Podstawy ekonomii

Podstawy ekonomii

Prowadzący ćwiczenia: mgr RuslanHarasym Kontakt: Katedra Makroekonomii Pokój: 109 (I piętro) Tel. (017) 866 1134 e-mail: rharasym@wsiz.rzeszow.pl Konsultacje: Czwartek od 9:00 do 12:00, pokój 109 Główny budynek, ul. Sucharskiego 2

Warunki zaliczenia ćwiczeń Ocena łączna z ćwiczeń wystawiana jest na podstawie sumy punktów otrzymanych przez studenta w czterech obszarach: • Punkty za obecność na ćwiczeniach – maksymalnie10 punktów (przy 100% obecności); • Punkty za aktywność na ćwiczeniach – maksymalnie 10 punktów; • Wejściówki: maksymalnie 30 punkty (3 wejściówki po 10 punktów na początku każdych zajęć, tematyka poprzednich ćwiczeń); • Kolokwium końcowe:50 punktów (na ostatnich zajęciach). W ramach łącznej puli można uzyskać 100 punktów. Skala ocen : 0 – 49 punktów => ocena 2,0 50 – 60 punktów => ocena 3,0 61 – 70 punktów => ocena 3,5 71 – 80 punktów => ocena 4,0 81 – 90 punktów => ocena 4,5 91 – 100 punktów => ocena 5,0

Program przedmiotu: • Sektory w gospodarce narodowej. Podmioty gospodarki narodowej (państwo, gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa); • Wzrost i rozwój gospodarczy; • Pieniądz – rola i funkcje w gospodarce; • Budżet państwa. Deficyt budżetowy i problem długu publicznego państwa. • Kluczowe pojęcia gospodarki – bezrobocie, inflacja, cykl koniunkturalny; • Struktury rynkowe – konkurencja doskonała, monopol, konkurencja monopolistyczna, oligopol; • Cele prowadzenia działalności gospodarczej. Przychody koszty i wynik finansowy. Wartość firmy. Ryzyko w działalności gospodarczej.

Literatura: • R. Milewski, Podstawy ekonomii, PWN, Warszawa 2006; • D. Begg, S. Fischer, R. Dornbush, Ekonomia, PWE, Warszawa 2000 i nowsze wydania; • J. Beksiak, Ekonomia, PWN, Warszawa 2000; • P. A. Samuelson, Ekonomia, PWN, 2000; • B. Czarny, Wstęp do ekonomii, PWE, Warszawa 2006; • S. Marciniak, Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy, PWN, Warszawa 2007

Podstawowe pojęcia. Sektory i podmioty gospodarki narodowej.

Ekonomia…. • Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych. Stara się wykryć i opisać prawidłowości rządzące tymi procesami. Te prawidłowości to prawa ekonomiczne.

Ekonomia… • Przedmiotem zainteresowań ekonomii jest więc gospodarowanie, czyli działalność gospodarcza ludzi. • Istotnym uwarunkowaniem tej działalności jest ograniczoność zasobów gospodarczych.

Ekonomia… • Zasoby te obejmują: • zasoby ludzkie (wraz z wiedzą i praktycznymi umiejętnościami ); • zasoby naturalne (np. ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się w niej bogactwami , woda, powietrze); • zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka (np. przetworzone półfabrykaty, narzędzia, maszyny i urządzenia, budynki i hale fabryczne żywność, odzież, mieszkania, środki transportu, środki finansowe). „Ekonomia pokazuje w jaki sposób ludzie, działając w różnych warunkach społeczno-gospodarczych, korzystają z ograniczonych zasobów, jak ich użytkują do prowadzenia działalności gospodarczej, jak je rozdzielają między różne, konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego wyboru. Pokazuje również czy wykorzystanie ograniczonych zasobów jest efektywne.”

Ekonomia… • Ekonomia pozytywna i normatywna • Ekonomia pozytywna – zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. • wyjaśnia w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące podejmuje decyzje dotyczące konsumpcji, produkcji i wymiany dóbr. • Ekonomia normatywna – formułuje zlecenia dotyczące tego, co powinno się czynić w gospodarce. • tworzy polecenia, wdrożenie których jest niezbędne dla zmiany zaszłych okoliczności w gospodarce narodowej.

Ekonomia… • Główne działy ekonomii: • mikroekonomia Bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, sektory i gałęzie (branże) gospodarki, rynki określonych produktów i usług itd. • makroekonomia Zajmuje się analizą gospodarki jako całości. Bada m. in. czynniki wpływające na poziom i zmiany takich wielkości ekonomicznych, jak np. globalna (łączna) produkcja i konsumpcja w danej gospodarce, globalna podaż produktów i usług, globalny popyt na nie, ogólny (średni) poziom ich cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody i wydatki budżetu państwa itd..

Sektory w gospodarce narodowej • Gospodarka narodowa - całokształt działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium danego państwa. • Wyróżnia się trzy sektory gospodarki: - sektor pierwszy – obejmujący rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; - sektor drugi – obejmujący przemysł i budownictwo; - sektor trzeci – obejmujący usługi. • Niekiedy wyodrębniany jest jeszcze sektor czwarty – obejmujący zdobywanie, przetwarzanie i dostarczanie informacji.

Struktura podmiotowa gospodarki narodowej • Podmiotem ekonomicznym – jest jednostka lub zorganizowana grupa ludzi posiadająca określony zakres swobody gospodarczej w podejmowaniu, prowadzeniu bądź też zaniechaniu działalności gospodarczej. • Podmioty gospodarki narodowej: • gospodarstwa domowe; • przedsiębiorstwa; • państwo.

Struktura podmiotowa gospodarki narodowej – gospodarstwa domowe • gospodarstwa domowe Jednostka gospodarująca, którą tworzą ludzie wspólnie ze sobą zamieszkujący oraz podejmujący decyzje co do sposobów pozyskiwania dochodów oraz ich wydatkowania dla możliwie najlepszego zaspokojenia swoich potrzeb. • cel działania Dążenie do maksymalizacji zaspokojenia potrzeb czy też zadowolenia lub użyteczności

Struktura podmiotowa gospodarki narodowej – gospodarstwa domowe • Źródła pozyskiwania dochodów i główne kierunki ich przeznaczenia • dochody: - dochody z pracy (zwłaszcza wynagrodzenia za pracę); - dochody z własności (w tym zyski procenty i czynsze dzierżawne); - dochody o charakterze socjalnym (emerytury, renty, zasiłki itd.) • wydatki: - zasadnicze wydatki gospodarstw domowych kierowane są na zakup dóbr i usług konsumpcyjnych, a nadto przyjmują oni postać oszczędności. Schemat: Źródła i przeznaczenie dochodów gospodarstw domowych

instytucje finansowe oszczędności składki ubezpieczeniowe i emerytalne świadczenia społeczne dochody z własności Przedsiębiorstwa, państwo Instytucjefinansowe Dochód osobisty do podziału Strona konsumpcyjna Strona dochodowa dochody z pracy świadczenia opłacone podatki osobiste państwo przedsiębiorstwo, państwo

Struktura podmiotowa gospodarki narodowej - przedsiębiorstwo • przedsiębiorstwo Jest to taka jednostka gospodarcza, która dzięki zatrudnionym czynnikom wytwórczym (pracownicy) wytwarza i sprzedaje produkty lub świadczy odpowiednie usługi, dążąc do uzyskania nadwyżki przychodów (utargów) nad wydatkami (kosztami). • cel działania Maksymalizacja zysku dość powszechnie uznawana jest tzw. bezpośredni cel działalności gospodarczej.

Struktura podmiotowa gospodarki narodowej - państwo • państwo Jako podmiot ekonomiczny – w ujęciu węższym – państwo to różnego rodzaju instytucje i organy władzy państwowej (w tym także o charakterze samorządowym), poczynając od władzy ustawodawczej, przed wykonawczą, do sądowniczej. Państwo to zatem parlament, urząd prezydenta, rząd, urząd skarbowy, organy władzy administracji szczebla regionalnego i lokalnego, sądy, bank centralny itd. Jako podmiot ekonomiczny – w ujęciu szerszym – to również przedsiębiorstwa, instytucje i zakłady prowadzące działalność gospodarczą, w tym również o charakterze tzw. Użyteczności publicznej oraz na zasadach non profit (po kosztach).

Ruch okrężny w gospodarce narodowej • ruch okrężny Oznacza przepływy zasobów rzeczowych i pieniężnych między gospodarstwami domowymi oraz przedsiębiorstwami. Wydatki na produkty i usługi Produkty i usługi Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Usługi czynników produkcji Dochody czynników produkcji

Ruch okrężny w gospodarce narodowej c.d. • Ruch okrężny z uwzględnieniem sektora bankowego, państwa i zagranicy Wydatki na Produkty i usługi Przedsiębiorstwa Im I S G T Ex Sektor bankowy Zagranica Państwo I G T Im S Ex Gospodarstwa domowe Dochody czynników produkcji Dopływy: inwestycje (I), wydatki rządowe (G), eksport (Ex) Odpływy: oszczędności (S), podatki (T), import (Im)

Miary dochodu narodowego gospodarki

Rachunek dochodu narodowego • Do podstawowych kategorii makroekonomicznych należy Produkt Krajowy Brutto (PKB) • Produkt Krajowy Brutto (PKB; Gross Domestic Product, GDP) oznacza wartość rynkowąwszystkich finalnych dóbr i usługprodukowanych w kraju w danym okresie.

Rachunek dochodu narodowego - PKB • Każda z części definicji ma istotne znaczenie: • wartość rynkowa to wartość danego dobra wyrażona za pomocą ceny rynkowej, czyli ceny, po jakiej dane dobro i usługa jest sprzedawana na rynku; PKB otrzymuje się więc mnożąc liczbę wytworzonych dóbr i usług przez cenę płaconą na rynku za każde z nich. • dobra finalne to takie towary i usługi, które są bezpośrednio sprzedawane odbiorcy końcowemu (np. chleb, masło, buty czy usługa fryzjerska), mówiąc inaczej dobra finalne nie są dalej przetwarzane czy poddawane obróbce. Są one przeciwieństwem dóbr pośrednich, czyli dóbr i usług, które wykorzystują się w dalszym procesie produkcyjnym (np. mąka wykorzystywana do produkcji chleba lub stal dla produkcji maszyny). Dobra pośrednie nie są wliczane do PKB, gdyż takie postępowanie prowadziło by do ich wielokrotnego uwzględnienia w rachunku; aby tego uniknąć używa się wartości dodanej, która w przypadku firm oznacza różnicę między przychodem ze sprzedaży danego produktu a kosztami dóbr pośrednich poniesionych na jego wyprodukowanie. • do PKB wlicza się dobra wytworzone w kraju. Do PKB będą więc wliczane towary i usługi wyprodukowane w kraju przez firmy zagraniczne, ale nie będą wliczane te dobra, które wytworzyły firmy polskie za granicą. • PKB obliczane jest w danym okresie (zazwyczaj kwartale lub roku), a więc nie pokazuje jakim bogactwem dysponuje dany kraj, lecz jaka jest wartość dóbr i usług wytworzonych tylko w tym przedziale czasowym.

Produkt Krajowy Brutto • Produkt Krajowy Brutto oblicza się za następującym wzorem: PKB = C + I + G + Ex – Im Gdzie: C – konsumpcja (gospodarstwa domowe); I – inwestycje (przedsiębiorstwa); G – wydatki rządowe; Ex - eksport (towar wyprodukowany w kraju i sprzedany zagranicę); Im – import (towar wyprodukowany za granicą i zakupiony przez krajowych konsumentów). • PKB per capita – wartość Produktu Krajowego Brutto przypadająca na 1 mieszkańca.

Produkt krajowy brutto c.d. • PKB w cenach rynkowych – jest miarą produkcji krajowej w kategoriach cen płaconych przez ostatecznych odbiorców, a więc włączające podatki pośrednie. PKB w cenach rynkowych = C + I + G + Ex – Im • PKBw cenach czynników produkcji – jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich i uwzględnieniem subsydiów. PKB w cenach czynników wytwórczych = PKB w cenach rynkowych – podatki pośrednie + subsydia

Realny i nominalny PKB • PKB nominalny (ang. Nominal Gross Domestic Product) – jest to łączną wartość dóbr i usług wytworzonych w danym kraju obliczana według bieżącej wartości pieniądza, czyli, że wartość produkcji wyrażona jest w cenach obowiązujących (bieżących) w okresie kiedy ta produkcja została wytworzona. • PKB realny (ang. Real Gross Domestic Product) – jest to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych na terytorium danego kraju w danym okresie czasowym, liczona w cenach obowiązujących w okresie bazowym. Inaczej mówiąc, PKB realny obliczane jest według realnej wartości pieniądza (w cenach stałych), czyli, że inflacja nie ma wpływu na jego wartość.

Deflator PKB • Deflator - wskaźnik ekonomiczny wyrażający procentowy stosunek PKB w ujęciu nominalnym (ceny bieżące) do PKB w ujęciu realnym (ceny stałe). Deflator jest wskaźnikiem inflacji, rozumianej jako procentowa zmiana cen wszystkich dóbr, wchodzących w skład PKB, pomiędzy rokiem bazowym, a bieżącym.

Produkt Narodowy Brutto (PNB) • Produkt narodowy brutto (PNB; Gross National Product, GNP) – jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. • Inaczej mówiąc, jest to PKB skorygowany o saldo dochodów obywateli danego kraju z tytułu własności za granicą (powiększenie PKB) i dochodów cudzoziemców posiadających własność w danym kraju (pomniejszenie PKB). PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą • PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

Produkt narodowy netto = dochód narodowy (Y) • Musimy pamiętać, że wyposażenie kapitałowe wykorzystywane w procesie produkcji (tj. maszyny, urządzenia produkcyjne) zużywają się. Zużywanie się środków trwałych nazywane jest amortyzacją. • Dochód narodowy lub produkt narodowy netto PNN — to Produkt Narodowy Brutto (PNB) minus amortyzacja czyli PNB pomniejszony o zużycie posiadanego zasobu kapitału trwałego w danym okresie. PNN w cenach czynników wytwórczych = dochód narodowy (Y) = PNB w cenach czynników wytwórczych - amortyzacja

Wzrost i rozwój gospodarczy

Wzrost gospodarczy • Wzrost gospodarczy – to proces zwiększania w czasie (z okresu na okres) rezultatów działalności gospodarczej wyrażającej się w wielkości (wartości) wytwarzanych dóbr i usług. • Stopa wzrostu gospodarczego obliczana jest dla realnych wartości PKB lub PNB bądź innych kategorii rachunku narodowego.

Wzrost gospodarczy c.d. • Do czynników wzrostu gospodarczego należą: • praca (zasób siły roboczej); • kapitał rzeczowy; • postęp techniczny; • zasoby naturalne (we współczesnych modelach wzrostu gospodarczego są pomijane, uznawane za stałe, niepodlegające zmianom).

Rozwój gospodarczy • Rozwój gospodarczy jest pojęciem szerszym obejmując swą konotacją nie tylko dodatnie, ilościowe zmiany w produkcji, ale także przemiany strukturalne i instytucjonalne oraz w warunkach pracy i bytu ludności danego kraju. • Rozwój gospodarczy to zatem proces stosunkowo złożony i zatem trudniejszy co do określenia jego istoty, a w ślad za tym – pomiaru i oceny. • Rozwój obejmuje bowiem jakościowe zmiany zachodzące w gospodarce danego kraju, takie jak: przekształcenia strukturalne i technologiczne, zmiany w systemie edukacji czy też w funkcjonowaniu władz państwowych , przemiany w sferze kultury, jak tez inne, składające się na wzrost jakości życia.

Dziękuję za uwagę!

Podstawy ekonomii