Objektivizmi: Filozofia e Ayn Rand

1. Objektivizmi: Filozofia e Ayn Rand Ayn Rand (ainreand), Alisa Zinov'yevna Rosenbaum;  1905 –1982)  filozofe,shkrimtare, dramaturge ruso - amerikane,

2. Teoritëarsimoreobjektiviste Ngapikëpamjafilozofiketeoritëarsimorendjekinlinjënobjektivedhesubjektive. Termatobjektivdhesubjektivjanëkoncepteqendroretëfilozofisë, tëcilatjanënëbazëtëteorivearsimore Ndërsaobjektivëtfokusohentekrealiteti, e vërtetaobjektive, subjektivëttekpërvojasubjektive.   Teoritë e mësimitqëlidhen me objektivizminjanë: • Teoriabihejvioriste e B.F. Skinner ( e kushtëzimit operant) • Teoria e instruksionit (udhëzimit) e Gagné (e Ganjesë) • Teoria e sistemitdheplanifikimitmësimorsistematik • Teoria e procedimittëinformacionit, e Atkinson dheShiffrin

3. Teoritëarsimoresubjektiviste Konceptetbazëdhepërfaqësuesit • Nëkëtëgrupimlistohenteoritësubjektivisteapotënjohurasiteoritë e mësimitqëbazohentekshqyrtimi (hetimi) içështjeve • Teoritë e mësimitqëlidhen me konstruktivizmin (subjektivizmin) janë: • Teoria e aktivizimit, e ndërveprimit social, e Djuit • Teoria e skelës e L. Vygotsky • Teoria e zhvillimittëfëmijës e J. Piaget • teoria e mësimitzbulues e J. Bruner • teoria e inteligjencëssëshumfishtë e H. Gardner

4. Aristotelivs Platonit(arsyavsmisticizmit)

5. Idealizmi, mistika e Platonit(botaqiellore, ideale)

6. RealizmiiAristotelit(botareale)

7. Ayn Rand Filozofia ime, në thelb, është: • koncepti i njeriut si një qenie vepruese (heroike), • me lumturinë e tij si qëllimin moral ijetës së tij,  • me arritje produktive në veprimtarinë e tij fisnike,  • me arsyen, që ështëatributitijdheqëabsolutisht i përket vetëm atij

8. Ayn Rand: shqyrtimiirealitetit • Realiteteti ngapikëpamjafilozofikemund të shqyrtohet nga disa këndvështrime. Mëposhtëpo I referohemianalizësqëbënAyn Rand (mos e ngatërroni me politologendhefilozofengjermano-amerikane, Hannah Arendt) • Metafizika, shtron pyetjen: Çfarë lloj bote është kjo? • Epistemologjia: Si mund ta njoh? • Etika: Ballafaqimi (marrëdhënia, ndërveprimi) me të tjerët • Politika: ka si objekt të jetuarit në shoqëri

9. 1.Metafizikaobjektiviste: • Realiteti - bota e jashtme ka ekzistencëreale • Ligji i Identitetit. (sipas Aristotelit) A është A. • Realiteti ekziston si një vlerë absolute, objektive • Faktetjanë fakte, të pavarura nga ndjenjat e njeriut, dëshirat, shpresat apo frika. • Realiteti është i pavarur prej ndërgjegjes, dëshirave • Shkaku dhe pasoja - gjërat veprojnë në përputhje me natyrën e tyre • Objektivizmi kundërshton çdo besim në të mbinatyrshmen. Nuk ka mrekulli.

10. 2. Epistemologjiaobjektiviste • Ndërsa metafizika shtron pyetjen se ç’ lloj bote është kjo? Epistemologjia: si mund ta njohim atë? •  Arsyeja është instrumenti i njeriut për të përvetësuar njohuri, për tiidentifikuardhe përtiintegruar(konsistenca e njohurivenëpërmjetarsyes) • Materiali përthyhet (pasqyrohet, projektohet)në mendje nëpërmjet shqisave(empiristët) • Arsyeja është mjeti i vetëm që ka njeriu në perceptimin e realitetit, burimi i vetëm i dijes, që e udhëzon për veprim dhe mjeti bazë i mbijetesës.

11. Objektivizmi: Njeriuiarsyshëm

12. Ndërgjegjegjaobjektiviste • Funksioni i ndërgjegjes së njeriut është perceptimi i realitetit, jo krijimi apo shpikja e tij. • Ndërgjegja, nga pikëpamja metafizike është pasive. • Ndërsa nga pikëpamja epistemologjike është aktive

13. Objektivizmi kundërshton misticizmin Misticizmi: Pranimiindonjë besimi apo ndjenje si një mjet për njohje. Zeusiqëlëshonrufe

14. Objektivizmiatakonskepticizmin

15. 3. Etika objektiviste • Metafizika shtron pyetjen se ç’ lloj bote ështëkjo? Epistemologjia: si mund ta njohim atë? • Etika ballafaqimi me të tjerët   • Çdo njeri në analizë të fundit fokusohet tek vetvetja, ai nuk mund të jetë në skaj të të tjerëve. Ai vepron për hir të tij, • As duhet të sakrifikohet për të tjerët dhe as të sakrifikojë të tjerët për veten e tij. • Ai ndjek interesin vetjak racional. • Lumturimi i tij është qëllimi i lartë moral i jetës së tij. Por, nuk bazohet në teka

16. Principe objektiviste • Çfarë e bën Etikën të nevojshme?Përgjigja objektiviste është:  Jeta e njeriut Objektivizmi atakon altruizmin • Altruizmi është koncepti se moraliteti konsiston në të jetuarit për të tjerët ose për shoqërinë. • Përse njeriu duhet të jetojë për hir të të tjerëve?  • Pse sakrifica është një gjë e mirë? • Parimi themelor social i etikës objektivisteështë: Asnjë njeri apo grup nuk ka të drejtë përdorimin e forcës fizikendajtjetrit

17. Dhunafizike, detyrimijanëtëpapranueshme

18. Moraliobjektivist… • Njerëzit kanë të drejtë ta përdorin forcën vetëm në rast vetëmbrojtje • Vlera shkëmbehet me vlerën, në mënyrë të ndërsjellë me pëlqimin e lirë, me përfitim të përbashkët. • Parimi i shkëmbimit të lirë është vetëm racional, dhe përbën parim etik për të gjitha marrëdhëniet njerëzore. • Sipas parimit të drejtësisë seicili merr atë që meriton.

19. Moraliobjektivist • Virtyti objektivist ndërtohet mbi bazën e racionalizmit. Arsya mundëson në identifikimin e realitetit • Ndershmëria: si refuzim për të pranuar realitete të reme • Prodhimtaria: veprimtaria në krijimin e vlerave • Pavarësia: ruajta nëmënyrëkonseguente, objektivistee mendimit, bindjevetëtua • Krenaria: Ndjekja e përsosmërisë morale, vetëbesimi në aftësitë për fitimin e vlerave • Drejtësia: Parimi i aplikimit të arsyeshëm në gjykimin e veprimeve të njerëzve të tjerë, duke u dhënë atë që ata meritojnë

20. 4. Politika • Politika: të jetuarit në shoqëri • Demokracia liberale kapitaliste është një sistem i bazuar në njohjen e të drejtave individuale, duke përfshirë të drejtat pronësore • Ivetmi funksion i qeverrisë është mbrojtja e të drejtave individuale

21. Demokraciakapitaliste

22. Demokracia Demokraciarealizohet nëpërmjetnëpërmjetorganevetështetit: • policisë, për të ju mbrojtur nga kriminelët; • ushtrisë, për mbrojtjen nga pushtuesit e huaj; • gjykatave, për të mbrojtur pronën tuaj dhe kontratat nga shkelje apo mashtrimet që mund të vijnë nga të tjerët, për të zgjidhur mosmarrëveshjet me rregulla racionale, sipas ligjeve objektive.

23. Objektivizmikundërshton çdo formë të kolektivizmit, si: fashizmin, komunizmin, absolutizmin

24. Objektivizmivskomunizmit

25. Objektivizmivsabsolutizmit

26. Influenca e Ayn Rand

27. Përmbledhjekonceptesh

28. Ayn Rand: • E konsiderojmë të nevojshme përkrahjen vetëm ndaj atyre që janë viktima të pafajshme, por jo ndaj atyre që janë të fajshëm moralisht. Nëse dikush ndjen dhembshuri për viktimat e një kampi përqendrimi, askush nuk mund të ndjej atë për torturuesit e tyre. Nëse shpreh afeksion për torturuesit, kjo përbën një akt të tradhtisë morale ndaj viktimave.

29. KritikandajobjektivizmittëAyn Rand • Ngapikëpamjafilozofikenuk ka konceptedheteoritëpërsosura • Por ka ideteori e koncepteqëpranohennëkushtetëcaktuara, pasishërbejnësiorientimepërshkollatdhearsiminnërafshetëndryshmerajonaledheglobale • Po ashtu, mbahetedheqëndrimkritikndajkonceptevetëfilozofisënëpërgjithësidhetëAynRaind, qëlidhen: • Me konceptiminmetafizikqëshkonpërtejrealitetittëzakonshëmqëpërjetojmënëhapësirëdhenëkohë.

30. Kontradiksionemetafizike • Ekzistenca e realitetitduketsitautologji, lojëfjalësh (ështësikurtëthuashekzistencaekziston) • Duke pranuarekzistencënobjektive, atëherecili do tëjetëvendiivullnetittëlirë? (aksioma e ekzistencësdheaksioma e vullnetittëlirë, a e pranojnëapopërjashtojnëatonjeratjetrën?) • Në se njëpjesë e ekzistencësmohohetdhepërvojajo, atëhereciliështëraportiiekzistencës, me përvojëndheikësaj me subjektinqë e bartngapikëpamja e arsyetimit/kontradiksionitlogjik • Duke pranuarshkakësinëaristotelianedheanalogjinë me njëkuptim determinist atëhereciliështëaspekti indeterminist, praqëishmangetligjit: shkak –efektdhe ka tëbëjë me lirinënjerëzore

31. Kontradiksione morale • Jetasimbijetesë, siriprodhimdhesindërgjegje morale, ciliështëraporti midis tyre? • Sa e kushtëzuarështëzgjedhjaindividuale e jetësngazgjedhjasociale, ngagjendjaamorale, qëpërfshinindividin? • Ciliështëraporti midis jetësgenetike, biologjikedhejetësindividuale, sisubjektilirë, se mundtëekzistoshpormundtëmosndiheshirealizuar? • Impulset fizike e kimikateve dhe elektricitetit dhe skemave të reja për ta, të cilin ne përjetojmë si mendime, ide, kujtime dhe zgjedhje janë objekte konkrete, twcilatformwsojnwvullnetin tonë të lirë, ndwrkohwqwjanë funksionetwtrurit që veprojnë sipas vetive natyrore.