Posta sektöründe MEVZUAT ve REKABET

1. Posta sektöründeMEVZUAT ve REKABET Yusuf KÖSE Yönetim Kurulu Üyesi

2. Temel hizmet araçlarımız

3. Türkiye’de Posta Sektörü 1950 yılında yapılmış 5584 sayılı Posta Kanunu ile yönetilmekte olup kanunda haberleşme özgürlüğünün sağlanmasına yönelik kurallar yer almakta, Mektup ve Haberleşme niteliğinde kartlar Posta Tekeli olarak tanımlanmıştır. Gelişen Telekomünikasyon sektörü ile bağlantılı olarak öncelikle Teleks ve Faks kullanımı, sonrasında mobil iletişim ve İnternet kullanımının hızla gelişerek artması posta gönderi sayılarını olumsuz etkilemiştir. Tüm Dünya ile birlikte ülkemizde de geçen zaman süreci içerisinde Ulusal Posta İdareleri Mektup postasından kaybettikleri Pazar payını artırıcı arayışlara gitmişler ve yeni ürünlerle hizmetler sunmaya başlamıştır. Bu tür yeni hizmet çeşitliliği içerisinde örnekleme yapılacak olursa acele posta servisleri, para transferleri, döviz işlemleri yer almaktadır. Ülkemizde PTT-Bank bu arayışın en başarılı örneklerinden birisi olarak ön plana çıkmaktadır.

4. 1982 yılından itibaren özel sektörün de birebir posta gönderisi olmamakla beraber önce benzer gönderileri taşıyan kargo işletmelerinin, daha sonrasında ise Kurye/Dağıtım işletmelerinin pazarda yer aldıklarını görülmektedir. 25-30 yıl gibi aslında kısa bir geçmişe sahip, çok genç bir sektör olan kargo, kurye, dağıtım hizmetleri serbest piyasa ekonomisine geçişin ardından ivme kazanmış, reel sektörün vazgeçilmez çözüm ortağı haline gelmiştir. İstihdam: 80.000 Araç sayısı : 25.000 Sabit merkez:10.000 Günlük adres ziyareti: 4 Milyon 1980 li yıllarda başlayan bu hareketlilik ve gelişme; toplu mal alım ve sevkiyatları dolayısı ile stoklama faaliyetlerinin, çekiciliğini kaybetmesine neden olmuştur, İnsanlar yada kuruluşlar, ihtiyaç duydukları anda alım yapmayı , sahiplenmeyi daha ekonomik bulmuşlar ve tercih etmişlerdir. Yukarıdaki rakamlara bakıldığında sadece işletme faaliyetleriyle önemli bir katma değer sağlanmakta, özellikle istihdamın ülkemizin sadece gelişmiş bölgelerinde değil tüm ülke sathına yayılarak oluşması da toplum bilimi dalında değerlendirilmelidir.

5. Dünyadaki gelişmelere paralel Avrupa Posta Birliği üyesi devletler ile AB üyesi ülkelerde posta sektörü ile ilgili radikal kararlar alınmış ve bir çok ülkede Dünya ile uyumlu olarak serbestleşme sağlanarak posta tekelinin sıfırlanması birkaç küçük ülke haricinde tamamlanmıştır. Bütün bu gelişmelere paralel olarak günümüzün piyasa şartlarına uygun olarak yeni bir posta Kanunu yapılması gündeme alınmıştır. Son 10 yıllık zaman sürecinde içerisinde sürdürülen çalışmalar devam ettirilmiş ve muhtelif kanun tasarıları hazırlanmıştır. 2012 yılı başında hazırlanan son kanun tasarısı özel sektör temsilcilerine gönderilmiş olup mevzuatta yapılacak düzenlemelerin en önemli başlıkları olarak aşağıda belirtilen konular ön plana çıkmaktadır.

6. Posta Hizmetleri Kanununun temel hedefi Dünya ve AB ülkeleri ve piyasa gerçekleri doğrultusunda sektörün serbest rekabete açılması olmalıdır. Şayet tekel uygulanmasında zorunluluk görülüyorsa 20 gr’ dan başlayacak tekel sınırı 1-2 sene sürecinde sıfırlanmalı ve serbest rekabet ortamı yaratılmalıdır. • Üyesi olmayı hedeflediğimiz AB pazarının neredeyse tamamının tam serbestliğe geçtiği dikkate alındığında yaklaşık 30 yıldır fiilen tam serbest rekabetin yaşandığı ülkemize serbest rekabetin geciktiren bir düzenleme hiç yakışmayacaktır. • Posta tekelinin sınırlarını teşkil eden kavramlardan birisi olan “ temel ücret” net olarak kanun içeriğinde yer alacak şekilde baştan belirlenmeli, sonradan oluşacak yorum ve kararlara açık bırakılmamalıdır. 5584 sayılı yasada açık ve net olarak belirlenmeyen muğlak ve yoruma açık tanımlar nedeniyle ne kadar çok sorun yaşandığı bilinmektedir. • Tekel sınırlarını teşkil eden bir diğer tanım olan Posta gönderisi net olarak tanımlanmalı, muğlak ve farklı yoruma açık bırakılmamalıdır. Böylece yasal düzenleme sonrası oluşabilecek kavram kargaşasının engellenmesini sağlayacaktır.

7. Posta Sektörünü Düzenleyecek Üst Kurulun, tüm sektörü kucaklayan ve yön veren bir yapıda oluşturulması gerektiğinden hareket ederek üst kurulun oluşumunda Ulaştırma Bakanı tarafından atacak Özel sektör temsilcisi de yer almalıdır. Tüm sektörü temsil eden bir kurulun oluşmasının temel yolu ise özel sektör hizmet sağlayıcılarının da oluşturulacak kurulda temsil edilmesinden geçmesi gerekmektedir. Yaklaşık 30 yıldır faaliyet gösteren özel sektör firmalarında yer alan 80 bin kişilik istihdam kadrosu içerisinde değişik görev ve unvanlar altında özel sektörü temsil yeteneğine sahip, bilgili, deneyimli, eğitimli, profesyonel, hatta akademik kariyerde kişiler yer almaktadır.

8. Evrensel Hizmet Ülkenin coğrafi, sosyal, kültürel, ekonomik, ticari şartları göz önünde bulundurularak üç yılı aşmamak üzere belli aralıklarla Kurul’un ve hizmet sağlayıcılarının da görüşlerini alarak ve Uluslararası kurallar / sözleşmelerde belirtilen boyutlar dikkate alınarak tanımlanmalı, AB müktesebatı ve kriterlerine sektörün uyumu sağlanmalıdır. • İdari ücretler dışında ayrıca evrensel posta fonuna katkı payı da serbest rekabeti, ticaretin yapılmasını engellemeye yönelik bir uygulama olacaktır. Sektör şirketlerinin yasalarla konulmuş her türlü vergiyi ödemek yükümlü bulunmaktadır. Bunlara ek olarak aynı piyasada serbest rekabet ortamında yapılacak posta hizmetleri için ek bir bedel istenmesi özel sektör kuruluşlarına külfet ve yük getirecek, piyasa dengelerini bozacak ve fiyat artışlarına neden olacaktır.

9. Mevzuat düzenlemelerinde yer alacak İdari cezaların “ bir önceki takvim yılındaki net satışlarının %3-5 gibi” astronomik tutarlarda şartlar içermemeli, Cezalar net olarak ifade edilecek tutar olarak belirtilmesi ve ödenebilirlik düzeyinde olması sağlanmalıdır. • Mevzuat düzenlemelerinde mevcut kanunlarımız tarafından tanımlanan cezalarda artırım yapılmamalıdır. Örneğin; Türk Ceza kanunu, “5237 sayılı yasanın 124. Maddesi haberleşmenin engellenmesini yaptırım altına almakta ve kişiler arasındaki haberleşmenin hukuka aykırı şekilde engellenmesi” tanımını yapmaktadır. Yeniden düzenlenecek Posta kanunu mevzuatı ile tekrar bir ceza artırımı yapılması mümkün değildir. • Mevzuat düzenlemesinde Kurum “gerek gördüğü durumlarda yetki iptal edebilmektedir. ” 80 bin kişinin çalıştığı sektörde yetki belgesinin böylesine muğlak ifadeler ile iptal edilmesi mümkün değildir. Burada hukuka, çalışma hürriyetine aykırılık söz konusu olmamalıdır. Temel amaç sektörün devamı ve firma çeşitliliği ile katılımının daimi olmasıdır. • Anayasa’mızın 11. maddesine göre Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamayacağı gibi, bu kuraldan hareketle; Yönetmelikler de yasa ve tüzüklere aykırı olamayacağı gibi üst hukuk kurallarına da aykırı olamaz. Yönetmelikler yasanın açıkça yetki vermediği bir konuda yeni bir düzenleme yapamayacağı gibi, Yasa ile öngörülen kuralı sınırlayamaz. Yeni bir hüküm koyamaz. Tüm yasal mevzuat düzenlemelerinde bu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.

10. Posta sektöründe serbestleşme sonrası yaşanan gelişim ve kapasite artışının göstergesi olarak Ülkemiz ile birlikte bazı AB ülkelerinin posta sektörleri ile ilgili yapılmış bir araştırmanın sayısal sonuçları aşağıda belirtilmiştir. (Ülkemizi, Serbest rekabet ortamında bulunan bazı ülkeler ile kıyasladığımızda serbest rekabetin gelişmeye ve istihdamı artırıcı bir ortam yaratacağı kaçınılmazdır.) (2010 yılı)

11. Ülkemizde hızla büyüyen ve gelişen e-ticaret artık büyüme anahtarlarından biri kabul edilmektedir. Yapılan pazar araştırmaları geleneksel ödeme yöntemlerini kullanan perakende satış şirketlerinin de pazarda yerlerini koruyarak, müşterilerini memnun etmeye devam etmeleri için bu trende ayak uydurmaları gerektiğini göstermektedir. Halihazırda Ülkemizde İnternet kullanıcılarının sadece % 10’ luk kısmının online alışverişe katıldığı göz önüne alındığında gelecek yıllarda sektörde yaşanacak patlama kaçınılmaz bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır.

12. Ülkemizin AB uyum sürecinde yapılan mevzuat değişiklikleri ile beklenen serbestleşmenin sağlanması ile birçok sektörde büyük gelişmeler yaşanmıştır ve artarak sürmektedir. Özellikle yaşanan serbestleşme sonrası bugün ülkemizin Telekomünikasyon ve Sivil Havacılık sektörlerinin Dünya ile kıyaslandığında geldiği nokta sevinç ve gururla takip edilmektedir. Serbest Rekabet ortamında faaliyet gösteren sektörlerde kısa sayılabilecek bir süreçte yaşanan olumlu gelişmeler sonrası; sektörlerde yaşanan gelişmelerin boyutlarını aşağıda bir kez daha göz önüne serecek birkaç örneklemeler yapılmaktadır.

15. Özetle mevzuat düzenlemesi yapılırken AB posta mevzuatında ön görülen değerlendirmelerin yeni düzenlenecek posta mevzuatında göz önünde tutulması ve ülkemizin piyasa gerçekleri dikkate alınması, zaman kaybını önleyeceği gibi, özel sektörde gözlemlenen hızlı ve çağdaş gelişmenin artarak devam etmesine ve özellikle istihdama ve vergi gelirlerine olumlu katkı sağlayacaktır. Bunun sağlanmasında; ilgili Kamu Kurumlarının, Özel Sektörün katılımı ile yapılacak yasal düzenlemelerin gereklerini önemle yerine getirmesi, kontrol ve kayıt dışının önüne geçecek önlemlerin alınmasını sağlaması büyük önem arz etmektedir. Yapılacak yasal düzenlemelerin neticesinde Dünya çapında Türk Markalarının yaratılması hepimizin ortak hedefi olmalıdır.

16. Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim. Yusuf KÖSE