Duurzame lokale ketens: subsidievrije innovatieruimte voor het MKB

1. Duurzame lokale ketens: subsidievrije innovatieruimte voor het MKB Koploperssymposium Smallingerland 3 november 2011

2. Transitie naar eenduurzame economie Noord-Nederland Alle belanghebbers mobiliseren Consensus over werkrichting Krachten verdelen over aangrijpingspunten Inspanning synchroniseren M 2

3. Missie Missie Missie Herkenning Herkenning Missie Missie Regio Provincie Gemeente Wijk Bedrijf Huishouden Instelling Missie Zaken doen Zaken doen Onderzoek Missie Missie Doelen Mobiliseren en consensus ... waar beginnen? Inspiratie Urgentie MEI JAN MRT JUN FEB Resultaten OKT Projecten DOORLOPEND

4. Cradle to Cradle 1. Gebruik lokale materialen 2. Sluit biologische en technologische kringlopen 3. Gebruik hernieuwbare energie 4. Bewaak sociale rechtvaardigheid Pas deze principes in de hele keten toe Afval wordt voedsel Consumptie wordt tijdelijk gebruik Economische groei is zinvol Cradle to Cradle rather than Cradle to Grave + Requires remaking the way we make things 4

5. Voorbeeld: Betonketenoverleg Mixer Cement X X Zand Schip voert grind aan X Lossen Afvoer betonmortel naar bouwprojecten Grind Betonmortel centrale Groningen Vrachtauto voert betonpuin aan Afvoer betongranulaat naar ... Betonpuin Wind shifter Breker Zeef 5 Recycling Maatschappij Groningen

6. Voorbeeld: Betonketenoverleg Gemeente Beton-makers Grondstoffen Gemengde grondstoffen Mengen Mortel Bouwers Betonproducten 40 – 200 jaar Uitvoer Invoer Beton in gebouwen, wegen, bruggen, viaducten, rioolbuizen en andere toepassingen in de gemeente Groningen Recycling Bedrijven Kennis-instellingen Afval Breker Achterlaten in de bodem Wegen-bouwers Afval Fundament voor wegen en viaducten Zeef Recycling Downcycling >50% beton >90% beton Menggranulaat Hydraulisch Menggranulaat Mengen Betongranulaat Hoogovenslakken Betongranulaat

7. Cementproductie veroorzaakt 5% van de CO2 uitstoot wereldwijd Voorbeeld: Betonketenoverleg Regiegroep granulaatbeton: kan dit ook in Eindhoven? • Agenda 2e ketenoverleg • Welkom • Wat is in de lokale betonketen het grootste duurzaamheidsprobleem? We storten beton op een manier dat het niet te recyclen is AgentschapNL: wij gaan reclame maken voor ketenoverleg Hergebruik van beton in de wegenbouw is downcycling • Wat kan iedereen die hier is doen om dat probleem op te lossen, voor eigen rekening en zonder subsidie HBO: dat kunnen wij onderzoeken Bouwend Nederland: wij informeren onze leden Gemeente: wij gaan experimenteren met andere wegfundatie • Rondvraag • Sluiting Architect: dan zetten wij granulaatbeton in de bestekken Mortelcentrale: dan geven wij granulaatadvies aan aannemers Recyclingbedrijf: dan geven wij voorrang aan mortelcentrales

8. Werkwijze • Specifiek doel • Actiepakket • Consultatie • Intentieverklaring • Evenement • Effectmeting Lokaal Ketenoverleg VRAAG M AAN- BOD RECY- CLING Kern- team OVER- HEID KENNIS Principes van Lokaal Ketenoverleg • Communicatie • Website • Free publicity • Via netwerken • Doel • Ketenverduurzaming • Sneeuwbaleffect • Productketen • Voeding • Beton • Bitumen, • Kunststoffen • Verf • Hout • Drukwerk • etc. • Werkgebied • Gemeente(n) • Provincie(s) • Rijk • Deelnemers • Aanbieders • Afnemers • Recycling • Kennis • Overheid • Organisatie • Plenair - jaarlijks • Kernteam - 2 maand • Werkgroepen • Sponsor • Voorzitter • Secretaris • Procesbegeleider • Criteria • Duurzame missie • Zakelijk betrokken • Achterban 8

9. Lokaal Ketenoverleg ... van wie is dat?

10. Stappenplan opstarten lokaal ketenoverleg • Introductiegesprek • Interne besluitvorming • Planninggesprek • Bijeenkomst met 5 opinieleiders • Kwartiermaker • Vooronderzoek doen • Voorzitter en secretaris vinden • Presentatie en initiatief (besloten) • Startbijeenkomst (met pers) • 2e ketenoverleg • 3e ketenoverleg OVER- HEID GO/NO-GO VRAAG RECY- CLING AAN- BOD OVER- HEID KENNIS GO/NO-GO VRAAG RECY- CLING AAN- BOD Kern- team OVER- HEID KENNIS GO/NO-GO Lokaal Ketenoverleg VRAAG RECY- CLING AAN- BOD Kern- team OVER- HEID KENNIS

11. Materialen en Faciliteiten • Materialen • Handleiding Lokaal Ketenoverleg • Sjabloon voor projectplan • Voorbeeld rapport vooronderzoek • Voorbeeld opdracht HBO-stage • Formats voor uitnodiging, agenda en verslag • Powerpoint en Prezi presentaties • Voorbeelden actiepakketten • Model intentieverklaring/convenant • Propositie voor bedrijven • Faciliteiten • Digitaleledenlijsten, ook voor toepassing op website gemeente • Groupware voor deelnemers ketenoverleg: discussie, filesharing, etc. • Workshop voor kwartiermakers • Indicatorenproject • Communicatie Open Source

12. Lokaal Ketenoverleg Lokaal Ketenoverleg Lokaal Ketenoverleg VRAAG VRAAG VRAAG RECY- CLING RECY- CLING RECY- CLING AAN- BOD AAN- BOD AAN- BOD Kern- team Kern- team Kern- team OVER- HEID OVER- HEID OVER- HEID KENNIS KENNIS KENNIS Kosten en opbrengsten • Kosten • Tijdsbesteding • Vrijwilligersvergoeding voorzitter/secretaris • Vergaderfaciliteiten • Digitale ledenlijst (CODIN/gemeente) • Conceptontwikkeling (CODIN/LvDO) • Procesbegeleiding (CODIN/gemeente) • Opbrengsten • Subsidievrije initiatiefruimte • Aantrekkelijk voor vijf geledingen • Doorgaande verduurzaming lokale verfketen • Werkvorm ook inzetbaar voor andere ketens • Profilering op duurzaamheid • Lage kosten, groot bereik, permanent effect

13. Lokaal Ketenoverleg VRAAG AAN- BOD RECY- CLING Kern- team OVER- HEID KENNIS Ketenoverleg - sneeuwbaleffect Andere Product-stromen Andere werkgebieden Eindhoven Grind Beton Groningen Cement Emmen Langs de keten Betonwaren Bouwwerken Bitumen Verf Interieur Kunststoffen Apparaten Drukwerk Voeding Auto’s Drachten Tilburg 13

14. Foodketen in Fryslân Industrieel Lokaal Lokaal Consumenten- netwerken Afvalinzameling en lokale compostering Voeding- bedrijven en winkels

15. Wat kun je doen in eenFoodketenoverleg? Wij willen van ieder product in de wereld een levenscyclusanalyse maken • Lokaal/regionaal statiegeld op blikjes/flesjes (initiatief Jumbo) • “Soerendonk afvalloos” – reductie restafval (NRVD, mei 2011) • Verhuur schapruimte aan lokale producenten (‘Marqt A’dam’) • Duurzaam dineren (diverse pizzagroottes/op menu: keuze ‘meer of minder’/ Wok Emmeloord: weggooien=bijbetalen) • Ziekenhuis Eindhoven: van 40% naar 2% voedselafval door portiegroottekeuze patienten • Verwerken van onverkocht fruit/groente van supermarkt + verkoop verwerkt product, evt. in dezelfde supermarkt • Terugdringen marktaandeel overbodige verpakkingen Dan kun je het effect van het eten van een appel vergelijken met een aardbeientoetje Trouw 3-11-2011

16. Wat kun je doen in eenVerfketenoverleg? 4.1 Eisen aan verfsystemen 4.2 Grondstoffen voor verf 4.3 Productie van verf 4.4 Bedrijfsprocessen rond applicatie 4.5 Applicatie van verfsystemen 4.6 Verpakkingen 4.7 Reststofverwerking 4.8 Levensduurverlenging 4.9 Verwijdering 4.10 Grondstofterugwinning 4.11 Standaardisatie 4.12 Bedrijfsvoering algemeen

17. Sneeuwbaleffect 17

18. Dank voor uw aandacht Dank voor uw aandacht www.codin.nl/ketenoverleg