P³ studiedag Pesten, Preventie en Participatie: van pesten naar verbondenheid

1. P³ studiedagPesten, Preventie en Participatie:van pesten naar verbondenheid Studiedag Rotary Rotselaar & Project Verbondenheid 27 maart 04 - Heverlee

2. Welkom !!!! • Leerlingen, ouders, opvoeders en leerkrachten, directies, CLB’ers, … • Waarom deze P³-dag? • Wat maakt deze studiedag bijzonder? • Dank aan alle medewerkers!

3. Inhoud: Pesten – Preventie – Participatie: waarom samen? • Definities • Van pesten naar verbondenheid • Pesten onder de loep genomen • Preventie: wat, hoe en waarom? • Participatie: wat, hoe en waarom? 6. Besluit

4. 1. Pesten / Preventie /ParticipatieDefinities Pesten = aanhoudend negatief gedrag van een persoon of groep ten aanzien van een andere persoon die niet (meer) in staat is om zich te verdedigen (met de bedoeling die persoon te kwetsen, te bedreigen of schade te berokkenen)

5. 1. Pesten / Preventie /ParticipatieDefinities Preventie = het voorkomen van problemen door het beperken van de risico’s Dfn. Prof. N. Vettenburg: preventie omvat die initiatieven die doelbewust en systematisch anticiperen op risicofactoren

6. 1. Pesten / Preventie /ParticipatieDefinities Participatie = de mogelijkheid tot deelname aan interactieprocessen binnen een bepaalde context [weinig invloed  veel invloed] (betreft: overleg, advies, samenwerking, beslissen, uitvoeren, …)

7. 2. Van pesten naar verbondenheid... ‘Verbondenheid’als link tussen P-P-P? • ‘een grondhouding van respect die stoelt op het bewust ervaren van het feit verbonden te zijn’ • Pesten als variant van ‘de-link-went’ gedrag: de ‘band’ ontbreekt of is verstoord • Noodzaak van een fundamenteel antwoord (> symptoombestrijding) •  Verbondenheid herstellen en ontwikkelen • 5 ervaringsdomeinen nodigen uit

8. Verbondenheid in vijfvoud zichzelf de ander materiële de groep levens- omgeving samenleving geheel De ander

9. 2. Van pesten naar verbondenheid... ‘Verbondenheid’als link tussen P-P-P? • Hoe naar meer verbondenheid? • Ervaringen verdienen voorrang • Positief georiënteerd (kansen scheppen/ respect en vertrouwen uitdrukken/ veilig en duidelijk) • Vorm en inhoud vinden elkaar via schoolcultuur en omgangsstijl • Teamgericht en participatief: iedereen betrokken (team, lln, ouders, buurt)

10. 3. Pesten onder te loep 3.1. Goed om weten • 1/4 BaO en 1/7 SO [BSO -- TSO - ASO] • pesten vermindert met leeftijd maar niet voor iedereen (piek tussen 10 en 14 jaar) • meestal een groepsprobleem (2/3) – eigen klas (1/2) • meestal buiten de lescontext (‘speelplaats’) (3/4) • de kloof tussen voelen en zich gedragen • de grote meerderheid wil ervan af! • 1/3 praat er niet over (maar zou het moeten doen!)

11. 3. Pesten onder te loep 3.2. Deelaspecten van het pestfenomeen • Van plagen naar pesten: de grens is dun • De zwijgplicht weegt op iedereen • Signalen herkennen • In dialoog met elkaar • Oorzaken genoeg (persoon, opvoeding, interactie, groep, school, samenleving)

12. 3. Pesten onder te loep 3.3. Onderzoek verheldert • Samenhang met gedachte aan zelfdoding • Leerkrachtstijl en klascultuur • Straffen volstaat niet • Effectieve methoden van aanpak

13. Samenhang met gedachte aan zelfdoding (Kidscape – UK)

14. Leerkrachtstijl en klascultuur(Erling Roland & David Galloway – Noorwegen) Familiale context Structuur Pesten - Relaties Klasmanagement - Aandacht - Zorg dragen - Normen - Onderricht - Monitoring - Tussenkomen

15. Ervaringsgerichte leerkrachtstijl(welbevinden bevorderen) • Veiligheid bieden • (spel)regels en afspraken • Aandacht voor sfeer en relatie • Gevoelig voor beleving (oog voor binnenkant) • Autonomie verlenen • Probleemoplossend leren handelen • Ruimte voor initiatief en zelfsturing • Monitoring • Stimulerend tussenkomen • Positieve betrokkenheid op de persoon • Bekrachtigen wat goed loopt

16. Effectieve aanpak

17. 4. Preventie: wat, hoe en waarom? 4.1. Doel: hoger welbevinden en meer welzijn 4.2. ‘Wenselijke preventie’ veronderstelt • vroegtijdig anticiperen op risicofactoren • mikken op maximale kansen • integrale aanpak uitbouwen (persoon en context) • participatieve aanpak • democratisch karakter 4.3. Een mogelijk integrerend kader: de preventiepiramide (J. Deklerck – KULeuven)

18. Vier mogelijke interventieniveaus Vooraf: Actie is nodig (want de gevolgen wegen door)!! • Curatief niveau……………Stop & gedaan ermee! • Specifieke preventie………..Zorg dat het niet (her)begint! • Algemene preventie………..Voorkomen met beter • Fundamtele preventie……...Een veilige en aange- name leefomgeving

19. Het appelboommodel • Niv. 4: curatie • Niv. 3: specifieke preventie • Niv. 2: algemene prev. • Niv. 1: fundamentele preventie • Niv. 0: brede context

20. Preventiepiramide (J. Deklerck) Pre-ventie Participatie

21. Preventiepiramide (J. Deklerck) No Blame Peermediation Pre-ventie Herstelcontract Participatie Vertrouwenslln.

22. 5. Participatie: wat, hoe, waarom? 5.1. Samen school maken: 3 pijlers • Inhoud (waarover? – wie brengt aan?) • Inspraakgehalte (in hoeverre?) • Informatie delen • Initiatief (mogen) nemen • Beslissingsbevoegdheid bepalen • Interactie: • Procedure • Communicatie (hoe?)  Respect, openheid, inleving, aandacht voor draagkracht en competenties

23. 5. Participatie: wat, hoe, waarom? 5.2. PAP/PPP: Participatie verdient aandacht! • Noodzaak van communicatie en samenwerking • Vijfsporenbeleid wijst de weg • Leerlingen verdienen meer verantwoordelijkheid • Vlugger en beter geïnformeerd • Deel van de groep (invloed) • Altijd betrokken (buitenkant – binnenkant) = HEFBOOM naar verandering + oog voor behoeften

24. 5. Participatie: wat, hoe, waarom? 5.2. PAP/PPP: Participatie verdient aandacht! (vervolg) • Meer kansen en veel werkmodellen: No blame, vertrouwensleerlingen, peermediation, kringgesprekken, peter/meterschap, zorggroepjes, ‘tribunaal’, hergo’s, … • VOORWAARDE tot succes: participatief werken = keuze van de hele school en een vitaal onderdeel van de schoolcultuur (leerlingen, leerkrachten en ouders zijn mee)

25. 6. Besluit • Pleidooi voor koppeling tussen pesten aanpakken, preventie en participatie voor wie kiest voor een effectief beleid • Sensibiliseren én inspireren op een ervaringsgerichte manier: voel, zie en grijp de mogelijkheden die er liggen! (ook vandaag!) • Samen sterk: naar dialoog en samenwerking! • Van denken en discussiëren naar DOEN!

26. De eindeloze zee Als je een stevig schip wil bouwen Breng dan mensen bijeen Niet om het timmerhout te sjouwen Of te tekenen alleen Voorkom dat ze taken ontvangen Deel ze evenmin de plannen mee Maar breng ze eerst naar hun verlangen Naar de eindeloze zee Antoine de Saint-Exupéry

27. En nu samen de boot in en op naar de wijde zee! Dank voor jullie aandacht! Een vruchtbare studiedag toegewenst!