Anatole Kaletsky (2010) i szanse zmiany kapitalizmu?

1. Anatole Kaletsky (2010)i szanse zmiany kapitalizmu? Tomasz Grzegorz Grosse Uniwersytet Warszawski

2. Główne tezy A. Kaletsky’iego • Kapitalizm jest systemem rozwijającym się od końca XVIII wieku, który pod wpływem kolejnych kryzysów kształtuje nowe wersje (odmiany). • Podstawą rozwoju kapitalistycznego są indywidualne cechy ludzi (homo economicus), które stanowią o tym, że kapitalizm będzie zawsze wychodził z kryzysów i nadal się rozwijać. • Wcześniejsze fazy kapitalizmu: ‘0’ przed wojnami napoleońskimi, ‘1’ między wojnami napoleońskimi a wielkim kryzysem (1930-te), ‘2’ po wielkim kryzysie ‘3’ po kryzysie paliwowym i wielkiej inflacji z lat 1970-tych.

3. Trzecia wersja kapitalizmu • Była inspirowana przez Thatcher & Reagana. • Rewolucja rynkowa – neoliberalna i monetarystyczna. • Nadmierna wiara w rynki finansowe i ich siłę samoregulacyjną oraz nieufność wobec interwencjonizmu publicznego i nadmiernej regulacji.

4. Czwarta wersja kapitalizmu • Cechuje się intensywną kooperacją (w tym w zakresie regulacyjnym) między podmiotami rynkowymi a instytucjami publicznymi). • Mniejsze państwo ale silniej zaangażowane w rozwój gospodarczy i demokrację. • Kluczowe znaczenie w kapitalizmie 4.0 ma wspieranie wzrostu gospodarczego, zatrudnienia, w tym również polityka przemysłowa itp. • Brak umiejętności pobudzania wzrostu przez Zachód może skutkować utratą supremacji na rzecz Chin, co stanowi egzystencjalne zagrożenie dla demokratycznego modelu kapitalistycznego (s. 305).

5. Komentarz • Nie do końca wiadomo, czym ma być czwarta wersja kapitalizmu (zwłaszcza w odniesieniu do wcześniejszych wersji, np. kapitalizmu 2.0 lub 3.o). „ Przyszłość jest zawsze niepewna (…) i taki właśnie będzie kapitalizm 4.o” (s. 334). • Część przewidywań Autora jest bardzo utopijna i życzeniowa (np. mniejszy rząd z silniejszą polityką gospodarczą lub idea dobrowolnej współpracy regulacyjnej między rządem a aktorami rynkowymi). • W dość niewielkim stopniu dostrzega potrzebę ograniczenia rynku (np. w Europie opowiada się za polityką bardziej pro-rynkową).

6. Komentarz Geopolityka jako element podtrzymania kapitalizmu 3.o • Autor dostrzega rolę geopolityki, ale nie dostrzega, że wersja kapitalizmu 3.o jest silnie związana z potęgą geopolityczną USA i jej systemem geoekonomicznym. Ulega on erozji, ale jest także silnie podtrzymywany przez USA. Elementem tego wsparcia nie jest reforma ale obrona liberalnego kapitalizmu (w wersji 3.o). Specyfika gry interesów wewnętrznych, jako element podtrzymujący kapitalizm 3.o • Autor nie dostrzega dwóch innych elementów systemu politycznego, podtrzymujących kapitalizm 3.o (zwłąszcza dominujące wpływy instytucji finansowych) • Mechanizm regulatory capture • Syndrom narodowego sektora finansowego

7. Przykład europejski (mój tekst w załączeniu): • Przykład słabości pobudzania wzrostu gospodarczego w Eurolandzie (jako główny i nie rozwiązany problem wspólnej waluty). • Przykład syndromu narodowego sektora finansowego w pracach nad Unią bankową: • Unia jako ‘ochronka dla największych instytucji finansowych’ • Rola nadzorów krajowych, jako element wsparcia i ochrony dla krajowego sektora finansowego, • Toksyczny związek między długiem publicznym a „pompowaniem” wielkości banków. • Rywalizacja wewnątrz Europy i transatlantycka (jako przyczyna trudności reformowania kapitalizmu).

8. Próba prognozy ‘na kanwie’ rozważań Kaleckiego • Trudności zmiany kapitalizmu przez Zachód. • Zachód z przyczyn geopolitycznych (US) i wewnętrznych (Euroland, US) raczej podtrzymuje wersję 3.o. • Jednocześnie widoczny związek między dysfunkcjami kapitalizmu 3.o a słabnięciem, a nawet „auto-destrukcją” Zachodu (por. Luttwak). • Nowa wersja kapitalizmu 4.0 może być wprowadzone według innego paradygmatu ideowego oraz wraz z nowym układem geopolitycznym – rola Chin (por. Wallerstein).

9. Dziękuje Państwu za uwagę i zapraszam do dyskusji