ORGAN NAKLİ

1. ORGAN NAKLİ Hayriye Elbi Mete Ege Üniversitesi Psikiyatri Ana bilim Dalı Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Bilim Dalı İzmir

2. Organ nakli • İlk nakil 1954 tek yumurta ikizleri arasında böbrek nakli • İlk başarılı karaciğer nakli 1967 DiMartini Organ transplantation 2005

3. Türkiyede organ nakli • Organ ve doku alma, saklama, nakletme yasası: 1982de 2238 nolu yasaya ekler ve 2000 de yönetmelik • Organ v e dokuları maddi çıkar karşılığında alma ve satma • Bilimsel amaçlar dışı reklam • 18 yaş altı ve akıl sağlığı tam olmayandan organ alma yasaktır • ancak kişi yazılı olarak vasiyet düzenledi yada en az 2 kişinin şahitliğinde bu dileğini belirtti ise • yasaktır

4. Türkiye’de organ nakli • Organın alınabilmesi için kardiolog, nörolog, nöroşirürjiyen ve anestezistten oluşan bir hekim komisyonunca tıbbi ölüm onaylandıktan sonra mümkündür. Bu komisyonunda transplantasyon ekibinden hekim olamaz

5. Organ nakli • Böbrek nakli • Karaciğer nakli • Kalp nakli • Pankreas böbrek nakli • Akciğer nakli • Bağırsak nakli

6. bir bağış 7 yaşam kurtarabilir

7. Organ nakli • Canlı verici • Kadavradan nakil

8. Organ nakli kadavra kaynaklı • Beyin ölümü • Nörolog ve bir hekim • Aile veto hakkı • Bitkisel yaşam

9. Organ nakli psikiyatrın rolü • Alıcı değerlendirmesi ‘Cankurtaran sandalına kim binecek’ • Organa bakabilme • Aciliyet

10. Organ nakli alıcı değerlendirmesihedefler • Baş etme yöntemlerini değerlendirin. Yetersiz ise olumlu baş etme yöntemleri için terapi. • Psikiyatrik bozuklukları araştırın, operasyon öncesi ve sonrası değerlendirme ve tedavi uygulayın. • Adayın organ nakli sürecini anlayabilme gücünü değerlendirin ve bilgilendirilmiş onam imzalatın. • Adayın nakil ekibi ile işbirliği yapabilme ve sağaltımı uygulayabilme yeteneğini değerlendirin.

11. Organ nakli alıcı değerlendirmesihedefler • Madde kullanım/kötüye kullanım öyküsü, kuruluk süresi bunu sürdürme olasılığını değerlendirin • Operasyon sonrası morbidite ve mortaliteyi etkileyebilecek sağlık davranışlarını araştırın (sigara, alkol, yemek) • Ekibin hastayı bir birey olarak algılamasına yardım edin

12. Organ nakli alıcı değerlendirmesihedefler • Ameliyat öncesi ve sonrası adayın sosyal desteklerini değerlendirin (stabil aile ilişkileri ve yeterli ekonomik destek dahil) • Hasta ve ailesinin psikososyal destek gereksinimlerini belirleyin ve transplantasyonun bekleme, iyileşme ve rehabilitasyon aşamalarını planlayın • Operasyon sonrası değişiklikleri ölçebilmek için operasyon öncesi mental işlevleri belirleyin ve kaydedin.

13. Organ naklialıcı için engeller • Kanser • İlerleyici nörolojik hastalık • Aktif alkol madde kullanımı • Tedavi edilmeyen psikiyatrik hastalık • Tıbbi tedavi uyumsuzluğu

14. Organ naklialıcı güçlükleri • Depresyon • İnkar • Şiddetli ruhsal bozukluk

15. Organ naklisüreç • Bekleme dönemi • Operasyon • Operasyon sonrası

16. Organ naklikaraciğer • Hepatit C • Alkolizm • Otoimmün hepatit

17. Organ naklikaraciğer • MELD puanı 6-40 (yüksek puan ölüm riski) • Öncelik sırası • Acetoaminophen yüksek dozu • İlaç rx • İdiopatik akut yetmezlik

18. Organ naklikaraciğer canlı verici • Çocuk için sağ lob % 20 • Yetişkin için tüm sağ lob

19. Organ nakli karaciğer canlı verici • Ölüm riski % 0.4 • İyileşme 2 ay • Yeniden donör olamaz • 6-8 haftada %80-90 rejenerasyon

20. Organ nakliböbrek • Sağ kalım 1 yıl 5 yıl • Canlı 97 91 • Kadavra 94 81

21. Organ nakliböbrek • Diabet • Hipertansiyon • glomerulonefrit

22. Organ nakliböbrek • Dializde • Depresyon • Cinsel işlev bozuklukları • Yorgunluk bulantı

23. Organ naklicanlı böbrek bağışı • Verici ölümü • % 0.03-4 • Komplikasyon • Kalp damar hastalıkları (Mİ, İnme) • Hiperlipidemi • Hipertansiyon diabet

24. Organ nakliböbrek canlı verici • Genelde olumlu deneyim • Ülkemizde vericiler daha çok • Kadın düşük eğitimli • Düşük gelir düzeyinden

25. canlı böbrek bağışı yararlar riskler

26. gönüllülük

27. gönüllülük alturizm suçluluk ahlaki zorunluluk

28. canlı böbrek bağışında gönüllülük düşük eğitim düşük gelir sorun riski yüksek

29. Canlı Böbrek bağışı • Böbrek bağışlamanın uzun ve kısa süreli riskleri iyi bilinir Asolati M 2003 Current Opinion in Organ Transplantation • Özellikle batı kaynaklı araştırmalar canlı böbrek bağışının iyilik duygusu ve öz güvende artma sağladığı bildirilmiştir

30. Canlı Böbrek bağışı Türkiye Gözlemimiz bizim toplumumuzda Bağış sonrası iyi hissetme ve özgüvende artma Yüksek değil Somatizasyon sık

31. Somatizasyon Dile getirilmemiş olumsuz duygular (reddedilme izolasyon yalnızlık) yada Ruhsal bozukluk(depresyon) göstergesidir

32. Akciğer nakli 2 donör gerekiyor 1 yıllık sağ kalım %75, 5 yıl %50 KOAH sistik fibroz Donörde %17 VK azalması

33. Kalp nakli Sağ kalım 1 yıl % 86 5 yıl % 80 (Dr Barnard 1967) 1995 2369 vaka Ruhsal atıflar fazla

34. Ekonomik maliyet 100 -200 000 YTL Operasyon sonrası aylık maliyet 4 – 5 000

35. Ege psikiyatri organ nakli • kesitsel • Grup • Donorler (n=66) (nefrektomi 1989-1995 ) • Donor adayları (n=40) (yaş ve cinsiyet eşleştirilmiş kontrol 1996-2001)

36. Donör Grubu • Nefrektomi olmuş 73 donör 1989-1995. • Tüm donörler mektupla çalışmaya davet edildiler • 66 (90%) katılmayı kabul etti (n=66) • Bilgilendirilmiş onam sonrası psikiyatr değerlendirmesi • DSM-III-R (SCID-I), Non-Patient Form • Donörlerin doldurduğu operasyon öncesi, sonrası sağlık durumu, fiziksel ruhsal yakınmalarla ilgili açık uçlu soruların olduğu form

37. Donör Adayları Grubu • 59 böbrek vericisi adayı aynı yöntemle değerlendirildi • Yaş ve cinsiyet eşleştirilmiş 40 aday seçildi

38. Psikolojik ölçümler • Minnesota Multiphasic PersonaliteEnvanteri (MMPI)-somatizasyon alt ölçeği • State-Trait Anksiyete Envanteri (STAI) • Beck Depresyon Envanteri (BDI)

39. İstatistikler • Gruplar arası farklar anlamlılık için unpaired t-test yada Mann Whitney-U test ile değerlendirildi. • Kategorik değişkenler chi2 testi ile değerlendirildi. • Univaryantkorelasyonlar Spearman rank test ile değerlendirildi. • İstatistiksel anlamlılık p<0.05 idi

40. Demografik değerler * chi-square= 9.514

41. Ruhsal Sonuçlar

42. Tartışma • Somatizasyon organ kaybı ve nefrektomi sonrası yasla bağlantılı bulunmuştur • Birine yardım etme ve sağlığını tehlikeye atma arasındaki çatışma ile ilgili olabilir • Doğu toplumlarında olumsuz duyguların dile getirilmesi yerine somatize edilmesi eğilimi

43. Sonuç Canlı böbrek vericileri Ruhsal bir sorun olarak yorumlanabilecek Somatik belirtiler yaşarlar

44. Organ nakli • Yaşam kurtarıcıdır • İyi bir alıcı seçimi milli servet olan bağışlanmış organlar aracılığı ile yaşamlar kurtarabilir • Kadavra bağışı arttırılmalıdır

45. BÖBREK BAĞIŞCISIAhmet • AS 37 yaşında çoban düzenli geliri yok dağda hayvanlarla yaşıyor • Üniversitede cerrah olan kuzenine (hala oğlu) böbreğini vermek istiyor • Birkaç yıl öncesine kadar yüksek düzeyde alkol kullanımı, iş batırma, kavgaya karışma • İlkokulu bitirememiş

46. BÖBREK BAĞIŞCISIAhmet • İyileşme sürecinde ve sonra artık halası ona bakacak ve onun evinde yaşayacak • ‘Ben bir işe yaramadım, böbreğimi ona verirsem bir sürü yaşam kurtarır’

47. Karaciğer bağışcısıSedef 20 yaşında lise mezunu Düzenli geliri yok aile ile yaşıyor Amcasına karaciğer vermek istiyor Babası aynı hastalıktan Sedef 12 yaşında iken ölmüş amca geçimlerini sağlamış Anne karşı çıkıyor

48. Karaciğer bağışcısıSedef • ‘Babamı kaybettim amcamı kaybedemem’ • ‘Çocuklarıma gerekirse biri bulunur’