Mechanizmy rozwoju miasta

1. Mechanizmy rozwoju miasta mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

2. Miejskość mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

3. Miasto • jednostka osadnicza, która posiada prawa miejskie nadane jej przez odpowiednie władze, • jednostka osadnicza, która charakteryzuje się wielokondygnacyjną zabudową, o charakterze nierolniczym oraz jest wyposażona w komunalne urządzenia techniczne, • każda jednostka osadnicza, która przekracza pewna liczbę mieszkańców. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

4. Miasto jest jednostką osadniczą, w którą cechuje: • odpowiednia liczba ludności, • zróżnicowana struktura funkcji, o przewadze funkcji pozarolniczych, • koncentryczna i zwarta zabudowa, • rozwinięta infrastruktura techniczna i społeczna, • „miejski styl życia” mieszkańców. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

5. Funkcje miasta • Funkcjami miasta są główne rodzaje działalności wykonywanej przez jego mieszkańców lub przez inne organizacje, pogrupowane w pewne kategorie o zbliżonych cechach. Funkcje endogeniczne – wewnętrzne, związane z obsługą ludności oraz rynku lokalnego.Funkcje egzogeniczne – zewnętrzne, związane z obsługą ludności poza miastem, produkcją materialną na rynek o zasięgu ponadlokalnym, przetwarzaniem i dystrybucją informacji o większym zasięgu. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

6. Funkcje usługowe • dziedziny życia miasta, które składają się na zaspokojenie licznych potrzeb ludności w zakresie życia kulturalnego, oświaty, ochrony zdrowia, rozrywek, itd.. • rozwijają się szczególnie intensywnie w dużych miastach. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

7. Funkcje produkcyjne • miasta górnicze, których rozwój związany jest z eksploatacją surowców mineralnych; • miasta – ośrodki przemysłu przetwórczego. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

8. Funkcje handlowe • charakteryzuje się znaczna dynamiką i możliwościami szybkich zmian; • handel najszybciej adaptuje się do zmian; • jest najczęściej jedna z podstawowych funkcji każdego miasta, jednak rzadko dominującą. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

9. Funkcje komunikacyjne • czynnikiem decydującym o ich rozwoju jest lokalizacja w stosunku do sieci komunikacyjnej; mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

10. Funkcje kulturalno - oświatowe • o ich znaczeniu dla miasta decyduje ranga instytucji kulturalnych oraz oświatowych zlokalizowanych w mieście oraz poziom i zasięg imprez kulturalnych organizowanych w danym ośrodku. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

11. Funkcje turystyczne • za miejscowość turystyczną uznaje się jednostkę osadniczą, która ze względu na walory turystyczne, infrastrukturę turystyczną i dostępność komunikacyjną stanowi punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznych. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

12. Urbanizacja „Zjawisko społeczne, wyrażające się w przekształceniu wielkich zbiorowości lub ich części ze społeczności tradycyjnie wiejskich w bardziej zróżnicowaną społeczność miejską. Przekształcenie to polega na zmianie warunków i sposobu życia, w tym – choć niekoniecznie – miejsca zamieszkania i pracy. Przebiega nierównomiernie w czasie i przestrzeni”. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

13. Urbanizacja • ciągły proces wzrostu ilości i wielkości miast, • proces koncentracji ludności w miastach, • zjawisko społeczne, wyrażające się w przekształcaniu wielkich zbiorowości lub ich części, ze społeczności tradycyjnie wiejskich w bardziej zróżnicowaną społeczność miejską. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

14. Aspekt demograficzny • ujmuje urbanizację jako określony proces, kiedy to większa część ludności zamieszkuje relatywnie duże i gęsto zaludnione obszary, • jej przejawem jest wzrost liczby ludności miejskiej i jej udziału w ogólnej liczbie ludności danego obszaru. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

15. Aspekt ekonomiczny • urbanizacja jest określana również jako zawodowa lub funkcjonalna, • przejawia się w stałym na danym obszarze wzroście udziału ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych, • masowym zjawiskiem są dojazdy ludności wiejskiej do pracy. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

16. Aspekt przestrzenny • urbanizacja określana również jako krajobrazowa, fizjonomiczna, osadnicza, przestrzenno – osadnicza, • wyraża się w zwiększaniu obszaru zainwestowanego w sposób miejski, • obszar ten charakteryzuje się dużą gęstością zabudowy, koncentrycznym układem zabudowy, wyrazem architektonicznym, • miarą tak rozumianej urbanizacji jest wskaźnik gęstości zaludnienia, wskaźnik udziału obszaru zainwestowania miejskiego w obszarze kraju. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

17. Aspekt socjologiczny • prezentuje społeczne podejście, • ujmuje proces urbanizacji jako przekształcenie tradycyjnego, wiejskiego stylu życia w inny – jakościowo różny styl miejski, • miasto wymuszając inny sposób zachowania jednostek oraz całych miejskich społeczności, sprzyja zanikowi instytucji sąsiedztwa, osłabianiu więzi rodzinnych, przekształcaniu się typu rodziny z patriarchalnego w partnerski, upowszechnianiu tolerancji społecznej. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

18. Cechy urbanizacji • wzrost udziału osób zatrudnionych w usługach, • wyraźne różnicowanie się rynku pracy zarówno w miastach, jak i na wsiach, • zróżnicowanie kierunków migracji, • kształtowanie się nowego typu struktur osiedleńczych, przybierających formę stref podmiejskich, konurbacji, obszarów metropolitarnych itd., • powstawanie lokalnych zespołów osadniczych, takich jak osiedla wiejskie, czy małe miasta funkcjonalnie zintegrowane w zespoły osadnicze. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

19. Fazy urbanizacji Guanajuato, Mexico mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

20. Urbanizacja • faza charakteryzująca się wzrostem liczby ludności w całej aglomeracji, przy czym w centrum aglomeracji wzrost liczby ludności jest szybszy niż na obszarach zewnętrznych. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

21. Suburbanizacja • faza charakteryzująca się wzrostem liczby ludności w całej aglomeracji, przy czym na obszarach zewnętrznych aglomeracji liczba ludności wzrasta szybciej niż w centrum. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

22. Dezurbanizacja • faza charakteryzująca się zmniejszaniem się liczby ludności w całej aglomeracji, jednak z obszarów centralnych ubywa ludności szybciej, niż z obszarów zewnętrznych aglomeracji. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

23. Reurbanizacja • faza, w której udział ludności obszaru centralnego aglomeracji rośnie, początkowo na skutek zahamowania tempa ubytku, a następnie na skutek wzrostu liczby ludności tego obszaru. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

24. Rozwój struktury przestrzennej miast – Grecja (X-VI p.n.e.) • miasta nie rozwijały się wg. określonego geometrycznego układu, • ośrodki miejskie powstawały w wyniku skupiania się ludności pod ochroną świątyni lub twierdzy, • teren przylegający otaczany był murem, • centrum życia społecznego stanowiła agora – funkcje polityczne. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

25. Rozwój struktury przestrzennej miast – Grecja (V-IV-VI p.n.e.) • system planowania miast oparty na układzie geometrycznym (Hippodamos z Miletu), • układ charakteryzował się siatką ulic tworzących czworoboczne insule, których wymiary były zróżnicowane, • rozdrobnienie działek – ubożenie miasta, • agora, plac przed światynią, plac targowy – prostokątny kształt oraz zajęcie przestrzeni niezabudowanych bloków. Milet (479 p.n.e.) Źródło: J. Słodczyk „Przestrzeń miasta i jej Przeobrażenia” s.216 mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

26. Rozwój struktury przestrzennej miast – miasto średniowieczne • wiele miast zostało zniszczonych po upadku Cesarstwa Rzymskiego, • miasta zaczęły ograniczać swoją przestrzeń do dawnego centrum, • niektóre z dawnych miast rzymskich zostały przebudowane, stając się rezydencjami książąt plemion germańskich (Rawenna – siedziba Teodoryka), • często samodzielne ośrodki miejskie powstawały przy klasztorach. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

27. Rozwój struktury przestrzennej miast – miasto średniowieczne Układy miast średniowiecznych we Francji Źródło: J. Słodczyk „Przestrzeń miasta i jej Przeobrażenia” s.222 • ograniczona wielkość ze względu na konieczność otaczania miasta murami obronnymi, • rozbudowa dokonywała się poprzez dobudowanie nowego pierścienia murów, • często łączono kilka osiedli leżących w sąsiedztwie i otaczano je wspólnym murem, • podwójny układ miasta średniowiecznego – budowa obok nowego ośrodka. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

28. Rozwój struktury przestrzennej miast – miasto barokowe • nowe elementy urbanistyczne, • ważnym elementem stał się plac, • rozwinięcie zagospodarowania przestrzeni publicznych, • inicjatorem był papież Sykstus V – w Rzymie przebudowano układ komunikacyjny, przez zabudowę przebito prostoliniowe osie, których perspektywę zamykały budowle sakralne. Rzym współcześnie mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

29. Rozwój struktury przestrzennej miast – miasto barokowe - Wersal Wersal Źródło: J. Słodczyk „Przestrzeń miasta i jej Przeobrażenia” s.233 • nowy kształt dzielnicy rezydencjonalnej, obronne funkcje siedziby władzy tracą znaczenie na rzecz reprezentacyjności obiektów, • około 1624 roku Le Roy buduje dla Ludwika XIII pałacyk myśliwski z cegły, natomiast w czasach Ludwika XIV następuje rozbudowa pałacu, • podstawą układu przestrzennego miasta oraz terenów ogrodowych jest geometryczna siatka połączeń osiowych, • pałac łączy obie części układu – miasto – ogród, • miasto rozwija się wzdłuż trzech głównych osi zbiegających się przed pałacem. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

30. Koncentryczny model rozwoju miasta • Klasyczną konstrukcją, przyjmowaną w rozważaniach ekonomicznych dotyczących kształtowania się struktury miast jest model koncentryczny, zwany również pierścieniowym. Opracowany został na przykładzie analizy układu przestrzennego Chicago. Model opiera się na koncepcji miasta jako pewnej sekwencji koncentrycznych stref otaczających obszar śródmiejski CBD. • Ten model wydobywa dwie tendencje panujące w lokalizacji dzielnic – jedną dośrodkową – szereg funkcjonalnych urządzeń i dziedzin dąży do lokalizacji w centrum miasta, oraz drugą – odśrodkową – gdzie nowoczesne dzielnice mieszkalne i przemysłowe dążą do lokalizacji na peryferiach. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

31. Model koncentryczny Chicago mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

32. Model koncentryczny Rio de Janeiro mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

33. Sektorowy model rozwoju miasta Założenia Hoyta: • CBD obejmuje szerszy zakres funkcji a jego kształt nie zawsze odpowiada koncepcjom układu koncentrycznego, wykształcają się bowiem deformujące ten układ pasma handlu i usług wzdłuż głównych dróg; • zespół urządzeń handlu hurtowego na ogół nie otacza całkowicie CBD • przemysł ma tendencję do tworzenia się na peryferiach, ale wzdłuż głównych linii kolejowych, dolin rzecznych itd.. • dzielnice mieszkaniowe klasy robotniczej na ogół nie otaczają CBD • obszar zamieszkały przez dojeżdżających do pracy na ogół nie ma charakteru jednorodnego, ale zamieszkują go różne grupy społeczne. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

34. Model sektorowy Paryż mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

35. Model sektorowy Londyn mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

36. Model sektorowy Moskwa mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

37. Klinowy model rozwoju miasta • rozwój przestrzenny przebiega wzdłuż klinów, w kierunku zewnętrznym, • w tym modelu swój wyraz przestrzenny znajdują podziały klasowe, bo proces grupowania się pewnych warstw społecznych powoduje w trakcie jego rozwoju tworzenie nie wąskich pierścieni, ale większych dzielnic, • zgrupowanie pewnego typu miejsc pracy lub osadnictwo określonych grup ludzi rozpoczyna samorzutny proces, gdzie tzw. dobre adresy koncentrują się wzdłuż pewnych kierunków rozwoju miasta. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

38. Model klinowy Amsterdam mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

39. Miasto - ogród • w założeniu miało łączyć zalety miasta i wsi oraz wykluczać ich wady, • miasto – ogród nie jest przedmieściem dużego miasta, ale samodzielnym ośrodkiem zapewniającym pracę ludziom, • miasta liczące ok.. 30 tys. mieszkańców miały charakter miast satelitarnych zlokalizowanych obok większego ośrodka, • każdy ośrodek miał kształt okręgu wokół parku miejskiego, a główna aleja łącząca wszystkie dzielnice mieszkaniowe miała kształt kolisty, wzdłuż lokalizowano usługi. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

40. Miasto przemysłowe • Pierwotne koncepcje miasta przemysłowego opierały się na układzie regularnym i były podporządkowane spełnianej przez miasto funkcji produkcyjnej. • Zabudowa skupiała się wokół kwadratowego placu (Zgierz, Konstantynów) lub wzdłuż długiej ulicy. • Przy głównej osi lokalizowały się manufaktury i zakłady przemysłowe. Łódź – plan miasta przemysłowego Źródło: W. Ostrowski (1975) mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

41. Rozwój Łodzi • Dzielnice rozwijały się żywiołowo, tworząc obszary chaotycznej zabudowy, na których tereny zajęte przez fabryki przemieszane były z mieszkalnictwem i innymi funkcjami. • Mieszkańcy starali się mieszkać w pobliży śródmieścia ze względu na słaby rozwój komunikacji. • Wraz z oddalaniem się od centrum powstawały biedniejsze dzielnice, o niskim standardzie zabudowy. • Zabudowa stawała się zagęszczona, a koncentracja ludzi coraz większa – efekt – powstawanie „podwórek – studni” bez terenów zielonych. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

42. Budownictwo komunalne mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

43. Ogrodzone osiedla budowane przez developerów osiedla o jednorodnej strukturze budynków osiedla o różnej strukturze budynków mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem

44. WNIOSKI • Rozwój Łodzi przesuwa się na zewnątrz. • Potrzeba przebudowy śródmiejskich kwartałów miasta. • Konieczność rozwiązania problemów komunikacyjnych centrum. • Brak polityki rozwoju budownictwa mieszkaniowego. • Poszukiwanie nowych mieszkań w obszarze centralnym miasta (remonty kamienic, programy rewitalizacyjne). • Poszukiwanie nowych lokalizacji dla budownictwa mieszkaniowego w strefie przejściowej, pomiędzy centrum, a obszarami zewnętrznymi miasta. mgr Dorota A. Sikora, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem