VERGİ İNCELEMESİ, M ÜKELLEF HAKLARI VE YMM ’LERİN H AK VE SORUMLULUKLARI

1. VERGİ İNCELEMESİ, MÜKELLEF HAKLARI VE YMM’LERİN HAK VE SORUMLULUKLARI Osman DERELİ Gelir İdaresi Başkanlığı Grup Başkanı Ankara YMM Odası Nisan 2009

2. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemesine İlişkin Mevzuat • Vergi incelemesi ile ilgili yasal düzenleme Vergi Usul Kanunu ile yapılmıştır. Kanunun birinci kitabının yedinci kısmının ikinci bölümü vergi incelemesine ayrılmıştır.

3. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemesinde Amaç • Vergi Usul Kanunu’nun 134’üncü maddesine göre, vergi incelemesi, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak amacıyla yapılır.

4. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemesinin Diğer Amaçları : • Vergi bilincini artırmak, vergi ve muhasebe konusunda eğitim sağlamak • Haksız rekabeti önlemek • Caydırıcılık ve vergi kaçağını önlemek • Ekonomik istikrara katkıda bulunmak • Devlet otoritesinin korunmasını sağlamak

5. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemesine Tabi Olanlar • Vergi Usul Kanunu 137. maddesinde “Bu kanuna veya diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemesine tabidirler.”

6. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemesine Yetkili Olanlar • Ülkemizde vergi incelemesi esas itibariyle, hesap uzmanları, maliye müfettişleri, gelirler kontrolörleri ve vergi denetmenleri tarafından yapılmaktadır.

7. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemesinin Kapsamı • Mükellef yönünden kapsamı Vergi Usul Kanunu’na veya diğer kanunlara göre defter tutmak, evrak ve belgeleri saklamak zorunda olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemesine tabidirler. • Konu yönünden kapsamı Vergi Usul Kanunu’nun 134/1 maddesinde belirtilmiştir. Bu da genel bütçeye (merkez yönetim bütçesine) giren bütün vergilerdir.

8. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemesinin Zamanı, Süresi ve Yeri • İnceleme kapanmamış hesap dönemi dâhil olmak üzere zaman aşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilir. • Vergi incelemesinin yapılmış olması, daha sonra bir daha  inceleme yapılmasına engel değildir.

9. VERGİ İNCELEMELERİ • Vergi İnceleme Tekniği Ve Önemi • Başlıca inceleme teknikleri, belgelerin defter kayıtlarına doğru yansıyıp yansımadığının kontrolü, belge incelemesi, kaydi envanter, fiili envanter, randıman incelemesi, banka kayıtlarının incelenmesi, ilgililerin ifadesine başvurma gibi tekniklerdir.

10. VERGİ İNCELEMELERİ Vergi İncelemelerinin Geleceği • Denetim birimlerinin Ar-Ge bölümlerinde ve bilgi işlem merkezimizin veri ambarında toplanan bilgilerin analiz edilmesi ile birlikte riskli mükelleflerin tespiti • Böylelikle aynı sektörde faaliyet gösteren en riskli mükelleflerin aynı konu üzerinden denetlenmesi

11. VERGİ İNCELEMELERİ • Bu uygulama mükellefler arasında oluşabilecek haksız rekabeti en aza indirmektedir. • Bu uygulama ile birlikte sınırlı olan denetim gücü en etkin bir şekilde kullanılmaya çalışılmaktadır. • Vergi incelemeleri yapılırken özellikle bu konuda yapılmış bilgisayar yazılımlarından yararlanılmaktadır.

12. MÜKELLEF HAKLARI • Gelir İdaresi Başkanlığı “mükellef hakları bildirgesi” yayınlanmıştır: “Vergi incelemelerinde kanunları doğru, tarafsız ve tutarlı bir şekilde uygulayacağız. İncelemenin her aşamasında sizi bilgilendireceğiz.”

13. Vergi İncelemesi Sırasında Mükellefin Hakları • 1-İnceleme Elemanının Kimliğini Görme Hakkı • 2-İncelemenin Kendi İşyerinde Yapılmasını veya Dairede Yapılmasını İsteme Hakkı • 3-İnceleme Konusunu Öğrenme Hakkı • 4-İşyerinde Yapılan İnceleme de Mesai Saatleri Dışında İnceleme Yapılmamasını İsteme Hakkı

14. Vergi İncelemesi Sırasında Mükellefin Hakları • 5-İncelemenin İşyerinin Faaliyetini Engellememesini İsteme Hakkı • 6-İnceleme Bittiğinde Yapılanlara Dair Belge İsteme Hakkı • 7-Tutanaktan Bir Nüsha Alma Hakkı • 8-Tutanakları İhtirazi Kayıtla İmzalama Hakkı

15. Vergi İncelemesi Sırasında Mükellefin Hakları • 9-Tutanağı İmzalamama Hakkı • 10-Mükellef Lehine Delil Gösterme Ve Bunları Tutanağa Aldırma Hakkı • 11- Vergi Mahremiyetine Uyulmasını İsteme Hakkı • 12-Defter Ve Belgeleri Zimmetle Teslim Etme Hakkı

16. Vergi İncelemesi Sırasında Mükellefin Hakları • 13- İncelemeyi Vekil Eliyle Yürütme ve Müşavir Bulundurma Hakkı • 14-İncelemenin Her Safhasında Bilgi Alma Hakkı

17. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI • 3568 Sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununun genel gerekçesinde • Maliye Bakanlığı’nın Vergi Denetimi konusundaki ağır yükünü hafifletmek, • Vergicilik ve işletmecilik sahasında güven ve ahlak unsurunun gelişmesini temin edebilmek, • Vergi kanunlarının uygulanmasında doğacak uyuşmazlıkların en az düzeye indirebilmek

18. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI • Yeminli mali müşavirlerce sunulan hizmetin özelliği birçok açıdan “kamu hizmeti” niteliği taşımaktadır. • Bu nedenle, yeminli mali müşavirlerin kamuya olan sorumluluğun yerine getirilmesi adına yüksek düzeyde mesleki sorumluluk duygusu içerisinde faaliyetlerini yürütülmeleri gerekmektedir.

19. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI • Vergi Denetim gücünün kayıt dışı ekonomi ile yeterince etkin bir şekilde mücadele edebilecek sayıda olmadığını görmekteyiz. • Bu nedenle yeminli mali müşavirlerin muhasebe denetimi ve buna bağlı olarak kayıt dışı ekonomi ile mücadeledeki önemi, denetim anlamında sisteme katkıları oldukça büyüktür.

20. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI YMM'lerin yapacakları tasdik işlemlerinin esasları ve sorumluluklarına ilişkin düzenlemeler; • - 3568 Sayılı Kanunun 12 nci maddesinde • - Vergi Usul Kanunu'nun Mükerrer 227 nci maddesine • - Tasdik Yönetmeliğinin 20 nci maddesinde • - Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 41.maddesinde • - 18 sıra no’lu Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğinde • -Disiplin Yönetmeliğinde

21. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI Yapılan bu düzenlemelere göre yeminli mali müşavirlerin yaptıkları tasdikin doğruluğundan sorumlu oldukları; yaptıkları tasdikin doğru olmaması halinde, tasdikin kapsamı ile sınırlı olmak üzere, ziyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları, yeminli mali müşavirlerin yaptıkları tasdikin kapsamını düzenleyecekleri raporda açıkça belirtecekleri ifade edilmektedir.

22. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI Yeminli mali müşavirlerin yaptıkları tasdik işlemleri için 3568 Sayılı Kanunla doğruluk sorumluluğu, 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu ile de uygunluk sorumluluğu getirilmiştir.

23. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI Yeminli mali müşavirler sözleşme yaptıkları mükellefle ilgili olarak mükelleflerin; • -Tüm defter, kayıt ve belgelerini gizli olsalar dahi incelemek, • -Tasdik işlemini ilgilendiren tüm bilgileri yöneticilerden, iç denetçilerden ve diğer ilgililerden istemek, • -Şirketlerin yönetim kurulu ve genel kurul toplantılarına katılmak ve bu toplantılarda istenildiği takdirde tasdik faaliyetini ve sonuçlarını ilgilendiren konularda açıklamalarda bulunmak, yetkisine haizdirler.

24. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI 2008/2 sıra no.lu Vergi Denetimi ve Koordinasyonu iç genelgesi uyarınca ; • Tam tasdik sözleşmesi bulunan mükellefler nezdindeki tam incelemeler, merkezi denetim elemanlarınca yapılacaktır. • Ancak, söz konusu mükellefler nezdindeki kısa incelemeler ile karşıt incelemeler vergi denetmenleri tarafından yapılacaktır.

25. YMM HAK VE SORUMLULUKLARI Tam Tasdik sözleşmesi bulunan mükellefler nezdinde yapılacak incelemelerde vergi denetmenlerince uyulması gereken hususlar şu şekilde belirlenmiştir: • 1- Bu tür incelemelerde mükellefle birlikte yeminli mali müşavir ile de irtibat kurulacaktır. • 2- İncelemeler esnasında talep etmeleri halinde yeminli mali müşavirlere incelemenin mahiyeti ve safahatı hakkında bilgi verilecektir • 3- Yapılan incelemelerde yeminli mali müşavirin müteselsil sorumluluğu bulunduğu sonucuna varılması veya disiplin cezası önerilmesi halinde düzenlenecek bir raporda bu hususlara gerekçeli olarak yer verilecek ve rapor gereği yapılmak üzere Başkanlığımıza gönderilecektir.

26. TEŞEKKÜRLER SORULARINIZ?