YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK : ERKEN TANI KOYMA VE DEĞERLENDİRME

1. YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK : ERKEN TANI KOYMA VE DEĞERLENDİRME

2. YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK • Yaygın Gelişimsel Bozukluk; birden fazla bozukluğu içeren kategorinin genel adıdır. • Otizm; yaygın gelişimsel bozukluk yelpazesi içinde yer alan bir bozukluktur.

3. YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK YELPAZESİ • Otizm • Asperger Sendromu • Çocukluk Disintegratif Bozukluk • Rett Sendromu

4. Yaygın Gelişimsel Bozukluk- Hiçbir Sınıflamaya Girmeyen (PDD-NOS: • Bu tanı çocuk belli bir teşhis alamadığı, fakat pek çok alanda gelişim bozukluğu gösterdiği zaman söz konusudur)

5. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

6. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER OTİZM: • Nöro-gelişimsel bir bozukluktur. Kaynağı psikolojik değildir.

7. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER 3 ALANDA BELİRTİLER • Sosyal etkileşimde bozulma • dil gelişiminde önemli gecikme ve sapma

8. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • Tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları • Başlangıcı 36 aydan öncedir.

9. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • Erkek/kız oranı ~4/1

10. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER Prevalans: • YGB için ~1/250 • Otizm için ~1/500 • Türkiye: ?

11. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • Belirtilerin (semptomların) varlığına göre tanı konur. • Tanı koymada medikal testler/lab. tetkikleri yoktur.

12. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER Komorbidite • Mental Retardasyon % 75 • Epilepsi %25-50 • Hiperaktivite • Öğrenme Bozukluğu (Çoğunda görülür)

13. Psikiyatrik bozukluklar • Davranış bozuklukları • Fragile X sendromu

14. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • İlaç kullanımı ek semptomlara yöneliktir. • Otizmin bilinen medikal bir tedavisi yoktur. • Tedavi=EĞİTİM

15. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER Birçok vakada bilinen tek bir sebep yoktur. Etiolojik Araştırmalar: • Genetik nedenler • Yapısal Nedenler • Gebelik, doğum öncesi ve sonrası nedenler

16. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • Otistik bireyin kardeşinde otizme rastlanma riski ~%8

17. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • Otistik kardeşi olan bireylerin %20-40’ında dil ve sosyal etkileşim alanında zorluklar gözlenir.

18. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • 2 yaşında Yaygın Gelişimsel Bozukluk spektrumunda olduğu düşünülen çocukların %86’sı 9 yaşına geldiklerinde YGB spektrumunda yer alırlar (tanı almışlardır).

19. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • Çoğu vakalar 3 yaşından sonra tanı alırlar.

20. OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER • Otizmin ilk belirtiler 12. aydan önce fark edilebilir.

21. 3 TEMEL ALANDA GÖZLENEN BELİRTİLER

22. 3 TEMEL ALAN • Sosyal Etkileşim • İletişim (Dil Gelişimi) • Sınırlı İlgi ve yineleyici davranışlar Otizm tanısı alan çocuklar; her 3 alanda, değişik derecelerde sorun yaşarlar.

23. SOSYAL ETKİLEŞİM • Etrafındaki kişilerin farkında olmama • Karşılıklı etkileşime girmede zorluklar • Akranları ile yaş düzeyine uygun ilişkiler kuramama ve sürdürememe

24. Sevinç, ilgi ve başarılarını diğer insanlarla paylaşamama • Tek başına kalmayı tercih etme • Karşılıklı oyun becerilerinin yaşa uygun düzeyde olmaması

25. DİL GELİŞİMİ VE İLETİŞİM • Konuşmada gecikme veya konuşmanın hiç gelişmemesi • Sözel olmayan iletişimde zorluklar • Tekrarlayıcı konuşma

26. Konuşmanın hızı, tonlaması ve ritminde bozukluk • Amaçsız konuşma, dili işlevsel olarak kullanmama

27. DİL GELİŞİMİ VE İLETİŞİMDE TEMEL BECERİLER • Sözel olmayan iletişim becerileri • Taklit becerileri Normal gelişimde,bebekliğin ilk 2 yılında bu beceriler doğal olarak gelişir. Ancak otizmi olan çocuklarda her iki alanda da sorunlar yaşanır.

28. SÖZEL OLMAYAN İLETİŞİM -Karşılıklı etkileşim becerileri: göz kontağı kurma, ce-e oyununda sıra alma - Ortak dikkat becerileri: ilgilendiği bir objeyi parmağı ile işaret ederek annenin dikkatini çekmeye çalışma

29. TAKLİT BECERİLERİ • bay bay yapma, öpücük gönderme, “tel sarar “ gibi sosyal oyunlar,bebeğe mama verme, bebeği ayağında sallama, arabayı yerde sürme , arabayı garaja park etme, “anne gibi” yerleri süpürme, “baba gibi” traş olma

30. Normal gelişim gösteren çocuklar bu becerileri çok erken yaşlarda kendiliğinden kazanmaya başlarlar.Otizmi olan çocuklar bu alanda önemli zorluklar yaşarlar.

31. SINIRLI VE YİNELEYİCİ DAVRANIŞ VE İLGİLER • Değişikliğe aşırı tepki • Bazı eşyaların asıl işlevi yerine parçaları ile uğraşma (örneğin arabanın tekerlerini döndürme gibi)

32. Takıntılı davranışlar • Sallanma, dönme, el çırpma gibi tekrarlayıcı beden hareketleri

33. GENETİK NEDENLER • Birden fazla genin etkisi • Kardeşlerde görülme riski: ~% 8 • İkiz çalışmaları: MZ ikizler: ~%90’a kadar ulaşan sonuçlar.

34. GEBELİK VE DOĞUM KOMPLİKASYONLARI • Bulgular tutarlı değil. • Otistik çocuklarda genel olarak doğum komplikasyonları yüksek bulunmuştur. • Hangi tür komplikasyonların etkili olduğu henüz bilinmemektedir.

35. YAPISAL NEDENLER • Araştırma sonuçları: medial-temporal lobe,cerebral cortex bölgelerinde farklılıklar bazı çalışmalarda bulunmuş ancak sonuçlar tutarlı değil. • Anormal beyin gelişimi: otizmi olan çocukların beyin gelişimlerinin kontrol grubundan farklı olduğu bildirilmiştir.

36. Beyin bağışıklık sisteminin aktivasyonu ile ilgili çalışmalar bildirilmiştir. Sonuçlar tutarlı değildir.

37. TANI KOYMA VE TEDAVİ

38. OTİZM/YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK TANISI NASIL KONUR? • Aile görüşmesi ve gözlem (oyun,karşılıklı etkileşim, iletişim, akademik, ince-kaba motor becerilerin gözlendiği en az 2 değerlendirme görüşmesi) • Gelişimsel değerlendirme (Gelişim Değerlendirme Ölçeklerinin uygulanması ve çocuğun gelişiminin akranları ile karşılaştırılarak değerlendirilmesi)

39. DSM-IV (Diagnostic Statistical Manual) • Diğer tanı koyma ölçekleri (CARS,ADI,ADOS) • İşitme testi,nörolojik değerlendirme

40. OTİZMİN TEDAVİSİ:ERKEN VE YOĞUN EĞİTİM • Otizm yaşam boyu süren bir bozukluktur. • Ancak erken tanı konması ve erken tedaviye başlanması, bireyin olumlu yönde gelişmesini, topluma uyum sağlamasını kolaylaştırır.

41. Kesin tedavisi henüz bulunmamıştır. • Erken müdahele programları:IQ düzeyini ortalama 20 puan arttırabilir.

42. Hastalık süreci belirtileri • Zeka düzeyi • Ek belirtilerin (epileptik nöbetler, hiperaktivite, davranış sorunları gibi) olmaması • Sözel beceriler

43. Taklit becerisi+ortak dikkatin gelişmekte olması • Otistik belirtilerin ağırlığı ve sayısı/yaygınlığı

44. ERKEN İPUÇLARI • Ortak Dikkat: Sağlıklı bebeklerde 9. aydan itibaren gelişmeye başlar. • “Mış gibi oyun”:1 yaşından itibarengözlenir.

45. CHAT (Checklist for Autism in Toddlers) ve MCHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers) 18 aylık bebeklerde “ortak dikkat “ ve “mış gibi oyun” becerilerinin gelişimini değerlendiren otizm erken tarama ölçekleridir.

46. DİĞER ÖNEMLİ İPUÇLARI • Konuşmanın gelişmemesi • Adı ile seslenildiğinde bakmama • Uygun zamanlarda göz kontağı kurmama

47. Oyuncak dışındaki eşyalarla ve aktivitelerle takıntılı uğraş,oyuncakla ilgilenmeme, • Baş baş yapma gibi taklit ile öğrenilen sosyal davranışları göstermeme,

48. Teşekkürler Ferdi ÖZTÜRK