200 likes | 451 Views
DEPRESSİYA VƏ DİABET ÜPA-nın “Depressiya və Diabet” kitabına əsaslandırılmış sinopsis (Katon W, Maj M, Sartorius N, eds. – Chichester: Wiley, 2010). Depressiya və diabetin epidemiologiyası.
E N D
DEPRESSİYA VƏ DİABET ÜPA-nın “Depressiya və Diabet” kitabına əsaslandırılmış sinopsis (Katon W, Maj M, Sartorius N, eds. – Chichester: Wiley, 2010)
Depressiya və diabetin epidemiologiyası • Şəkər xəstələrinin arasında kliniki ifadə olunmuş depressiv simptomların yayılması 31%, böyük depressiyanın yayılması isə 11% (Anderson et al., 2001). • Depressiv pozuntularolan xəstələrdə diabetin rastgəlmə tezliyi riski 65% yüksəlir (Campayo et al., 2010). • Depressiya və diabet birgə (komorbid) müşahidəsi zamanı onların proqnozu (ağırlaşma, müalicəyə rezistentlik, ölüm faizi) ayrı-ayrılıqdakı proqnozuna nisbətən daha ağır olur. • Lloyd CE et al. The epidemiology of depression and diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Hər iki xəstəliyə (depressiya və diabet) məruz qalan insanlar, depressiya və hər-hansı bir başqa xroniki xəstəliyə tutulan insanlarla müqayisədə öz hallarıını gizlətməyə çalışırlar (Moussavi et al., Lancet 2007;370:851-858). Lloyd CE et al. The epidemiology of depression and diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiyasız şəkər xəstələrə nisbətən depressiya ilə olan şəkər xəstələri tibbi xidmətlərdən daha çox istifadə edirlər (US 1996 data). Egede LE. Medical costs of depression and diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya ilə olan şəkər xəstələri arasında tibbi xidmətlərə məxaric, depressiyasız şəkər xəstələri ilə müqayisədə daha yüksəkdir (US 1996 data). Egede LE. Medical costs of depression and diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya və diabetin ağırlaşmaları • Depressiya keçirmiş şəkər xəstələrində tac arteriyasının pozuntusu riski artır (Orchard et al., 2003). • Diabeti olan uşaqlarda depressiya və retinopatiyanın arasında prospektiv əlaqə aşkar edilib (Kovacs et al., 1995). • Makro- və mikrodamar problemləri olan şəkər xəstələrində (erektil disfunksiya, diabetik ayaq xəstəliyi) depressiv əlamətlər daha çoxdur, lakin bu hallar arsındakı əlaqə hələ ki müəyyən edilməyib (Thomas et al., 2004). • Lloyd CE et al. The epidemiology of depression and diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Dİabet ilə populyasiya Diabetsiz populyasiya Epidemioloji Tədqiqatlar Mərkəzinin məlumatına əsasən, depressiya olan şəkər xəstələrində şəkəri olmayan xəstələrə nisbətən, ölüm faizi daha yüksəkdir. (Zhang et al., Am. J. Epidemiol. 2005;161:652-660). Lloyd CE et al. The epidemiology of depression and diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya və diabetin əlaqəsi:davranış faktorları • Depressiya zamanı fiziki aktivlik əksəyən enir. Bu isə öz növbəsində, piylənməni və onun nəticəsində yaranan II tipli diabetin əmələ gəlmə riskini artırır. • Depressiya keçirmiş xəstələr özlərinə düzgün qulluq göstərmirlər (dərmanları qəbuletmə, pəhriz saxlama, qanda qlükozanın dərəcəsini monitorinq etmə, məşq etmə) . • Diabet ilə bağlı emosional problemlər depressiyanın inkişafına təkan verə bilər. • Lloyd CE et al. The epidemiology of depression and diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya və diabetin əlaqəsi:bioloji faktorlar • Depressiya bir neçə stress ilə bağlı pozuntuların fenotipi olaraq, hipotalamo-hipofizar-adrenal oxu və iltihab sitokinlərinin azad edilməsinə təkan verir. Bu isə insulin rezistentliyinə səbəb ola bilər. • Genetik səviyyədə metabolik dəyişikliklər, ana bətnində və uşaqlıqda zəif qidalanma həm depressiyaya, həm də diabetə meyllik yaradır. • Ismail K. Unravelling the pathogenesis of the depression-diabetes link. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya-diabet komorbidliyi nəticəsində yaranan praktiki problemlər - I Hellman R, Ciechanowski P. Diabetes and depression: management in ordinary clinical conditions. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya-diabet komorbidliyi nəticəsində yaranan praktiki problemlər - II Hellman R, Ciechanowski P. Diabetes and depression: management in ordinary clinical conditions. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya-diabet komorbidliyi nəticəsində yaranan praktiki problemlər - III Hellman R, Ciechanowski P. Diabetes and depression: management in ordinary clinical conditions. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya ilə şəkər xəstələrdə psixoterapiyanın effektivliyi Katon W, van der Felz-Cornelis C. Treatment of depression in patients with diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Depressiya ilə şəkər xəstələrdə müalicə üsulların effektivliyi Katon W, van der Felz-Cornelis C. Treatment of depression in patients with diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Şəkər xəstələrində depressiyaya qayğı: Addım 1 • Skrininq: • Depressiyanı aşkar etmək (Pasientin Sağlamlıq Sorğu Vərəqəsi – 9 ilə (PSSV-9)) • Köməksizlik/ümidsizlik hisslərinin nə dərəcədə olduğunu öyrənmək • Komorbid təşviş hücumlar və ya posttravmatik stress pozuntusunu (olsa) aşkar etmək • Təşviş əlamətlərini diabet simptomlardan fəqləndirmək qabiliyyəti (hipoqlikemiya) • Qida qəbul etmə prosesi ilə əlaqədar yaranan problemləri müəyyənləşdirmək • Kədər/tənhalıq/qəzəb hisslərinə cavab olaraq qida qəbul etməsinin tezləşməsi • Kompulsiv (qeyri-iradi) qida qəbul etmək/boşaltma • Gecələr yemək Katon W, van der Felz-Cornelis C. Treatment of depression in patients with diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Şəkər xəstələrində depressiyaya qayğı: Addım2 • Müalicə nəzarətinin təkmilləşməsi: • Xəstəliyə nəzarətin nə dərəcədə zəiflədiyini dəqiqləşdirmək • Stress və xəstəliyə nəzarəti arasında ikiistiqamətli əlaqəni öyrənmək • Depressiyanın mənasını açmaq və onun stress ilə oxşar və fərqli əlamətlərini təyin etmək • Depressiyanın simptomlarının şəkər xəstəliyinin simptomları ilə necə oxşamasını xəstəyə başa salmaq • Depressiya nəticəsində başqa simptomların ağırlaşmasını müzakirə etmək • Xəstəyə diabet, depressiya və başqa xəstəlikləri nəzarət altında saxlamaq üçün müəyyən tapşırıqları məsləhət etmək • Xəstənin bu tapşırıqları hansı qaydada yerinə yetirməsini başa salmaq Katon W, van der Felz-Cornelis C. Treatment of depression in patients with diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Şəkər xəstələrində depressiyaya qayğı: Addım 3 • Dayaq olmaq: • Əlavə qısamüddətli psixoterapiya: • qida qəbulu ilə problemlər (koqnitiv-bihevioral terapiya) • əlavə problemlərə yardım (problemləri həlletmə terapiyası) • müalicə qayğını təkmilləşdirmək (motivlər barədə söhbət) Katon W, van der Felz-Cornelis C. Treatment of depression in patients with diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Şəkər xəstələrində depressiyaya qayğı: Addım 4 • Müalicə üsullarını müzakirə etmək: • Komorbid depressiya və təşviş hücumları: SQSI ya SNQSI • Seksual disfunksiya: bupropion və ya SQSİ-la əlavə, buspiron • İfadə olunmuş neyropatiya: effektivliyinə əsaslanaraq bupropion, venlafaksin və ya duloksetini seçmək olar Katon W, van der Felz-Cornelis C. Treatment of depression in patients with diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
$25.000 $20.000 2 İlin Ərzində Ümumi Tibbi Məxaric $15.000 $10.000 Usual Care $5.000 Intervention Usual Care Savings Intervention Savings $0 Katon et al., 2006 Simon et al., 2007 Ümumi qayğı Müdaxilə Ümumi qayğı Saxlanılan pul Saxlanılan pul Müdaxilə Şəkər xəstələrində depressiyanın müalicəsi 2 il ərzində tibbi xidmətlərə xərcləri endirir Katon W, van der Felz-Cornelis C. Treatment of depression in patients with diabetes. In: Depression and Diabetes. Katon W, Maj M, Sartorius N (eds). Chichester: Wiley, 2010.
Minnətdarlıq Bu sinopsis ÜPA-nın somatik xəstələrdə depressiyanın yayılması və proqnostik əhəmiyyəti barədə programmının hissəsidir. Proqrammı təşkil edilməsi üçün Lugli Təşkilatına, İtalyan Bioloji Psixiatriya Cəmiyyətininə, Eli-Lilly və Bristol-Myers Squibb-a minnətdarlıq bilidirilir.ÜPA Dr. Andrea Fiorilloya, Naples, İtaliya bu sinopsisin hazırlamaqında köməyi üçün, Gülay Məmmədzadəyə və Araz Manucheri-Lalei bu sinopsisi Azərbaycan dilinə tərcümə etməkləri üçün öz xüsusi minnətdarlıqını bildirir.