ontwerpgericht onderzoek • Ontwikkelende serie-gevalsstudie of parallelle serie-gevalsstudie • Ontwerpen met de betrokkenen uit de praktijk (“actie-onderzoek”) • Ontwerpen op basis van het goede dat er al is (appreciative inquiry) • Geen nieuwe oplossing ontwerpen maar bestaande, werkende oplossingen analyseren (OPERA methode of modelleren)

26. Van Yperen et al. (in druk)

27. www.dsrg.nl

28. Voor meer informatie: Daan.Andriessen@inholland.nl