KAM 215 Mikroiktisat Ders 2

1. KAM 215 Mikroiktisat Ders 2 Konu: Bireysel Talep, Piyasa Talebi ve Özellikleri

2. İşlenecek Konular • Bireysel Talep • Gelir ve İkame Etkileri • Piyasa Talebi • Tüketici Artığı • Ağ (network) Dışsallıkları

3. Bireysel Talep • Fiyat Değişimleri • Yiyecek fiyatındaki değişimlerin etkileri farksızlık eğrileri ve bütçe doğruları kullanılarak gösterilebilir. • Yiyecek malının fiyatı düştüğü zaman bütçe doğrusunun dışa doğru döndüğünü hatırlayınız. (yada tersi)

4. I = $20 • PY = $2 • PX = $2, $1, $.50 • Olduğunu varsayalım 10 6 A U1 D 5 Üç ayrı farksızlık eğrisi Bütçe doğrusuna teğet durumda. B 4 U3 U2 4 12 20 Fiyat Değişiminin Etkisi Giyecek/(ay) Y Yiyecek/(ay) X 40

5. Fiyat Değişiminin Etkisi Giyecek/ay Y 6 A Fiyat-Tüketim Eğrisi U1 D 5 B 4 U3 U2 Yiyecek/ay X 4 12 20 40

6. Bireysel Talep tüketicinin satın aldığı mal miktarı ile fiyatı arasındaki ilişkiyi verir. E 2.00 G 1.00 Talep Eğrisi 0.50 H 4 12 20 Fiyat Değişiminin Etkisi Yiyecek Malının Fiyatı, PX Yiyecek/ay X

7. Bireysel Talep Bireysel Talep Eğrisi • Talep Eğrilerinin İki Önemli Özelliği 1) Talep eğrisi boyunca hareket ettikçe elde edilebilecek fayda düzeyi de değişmektedir

8. Bireysel Talep Bireysel Talep Eğrisi • Talep Eğrilerinin 2 Önemli Özelliği 2) Talep eğrisinin üzerindeki bütün noktalarda, tüketici yiyecek ve giyecek arasındaki fiyat oranları ile MRS’yi eşitleyerek faydasını maksimize etmektedir.

9. Fiyat düştüğünde: PX/PYile MRS’de düşer E 2.00 • E: PX/PY = 2/2 = 1 = MRS • G: PX/PY = 1/2 = .5 = MRS • H:PX/PY = .5/2 = .25 = MRS G 1.00 Demand Curve 0.50 H 4 12 20 Fiyat Değişiminin Etkileri Fiyat, PX (Yiyecek) YTL Yiyecek (KG/ay) X

10. Bireysel Talep • Gelir Değişmeleri • Gelirde meydana gelecek değişimlerin etkileri de farksızlık eğrileri ve bütçe doğruları kullanılarak gösterilebilir.

11. Gelir-Tüketim Eğrisi 7 D U3 5 U2 B 3 U1 A 4 10 16 Gelir Değişmelerinin Etkileri 15 Giyecek (Y) (birim/ay) PX = 1YTL;PY = 2 YTL I = 10, 20, 30 YTL olsun 10 Fiyatlar sabitken Gelirin artması Tüketici tercihlerini değiştirir Yiyecek (X) Birim/ay 20 30

12. E G H 1.00 D3 D2 D1 4 10 16 Gelir Değişmelerinin Etkileri Yiyecek Malı Fiyatı (PX) YTL Gelir 10 YTL’den 20’ye ve 30’a yükseldikçe (fiyatlar sabit), tüketicinin talep eğrisini sağa doğru kaydırır. Yiyecek (birim/ay) X

13. Bireysel Talep • Gelir Değişmeleri • Gelir tüketim eğrisi her gelir düzeyi için tüketicinin faydasını en üst düzeye çıkaran yiyecek ve giyecek mal bileşimlerini verir.

14. Bireysel Talep • Gelir Değişmeleri • Gelirdeki bir artış bütçe doğrusunu sağa paralel olarak kaydırır, gelir tüketim eğrisi boyunca tüketim artar. • Aynı zamanda, gelirdeki artış talep eğrisini sağa kaydırır.

15. Bireysel Talep Normal ve Düşük Mallar • Gelir Değişmeleri • Gelir tüketim eğrisi pozitif eğimli olduğu zaman: • Talep edilen miktar, gelir arttıkça yükselir. • Talebin gelir esnekliği pozitiftir. • Söz konusu mal Normal bir maldır.

16. Bireysel Talep Normal ve Düşük Mallar • Gelir Değişmeleri • Gelir Tüketim eğrisi negatif eğimli ise: • Talep edilen miktar, gelir arttıkça düşer. • Talebin gelir esnekliği negatiftir. • Söz konusu mal Düşük maldır.

17. 15 Gelir Tüketim eğrisi Döner ve hamburger, A ve B noktaları arasında normal mal özelliği taşır... C 10 U3 …fakat hamburger gelir-tüketim eğrisi, B ve C arasında tersine bükülünce düşük mal özelliği gösterir B 5 U2 A U1 5 10 20 30 Düşük Mal Döner (adet/ay) Hamburger (adet/ay)

18. Bireysel Talep • Engel Eğrileri • Engel eğrileri gelir ile tüketilen malın miktarları arasındaki ilişkiyi betimler. • Normal malların, Engel eğrisipozitif eğimlidir. • Düşük malların Engel eğrisi negatif eğimli olur.

19. Engel eğrisi normal mallar Engel Eğrileri Gelir (YTL/ay) 30 20 10 Yiyecek (birim/ay) 0 4 8 12 16

20. Düşük Engel eğrileri düşük mallar için geriye büküktür. Normal Engel Eğrileri Gelir (YTL/ay) 30 20 10 Yiyecek (birim/ay) 0 4 8 12 16

21. Bireysel Talep İkame ve Tamamlayıcı Mallar 1) İki mal ikame mallarsa, birinin fiyatındaki artış (azalış) diğer maldan talep edilen miktarı arttırır (azaltır). • Örneğin:sinema bileti ve video kaseti kiralama

22. Bireysel Talep İkame ve Tamamlayıcılık 2) İki mal tamamlayıcı mallar ise, birinin fiyatındaki artış (azalış) diğer maldan talep edilen miktarı azaltır (arttırır). • Ör.Çay-şeker

23. Bireysel Talep İkame ve Tamamlayıcılık 3) Bir malın fiyatı değiştiğinde diğer maldan talep edilen miktarlar değişmiyorsa bu iki mal bağımsızdır.

24. Bireysel Talep • İkame ve Tamamlayıcı Mallar • Fiyat tüketim eğrisi negatif eğimli ise iki mal ikame mallardır. • Fiyat tüketim eğrisi pozitif eğimli ise söz konusu mallar tamamlayıcıdır.

25. Gelir ve İkame Etkileri • Bir malın fiyatı düştüğü zaman iki etki ortaya çıkar: Gelir ve ikame etkileri • İkame Etkisi • Tüketici, göreli olarak daha ucuz hale gelen maldan tüketici daha fazla ve göreli olarak pahalı hale gelen maldan daha az satın alma eğilimine girer.

26. Gelir ve İkame Etkileri • Bir malın fiyatı düştüğü zaman iki etki ortaya çıkar: Gelir ve ikame etkileri • Gelir Etkisi • Bir malın fiyatında düşme olduğu zaman tüketicinin satın alma gücünde reel bir artış ortaya çıkar.

27. Gelir ve İkame Etkileri • İkame Etkisi • İkame etkisi bir malın fiyatındaki düşme sonucu, tüketicinin aynı maldan daha fazla satın almasıdır (fayda sabit) • Bir malın fiyatı düştüğü zaman ikame etkisi her zaman bu maldan talep edilen miktarı arttıracak yönde hareket eder.

28. Gelir ve İkame Etkileri • Gelir Etkisi • Gelir etkisitüketicinin satın alma gücündeki artışa bağlı olarak maldan talep edilen miktarın artması (malın fiyatı sabit iken). • Bireyin geliri arttığında, talep edilen miktar artabilir veya azalabilir. • Düşük mallarda dahi gelir etkisi nadiren, ikame etkisini ortadan kaldıracak kadar büyük olur.

29. Yiyecek fiyatı düştüğünde, tüketim F1 den F2ye yükselirTüketici dengesi A’danB’ye yükselir. R İkame etkisi,F1den E’ye (A dan D’ye), Göreli fiyatları değiştirmekte fakat reel geliri (tatmin düzeyi) sabit tutar. C1 A Gelir etkisi, EF2, (D’den B’ye) nisbi fiyatları sabit tutmakta fakat satın satın alma gücünü arttırmakta D B C2 U2 İkame Etkisi U1 F1 E S F2 T Toplam Etki Gelir Etkisi Gelir ve İkame Etkileri: Normal Mal Giyecek (Y) (birim/ay) Yiyecek (birim/ay) (X) O

30. Burada yiyecek düşük mal Özelliği taşımaktadır, gelir etkisi negatiftir. Bununla birlikte ikame etkisi, gelir etkisinden büyüktür B U2 Toplam Etki Gelir Etkisi Gelir ve İkame Etkileri: Düşük Mal Giyecek(Y) (birim/ay) R A D İkame Etkisi U1 Yiyecek (birim/ay) (X) O F1 E S F2 T

31. Gelir ve İkame Etkileri • Özel Durum--Giffen Malları • Teorik olarak gelir etkisi, talep eğrisinin pozitif eğimli olmasına neden olacak kadar büyük olabilir. • Bu durum nadiren ortaya çıkar ve düşük bir pratik öneme sahiptir. • Sonraki konu piyasa talebi

32. Piyasa Talep Eğrisi FiyatBay A Bay B Bay C Piyasa (YTL) (birim) (birim) (birim) (birim) 1 6 10 16 32 2 4 8 13 25 3 2 6 10 18 4 0 4 7 11 5 0 2 4 6

33. Bireysel talep eğrilerinin Yatay toplamından piyasa Talep eğrisine ulaşılır. Piyasa Talebi DA DB DC Yatay Toplama ile Piyasa Talep Eğrisine Ulaşma Fiyat 5 4 3 2 1 miktar 0 5 10 15 20 25 30

34. Piyasa Talebi • İki Önemli Nokta 1) Piyasa talep eğrisi, piyasaya daha çok kişi girdikçe sağa doğru kayar. 2) Çok tüketicinin talebini etkileyen unsurlar piyasa talebini de etkiler.

35. Piyasa Talebi • Talep Esnekliği Talebin fiyat esnekliği, fiyat yüzde bir değiştiğinde talep edilen miktarda meydana gelen yüzde değişmeyi ölçer.

36. Fiyat Esnekliği ve Harcamalar TalepFiyatArtarsa, FiyatDüşerse, Harcamalar: Harcamalar: İn-elastik (Ep<1)artarAzalır Birim-Esnek (Ep = 1) DeğişmezDeğişmez Esnek (Ep >1) AzalırArtar

37. Piyasa Talebi • Talebin Nokta Esnekliği • Nokta esnekliğitalep eğrisi üzerinde bir noktadaki esnekliği ölçer. • Şu formülle hesaplanır:

38. Piyasa Talebi • Nokta Esnekliğini Kullanmanın Sakıncaları • Talep eğrisinin üzerindeki tek bir noktanın değil de, talep eğrisinin bir bölümünün esnekliği önemli olabilir. • Baz yılı için kullanılan fiyat ve miktarlar hesaplanan fiyat esnekliğinin farklı çıkmasına yol açabilir.

39. Piyasa Talebi Talebin Nokta Esnekliği (Örnek) • Fiyat 8 YTL’den 10 YTL’ye artarken talep edilen miktar 6’dan 4’e düşmüştür. • Fiyattaki yüzde değişme: 2YTL/8YTL = 25% or 2YTL/10YTL = 20% • Miktardaki yüzde değişme: • -2/6 = -33.33% or -2/4 = -50%

40. Piyasa Talep Eğrisi Talebin Nokta Esnekliği (örnek) • Esneklik: -33.33/.25 = -1.33 veya -.50/.20 = -2.54 • Hangisi Doğru?

41. 41 • Yay Esnekliği

42. Piyasa Talebi • Yay Esnekliği (Örnek)

43. Buğday Talebi (Toplam Talep) Bir Örnek: • Buğday talebi iç talep ve ihracat talebinden oluşmaktadır • İç Talep:QDD = 1700 - 107P • İhracat Talebi:QDE = 1544 - 176P

44. Dünya Talebi ABve CD’nin yatay toplamıdır. A C E Toplam Talep İhracat Talebi İç Talep F D B Buğdayın Toplam Talebi Fiyat (YTL/KG) 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 Buğday (ton/yıl) 0 1000 2000 3000 4000

45. Tüketici Artığı • Tüketici Artığı • Tüketicinin bir mal için ödemeye razı olduğu maksimum fiyat ile fiili olarak ödediği fiyat arasındaki farktır.

46. 6 bilet satın almanın Tüketici artığı her bir biletten elde edilen artıkların toplamına eşittir. Piyasa fiyatı Tüketici Artığı Fiyat (YTL/bilet) 20 19 18 17 16 Tüketici Artığı 6 + 5 + 4 + 3 + 2 + 1 = 21 15 14 13 Konser Bileti 0 1 2 3 4 5 6

47. Tüketici Artığı PiyasaFiyatı Talep Eğrisi Fiili harcamalar Tüketici Artığı Fiyat (YTL\bilet) Piyasa Talebi için Tüketici Artığı 20 19 18 17 16 15 14 13 Konser bileti 0 1 2 3 4 5 6

48. Tüketici Artığı • Tüketici artığı ile üreticilerin elde ettiği toplam karları birleştirerek: 1) Farklı piyasa yapılarının fayda-maliyet analizi yapılabilir. 2) Tüketici ve firmaların davranışlarını değiştiren kamusal politikaların etkileri incelenebilir.

49. Network (Ağ) Dışsallıkları (Externalities) • Şu ana kadar bireylerin bir mal veya hizmete olan talebinin diğer malların talebinden bağımsız olduğunu kabul ettik. • Aslında, bir kişinin talebi, aynı mal veya hizmeti satın alan diğer kişilerin sayısı tarafından etkilenebilir.

50. Network (Ağ) Dışsallıkları • Bu durumda, ağ dışsallığı (network externality)söz konusudur. • Ağ dışsallıkları (Network externalities)pozitif veya negatif olabilir.