Kondycja polskiej spółdzielczości i perspektywy jej rozwoju

1. Kondycja polskiej spółdzielczości i perspektywy jej rozwoju Bronisław Brzozowski Akademia Rolnicza w Krakowie

2. 1. Regres organizacyjny spółdzielczości w okresie transformacji i niektóre przyczyny tego zjawiska • Pozostałości po poprzednim systemie – czynniki zewnętrzne • nadmierne lub chybione w stosunku do nowych potrzeb rynku inwestycje oraz zatrudnienie, • zerwanie więzi członkowskich co ograniczało oddolną aktywność i zainteresowanie członków losem swojej spółdzielni, • lata przemian w Polsce to okres niedoceniania i świadomej deprecjacji spółdzielczości w nowym systemie, • postępujący spadek dochodów znaczących grup społeczeństwa, a więc zmniejszenie siły nabywczej rynku wewnętrznego, • napływ towarów po otwarciu granic znacząco osłabił siłę konkurencyjną polskich przedsiębiorstw w tym wielu spółdzielni różnych branż.

3. 1. Regres organizacyjny spółdzielczości w okresie transformacji i niektóre przyczyny tego zjawiska

4. 1. Regres organizacyjny spółdzielczości w okresie transformacji i niektóre przyczyny tego zjawiska • Czynniki wewnątrz spółdzielcze istniejące również obecnie • Zbyt częste postawy roszczeniowe członków – obliczone na doraźne korzyści , co jest spowodowane; • przeciętnie podeszłym wiekiem członków spółdzielni i pracowników, • dużym udziałem wśród członków spółdzielni rencistów i emerytów, • nie traktowaniem spółdzielni jako własnej firmy za której sytuację załoga jest odpowiedzialna, której sukcesy będą wpływać na poziom życia każdego członka, • traktowanie zarządów li tylko jako pracodawców którzy muszą zapewnić właściwe funkcjonowanie spółdzielni i przywileje członkom, • brak zrozumienia i akceptacji dla prorozwojowych działań zarządów.

5. 1. Regres organizacyjny spółdzielczości w okresie transformacji i niektóre przyczyny tego zjawiska • Postawy zarządów i rad nadzorczych, które nie dość zdecydowanie starały się i starają się nadal, jaki kształt ma przybrać spółdzielnia, by mogła funkcjonować w gospodarce rynkowej, a w konsekwencji; • zbyt późno rozpoczęte procesy restrukturyzacji, • niedocenianie konkurencji (bywa że nie do końca uczciwej), • niedocenianie analiz rynkowych i brak marketingu, • opóźnienia w wyposażeniu spółdzielni w nowe technologie informatyczne służące do księgowania, analiz finansowych, kontaktu z kontrahentami (internet), • ciągle nie wystarczające zabiegi w celu pozyskania środków finansowych z programów pomocowych, • podejmowanie działań mniej ryzykownych, lecz często także mniej efektywnych, • sprzedaż majątku trwałego i wykorzystywanie tych środków na bieżącą działalność.

6. 1. Regres organizacyjny spółdzielczości w okresie transformacji i niektóre przyczyny tego zjawiska • Co było i jest przyczyną takich postaw zarządów i rad nadzorczych; • mała rotacja członków zarządów i prezesów, • często wysoki wiek zarządów – doświadczenie jest bardzo ważne, lecz wprowadzanie nowych dobrze wykształconych osób do władz może przynieść pożądane efekty, gdyż; • wiedza + młodość + doświadczenie = szansa na sukces,

7. c.d • jakość rad nadzorczych – wybór spośród załogi (członków) niekoniecznie najlepszych a tych którzy głośno krytykują pracę zarządu, broniących często niezdyscyplinowanych członków i pracowników, - wybór osób nie mających podstaw z zakresu ekonomiki przedsiębiorstw (czytanie bilansu majątkowego, rachunku zysków i strat i innych sprawozdań finansowych), co jest niezbędne do wykonywania zadań kontrolnych rady i współdziałania z zarządami

8. 2. Konkurencyjność spółdzielni wobec innych przedsiębiorstw a niektóre zapisy zawarte w zasadach spółdzielczych. • kolegialny system zarządzania, który nie zawsze sprawdza się w gospodarce rynkowej, • brak powiązania pomiędzy wniesionym kapitałem a siłą głosu członków, • ograniczone oprocentowanie i rekompensaty z tytułu wniesionych kapitałów

9. 3. Opinie dotyczące funkcjonowania spółdzielni3.1 Opinie badanych rolników • Pozytywnie oceniano - % odp. Czł. Rol. • Jakość produktów i usług - 85,4 63,2 • Stałe rynki zbytu - 73,9 72,1 • Racjonalne zatrudnienie - 50,1 50,6 • Kompetentny zarząd - 69,2 49,3

10. 3. Opinie dotyczące funkcjonowania spółdzielni3.1 Opinie badanych rolników • Słabe strony - % odp. Czł. Rol. • Nadmierna administracja 26,1 33,7 • Złe zarządzanie 29,3 46,4 • Mało atrakcyjna działalność 25,5 35,8 • Występowanie nadużyć 1,0 5,7

11. Korzyści z przynależności do spółdzielni • Rodzaj korzyści % odp. Czł. Rol. • Miejsce pracy 40,9 18,9 • Dywidendy 54,7 15,6 • Rabaty - korzystniejsze ceny 14,2 1,1 • Wpływ na działalność 47,2 9,8 • Brak korzyści 15,2 75,9

12. Odpowiedzi członków • Czy spółdzielnia ma szanse dalszej działalności i rozwoju w najbliższych latach • Na pewno tak - 91,3%, • Czy spółdzielnia ma plan rozwoju • Tak - 70 % Nie – nie wiem - 30 %

13. Odpowiedzi rolników • Czy przystąpiłby do spółdzielni ? • Tak - 15 % , pod warunkiem większych korzyści np. wypłaty dywidendy, niższych udziałów, lub do grupy producenckiej • Nie - 85%, brak korzyści, lub są niewielkie

14. 3.2 Trudności w zarządzaniu spółdzielnią w opinii kadry kierowniczej • Zatory płatnicze - 68,2%, • Duża konkurencja - 64,0%, • Brak śr. finansowych - 61,3%, • Niestabilność cen - 48,0 %, • Drogie kredyty - 38,2%, • Ograniczenia prawem spółdzielczym - 9,5%

15. 4. Podsumowanie i wnioski Uogólniając powyższe rozważania należałoby ukazać konieczność podjęcia pewnych działań zarówno natury ogólnej by próbować usunąć bądź ograniczyć negatywne warunki zewnętrzne funkcjonowania spółdzielni w naszym kraju, a wśród nich; • Tworzenie lobbingu wokół zmian systemu podatkowego zmierzając do ograniczenia lub zwolnienia spółdzielni z podatku dochodowego – będzie to jednak niezmiernie trudne mając na uwadze liberalizm kolejnych ministrów finansów, 2. Wspomaganie spółdzielni poprzez stworzenie komórek doradztwa finansowego przy związkach lustracyjnych mających na celu pomoc spółdzielniom w tworzeniu biznes planów i realizacji wniosków o środki z UE – przeszkolenie osób w tym zakresie na szczeblu centralnym,

16. 4. Podsumowanie i wnioski 3. liberalizacja zasad oprocentowania udziałów i wzmocnienie siły kapitału wnoszonego przez członków ponad udziały obowiązkowe, a więc umożliwienie głosowania mnogiego - takie zasady są praktykowane w kilku krajach UE.

17. 4. Podsumowanie i wnioski • Spośród problematyki wewnętrznej spółdzielni należałoby wymienić; • pracę zarządów i rad nadzorczych nad uświadomieniem członkom spółdzielni, że ich sytuacja materialna w dużej mierze zależna jest od kondycji finansowej spółdzielni i możliwości rozwoju w długim okresie, • otwarcie się spółdzielni na nowe kadry poprzez zatrudnianie młodych dobrze wykształconych osób (np. w programie „Pierwsza praca”), które po zdobyciu doświadczenia będą mogły zastąpić obecne kadry,

18. 4. Podsumowanie i wnioski • zatrudnianie prezesów na drodze np. konkursu, • systematyczne szkolenie rad nadzorczych, • tworzenie komórek marketingowych, • ograniczenie wpływu „członków – emerytów” na podział nadwyżki bilansowej, • uzyskane wpływy ze sprzedaży środków trwałych powinny być obowiązkowo kierowane na rozwój.