Download
1 / 26
270 likes | 506 Views
سمینار ارائه نتایج و دستاوردهای طرح ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی عروقی در ایران پایلوت در اصفهان، نجف آباد و اراک «برنامه قلب سالم اصفهان». ارزشيابي خارجي برنامه قلب سالم اصفهان. دكتر غلامحسين صدري عضو هيأت علمي گروه پزشكي اجتماعي دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان
E N D
سمینار ارائه نتایج و دستاوردهایطرح ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی عروقی در ایران پایلوت در اصفهان، نجف آباد و اراک «برنامه قلب سالم اصفهان» ارزشيابي خارجي برنامه قلب سالم اصفهان دكتر غلامحسين صدري عضو هيأت علمي گروه پزشكي اجتماعي دانشكده پزشكي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان 4 مهر ماه 1389
ارزشيابي برنامه قلب سالم اصفهان • ارزشيابي دروني (Internal evaluation) • ارزشيابي طراحي • ارزشيابي فرآيند • ارزشيابي نتايج كوتاه مدت • ارزشيابي نتايج بلند مدت • ارزشيابي بیروني (External evaluation) • توسط تيم داخلي ولي خارج از سازمانهاي مجري • توسط تيم خارجي (فنلاند)
ارزشيابي درونيارزشيابي طراحي Formative Evaluation • اين ارزشيابي ارتباط منطقي بين اهداف طرح و مداخلات را مورد ارزيابي قرار مي دهد. • اين ارزشيابي توسط تيم اجرائي طرح انجام گرفته و كميته ارزشيابي نظارت بر آن را برعهده داشته است.
ارزشيابي دروني ارزشيابي فرآيند Process Evaluation • اين ارزشيابي براي ارزيابي روند اجراي برنامه بر اساس طراحي اوليه صورت مي گيرد. به عبارتي مشخص مي نمايد كه فعاليتهاي مداخلاتي تا چه اندازه با طراحي اوليه پروژه مطابقت داشته است. • اين ارزشيابي توسط تيم اجرائي پروژه انجام شده و كميته ارزشيابي بر آن نظارت داشته است. • ارزشيابي فرآيند فقط در شهرستانهاي مداخله صورت گرفت.
ارزشيابي درونيارزشيابي نتايج كوتاه مدت Impact Evaluation • اين ارزشيابي تأثير يك فعاليت (يك مداخله) را در زمان كوتاه و هم راستا با اهداف پروژه مورد ارزيابي قرار مي دهد. به عبارتي اين ارزشيابي نتايج حاصل در ارتباط با اهداف قلب سالم را مورد سنجش قرار مي دهد و در واقع رفتار، نگرش، عملكرد و دانش (BASK) جامعة هدف را ارزيابي مي كند. • اين ارزشيابي توسط كميته ارزشيابي صورت گرفت. • اين نوع ارزشيابي چهاربار در برنامه قلب سالم اصفهان در سه شهرستان تكرار گرديد (بجز فازهاي اول و سوم)
ارزشيابي دروني ارزشيابي نتايج بلند مدت Outcome Evaluation • اين ارزشيابي براي تعيين اثربخشي برنامه (IHHP) در راستاي ارتقاي سلامت در جامعه مداخله و مقايسه با جامعة شاهد انجام گرفت. شاخصهاي اين ارزشيابي شامل تغييرات حاصل در شيوع بيماري، ريسك فاكتورها و ... می باشد. • همزمان با اجرای این ارزشیابی ها، يك مطالعه طولي در كنار IHHP بر روی افرادی که در سال 1381 بیش از 35 سال سن داشتند انجام شد که از آن زمان تاکنون در حال پیگیری می باشند (در ابتدا يك كوهورت 10 ساله انتخاب شد ولي مجريان زمان پيگيري را طولاني تر كردند).
ارزشيابي خارجي External Evaluation • اين ارزشيابي به منظور اطمينان از انجام مداخلات، صحت اطلاعات و داده ها و نتايج ارزشيابي طرح و توسط افراد يا تيمي از افراد خارج از مجموعه مجريان و دست اندكاران طرح انجام گرفت. • ارزشيابي خارجي برنامه قلب سالم اصفهان به درخواست مجريان طرح و معاونت پژوهشي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان و توسط يك تيم از متخصصين شاغل در دانشگاه ولي نه در مركز تحقيقات قلب يا مركز بهداشت استان انجام شد. همچنين ارزشيابي خارجي ديگر توسط دو نفر از محققين و متخصصين با تجربه از كشور فنلاند كه قبلاً در اجراي پروژه بزرگ كارلياي شمالي شركت داشته اند در سالهاي 1388-1387 انجام گرديد. • يكي از دست آوردهاي مهم ارزشيابيهاي خارجي، توانمندسازي تيم تحقيقاتي مركز در انجام ارزشيابي خارجي پروژه ها و طرحهاي ساير استانها بوده است.
نحوة انجام ارزشيابي خارجي • تيم ارزشيابي خارجي از راه هاي زير فعاليتهاي طرح را مورد ارزيابي قرار دادند: • مطالعة پروپزال طرح • مطالعة مقالات چاپ شده از نتايج طرح • مطالعة گزارشات طرح، صورتجلسات، بخشنامه ها و مكاتبات قبلي • مطالعة كتابهاي چاپ شده در ارتباط با طرح • حضور در مكانهاي مورد مداخله در سطح جامعه • مصاحبه با برخي گروههاي هدف مداخلات • مصاحبه و برگزاري جلسات با مجريان و همكاران پروژه ها و مسئولين دانشگاه • بررسي آزمايشگاه، استانداردسازي و نحوه انجام آزمايشات • بررسي فايلهاي اطلاعاتي و ورود داده ها در فازهاي تحقيقاتي
نتايج تيم ارزشيابي خارجي از روند انجام مداخلات و ارزشيابي پروژه هاي برنامه قلب سالم اصفهان
پروژه غذای سالم برای جامعه سالم (HFHC) • پروژة غذاي سالم براي جامعه سالم فعاليت خود را براي اصلاح وضعيت تغديه جامعه متمركز نموده و اين نكته را مدنظر داشته كه يكي از دلايل اصلي افزايش كلسترول جامعه، مصرف چربيهاي ترانس مي باشد. اين پروژه تلاش نموده كه تغييرات عمده اي در سطح جامعه به وجود آورد. اين پروژه مداخلات جامعي در سطح كل جامعه داشته كه تأثيرات آن در سطح ملي قابل مشاهده است. مداخلات تغذيه اي بيشتر بر كاهش دريافت اسيدهاي چرب ترانس تمركز داشته است. در آينده اين مداخلات مي تواند با تأكيد بيشتري بر کاهش مصرف نمك و منابع چربي هاي اشباع صورت پذيرد. مشكل دريافت زياد چربي هاي ترانس مي تواند با كمك اصلاح منابع غذايي حل شود. اما درآينده دريافت چربي هاي اشباع مشكل جدي است و بايد در مداخلات تغذيه اي در نظر گرفت.
پروژه ورزش و كنترل آلودگي هوا (IEAP) • در راستای افزایش فعالیت بدنی افراد جامعه، با همکاری نهادهای ذیربط تعداد ایستگاههای ورزش همگانی افزایش قابل ملاحظه ای داشته است. در مواردی برگزاری روزهای بدون خودرو نیز در افزایش آگاهی مردم و تشویق آنها به ورزش موثر بوده است. پخش برنامه های تلویزیونی نیز کمک زیادی به دستیبای به اهداف این پروژه داشته است. افزايش فعاليت بدني در جامعه شهري امروزي كار دشواري است. تغييرات محيطي و افزايش دانش و نگرش افراد نقش مهمي در افزايش فعاليت بدني روزانه و اوقات فراغت افراد دارد. همچنین درآينده بايد امكانات شهري براي افزايش فعاليت بدني روزانه افراد بيشتر شود.
پروژه سلامت قلب زنان (WHHP) • اين پروژه جمعيت خاصي از جامعه با قابليتها و تفاوتهاي ويژه را هدف قرار داده است. در اين پروژه ساختار اجتماعي گروه هدف به گونه اي بررسي شده تا پوشش كامل و جامع براي مداخلات بدست آيد. در نظر گرفتن آموزش سلامت در برنامه هاي معمول خدمات بهداشتي تكرار آموزشها را براي گروه هدف ضمانت مي كند. این پروژه به خوبی از امکانات سیستم ارائه خدمات بهداشتی برای آموزش زنان جامعه بهره برده است.
پروژه ارتقاء سلامت قلب از دوران کودکی (HHPC) • راهکارهای اين پروژه براي كودكان بسيار جامع و فراگير است. درگير نمودن مدارس، مهدكودكها و مراكز بهزيستي اقدام موفقي بوده و باعث دستيابي به نتايج مداخلات خواهد شد. استراتژيهاي نوين مؤثر همانند افزايش فعاليت فيزيكي در برنامه درسي مدارس، توزيع مواد غذايي سالم در مدارس، و تهيه مواد آموزشي تغذيه اي براي كودكان پيش دبستاني و دبستاني مي تواند در سطح ملي به اجرا درآيد. • در حال حاضر آموزش سلامت به صورت جداگانه در مدارس صورت مي پذيرد. در آينده آموزش سلامت مي تواند در همين قالب در برنامه درسي مدارس به مورد اجرا درآيد.
پروژه مداخلاتی قلب سالم جوانان(YIP) • برنامه قلب سالم اصفهان در يك اقدام مبتكرانه، اقداماتي براي جمعيت نوجوان و جوان جامعه به اجرا در آورده و در اين راستا همكاري بلند مدتي با سازمانهاي خارج از سيستم بهداشتي مانند سازمانهاي نظامي و غيردولتي NGOها براي دستيابي به بيشترين گروه هدف داشته است. براساس نتايج ارزشيابي فرآيند و مصاحبه با افراد كليدي مشخص شد كه جوانان به راحتي آمادگی پذيرش مداخلات را ندارند. درآينده درگير نمودن بيشتر جوانان و راهكارهاي جديد مداخلاتي مي تواند براي غلبه بر اين مشكلات كمك كننده باشد.
پروژه محیط کار(WIP) • پروژه مداخله در محيط كار موفقيت زيادي در درگير نمودن بخش بزرگي از جامعه اعم از كارمندان و كارگران داشته است. به نظر مي رسد مشاركت كارخانجات و ادارات نياز ارتقاء سلامت را تحقق بخشيده و باعث سلامت بيشتر كاركنان شده است. چنين مشاركت اجتماعي بزرگي، باعث پوشش جامعي از مداخلات شده و بقاء مداخلات را تضمين مي كند. • سيستم پايش موجود در برخي كارخانجات و ادارات نيز كمك كننده است.
پروژه سازمانهاي غير دولتي (NGOها) و رابطين بهداشتي • استفاده از شبكه گسترده رابطين و داوطلبين بهداشتي يك استراتژي بسيار مناسب براي دسترسي بيشتر به جامعه مي باشد. اين اهميت زماني بيشتر نمايان مي شود كه اين افراد در گروههاي اجتماعي اقتصادي پائين تر و در مناطق روستائي نفوذ دارند. ادغام فعاليتهاي بهداشتي در فعاليتهاي سازمانهاي غيردولتي NGOها بسيار خوب بوده است. تشكيل هسته آموزشي از ميان رابطين بهداشتي و انتقال آموزش اين افراد به ساير رابطين نيز مؤثر بوده است. برنامه قلب سالم اصفهان مي تواند NGOها را در فعاليتهاي خود بيشتر درگير نموده و آنها را در مسير ارتقاء سلامت به كار گيرد.
پروژه آموزش پرسنل بهداشتي (HPEP) • آموزشهاي لازم براي دستيابي به اهداف پروژه در ساختار آموزشي پرسنل بهداشتي گنجانده شده است. آموزشهاي ويژه اي نیز برای افرادی که در برنامه های مدون آموزشی شرکت نکرده اند در نظر گرفته شده است. به نظر مي رسد آموزشها ، همه پرسنل بهداشتي مورد نياز را پوشش داده است.
پروژه سبك زندگي سالم براي گروههاي در معرض خطر(HLHR) • در این پروژه از همکاری معاونت درمان دانشگاه برای آموزش و جلب مشارکت پزشکان، داروسازان و آزمایشگاههای تشخیص طبی استفاده شده و از این طریق آموزشهای لازم به افراد در معرض خطر داده شده که اقدام موثری بوده است. اقدامات مناسبی نیز برای بازنشستگان صورت گرفته و سیستم پایش افراد در معرض خطر در مراکز ارائه خدمات بهداشتی نیز استراتژی مناسبی در این پروژه می باشد. كارمندان ادارات سيستم پايش غيرفعالي دارند. لازم است اين پايش مورد توجه بیشتر قرار گيرد بخصوص به دليل اينكه كارمندان بيشتر در مشاغل اداري و كم تحرك مشغول مي باشند.
شیوه زندگی سالم برای بیماران قلبی عروقی (HLCP) • آموزش بيماران قلبي عروقي به خوبي ادغام شده و پوشش مناسبي برای اين گروه دارد. تغييرات ساختاري و محيطي مانند اصلاح وضعيت غذاي برخي بيمارستانها و افزايش بازتواني بيماران، پايداري اين مداخلات را تضمین مي نمايد.
جمع بندي و پيشنهادات • یکی از نکات برجسته این طرح همکاری بین بخشی وسیع و به دنبال آن ادغام فعالیتها در متن جامعه می باشد. تیم عملیاتی برنامه قلب سالم اصفهان توانسته اند بیشتر مدیران رسمی و غیررسمی بخش های جامعه را در اجرای مداخلات شریک نمایند و این باعث بقای مداخلات حتی پس از اتمام طرح خواهد بود. • برنامه قلب سالم اصفهان یکی از اولین و بزرگترین طرحهای مداخله ای جامعه نگر در کشورهای در حال توسعه می باشد
ادامه • درخصوص كاهش دريافت اسيدهاي چرب ترانس موفقيتهاي خوبي حاصل شده و بايستي اقدامات بيشتري در مورد كاهش مصرف نمك و اسيدهاي چرب اشباع نيز انجام گيرد. • با توجه به كم شدن مشاغلي كه با فعاليت بدني زياد همراه است، لازم است راهكارهاي مؤثرتري براي افزايش ورزش و فعاليت بدني در محيط كار و اوقات فراغت اتخاذ گردد.
ادامه • فعاليتهاي مؤثري در گروه زنان-كودكان-جوانان-بيماران-پرسنل بهداشتي و محيط كار صورت گرفته است. • نقش رسانه هاي جمعي در اين برنامه پررنگ بوده و همكاري مناسبي با اين رسانه ها صورت گرفته است. در آينده مي توان از آموزشهاي اينترنتي نيز در برنامه استفاده كرد. • لازم است در آينده فعاليتهاي گسترده اي درخصوص كنترل دخانيات (سيگار و قليان) در جوانان انجام شود. همچنين در معرض دود سيگار بودن كودكان نيز بايد مورد توجه قرار گرفته و اقداماتي براي مقابله با آن صورت پذيرد. • آن.
ادامه • الیز مواد مغذی مورد مصرف افراد جامعه نیازمند توسعه و تکمیل جدول ترکیبات مواد غذائی ایرانی است که بایستی در یک اقدام ملی و برای استفاده تمام مطالعات تغذیه ای تهیه و منتشر شود. • بطور كلي طراحي مطالعه، روش تحقيق و جمع آوري و مديريت داده ها بسيار خوب و مطابق با اصول علمي صورت گرفته است. • مطالعات همزمان و ارزشيابي فرآيند برنامه به خوبي پاسخگوي سؤالات ارزشيابي است و اطلاعات جمع آوري شده براي انجام ارزشيابي كافي مي باشد
