Temizlikçilik ( Akut İnhalasyon Hasarı RADS )

1. Temizlikçilik(Akut İnhalasyon Hasarı RADS) Prof. Dr. Metin Görgüner Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı gorguner@atauni.edu.tr

2. Terminoloji* • Temizlikçilik: Temizlikçi olma durumu • Temizlikçi: Temizlik işini yapan kimse • Temizlik: Temiz olma durumu • Temiz: Kirli, lekeli, pis, bulaşık olmayan, pak * Türk Dil Kurumu Sözlük

3. Temizlikçilik Sektörü

4. Temizlik Ajanları ve Diğer Ev Ürünleri

5. Solunabilen Toksik Maddeler • Gaz • Aerosol • Katı veya sıvı partiküllerin gazlı bir ortamda stabil süspansiyonu • Buhar • Normalde katı veya sıvı halde bulunan maddelerin gaz hali • Füme • 0,1 m’den küçük solid partikül aerosolü • Smoke • Yakma sonucu oluşan uçucu gaz veya partikül

6. Toksik Madde İnhalasyonu toksik madde inhalasyonu saniyeler içerisinde patolojik olaylar gelişir ani solunum sıkıntısı sistemik hastalık kronik akciğer hastalığı

7. Toksisiteyi Etkileyen Faktörler • Partikül çapı • Suda çözünürlük • Konsantrasyon • Maruziyet süresi • Havalandırma olup olmaması • Soluyan kişinin özelliği • Yaş, sigara, ek hastalık, korunma, genetik duyarlılık

8. En Önemli Belirleyiciler suda çözünürlük partikül çapı hasar bölgesi – hasarın ağırlığı

9. Suda Çözünme Özellikleri

10. Çözünürlüğü Yüksek Olanlar semptomların hızlı ortaya çıkışı ortamdan uzaklaşma veya maruziyet kaynağını etkisizleştirme irritan reseptörlerin uyarılması bronkospazm toksik maddenin distale ulaşımının engellenmesi

11. Çözünürlüğü Düşük Olanlar irritasyon oluşmadığı için ortamdan uzaklaşmaz bronkospazm oluşmaz maruziyet süresi uzar maruz kalınan miktar artar

12. Partikül Çapı

13. Lokalizasyon – Oluşan Hasar • Üst solunum yolları • Akut • Kronik • İletici havayolları • Akut • Kronik (RADS, Vokal kord disfonksiyonu) • Distal havayolları-parankim • Akut • Kronik (BO, BOOP)

14. Üst Solunum Yolları • Toksik maddenin etkisi ani ve kısa sürelidir • Tipik semptomlar • Boğazda yanma • Yapışkan balgam • Öksürük ve hapşırma • Ekstrapulmoner semptomlar • Gözlerde yanma ve yaşarma • Baş ağrısı ve baş dönmesi

15. Üst Solunum Yolları • En önemli risk havayolu obstrüksiyonu • Refleks laringospazm veya bronkospazm • Mukozal ödem • Sekresyon artışı • Epitel harabiyeti • Ses kısıklığı ve stridor varsa • Solunum yetmezliği açısından dikkatle izlenmeli • Genelde sekelsiz iyileşir

16. İletici Havayolları • Akut Hasar • Üst hava yolunda olduğu gibi epitelde hasar oluşabilir • Oluşan ödem, inflamasyon, bronkospazm yaşamı tehdit edici olabilir • Vizing, PEF-metre veya spirometre ile hava akımında azalma, anormal akciğer filmi, dispne, göğüste sıkışma hissi dikkat edilmesi gereken semptomlardır

17. İletici Havayolları • Kronik hasar • Vokal Kord Disfonksiyonu • Reaktif Havayolu Disfonksiyon Sendromu (RADS)

18. Distal Havayolları - Parankim • Akut hasar • Hücresel toksisite nedeniyle alveolo-kapiller membran geçirgenliğinde artışARDS • Tipik olarak; ilk maruziyetten sonra saatler süren bir latent dönem vardır. • En az 24 saat respiratuar distres açısından hastanede takip Hafif dispne Öksürük ARDS

19. Distal Havayolları - Parankim • Kronik hasar • BO (Bronşiolitisobliterans) • BOOP (Bronşiolitisobliterans organize pnömoni)

20. Mesleksel Hastalık 1. CİLT Değişken 2. SOLUNUM SİSTEMİ • Endüstriyel bronşit • Astım benzeri sendrom 1. Hava yolu hastalığı HYAD 2. Parankimal hastalık Persistan • İşyeri ilişkili astım 3. Plevral hastalık

21. İşyeri İlişkili Astım İŞYERİ İLİŞKİLİ ASTIM İşyerinde Tetiklenen Astım Mesleksel Astım

22. Mesleksel Astım Yüksek Moleküler Ağırlıklı İmmünolojik (IgE) Düşük Moleküler Ağırlıklı Non-immünolojik

23. Non-immünolojik • İrritanlarla oluşan “İrritanla indüklenen astım” • Birden fazla maruziyet • Tek maruziyet (RADS) • Organik toz ve mikrobiyal etkenlerle oluşan “Astım-benzeri sendrom” Mapp CE, et al. Occupational Asthma AJRCCM 2005

24. İşyeri İlişkili Astım

25. Populasyona Atfedilebilecek Risk Mesleki maruziyetten kaynaklanan astım için populasyona atfedilebilecek risk (PAR): ort. % 15 (21 çalışmada: % 4 – % 58) Balmes J, et al.AJRCCM 2003

26. Astım ve Temizlik Ajanları Kadın temizlikçilerde Çamaşır suyu kullanımında İnhalasyon kazalarında Temizleme spreyleri kullanımında Daha yüksek astım riski Karjalainen et al. ERJ 2002, Medina-Ramon et al. OEM 2005, Zock et al. AJRCCM 2007

27. Astım ve /veya kronik bronşit hikayesi olan 43 kadın temizlikçi • 2-haftalık anket (semptomlar, PEF 3/g, maruziyetler) • Üst solunum yolu semptomları: • Maruziyet ile ilişki yok • Alt solunum yolu semptomları: • çamaşır suyu maruziyeti (O.R. 2.5) • yıkama spreyleri (O.R. 2.6) • hava temizleme spreyleri (O.R. 6.5) ile ilişkili Medina-Ramon et al. OEM 2005

28. ABD (CA, MA, MI, NJ), 1993 – 1995 SENSOR (Sentinel Event Notification System for Occupational Risks)program İş yeri ilişkili RADS (123 cases) Bunların 18’i RADS olgusu ( % 15) En yaygın ajanlar temizlik malzemeleri Henneberger PK, et al.J Occup Environ Med 2003

29. Reaktif Havayolları Disfonksiyon Sendromu • 10 klinik olgu; • Önceden solunum sistemi semptomu olmayan • Yüksek düzeyde kimyasal irritana maruziyet sonrası dakikalar-saatler içerisinde solunumsal semptomlar • Persistan astım (>1yıl): öksürük, vizing, dispne, FEV1’de , havayolu aşırı duyarlılığı • Biyopside nonspesifik havayolu inflamasyonu • Re-maruziyet yok Brooks SM, et al. Reactive airways dysfunction syndrome (RADS). Chest 1985

30. Reaktif Havayolları Disfonksiyon Sendromu • Akut inhalasyon hasarı • sonrası • yeni başlayan • astım Brooks SM, et al. Reactive airways dysfunction syndrome (RADS). Chest 1985

31. RADS-Patofizyoloji Epitelin Soyulması İnflamasyon HYAD

32. İnflamasyon – Remodeling Akut Dönem Kronik Dönem

33. RADS - Tanı Kriterleri Brooks SM, et al. Reactive airways dysfunction syndrome (RADS). Chest 1985 Nemery B,Leuven – 2009 Önceye ait solunumsal şikayetlerin olmaması Spesifik,tek maruziyet sonrası semptomların başlaması İritan özelliği olan maddeye (gaz, duman füme) çok yüksek konsantrasyonda maruziyet Semptomların 24 saat içerisinde başlaması Semptomların en az 3 ay sürmesi Astım benzeri semptomlar (öksürük, vizing, dispne) SFT’de havayolu obstrüksiyonu görülebilir Pozitif metakolin/histamin testi Diğer hastalıklar ekarte edilmeli

34. RADS yapabilen maddeler

35. İnhalasyon kazaları ve RADS’ın ortaya çıkışı; • İşyerinde • Petrokimya endüstrisi, itfaiyeci, endüstriyel temizlik • Evde • Temizlik sırasında* • Günlük yaşamda • Taşıma kazaları • Yangın & Patlama * Akkoçlu, A., et al.The effect of hydrochloric acid and hypochlorite as the cause of RADS Dokuz Eylul Univ. Med. J. 1990

36. Çamaşır Suyu - Tuz Ruhu Karışımı

37. Gorguner M, et al. Inhal Toxicol 2004

38. Gorguner M, et al. Inhal Toxicol 2004

39. Düşük yaş, başlangıçta yüksek PEF, yüksek paO2, • Mutfak veya banyoda maruziyet, • Karışımdan 10-15 dakika bekledikten sonra maruziyet • Akut maruziyette daha kısa süre • Daha az süre ile uzun süreli maruziyet Tedaviye daha iyi yanıt ile ilişkili • Sigara içimi ile tedaviye yanıt ile ilişkili değil Gorguner M, et al. Inhal Toxicol 2004

40. Tedavi • Koruyucu önlemler daha önemli • Semptomlar gelişince astım gibi tedavi edilir • Erken dönemde steroid tedavisi RADS’ı önleyebilir mi ? • Nebulize Sodyum-Bikarbonat tedavisi

41. Nebulize Sodyum – Bikarbonat Kandiş H, et al. Inhalation Toxicology 2006

42. Sodyum – Bikarbonat Tedavisi • 44 hasta • Hastalar iki gruba ayrılıyor • Tümüne bronkodilatör + steroid veriliyor • Bir gruba ilaveten % 4,2 sodyum bikarbonat nebulizasyonla, diğer gruba ise plasebo veriliyor Kandiş H, et al. Inhalation Toxicology 2006

44. NSB grubunda; • FEV1’de daha fazla düzelme (p<0,05) • Yaşam kalitesinde anlamlı iyileşme (p<0,01) Kandiş H, et al. Inhalation Toxicology 2006

45. Dikkatiniz için teşekkürler…