Samenwerken in Digitale Leeromgevingen

1. Samenwerken in Digitale Leeromgevingen Prof. Dr. Gellof Kanselaar Onderwijskunde Universiteit Utrecht Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

2. Het nieuwe leren; Balie 17 maart Andrea van Es: “Er is een experiment gedaan met twee groepen kinderen waaraan een videofilmpje werd vertoond. De ene groep kreeg de opdracht rustig, zonder met elkaar te praten, naar de video te kijken. De andere groep mocht tijdens de vertoning met elkaar over de video praten.” Wie scoorde na afloop beter op vragen over de video en waarom? Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

3. Balie 2 • v. Es: “De tweede groep scoorde beter. Een verklaring zou kunnen zijn dat kinderen van deze generatie zich beter kunnen concentreren als ze twee dingen tegelijk doen. Voor mij was dat experiment confronterend, want mij is geleerd één ding tegelijk te doen.” • Hebt u andere verklaringen? Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

4. Kijken of communiceren? • We leven niet meer in een kijkmaatschappij maar in een communicatiemaatschappij • Voorbeelden: 911; ontbijt tv; Fortunisme • Is onderwijs ook communicatie? • Tussen wie en wie? Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

5. Opbouw • Computer Supported Collaborative Learning (CSCL) • Samenwerkend leren in digitale leeromgeving • Een excursie van 25 jaar PGO • Van effect- naar procesonderzoek • Aspecten in samenwerkingsproces • Een voorbeeld uit eigen onderzoek • Wat doe ik niet: geen elo-onderzoek Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

6. Verhelder onduidelijke termen • Rapporteer en test informatie • Definieer het probleem De zeven- sprong • Analyseer het probleem (brainstorm) • Verzamel informatie (buiten de groep) • Systematiseer de informatie • Formuleer leerdoelen Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

7. De week van een student Ma Di Wo Do Vr Attitude & Communicatie Training Onderwijs- groep Vaardigheids- training Onderwijs- groep Ochtend Praktijk- contact Middag Practicum College Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

8. Wat is er gebeurd? • Eén model werd opgelegd op alle disciplines • Er bestond ook niet meer dan één model • Schaalvergroting: • Toename van studentaantallen • Schaarste aan middelen Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

9. Wat is er gebeurd in 25 jaar? • Aanpassing aan lokale noden Binnen het klassieke model Buiten het klassieke model • Aanwezigheidsplicht • Colleges • Literatuurpakketten • bloktoetsen • Vergroten onderwijsgroepen • Student tutoren……. • Projectonderwijs • Nieuwe PGO • experimenteervormen Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

10. Conclusie • PGO is een concept waarvan de vormgeving verder ontwikkeld moet worden: • Meer projectonderwijs dan probleemgestuurd • Meer zelfsturing door de groep (voorbeeld Aarhuus) • Toenemende rol van ICT waaronder CMC (Polaris) Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

11. Centrale vragen: Hoe komt het dat leerlingen leren van samenwerkend leren? • Welke processen spelen daarbij een rol? • Hoe kunnen we deze leerprocessen bij samenwerking waarnemen? Over de beantwoording van deze vragen zijn de laatste jaren de ideeën sterk veranderd. Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

12. Samenwerkend leren heeft lange traditie • John Dewey (1938) • Leren is niet een kwestie van iets verteld te worden, maar een actief en constructief proces dat in een sociale, gedeelde situatie met anderen moet worden opgedaan. • Maria C. Bos (1938): • “Hoe is het te verklaren, hoe gebeurt het dat twee kinderen die geen van beiden in staat zijn een opgave op te lossen, omdat die opgave principieel boven hun prestatiemogelijkheid ligt, deze opgave wel kunnen oplossen, wanneer zij hun relatieve onvermogens samenvoegen” Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

13. Onderzoek van Maria C. Bos: • “Stijl-kritische” analyse van schilderijen van oude meesters, eerst individueel, later samen • Verklaring: samenwerken dwingt de leerlingen tot • het nemen van initiatief, het zetten van de eerste stap, • wederzijdse kritiek • concentratie & taakgerichtheid Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

14. Grote interesse jaren 70 en begin jaren 80(vooral in USA, Israël & Nederland) • Veel effect-onderzoek naar samenwerkend leren: • coöperatief leren in vergelijking met individueel of competitief leren • optimale groepsgrootte • geroepsamenstelling: heterogeen of homogeen, op sexe of prestatieniveau • beoordelingsvorm: groepsmatig ofwel individueel • taakverdeling of rolverdeling • school- of leerklimaat, m.n. effect van een coöperatief leerklimaat • effect op cognitieve leerprestaties, maar ook sociaal, motivationeel en op (multi-culturele) attitude Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

15. Conclusies uit effect-onderzoek • Condities voor samenwerkend leren: • positieve onderlinge afhankelijkheid (groepsproduct, aanvullende vaardigheden) • individuele aanspreekbaarheid • gelijkwaardigheid in positie & bijdrage • interactieve leersituatie • ‘rijke’ leer- of probleemtaak Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

16. Van effectonderzoek naar procesonderzoek In plaats van het onderzoek naar het effect van allerlei groepsvariabelen, ontstond er midden tachtiger jaren meer interesse in het proces van samen leren. Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

17. Opvattingen over leren: • Leren is repeteren • Leren is een individueel, constructief proces waarbij de lerende zijn voorkennis strategisch gebruikt om nieuwe kennis te integreren in geheugen • Leren is een sociaal, inter-actief proces Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

18. Leeropvattingen van socio-constructivisme Leren is : • de co-constructie van betekenis • Onderwijs is gericht op het delen van een gemeenschappelijke interpretatie (samenleving; beroepsgroep) • de onderhandeling over de betekenis (socio-constructivisme); autoriteit, macht Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

19. computer supported collaborative learning CSCL = ICT + samenwerkend leren • distributed cognition • community of learners, -- practice • shared meaning, gedeelde interpretatie • kennismanagement Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

20. Proces onderzoek naar samenwerkend leren Indeling ontleend aan Gijsbert Erkens: • Activering: • van kennis & vaardigheden • Grounding: • creëren gemeenschappelijk referentiekader • Onderhandeling: • komen tot overeenstemming Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

21. Activering van kennis & vaardigheden • Initiatief • relatieve bijdrage • voorstellen van topics (taakstrategie) • Articulatie • explicitering & verbalisatie • organisatie & structurering • Informatie overdracht • delen van informatie en bronnen • zoeken of vragen naar informatie stimulering van taakgerichtheid Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

22. Grounding (creëren van gemeenschappelijk referentiekader) • Tuning • afstemming op het niveau van de ander • Checken • inpassen van nieuwe informatie in de kennisstructuur • Focussen • controleren van de focus (gespreksonderwerp) • Co-constructie • aanvullen van kennis & vaardigheden onderhoud van de ‘collectieve ruimte’ Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

23. Onderhandeling (negotiation of meaning) • Elaboratie • uitleg & verklaringen • Argumentatie • discussie & kritiek • afwegen • Bereiken van overeenstemming • beslissen Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

24. Coördinatie • Centraal staat de wijze waarop leerlingen in het samenwerkingsproces hun activiteiten coördineren op drie niveaus: • taakinhoudelijk • metacognitief • sociaal-communicatief Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

25. Voorbeelden uit het COSAR project • COSAR: Computer Ondersteund Samenwerken bij ARgumentatief schrijven • TC3-werkomgeving: gedeelde tekstverwerker, aantekeningen, informatiebronnen, planningstools & chat verbinding • onderzoek bij leerlingen 5VWO bij het schrijven van betogen voor het vak Nederlands (‘orgaandonatie’ & ‘klonen’) • onderzoeksvragen: • Hoe coördineren leerlingen hun samenwerking? • Hangt deze coördinatie samen met de kwaliteit van de geschreven betogen? Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

26. Samen schrijven Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

27. Diagram Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

28. Outliner Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

29. Onderzoeksopzet • 5 vwo • vak Nederlands • betoog (klonen of orgaandonatie) • 145 paren in 7 condities Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

30. Analyse • Taakproducten • Tekst, Diagram, Outline • Constructieve activiteiten • Handelingen in TC3 • Overleg over taakhandelingen • Coördinatieprocessen • Dialoogstructuur • Fasen in het schrijfproces Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

31. MEPA Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

32. Focussen

33. Checken

34. Argumentatie & onderhandeling

35. Constructieve activiteiten (2) Planning Uitvoering  Controlegroep  Experimentele groepen Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

36. Transition diagram for the Control group Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

37. Transition diagram for the Diagram condition Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

38. Algemene conclusie • Tools helpen niet vanzelf: • functionaliteit niet optimaal? • leerlingen moeten leren hoe ze de tools het beste kunnen gebruiken? • Coördinatieprocessen van groot belang • ondersteuning lijkt zinvol Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

39. Verklaringen voor effect CSCL • Verbaliseren (hardop denken) • Expliciteren • Argumenteren • Reflecteren • Socio-cognitief conflict • Leren van iemand die op je lijkt Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

40. Rollen • Rol docent: • Kritisch moderator en facilitator, niet autoriteit: vragen stellen, checken van antwoorden, goede stellingen • Rol van student • Gedragsverandering: vanuit werkplek contact • Ritme van interactie: 3 keer week • Lengte van bijdragen: 4 tot 20 regels • Groepsgrootte: 2 tot 10 Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

41. Student • Weinig relatie met overall leerstijl • Hoog op diepteverwerking dan meer kennisconstructie • Positief t.a.v. samenwerking -> meer planningsactiviteiten • Verschillen in voorkennis of bronnen • Bepaalde rol (boer, econoom, toerist) kan participatie verhogen Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

42. Taak !!! • Bij PGO taak (case) cruciaal • Taak voldoende complex • Geschikt voor samenwerken: • Individueel en groepsproduct beoordeling • Positieve onderlinge afhankelijkheid • Vaak individuele voorbereiding nuttig Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

43. Focus op samenwerken In volgende filmpje concentreren op de witgeklede studenten en tellen hoe vaak zij de bal naar elkaar overgooien. Kanselaar Onderwijskunde Utrecht

44. Media No medium, in and of itself, is likely to improve learning in a significant way when it is used to deliver instruction. Het gaat om de opgeroepen leeractiviteiten Leren is een (inter)actief proces Kanselaar Onderwijskunde Utrecht