Pojęcie monopolu, jego rodzaje (monopol pełny, monopol naturalny) i cechy.

1. Pojęcie monopolu, jego rodzaje (monopol pełny, monopol naturalny) i cechy.

2. Monopol pełny występuje wówczas, gdy spełnione są następujące warunki: • Na rynku działa jeden producent (sprzedawca) i wielu kupujących; • Nie ma możliwości wejścia na rynek opanowany przez jednego producen­ta - monopolistę, co może wynikać z przyczyn technicznych (wymagany pa­tent), ekonomicznych (wysokie nakłady finansowe na budowę nowej firmy, np. fabryki samochodów) lub administracyjno-prawnych (ustalony przez państwo mo­nopol spirytusowy, tytoniowy itp.); • Produkty są zróżnicowane, nie mają bliskich substytutów; • Uczestnicy rynku dysponują doskonałą informacją.

3. Najczęściej wymienia się następujące źródła monopolu: •  Rząd lub władze lokalne przyznają firmie prawo do wyłącznej produkcji danego produktu lub świadczenia danej usługi, • Przedsiębiorstwo może wejść w posiadanie patentu, praw autorskich lub znaków firmowych, uniemożliwiających powielanie technologii lub produktów przez innych producentów, dzięki czemu zdobywa monopolistyczną pozycję na rynku, •  Monopol może wynikać z prawa własności do specyficznych, niepowta­rzalnych, występujących w niewielkiej ilości zasobów naturalnych, potrzebnych do produkcji danego dobra. Specyficznymi monopolistami są też wybitni artyści, których dzieła są niepowtarzalne,

4. Monopol naturalny • Monopol naturalny jest to sytuacja istniejąca na rynku dóbr i usług gdzie istnieje tylko jeden przedsiębiorca wytwarzający dane dobro lub usługę, a występowanie więcej niż jednego producenta byłoby utrudnione oraz ekonomicznie nieuzasadnione. • Barierami wejścia na taki rynek są np.: • bardzo wysokie nakłady inwestycyjne • duże koszty stałe • konieczność istnienia dużej grupy odbiorców do osiągnięcia zysku • niepodzielność procesu technologicznego • Przykładami gałęzi, gdzie występują monopole naturalne są: energetyka, gospodarka wodno-ściekowa, telekomunikacja, kolej. Zjawisko monopolu naturalnego związane jest z występowaniem dużych korzyści skali.

5. Równowaga w modelu monopolu naturalnego Q - produkcja P - cena MR - przychód krańcowy LAC - długookresowe koszty przeciętne LMC - długookresowe koszty krańcowe

6. Cechy monopoli naturalnych • mają tendencję do zawyżania cen, co pozwala na osiągnięcie zysków większych niż byłoby to możliwe w przypadku istnienia konkurencji doskonałej. • jako że jest jedynym producentem dobra lub usługi nie odczuwa nacisku na minimalizację kosztów funkcjonowania • przedsiębiorstwa działające w oparciu o model monopolu naturalnego nie wykazują aktywności w zakresie innowacji • w monopolu nie przykłada się dużego znaczenia do jakości obsługi klientów oraz odpowiadania na ich potrzeby. • jako że monopol ma wyłączność na danym rynku może wykazywać skłonność do wkraczania na inne rynki i eliminowania działających tam przedsiębiorców