SOSYAL GÜVENLİK KURUMU

1. SOSYAL GÜVENLİK KURUMU (3) ASGARİ İŞÇİLİK, İLİŞİKSİZLİK BELGESİ, HAKEDİŞLERDEN KESİNTİ VE TEMİNATIN İADESİ

2. I- ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI 1- ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI NEDİR ? 1.1. ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASININ KISACA TANIMI Asgari işçilik uygulaması,uygulama kapsamındaki İşyerlerinde çalıştırılan sigortalılar için APHB ile bildirilen sigorta primine esas kazanç tutarları toplamının, o işyeri için hesaplanan bildirilmesi gereken işçilik tutarı ile karşılaştırılması ve bildirilen işçilik tutarlarının bildirilmesi gereken işçilik tutarından eksik çıktığı durumlarda, aradaki fark tutarın priminin tahsil edilmesidir, şeklinde tarif edilebilir. 1.2. ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASININ KAPSAMI Asgari işçilik uygulaması, halen kapsama dahil kanun hükümlerine göre ihale edilen/üstlenilen işlerde ve özel nitelikli bina inşaatı işyerlerinde uygulanmaktadır.

3. 1.3. SOSYAL GÜVENLİK BAĞLAMINDA DAYANAKLAR Asgari işçilik uygulamasının sosyal güvenlik mantığının, kapsama giren işyeri işverenlerinde, bu işler için bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarının hesaplanabileceğinin bilinmesinin sağlanmasıdır. Başka bir ifade ile işverenlerin bu noktadan hareketle bir otokontrol yapmalarının ve bu bağlamda eksik ödenen işçiliğin nasılsa hesaplanabileceğini dikkate alarak GC. ve GZ. ile birlikte ödeme ile karşı karşıya kalmamak için çalıştırdığı sigortalıların sigorta primlerinin önceden ve yasal süresinde ödenmesinin sağlanmasıdır. Ayrıca, prim olarak nitelendirilmesi mümkün olan bu Kurum alacağından dolayı yeterli işçiliğini ödeyen işverenler, borçlu olmaları nedeniyle karşılaşabilecekleri ihale dışında tutulmak vs. gibi diğer yasal engellerle karşılaşmamaktadır.

4. 1.4. ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASINDA SİSTEM KONTROLÜ Kanun uygulaması iki temel mantık üzerine kuruludur. Kanun koyucu, özel bina inşaatları ve özel nitelikteki inşaat işyerleri için bir taraftan ruhsat ve ruhsat niteliğindeki belgelerin verilmesi yetkisine haiz merciilere, bu belgeleri vermelerini müteakip, verilen gerçek kişi veya tüzel kişilere ait tescile ilişkin bilgilerin belli süre içinde SGK na bildirilmesi yükümlülüğünü getirirken diğer taraftan, yapı oturma izin belgesi verilmesi aşamasında da bu belgeleri vermeye yetkili makamlara, ilgililerin SGK.na borçlarının bulunmadığına dair belge ibraz edilmeden bu belgelerin verilmemesi sorumluluğunu getirmiştir.

5. Diğer taraftan, aynı mantık ihale konusu işler için de işletilmektedir. Kanun koyucu, ihale konusu işlerde de bir taraftan kanun kapsamındaki kanunlar ile verilen ihale konusu işlerin üstlenicilerle ilgili bilgilerin belli bir sürede SGK na bildirilmesi ile yükümlendirirken, yapı oturma izin belgesi vermeye yetkili makamları iş bitiminde bu defa işverenlere ait teminatları, SGK na borçlarının bulunmadığına dair belge ibraz edilmeden iade edememe ile yükümlendirmiştir. Dolayısıyla sistem, hem özel bina inşaatı işyerlerinde, ruhsat ve ruhsat verilen gerçek ve tüzel kişileri, ruhsatları verildiği anda kontrol altına alarak, inşaat yapımından sorumlu kişilerin yapı oturma izin belgesi almaya müracaat ettiklerinde varsa borçlarının tahsil edilmesiyle,

6. Hem de, ihale konusu işlerde üstlenicilerin bildirilmelerinin sağlanması ve iş bitiminde teminat iadesi talebinde bulunulduğunda SGK na olan borcun ödetilmesinin sağlanması ile kendi kendini kontrol etmektedir. 1.5.SİSTEM KONTROLÜNÜN KANUNİ DAYANAKLARI Sistem bir taraftan, kanunun 11 / 6. fıkrası gereğince; Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişilerini, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma bildirmekle yükümlü kılmış, Diğer taraftan,Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşları ve 5411 s. Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşları ve kanunla kurulan kurum ve kuruluşları, ihale yolu ile yaptırdıkları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların adreslerini onbeş gün içinde Kuruma bildirmekle sorumlu tutmuştur.

7. Sistemin bir diğer ayağı ise 90 / 2. fıkrasında oluşturulmuş olup, bu fıkra ile ihale konusu işlerde; İhale makamlarına,işverenlerin hak edişlerinin, Kuruma İPC, prim ve prime ilişkin borçlarının olmaması kaydıyla ödeneceği, Kesin teminatların ise ihale konusu işle ilgili olarak Kuruma borçlarının bulunmadığının tespit edilmesinden sonra iade edileceği şartını koyarak sistemi kontrol altına almıştır. (İşverenlerin, kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar, bankalar ve kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar nezdindeki her çeşit alacak, teminat ve hakedişleri üzerinde işçi ücreti alacakları hariç olmak üzere yapılacak her türlü devir, temlik ve el değiştirme, Kurum alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade etmektedir.)

8. Aynı kurgu, 90/4. fıkrası kapsamında özel bina inşaatları içinde yapılmış olup burada da; Valiliklere, belediyelere, il özel idarelerine ve ruhsat vermeye yetkili diğer mercilere, geçici iskân veya yapı kullanma izin belgesi verilmeden önce yapılan inşaat dolayısıyla, Kuruma borçlarının bulunmadığına dair Kurumca düzenlenmiş bir belgenin istenmesi zorunluluğu getirilmiştir. Sistem, 90 ıncı maddenin 5 inci fıkrası uyarınca, Kuruma borçlu olunan primler ve İPC ödenmeden hakkedişlerin ödenmesi veya yapı oturma izin belgesinin verilmesi ayrıca, teminatların iade edilmeden paraya çevrilerek Kurum hesaplarına aktarılması şartına uymayan bu idareler aleyhine hem genel hükümlere cezai işlemin yapılacağına hem de İPC tahakkuk ettirileceğine ilişkin hükümler düzenleyerek sistem kendini denetleme işlevini tamamlamaktadır.

9. 2- ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASINA ESAS TEŞKİL EDEN YASAL DAYANAKLAR Asgari işçilik uygulamasına temel teşkil eden, uygulamanın esasını ve ayrıntılarını düzenleyen mevzuat serisi; 5510 sk. nun 85 inci maddesi, SSİY nin 110, 111 ve 112 nci maddeleri ile Asgari İşçilik Tespit Komisyonunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümleri, Asgari işçilik uygulamasında çeşitli işkollarına ait işçilik nispetlerinin açıklandığı tebliğ ve Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca her yıl yayımlanan Yapı sınıf ve Gruplarını ve uygulama unsurlarının açıklandığı tebliğ hükümlerinden oluşmaktadır. Kanun koyucunun asgari işçilik uygulamasına neden gerek gördüğü ve nasıl yapılacağı 5510 sk. nun 85 inci maddesinde genel olarak, ilgili yönetmelik, tebliğ ve genelgelerde ise uygulamaya ilişkin ayrıntılar açıklanmaktadır.

10. 2.1. ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI VE UZLAŞMA 2.1.1. 5510 S.K. 85. MADDESİ İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı; yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından yapılır. Kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşların ihale yoluyla yaptırdıkları her türlü işler ve özel nitelikteki inşaat işleri asgari işçilik kapsamındadır. Bu nitelikteki asgari işçilik kapsamında olan işyerlerinde yeterli işçiliğin bildirilip bildirilmediği Kurumca ayrıca araştırılmakta ve yeterli işçiliğin bildirilmediğinin anlaşılması halinde eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden primler GC. ve GZ. ile birlikte tahsil edilmektedir.

11. Hesaplanan tutar 1 ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Ödenir veya bir taahhütname ile ödeneceği ve inceleme istenilmeyeceği bildirilirse işlemler kesinleştirilir. Bu işlemlerden sonra ödenmez ise GC. ve GZ: ile birlikte tahsil işlemlerine başlanılır. Fark tutar primi ödenmez veya ödenmeyeceği bildirilir ve taahhütname verilmez ise işyerinin denetlenmesi için konu denetim elemanına intikal ettirilir. İşveren tebliğ edilen prim tutarına 1 ay içinde itiraz edebilir. İtiraz takibi durdurur. İtirazın reddi halinde işveren 1 ay içinde yetkili mahkemeye gitmek durumundadır. Mahkemeye başvurulması takip ve tahsilatı durdurmaz.

12. Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca, Kuruma asgarî işçilik tutarının bildirilmediği tespit edilen işyerleri hakkında ayrıca 102/1 (d) bendi uyarınca eksik işçiliğin mal edildiği her bir ay için asgari ücretin 2 katı tutarında ve (e) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca kayıt geçersizliğinden dolayı tutulan defter niteliğine göre asgari ücretin 3,6 veya 12 katı tutarında İPC uygulanması önerilir. Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar, 85 inci md. kapsamında Kurumca istenilecek bilgi ve belgeleri en geç bir ay içinde yazılı olarak vermeye mecburdur. Kuruma yeterli işçilik tutarının bildirilmiş olup olmadığının araştırılmasında, işin yürütümü için gerekli olan asgarî işçilik tutarının tespitinde dikkate alınacak asgarî işçilik oranlarının saptamak ve asgarî işçilik oranlarına yapılan itirazları inceleyerek karara bağlamak üzere Kurum bünyesinde asgari ,işçilik tespit komisyonu kurulmuştur.

13. Asgari işçilik tespit komisyonu; Kurum teknik elemanlarından (2 inşaat 1 elektrik, 1 makine mühendisi) 4 üye,Yönetim Kurulunda temsil edilen işçi (TÜRK-İŞ) ve işveren konfederasyonlarınca (TİSK) görevlendirilecek iki üye ayrıca,Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden (TOBB) bir üye olmak üzere toplam 7 teknik elemandan oluşmakta olup, faaliyetine devam etmektedir. Komisyonda görev alan gerek meslek kuruluşlarının ve gerekse deKurum teknik elemanlarının inşaat, elektrik ve makine mühendisinden oluşmakta olup kendilerinin en az 3 yıllık şantiye deneyiminin veya mesleki çalışması zorunluluğu bulunmaktadır. kurulan iller ve asgari işçilik istişare komisyonu

14. 2.1.2.İHALE KONUSU İŞLERDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI / ARAŞTIRMA İŞLEMLERİ (SSİY Md. 110) Araştırma işlemi işin kesin kabul veya noksansız geçici kabulünden sonra işverene ödenen KDV. hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dahil istihkak tutarına asgari işçilik oranı % 25 eksiltilerek uygulanır.

15. Hizmet alım ihalelerinde; İşin sözleşmesinde çalıştırılacak sigortalı sayısı belli ise, öncelikle bu sigortalıların kişi/gün sayısı üzerinden Kuruma bildirilmiş olup olmadığı araştırılır. Kuruma bildirilmeyen sigortalılar ile ilgili belgelerin verilmesi, bir ay süreli bir tebligat ile işverenden istenir. Verilmemesi veya eksik verilmesi hâlinde ünitece re’sen düzenlenir. Belgelerin düzenlenmesi mümkün değilse araştırma işlemine tabi tutulur. Sözleşme ile Kuruma bildirilen arasında bir eksiklik varsa, ihale makamınca doğrulanması kaydıyla bazı aylardaki kişi/gün sayısı eksikliği üzerinde durulmaz.

16. Diğer hususlar, Asgari işçilik oranları, Kurum bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca belirlenir ve tebliğ ile yayımlanır. İhaleli iş, asgari işçilik oranları önceden belirlenmiş olan birden fazla konuyu kapsıyor ve ihale makamı tarafından her bir işe ait istihkak tutarlarının ayrı ayrı bildirilmesi hâlinde, araştırma işlemi, her bir işe ait asgari işçilik oranları dikkate alınarak yapılır. İstihkak tutarları ayrı ayrı düzenlenmemişse araştırma işlemi, işverenin yazılı isteği üzerine, en yüksek asgari işçilik oranı dikkate alınarak yapılır. İşveren kabul etmezse, işin asgari işçilik oranı Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenir.

17. İdarece, ödemelerin döviz şeklinde yapılması durumunda, döviz tutarı, ödemenin yapıldığı tarihlerdeki Merkez Bankasınca belirlenen döviz satış kuru üzerinden Yeni Türk Lirasına çevrilerek işlem yapılır. Fiilen işin başlangıç ve bitiş tarihlerinin, resmî belge ile kanıtlanması istenebilir, kanıtlanamaması hâlinde, ihale makamının bildirmiş olduğu tarihlere itibar edilerek işlem yapılır.

18. 2.1.3. ÖZEL NİTELİKTEKİ İNŞAATLARDA ARAŞTIRMA VE RESEN YAPILACAK İŞLEMLER, (SSİY. Md. 111) Gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği haiz olmayan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan özel nitelikteki inşaat işyerleri hakkında, ünitece yapılacak araştırmada, inşaat maliyetine (yapı yaklaşık maliyeti) Kurumca yayımlanan tebliğ ile belirlenen asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanır. Bina maliyeti, yetkili makamlarca verilen inşaat ruhsatında belirtilen, ruhsat yoksa ünitece tespit edilecek olan yüzölçümü / m2 si ile yapı sınıf ve grubuna uygun birim maliyet bedelinin çarpımı yoluyla bulunur. Birim maliyet bedelleri, her yıl inşaatın sınıfı ve grubuna göre Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilerek ilan edilir.

19. İnşaatın niteliği dikkate alınarak, ruhsatı ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilen listede kayıtlı yapının sınıfı ve/veya grubunun farklı olduğunun anlaşılması hâlinde, inşaatın yapı sınıfı veya grubu, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca mahallinde düzenlenen tespit tutanağına istinaden ünitece belirlenir, işverence buna da itiraz edilmesi halinde konu, asgari işçilik tespit komisyonuna intikal ettirilir. İnşaatın yapı sınıf veya grubunun, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca yayımlanan listede daha alt bir yapı sınıfı veya grubunda tasnif edilmesi yönünde yapılan değişiklikler, araştırma veya inceleme işlemi sonucu tespit edilen borcun kesinleşmesine kadar dikkate alınır. Genelgede belirtilmeyen, inşaata ait birim maliyet bedeli, genelgede kayıtlı benzeri bir inşaatın birim maliyet bedeli üzerinden hesaplanabilir. Başladığı yıl içinde bitirilen inşaatın maliyeti o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın maliyeti ise bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınarak hesaplanır.

20. Araştırma, bina inşaatının bittiği tarihten sonra yapılır. Ancak, bu işlem, inşaatın el değiştirmesi ve zorunlu hâllerde, inşaat, inşaatın ikmal edilen kısmının bina maliyetine oranlarını gösterir (Ek-11’de) tabloda gösterilen durumlara uygun bulunduğu takdirde bu oranlar aynen, uymadığı takdirde ise, yapılmayan kısımlar yapılan kısımlara oranlanarak bulunacak maliyet esas alınmak suretiyle inşaatın herhangi bir safhasında da yapılabilir. Gerektiğinde, inşaatın başlama ve bitme tarihinin resmî belge ile kanıtlanması istenebilir. Kanıtlanamadığı taktirde yapı ruhsat tarihi başlama tarihi olarak kabul edilir. (2011-13)

21. 2.1.4.ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASINDA ORTAK HÜKÜMLER Araştırma yapılırken, ihale konusu işlerde kesin kabulün yada noksansız geçici kabulün yapıldığı, özel nitelikteki inşaat işyerlerinde ise inşaatın bitirildiği tarihe kadar Kuruma bildirilmiş olan işçilik miktarı dikkate alınır. İşin başlangıç tarihinden önce ve bitim tarihinden sonra Kuruma bildirilmiş olan SPEK tutarı ile gün sayıları araştırma işleminde dikkate alınmaz, aksine tespit yoksa iptali de yapılmaz. Tescil edilmemiş veya tescil edilmiş olmakla beraber hiç işçilik bildirilmemiş işyerlerinde ya da gerekli görülen hâllerde işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca tespit olunabilir.

22. Ünitece yapılan araştırma sonucunda ihale konusu işlerde ve özel nitelikteki inşaat işyerlerinde Kuruma bildirilmediği anlaşılan asgari işçilik miktarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, aksine bir tespit olmaması hâlinde, faaliyet süresinin son ayına mal edilerek tahakkuk ettirilir ve GC. ve GZ. ile birlikte ödenmek üzere işverene tebliğ olunur. İşverence borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödeneceğinin ve denetim elemanınca inceleme yapılmasının istenilmeyeceğinin bildirilmesi hâlinde, borç kesinleşir, işlemler sonuçlandırılır. Ünitece yapılan tebligata rağmen borcun ödenmeyeceğinin bildirilmesi veya tebligatta belirtilen sürede bildirimde bulunulmaması durumunda, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca inceleme yapılır.

23. Denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca incelemeye başlandıktan sonra inceleme sonucuna göre işlem yapılır. Ancak, inceleme sürmekte iken işverenin borcu ödeyeceğine ilişkin üniteye yazılı başvurusu üzerine, ünitenin ön kabulü, denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarının uygun bulması koşuluyla inceleme durdurulur. En geç 15 gün içinde borcun ödendiğine ilişkin yazının denetim ve kontrolle görevli memuruna ulaşması üzerine, kontrol ve inceleme işleminden vazgeçilmiş sayılır ve yasal kayıt ve belgeleri işverene iade edilir. işveren isterse taksit talebinde bulunabilir.(!) İşverenin borcu ödememesi durumunda ise incelemeye devam edilir. Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca sonradan inceleme yapılması durumunda, daha önce ödenmiş prim ile varsa gecikme cezası ve gecikme zammı tutarı, işin yürütümü için gerekli olan asgari işçilik miktarı üzerinden hesaplanan ve Kuruma ödenmediği anlaşılan prim ile varsa gecikme cezası ve gecikme zammından mahsup edilir.

24. 3- ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASININ DİĞER YASAL DAYANAKLARI 3.1. ÖZEL BİNA İNŞAATLARI İÇİN, 5510 sayılı Kanunun 11 inci maddesinin altıncı fıkrasında, Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten itibaren bir ay içinde Kuruma bildirmekle yükümlü tutulmuşlardır. Ayrıca, yedinci fıkra ile de bu yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında 102 /1-b bendi uyarınca İPC. nın uygulanacağına hükmedilmiştir.

25. 3.2. İHALE KONUSU İŞLER İÇİN 5510 sayılı Kanunun 90 ıncı maddesinin birinci fıkrasında;Kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar, ihale yolu ile yaptırdıkları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların adreslerini onbeş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlendirilmiştir. Ayrıca kanun koyucu, İşverenlerin hak edişlerinin ödenmesini Kuruma İPC, prim ve prime ilişkin borçlarının olmaması şartına, teminatlarının iadesini ise ihale konusu işle ilgili olarak Kuruma borçlarının olmaması şartına bağlamıştır. İşverenlerin, bu kuruluşlar nezdindeki her çeşit alacak, teminat ve hak edişlerinde işçi ücreti alacakları ayrık tutulmuş olup, kalan kısım üzerinden yapılacak her türlü devir, temlik ve el değiştirme, işlemlerinin Kurum alacaklarını karşılayacak kısımdan sonra ancak kalan kısım üzerinden hüküm ifade edeceği hükme bağlanarak Kurum alacağı garantiye alınmıştır.

26. Ayrıca aynı maddenindördüncü fıkrası ile de bu kuruluşlar geçici iskân veya yapı kullanma izin belgesi vermeden önce yapılan inşaat dolayısıyla, diğer kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ve bankaların ise BKK ile belirlenecek işlemlerinde Kuruma borçlarının bulunmadığına dair belge istemekle yükümlendirilmiş bulunmaktadır.           Kanun koyucu, bu yükümlülükler yerine getirilmeden madde metninde öngörülen hükmün dışında işlem tesis eden ilgililer hakkında genel hükümlere göre idarî ve cezaî işlem yapılacağı belirtilerek kamu alacağı garanti altına alınmıştır.

27. 4- ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASINDA ÖN İŞLEMLER 4.1.Kurumun asgari işçilik uygulama yetkisi: İşverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde; İşin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı;yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır.

28. 4.2. Fark işçiliğin tebliği, Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafındanihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayıişverenler tarafından yeterli işçiliğin bildirilip bildirilmediği Kurumca araştırılır. Yeterli işçiliğin bildirilmediği tespit edilirseeksik bildirilen işçilik tutarı faaliyet süresinin son ayına mal edilir ve hesaplanan prim tutarı,GC.GZ. ile birliktebir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Tebliğ edilen prim.GC. ve GZ.nın ödenmesi veya ödeneceğinin yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde borç kesinleşir. Taahhütname ile üstlenilen ödeme yükümlülüğü yerine getirilmezse, 88 inci ve 89. md.ler uyarınca işlem yapılır. Tebliğ edilen prim, GC. ve GZ.nın ödenmemesi, taahhütname verilmemesi, bildirimde bulunulmaması veya Kurumca işyerinin denetlenmesine gerek görülmesi durumunda Kurumun denetim ve kontrol memurlarınca inceleme yapılır.

29. Kuruma bildirilmediği tespit edilen asgarî işçilik tutarı üzerinden re’sen tahakkuk ettirilen sigorta primleri, GC. ve GZ. ile birlikte işverene tebliğ edilir. İşveren, tebliğ edilen prim borcuna, tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde itiraz edebilir. İtiraz takibi durdurur. İtirazın reddi halinde işveren, kararın tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde yetkili iş mahkemesine başvurabilir. Mahkemeye başvurulması, prim borcunun takip ve tahsilini durdurmaz. 4.3. Denetim ve kontrol memurlarınca ipc. önerilmesi, Denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca, Kuruma asgarî işçilik tutarının bildirilmediği tespit edilen işyerleri hakkında ayrıca 102/1- (d) bendi ile (e) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca idarî para cezası uygulanır.

30. 4.4.. Kamu kurum ve kuruluşlarının bildirim zorunluluğu, Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar, 5510 sk. nun 85 inci maddesinin uygulanmasıyla ilgili olarak Kurumca istenilecek bilgileri ve belgeleri yazılı olarak en geç bir ay içinde vermeye mecburdur. 4.5. Asgari işçilik tespit komisyonunun oluşturulması, Kuruma yeterli işçilik tutarının bildirilip bildirilmediğinin araştırılmasında, işin yürütümü için gerekli olan asgarî işçilik tutarının tespitinde dikkate alınacak asgarî işçilik oranının saptanması ve asgarî işçilik oranlarına yapılacak itirazların karara bağlanması amacıyla Kurum bünyesinde; Kurum teknik elemanlarından dört üye, Yönetim Kurulunda temsil edilenişçi ve işveren konfederasyonlarınca görevlendirilecek iki üye, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğinden bir üye olmak üzere toplam yedi teknik elemandan oluşan, Asgarî İşçilik Tespit Komisyonu kurulur.

31. Kurumca gerek görüldüğünde, aynı esaslara göre birden fazla Asgarî İşçilik Tespit Komisyonu kurulabilir. Komisyon salt çoğunlukla toplanır ve kararlar en az dört üyenin aynı yöndeki oyu ile alınır. Kurum dışındaki üyelerin üst üste üç toplantıya, son altı ay içinde ise beş toplantıya katılmaması halinde, toplantıya katılmayan üyeyi görevlendiren konfederasyonların yerine, üye sayısı bakımından en yüksek bir sonraki konfederasyondan üye davet edilir.

32. 5- ÜNİTECE YAPILAN ÖNDEĞERLENDİRMEVE İLİŞİKSİZLİK BELGESİNE İLİŞKİN İŞLEMLER 5.1. İLİŞİKSİZLİK BELGESİ ve BORCU YOKTUR BELGELERİNİN TANIMI İlişiksizlik belgesi, her ne kadar Kurum uygulamalarında hak edişlerin ihale makamlarından ödenmesi sırasında ibraz edilen belge olarak tanımlanmakta ise de, gerçek anlamda ilişiksizlik belgesi işyeri kayıtlarının Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca incelenmesinden sonra incelemeye tabi tutulan işyeri için Kurumca düzenlenen, işyerinin Kuruma karşı borcunun bulunmadığını beyan eden, soğuk mühürlü ve ıslak imzalı belgedir. Genel anlamda gerek, teşvik kanunlarından yararlanılmasında ve gerekse de hak edişlerin ödenmesinde önkoşullardan biri olan, işverenin ilgili işyerine borcunun olmadığını beyan eden belge, borcu yoktur belgesi olarak tanımlanmaktadır.

33. Nitekim gerek teşvik kanunlarının ve gerekse de hak edişlerin ödenmesi sırasında işverenlerden işyerlerinin SGK na borçlarının bulunmadığına dair belge istenmektedir. Aslında borcu yoktur belgesi, işyerinin çeşitli teşvik kanunlarından yararlanması ve hak edişlerinin ödenmesi için şart koşulan borç türleri ile sınırlı olmak üzere borcunun bulunmadığını belirten belgedir. Bu anlamda, borcu yoktur belgesi ile ilişiksizlik belgesi arasındaki en önemli fark; ilişiksizlik belgesi, kayıtların incelenmesi sonucu düzenlenmekte ve işverenin bütün ödeme kalemlerinden borcunun bulunmadığını belirtmekte iken, Borcu yoktur belgesinin belli borç türlerinden borcunun bulunmadığını beyan etmesi ve Kurum sisteminden sorgulanması sonucu düzenlenmesidir.

34. 5.2. İHALE KONUSU İŞLERDE 5.2.1. Bildirilen işçiliklerin kapsamı 5510/85-(2.) fıkrasında belirtilen kurum ve kuruluşlar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan her türlü işlerde ünitece yapılacak araştırma işlemi, kesin kabul ya da noksansız geçici kabulün yapıldığı tarihten sonra ve işverene ödenmesi gereken KDV. hariç, malzeme fiyat farkı ve akreditif bedeli dâhil, toplam istihkak tutarına, işin asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmak suretiyle yapılır. 5.2.2.Sözleşmede çalıştırılacak sigortalı sayısı belli ise, Sözleşmede çalıştırılacak sigortalı sayısı belli ise, öncelikle bu sigortalıların kişi/gün sayısı üzerinden Kuruma bildirilip, bildirilmediği araştırılır. Bildirilmediği tespit edilen sigortalılar ile ilgili belgelerin bir ay içinde verilmesi işverene tebliğ edilir.

35. Belgeler belirtilen sürede verilmez veya eksik verilirse bu belgeler ünitece re’sen düzenlenir. Bu belgelerin ünitece düzenlenmesinin mümkün olmadığı hâllerde ise araştırma işlemi yapılır. İşin sözleşmesi ile Kuruma yapılan bildirimler arasında bir eksiklik varsa, eksik ihale makamınca doğrulandığı taktirde bazı aylardaki kişi/gün sayısı eksikliği üzerinde durulmaz. Asgari işçilik oranları, Kurum bünyesinde oluşturulan Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca belirlenir ve tebliğ ile yayımlanır.

36. 5.2.3.İhale konusu iş birkaç işten oluşuyorsa, İhale konusu iş, birden fazla konuyu kapsıyorsa, her bir işe ait asgari işçilik oranı belli ise ve her bir işe ait istihkak tutarları ayrı ayrı ödeniyorsa; Araştırma işlemi,her bir işe ait asgari işçilik oranları dikkate alınarak yapılır. Her bir işe ait istihkak tutarının ayrı ayrı bildirilmemesi hâlinde ise,araştırma işleminde; işverenin yazılı isteği üzerine, bu işlerin en yükseğine ilişkin asgari işçilik oranı dikkate alınır. İşveren tarafından yapılan işlere ilişkin en yüksek asgari işçilik oranının uygulanmasının kabul edilmemesi durumunda işin asgari işçilik oranı Asgari İşçilik Tespit Komisyonu tarafından belirlenir.

37. 5.2.4. Ödemeler döviz halinde yapılıyorsa, İşverene idarece yapılan ödemelerin döviz olarak yapılması durumunda, döviz tutarı, ödemenin yapıldığı tarihlerdeki Merkez Bankasınca belirlenen döviz satış kuru üzerinden Yeni Türk Lirasına çevrilerek işlem yapılır. 5.2.5. İşin başlangıç ve bitiş tarihinde tereddüt varsa, İşin fiilen başlangıç ve bitiş tarihlerinin, resmî makamlardan alınacak belgelerle kanıtlanması işverenden istenebilir. Başlangıç ve bitiş tarihlerinin resmî belge ile kanıtlanamaması hâlinde; aksine bir tespit olmaması halinde yüklenicinin Kuruma müracaat tarihi işin başlama tarihi olarak kabul edilir. İşverence Kuruma yapılan başvuruda dilekçe tarihi işin bitim tarihi olarak beyan edilen tarihten itibaren 1 ay içinde ise beyan edilen tarih, değilse dilekçenin Kurum kayıtlarına giriş tarihi işin bitim tarihi olarak kabul edilir

38. 5.2.6. İhale konusu işlerde idarece malzeme verilmesi, İhale makamınca müteahhide malzeme verilmesi veya akreditif bedeli ödenmesi halinde ihale konusu işe ait asgari işçilik oranı Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca yayımlanan tebliğde mevcut olsa dahi, bu iş işe uygulanacak oranın tespitinin, oran belirlemek için gerekli olan belgeler ( imalat ve birim fiyatlarını gösterir her sayfası ve iç sayfaları tasdikli son hak ediş raporu, iş bitirme belgesi, fatura, varsa sözleşme, verilen malzemenin miktarı ve bedelini gösteren belge, fiyat analiz zaptı vb.) intikal ettirilmek suretiyle asgari işçilik tespit komisyonundan istenmesi gerekmektedir. Belgelerin ihale makamınca veya aslı görülerek ünitelerimizce tasdiki gerekmektedir.

39. 5.2.7. Kesin teminatın iadesi, İhale konusu işle ilgili teminat Kurumca tasdikli soğuk damgalı ilişiksizlik belgesi ibra edilmedikçe iade edilemez. Teminat iadesine esas ilişiksizlik belgesi düzenlenebilmesi için; ihale konusu işle ilgili olarak, - Sigorta primi, işsizlik sigortası primi, İPC., fark işçilk üzerinden hesaplanacak prim, D.V. ÖİV., EKP.,bunlara ilişkin GC. ve Gz. borçlarının bulunmaması gerekmektedir. İhale konusu iş, devamlı işyeri sigortalıları ile yapılmış ise, işyerinin ihale konusu işin faaliyet süresi içinde Sigorta primi, işsizlik sigortası primi, İPC. fark işçilik primi, DV. EKP., ÖİV., ve bunlara ait Gc. ve GZ. boçlarının bulunmaması gerekmektedir.

40. 5.2.8.İhale makamınca yapılacak işlem, İşveren tarafından, idareye BYY nın ibraz edilmemesi durumunda, idarece kesin teminatın kısmen veya tamamen iadesi imkanının başladığı tarihten itibaren 15 gün içinde işverenin Kuruma borcunun olup olmadığını sorulması, borcunun bulunmadığının anlaşılması halinde ilişiksizlik belgesinin düzenlenmesi istenmelidir. 5.2.9. İhale konusu işin devri, İhale konusu işin arta kalan kısmının sonradan düzenlenen sözleşme ile üstlenilmesi halinde, üstlenilen kısımla ilgili teminat alınması ve ihale makamınca ihale konusu işin devrine muvafakat edilmesi kaydıyla (önceki bölümle ilgili olarak işi devir alanın sorumluluğunun bulunduğu hususunda bir hükme yer verilip verilmediğinin üzerinde durulmadan işi devralan adına ayrıca işyeri dosyası açılarak eksik kalan kısımlar bu dosyadan yürütülmelidir.

41. 5.2.10. Oranı belli olmayan işler Asgari işçilik oranları tebliğ eki listede oranı belli olmayan, işler için üniteler veya meslek mensupları ya da deneti elemanlarınca yapılacak işlemlerde listede mevcut benzer işlere ait oranlar alınamayacağı gibi, daha önceden asgari işçilik komisyonunca belirlenen benzer işe ait oranda alınmamalıdır. 5.2.11. İş kesinleşmeden bazı oranların düşmesi, çıkması, Tebliğ eki listede belirtilen oranlar, önceki tebliğe göre düşmüş veya yükselmiş ise, tebliğ yürürlüğe girmeden önce başlayan ve tebliğden sonra biten veya bitecek olan işlerde Kurum işleminin henüz kesinleşmemiş olması kaydıyla eski ve yeni oranlar mukayese edilmek ve düşüğü alınmak suretiyle işlem yapılmalıdır.

42. 5.3. İHALE KONUSU İŞLERİN DEVAMLI İŞYERİ SİGORTALILARI İLE YAPILMASI HALİNDE İLİŞİKSİZLİK BELGESİ, 5.3.1. İhale konusu iş, 4/1-a kapsamında sigortalı çalıştırmadan, bizzat gerçek kişi yüklenici veya tüzel kişiliğin ortakları tarafından yapılıyorsa ? -Gerçek kişi sigortalının veya tüzel kişiliğin ortaklarının 4/1-b kapsamındaki sigortalılıklarından dolayı prim borçlarının bulunmaması veya borcun tecil taksitlendirilmiş olması,

43. 5.3.2. Üstlenilen işin, devamlı işyeri sigortalıları ile yapıldığının belirtilmesi halinde, İhale konusu işi üstlenen işyerinin, ihale konusu işten önce faaliyette bulunan bir işyeri ve faaliyetini sürdürmesinin ihale konusu işe bağlı olmaması, ihale konusu iş olmasa dahi faaliyetine devam etmesinin söz konusu olması hallerinin bir arada bulunması durumunda bu işyeri devamlı nitelikte işyeri olarak kabul edilir. -Devamlı nitelikteki işyerinin faaliyet konusunun ihale konusu işle uyumlu olması, (Uyumlu olmadığının tespiti halinde öncelikle, devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun araştırılması ve gerekmesi halinde devamlı nitelikteki işyerinin işkolu kodunun değiştirilmesi, İşyerinin varsa alt işverenlerin defter ve belgeleri incelenmeden ihale konu işin faaliyet dönemi içinde bu işyerinden borcunun bulunmaması halinde işverene ilişiksizlik belgesi/borcu yoktur yazısı verilir.

44. 5.3.3.İhale konusu işte çalışacak kişi gün sayısı belli ise, -İhale konusu işte çalıştırılacak kişi sayısının belli olması, bunların idarece ismen Kuruma bildirilmesi ve Kurumca da bildirilen kişilerin sigortalılıklarının sağlandığının ve kişi / gün sayısı kadar bildirimde bulunulduğunun anlaşılması halinde kayıtlar incelenmeden ilişiksizlik belgesi verilir. - İhale konusu işin faaliyet dönemi içinde, sözleşmede belirtilen kişi/gün sayısının altında bildirim olduğunun anlaşılması halinde, idarenin belirtilen kişiler dışında da sigortalı çalıştırıldığının belirtilmesi halinde, bildirilmeyen sigortalıların belgesi işverenden 1 ay süreli tebligat ile istenir.

45. - İhale makamından alınan yazıda, çalışanların kimlik bilgileri varsa, işveren de bu kişilerle ilgili belgeler işveren tarafından 1 aylık süre içinde Kuruma verilirse incelemeye gidilmeden işleme konur. İşveren bir aylık süre dışında verirse veya idarece ilgililerin SPEK na yer verilmişse bu kazançlar üzerinden, yer verilmemiş ise SPEK alt sınır üzerinden ünitece resen düzenlenir. - Bildirilen sigortalılardan dolayı, işe giriş, işten ayrılış belgeleri yönünden gerekli kontroller yapılarak (102/1-a ve j bentlerine göre) ipc uygulanır. - Sigortalı sayısına yer verilmekle birlikte kimlik bilgilerine yer verilmemiş ise; İdaerece bildirilen SPEK tutarlar üzerinden bu da bildirilmemişse SPEK alt sınır üzerinden ünitece resen düzenlenerek işleme konulur.

46. - İdareden alınan yazıdan sigortalıların hizmetlerinin veya kazançlarının eksik bildirildiğinin anlaşılması halinde, ünitece düzenlenen ek veya asıl belgelerden dolayı (5510/102/c-4 e göre) aylık asgari ücretin 2 katı tutarında İPC uygulanır. Yapılan işlemlerden sonra İPC ve primlerin tahsilini müteakip ilişiksizlik belgesi verilir. - İhale konusu iş temizlik veya güvenlik hizmetleri ise; bu işlerin devamlı mahiyetli işyeri sigortalıları ile yapılamayacağı değerlendirilerek bu işyerleri ile ilgili işlemlerin geçici nitelikli işyeri kapsamında yapılması gerekmektedir.

47. 5.3.4. İhale konusu işte çalışacak kişi gün sayısı belli değil ise, İhale sözleşmesinde, çalıştırılacak kişi/gün sayısının bilinmemesi ve idarece de çalıştırılan kişilerin ismen bildirilememesi durumunda; devamlı işyerinden yapılsa dahi geçici işyerleri ile ilgili asgari işçilik uygulamasına tabi tutulacaktır. Yeterli işçiliğin bildirildiğinin anlaşılması halinde denetim elemanınca inceleme yapılmadan ilişiksizlik belgesi verilmektedir. 5.3.5. İhale konusu işler çakışırsa, Devamlı işyeri sigortalıları ile birden fazla ihale konusu işin üstlenilmesi ve üstlenilen bu ihale konusu işlerin çakışması halinde; - İhale konusu bir iş için dikkate alınan işçilik diğer ihale konusu işlerde dikkate alımnmadan araştırma işlemi yapılmalıdır.

48. Bu konuda; düşülecek İşçilik tutarı, “ Düşülecek İşçilik Tutarı =[(A) İhale Konusu İş İçin Bildirilen İşçilik / (A) İhale Konusu İşin Faaliyet Süresi ] X Çakışan Gün Sayısı “ formülü ile bulunmaktadır. Birden çok ihale konusu işin çakıştığı ve ihale konusu işlerin birden fazlası için ilişiksizlik belgesi istenilmesi durumunda, ihale konusu işin incelemeye sevk edilip edilmeyeceğine karar verildikten sonra diğer ihale konusu işe geçilmektedir. 5.3.6. İhale konusu iş 30 günden az ise, Eksik çalışması olan sigortalıların SPEK tutarlarının ihale konusu işin yapıldığı süreye isabet eden kısmı kadarı dikkate alınacaktır.

49. 5.3.7. İncelemeye sevk etme/etmeme, Yapılan araştırma işleminden sonra Kuruma bildirilen işçilik tutarlarının bildirilmesi gereken işçilik tutarından daha az olduğunun anlaşılması halinde, aradaki fark tutarın bir ay içinde ödenmesi için işverene 1 ay süreli bir tebligat yapılmalı, ödenmesi halinde ilişiksizlik belgesi verilmeli, ödenmemesi halinde ise işin devamlı mahiyette işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığının tespiti amacıyla incelemeye sevk edilmelidir. 5.3.8. Fark işçilik primi cüz’i Kurum alacak tutarı altında ise, Fark işçilik tutarının priminin 6183 / 106 ıncı maddesi kapsamında tespit edilen cüz’i Kurum alacak tutarını aşmıyor ise, yeterli işçilik bildirilmiş gibi değerlendirilerek işverenin ihale konusu işle ilgili olarak başkaca borcu da yoksa iliksizlik belgesi verilmesi mümkün bulunmaktadır. (2011/13-4.3.)

50. 5.3.9. Danışmanlık hizmeti ihaleleri İhaleli işin konusunun mimarlık ve mühendislik, etüd ve proje, harita ve kadastro, her ölçekte imar planı, imar uygulama, ÇED raporu hazırlanması, plan, yazılım ve geliştirme, tasarım, teknik şartname hazırlanması, denetim ve kontrolörlük, gibi teknik mali, kukuki veya benzeri alanlarda hizmet alım işinden ibaret olması ve bu işlerle ilgili bildirimlerin devamlı işyeri sigortalıları ile yapıldığının beyan edilmesi ve işyerinin başkaca borcunun bulunmaması ayrıca, durumunda ihbar veya şüphe halinin olmaması halinde ilişiksizlik belgesi verilmeli, ancak gerek görüldüğünde incelemeye sevk edilmelidir.