491 likes | 1.21k Views
SOSYAL BİLİŞ. Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD. Bu insanlar ne düşünüyor olabilir ?. Sosyal biliş. İnsanların Ne yaptıkları, nasıl yaptıkları, niçin yaptıkları Ne hissettikleri ve niçin öyle hissettikleri hakkında düşünme.
E N D
SOSYAL BİLİŞ Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri AD
Sosyal biliş • İnsanların • Ne yaptıkları, nasıl yaptıkları, niçin yaptıkları • Ne hissettikleri ve niçin öyle hissettikleri hakkında düşünme
Dikkat Kodlama Anımsama Davranış Sosyal biliş süreci Yargılama
Oksipitotemporal loplarda erken görsel süreçler STS, FFA (Göz ve yüz bilgileri) Amigdala İlgili özellikleri seçer ve ilişkilendirir. Frontal bölgeler Yönetsel kontrol (OBF, vmPFC) Duygu döngüsü (hipotalamus, ACC) Bellek yapıları (hipokampus)
Sosyal bilişin işlevleri 1. Mental enerjiyi korumak 2. Kendilik imajını yönetmek 3. Kesinlik aramak
Mental enerjiyi koruma Kompleks sosyal dünya Sınırlı dikkat kapasitesi Amaç Mental ekonomi Basitleştirme stratejileri
Sosyal bilişle ilgili beyin yapıları Duyusal ve bağlantı korteksi Prefrontal korteks Anterior singulat girus Amigdala Superior temporal sulkus Fusiform girus Orbitofrontal korteks
Duyusal korteks • Beden durumunun duyular ve sosyal davranış açısından ayrıntılı bir temsilcisini oluşturmak
Prefrontal korteks • Sosyal davranışı düzenler.
Ventromedial frontal korteks • Duygusal yaşantılar ile karar verme süreci arasında bağlantıyı sağlar.
Medial prefrontal korteks “Theory of mind ToM” yetisi Self-kontrol gibi yönetsel işlevler
Dorsomedial prefrontal korteks • Güdüleme • Davranışı başlatma
Prefrontal ve anterior singulat korteksler Dikkat Tepki seçimi Karar verme Davranışın istemli kontrolü
Prefrontal korteks–amigdalabağlantısı • Duygusal bir uyaranın değerlendirilme ve uygun tepki geliştirme süreçlerini yönetir. • Ödül mekanizmalarına aracılık eder.
Amigdala Uyaranın duygusal ve sosyal değerinin belirlenmesinde Yüz ifadelerinden duyguları tanıma (korku) konusunda önemli rol oynar.
Orbitofrontal korteks Sosyal katılım davranışları Sosyal ve duygusal bilgileri değerlendirme, inhibe etme ya da etkinlikte bulunma Çeldirici bilgileri bastırma Karar verme Dikkati sürdürme Ödül (ventral striatum ile)
PFK hasarı • Orbitofrontal hasarda dizinhibisyon • Dorsolateral hasarda sosyal ilgisizlik, inisiyatif yokluğu, edilgenlik
Ödül mekanizmaları • Anteroventral striatum • Rostral anterior singulat korteks • Ventromedial orbitofrontal korteks
Duygu ve etik yargı BA9/10 (medial frontal girus), BA31 (posterior singulat girus), BA39 (angular girus, bilateral) Greene et al 2001
Yüz algısı Fusiform girus yüz tanımada Superior temporal sulkus yüzle ifade edilen sosyal uyarıların algılanmasında rol oynar.
“miş gibi” • Sosyal uyaranları sadece görmeyiz ve duymayız. • O davranışı biz yapıyormuş gibi benzeri motor döngüleri harekete geçiririz.
Ayna sistemi Ayak hareketi El hareketi Ağız hareketi • Nesneyi görmeksizin videodan hareketi izleme • Aynı hareketi nesneden izleme • (parietal aktivasyon) Buccino et al. Eur J Neurosci 2001
“ Do imagined and executed actions share the same neural substrate?” Cog. Brain Res. 1996 3: 87-93Decety Sağ el- aktüel ve imajine davranış- Primer motor korteks aktivasyonu
Ayna nöronlar Bir eylemin yapılması ve algılanması arasındaki bağlantıyı sağlayan kod sistemi (Iacoboni et al. 1996)
Ayna Nöron Sistemi • İnferior parietal lobülün rostral parçası • Kaudal bölüm (pars operkülaris) • Premotor korteks • Primer sensorimotor korteks • Superior parietal korteks • Posterior singulat korteks • Superior temporal girus Adolphs
Theory of Mind:ToM • Diğer bireyin isteklerini, inançlarını anlayabilme yetisi • 4 yaş civarında ortaya çıkar. • Çeşitli bileşenleri vardır; • İsteklere atıf • Ortak dikkat alanına giren nesneleri tanıma • Diğerlerinin bakışını monitorize etme
Empati Sağ duyusal korteksin SI, SII, insula ve anterior supramarginal girusunun haraplanması, diğer insanın yüz ifadesi ve ses tonundan duygusal durumunu anlama yetisini bozmaktadır.
Bir başkasının acısını hissetme Hutchison et al (1999)
Bir başkasının acısını hissetme • Bir başkasının acısına tanık olurken • Ön insula • Ön singulat korteks • Ağrı ile ilişkili viscero-motor alanlar aktive olmaktadır.
Kaynaklar Wolpert, D.M. et al. (2001) Perspectives and problems in motor learning. Trends Cogn. Sci.5, 487–494 Farrow TF, Zheng Y, Wilkinson ID, Spence SA, Deakin JF, Tarrier N, et al. Investigating the functional anatomy of empathy and forgiveness. NeuroReport 2001;8(12):2433– 8. Rilling J, Gutman D, Zeh T, Pagnoni G, Berns G, Kilts C. A neural basis for social cooperation. Neuron. 2002 Jul 18; 35(2):395