STAN WOJENNY W POLSCE W LATACH 1981-1983.

1. STAN WOJENNY W POLSCE W LATACH 1981-1983.

2. Autor: Natalia Szmytka kl. IIIB • Zespół Szkolno-Przedszkolny ul. Szkolna 11, 62-436 Orchowo tel. (63)-268-40-12 • Nauczyciel prowadzący:p. Iwona Waleriańczyk

3. NSZZ „Solidarność” • Jest to polski ruch polityczny i społeczny oraz centrala związkowa; pierwszy wolny związek zawodowy w bloku radzieckim. Powstał w wyniku porozumienia między Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym w Gdańsku a przedstawicielami rządu PRL, podpisanego 31.VII.1980; przewodniczącym zastał Wałęsa. Zarejestrowany 10.XI.1980, stał się w krótkim czasie wielomilionowym ruchem społeczno-politycznym, ważną siłą polityczną w kraju.

4. Obok żądań związkowych „S”, wysuwała postulaty polityczne dotyczące m.in.: • demokratyzacji życia • niezależności od ZSRR, prowadziło to do politycznej konfrontacji z władzami PRL • Po obu stronach pojawiły się tendencje radykalne, dążące do bezpośredniej konfrontacji. Potęgująca się fala strajków i demonstracji, w tym zapowiadany przez „S”, strajk generalny, jak również obawy wobec reakcji ZSRR, domagającego się od władz polskich rozprawy z „S” jawnie antysocjalistyczną opozycją, wpłynęły na decyzję wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.

5. Co to jest stan wojenny? • Stan wojenny - jeden ze stanów nadzwyczajnych, polegający na przejęciu administracji przez wojsko. Stan wojenny może być wprowadzony przez rząd danego kraju w celu przywrócenia porządku publicznego w wypadku takich zdarzeń jak zamach stanu czy w celu zdławienia opozycji politycznej.

6. Narastanie fali kryzysu gospodarczego i ogólna zła sytuacja społeczna i polityczna w Polsce groziły w każdej chwili wybuchem powszechnego niezadowolenia. Przyczyną wystąpień robotniczych stała się wprowadzona 1 lipca 1980 podwyżka niektórych cen artykułów żywnościowych w wielu miastach wybuchły strajki i demonstracje.

7. Stan wojenny w Polsce • Nie powiodły się próby rozbicia „Solidarności”. W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku aresztowano działaczy opozycyjnych, oddziały milicji i wojska zajęły stanowiska w miastach i węzły komunikacyjne. • Uznanie „Solidarności” było dla PZPR złem koniecznym. Oczywiste jednak było, iż trwałe istnienie związku będzie oznaczało utratę monopolu władzy. Nie powiodły się próby opanowania sytuacji; odsunięcie Gierka czy zmiana formuły związków zawodowych.

8. 13 grudnia 1981 r. na ulice wyjechały czołgi i transportery opancerzone, pojawili się uzbrojeni żołnierze.

9. Strategia nowej ekipy, na czele której stanął Stanisław Kania, zakładała osłabienie i rozbicie „Solidarności” od wewnątrz. Jednocześnie rozpoczęto przygotowywania do stanu wojennego, który miał być wprowadzony przy obecności w Polsce wojsk Układu Warszawskiego zgodnie z propozycjami Moskwy. Operacja została zaplanowana na początek grudnia 1980r. ale Kania obawiał się użycia siły, toteż wyperswadował Breżniewowi to posunięcie. Moskwa chciała ponowić próbę w marcu 1981r. wykorzystując jako pretekst pobicie przez milicjantów działaczy „Solidarności” w Bydgoszczy.

10. Milicja Obywatelska (MO), oficjalna nazwa nadana policji w Polsce w latach 1944–1990. Była najdłużej działającą polską formacją policyjną. Do 1956 podległa Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, potem Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Obok pilnowania porządku publicznego, zwalczania przestępczości, brała udział w zwalczaniu opozycji politycznej, tłumieniu protestów społecznych.

11. Riposta związku w postaci strajku ostrzegawczego była jednak niezwykle mocna, a nadto okazało się, że znaczna część „ dołów partyjnych” poparła „Solidarność”. Trudności w zaopatrzeniu i przedłużający się brak poczucia stabilizacji powodowały narastające zmęczenie społeczeństwa. W PZPR coraz silniejsze pozycje zajmowali wojskowi: premierem został generał Jaruzelski, a ministrem spraw wewnętrznych generał Kiszczak. W połowie października 1981r. Jaruzelski piastował stanowiska: I sekretarza KC PZPR, premiera i ministra obrony narodowej. Czekano już tylko na dogodny moment.

12. Wojciech Jaruzelski - premier Czesław Kiszczak – minister spraw wewnętrznych

13. Nadszedł on w nocy z 12 na 13 grudnia 1981r. : późnym wieczorem funkcjonariusze SB przystąpili do aresztowań działaczy opozycyjnych i związkowych. O północy przerwani programy telewizyjne i radiowe, a oddziały MO i wojska zajęły stanowiska w miastach i węzłach komunikacyjnych. Krótko po północy aresztowano większość członków władz „Solidarności”, którzy przebywali w Gdańsku na zebraniu Komisji Krajowej. Zatrzymano też Wałęsę. O godzinie pierwszej w nocy zwołano posiedzenie Rady Państwa, która przyjęła stosowne dekrety.

15. Od szóstej zaczęto nadawanie przemówienia generała Jaruzelskiego, w którym ogłaszał wprowadzenie stanu wojennego i powołanie Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Po wprowadzeniu stanu wojennego • zamknięto granice, • wyłączono telefony, • wprowadzono godzinę milicyjną • zawieszano organizacje społeczne i ogromną część prasy. • do fabryk i instytucji skierowano 8 tys. komisarzy wojskowych.

16. Generał Jaruzelski wprowadza stan wojenny

17. „Solidarność” nie była przygotowana na takie uderzenie. Wybuchły strajki. Najostrzej zareagowano na Górnym Śląsku, gdzie w czasie pacyfikacji kopalń było najwięcej ofiar. W ciągu tygodnia jednak strajki zostały rozbite, a kilka tysięcy ich uczestników aresztowano. W przeddzień Wigilii odbyły się już pierwsze procesy. • Choć rygory stanu wojennego były twarde, nie zapobiegały, ani masowym demonstracją, ani przede wszystkim powstaniu ruchu podziemnego. Był to ruch oporu oparty na zasadach obywatelskiego nieposłuszeństwa bez stosowania terroru oraz sabotażu.

18. Tragedia w Kopalni „Wujek”

19. W większości zakładów pracy powstawały tajne organizacje „Solidarności”, w błyskawicznym tempie rodziły się tajne gazetki i wydawnictwa, określane jako drugi obieg. • Wytworzenie takiej masy druków i ich kolportaż wymagały udziały kilkudziesięciu tysięcy osób, które wraz z działaczami tajnych związków tworzyli, jak wówczas mawiano podziemnie społeczeństwo. Komuniści wprawdzie panowali nad sytuacją, ale nie zdołali zahamować negatywnych tendencji w gospodarce – narastała inflacja i długi zagraniczne, nadal obowiązywały kartki. W PZPR zaczęto zdawać sobie sprawę, iż brutalne metody, takie jak zamordowanie ks. Jerzego Popiełuszki w październiku 1984r. Liczne procesy i aresztowania, tylko zwiększają determinację „Solidarności”.

20. Ukazywały się tajne gazetki i biuletyny. Kartki na artykuły żywnościowe.

21. Pogrzeb ks. Jerzego Popiełuszki zgromadził nie tylko rzesze nie tylko wiernych.

22. W 1986r. w ekipie Jaruzelskiego zaczął dojrzewać pomysł szukania porozumienia z umiarkowaną częścią opozycji. W grudniu 1986r. utworzono Radę Konstytucyjną. Komuniści nie chcieli pójść na rzeczywiste ustępstwa, ale strajki w kwietniu i maju oraz w sierpniu1988r. Podziałały zastraszająco. W sierpniu Kiszczak odbył rozmowę z Wałęsą; obie strony zaczęły zbliżać się do kompromisu. Mimo oporów PZPR zagrożenie krachem gospodarczym skłoniły Jaruzelskiego do dalszych kroków ugodowych.

23. Gen. Kiszczak i Wałęsa.

24. Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO), były formacją milicji obywatelskiej powołaną w 1956 r. na mocy decyzji prezesa Rady Ministrów. Powołane zostały do zabezpieczania porządku podczas imprez masowych, klęsk żywiołowych, katastrof itp.  Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej

25. ZEZWOLENIE NA WYJAZD Zgodnie z przepisami stanu wojennego, w pierwszych miesiącach jego obowiązywania, każda osoba, która chciała wyjechać poza miejsce stałego zamieszkania musiała uzyskaćzezwolenie na ten wyjazd. Zezwolenia wydawały lokalne władze administracyjne (tj. Urzędy Gminne, Dzielnicowe, Miejskie itp.). Wydana decyzja była ostateczna, czyli jeżeli urzędnik uznał, że dana osoba nie musi jechać - to dana osoba nie jechała. W przypadku nieletniego (co widać na przedstawionym zezwoleniu) na wyjazd zgodę musieli wyrazić też rodzice. Milicja i wojsko często legitymowały ludzi w okolicach dworców i za brak stosownego zezwolenia wędrowało się natychmiast do aresztu.

26. Strefa przygraniczna Zgodnie z przepisami stanu wojennego, każda osoba przebywająca w strefie przygranicznej musiała posiadać zezwolenie wydane przez właściwe władze, czyli milicję. Władza widocznie obawiała się, że bez tych zezwoleń ludzie będą wiać do Czechosłowacji i NRD.

27. Cenzura • Stan wojenny wprowadzony Dekretem Rady Państwa 12 1981 roku stwierdzał zawieszenie lub ograniczenie tajemnicy korespondencji . Na powyższych prywatnych (listy do Rodziców) widzimy prostokątne stemple OCENZUROWANO. Widoczny na pierwszej z kopert okrągły stempel 014 to przydzielony numer cenzorski dla Bydgoszczy - obok 013, 015 oraz 016.

28. Cenzurowano oczywiście także telegramy. Powyżej cenzura BARDZO WAŻNEGO telegramu o pobycie YARO72' w Rabce w czerwcu 1982 roku. Dla 10 letniego dzieciaka stan wojenny był nic nie mówiącym hasłem. Ważne były: "Lokomotywa z ogłoszenia" Perfectu oraz Mundial w Hiszpanii (3 bramki w meczu z Belgią Z. Bońka komentowała cała Rabka).

29. Deklaracja lojalności • Oświadczenie o zaniechaniu działalności szkodliwej dla Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, tzw. lojalka. • Taki dokument (nie zawsze dobrowolnie) podpisywały osoby, które zobowiązywały się w stosunku do władzy zaprzestania działalności opozycyjnej w okresie stanu wojennego. Służba Bezpieczeństwa PRL przedstawiała go większości zatrzymanych działaczy „S” i opozycji.

30. LOJALKA

31. Legitymacja członkowska NZS • Niezależne Zrzeszenie Studentów  (NZS) - organizacja studencka z czasów Sierpnia. Tworzona od września 1980 r., w końcu zarejestrowana przez władze w lutym 1981 r. w wyniku strajków studenckich. NZS żądało autonomii i samorządności środowiska akademickiego, występowało w obronie więźniów politycznych, domagało się zniesienia cenzury, prowadziło kolportaż wydawnictw poza cenzurą, organizowało strajki protestacyjne..

32. OBWIESZCZENIE W związku z tym podaje się do publicznej wiadomości, że na czas obowiązywania stanu wojennego w szczególności: • zakazane zostało zwoływanie i odbywanie wszelkiego rodzaju zgromadzeń, • zakazane zostało rozpowszechnianie wszelkiego rodzaju wydawnictw, publikacji i informacji każdym sposobem, • zawieszone zostało prawo pracowników do organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju strajków i akcji protestacyjnych; • nałożony został na osoby przebywające w miejscach publicznych obowiązek posiadania przy sobie dokumentów stwierdzających tożsamość, • wprowadzony został obowiązek uprzedniego uzyskiwania zezwolenia właściwego terenowego organu administracji państwowej na pobyt stały w strefie nadgranicznej, • zakazane zostało uprawianie turystyki oraz sportów żeglarskich i wioślarskich na morskich wodach wewnętrznych i terytorialnych.

33. KARTKA Z HISTORII 12 grudnia 1981 - godzina 23, przerwanie połączeń telefonicznych i teleksowych. Około północy przestaje nadawać radio i telewizja.13 grudnia 1981 - Rada Państwa uchwala dekret o wprowadzeniu stanu wojennego. Ukonstytuowanie się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego. Rozpoczęcie internowań kilkunastu tysięcy działaczy Solidarności. 14 grudnia 1981 - pierwszy dzień roboczy stanu wojennego. W wielu zakładach pracy rozpoczynają się strajki. Wojsko otacza Stocznię Gdańska. 15 grudnia 1981 - pacyfikacja kopalni "Manifest Lipcowy" w Jastrzębiu, postrzelonych zostaje 4 górników. 16 grudnia 1981 - pacyfikacja Stoczni Gdańskiej, Huty im. Lenina, Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Mielcu , w Trójmieście walki uliczne - władze używają czołgów i śmigłowców, w Katowicach oddziały ZOMO przeprowadzają atak na kopalnię "Wujek" - ginie 9 górników, 21 jest rannych.

34. 17 grudnia 1981 - starcia z ZOMO na ulicach Gdańska. Zastrzelona zostaje jedna osoba, dwie zostają ranne. Demonstracje w Krakowie zostają rozbite przez ZOMO.20 grudnia 1981 - koniec strajku w Porcie Gdańskim. 1 grudnia 1981 - Romuald Spasowski, ambasador PRL w Stanach Zjednoczonych prosi tam o azyl polityczny w związku ze stanem wojennym. Prasa PRL podaje, że ambasador ostatnio "cierpiał na stany depresji". Sąd Wojskowy skaże go zaocznie na karę śmierci. 23 grudnia 1981 - pacyfikacja Huty Katowice. Prezydent Stanów Zjednoczonych Ronald Reagan wprowadza sankcje gospodarcze wobec PRL (w odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego). 24 grudnia 1981 - zniesienie na jedną noc godziny milicyjnej (z okazji Wigilii).

35. Plac Zamkowy, Warszawa, 1 Maja 1982, manifestacja po mszy w Katedrze Św. Jana przeciwko stanowi wojennemu.

36. 28 grudnia 1981 - koniec ostatniego strajku okupacyjnego w kopalni "Piast".28 grudnia 1981 - Zdzisław Rurarz, ambasador PRL w Japonii prosi o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych. Sąd Wojskowy skaże go zaocznie na karę śmierci. 6 stycznia 1982 - rozwiązanie przez władze Niezależnego Zrzeszenia Studentów. 9 stycznia 1982 - prymas Józef Glemp spotkał się z Wojciechem Jaruzelskim. Wznowione zostają połączenia telefoniczne ambasad zachodnich z zagranicą oraz z ich placówkami na terenie Polski. 10 stycznia 1982 - przywrócenie połączeń telefonicznych w miastach. Wszystkie rozmowy są oficjalnie na podsłuchu, po nakręceniu numeru odzywa się w słuchawce głos mówiący: "rozmowa kontrolowana". Łączność międzymiastowa zostanie przywrócona 29 marca.

37. Wejście do sklepu wcale nie gwarantowało sukcesu…

38. 25 stycznia 1982 - Sejm uchwala ustawę o szczególnej regulacji prawnej w okresie stanu wojennego i zatwierdza dekret o stanie wojennym. Przeciw głosuje tylko jeden poseł (Romuald Bukowski z Gdańska).1 lutego 1982 - podwyżka cen. 1 - 3 lutego - aresztowanie 9 osób oskarżonych o zorganizowanie strajku w Wyższej Szkole Morskiej. 5 lutego 1982 - w Świdniku na wezwanie władz tamtejszej podziemnej Solidarności odbywa się pierwsza "manifestacja spacerowa". Polegała ona na masowych spacerach w czasie nadawania Dziennika TV o 19.30. Wkrótce "manifestacje spacerowe" rozpoczną się w innych miastach.8 lutego 1982 - wznowiono zawieszone wprowadzeniem stanu wojennego zajęcia na wszystkich wyższych uczelniach w kraju.

39. Warszawa, 1 Maja 1982, niezależny pochód pierwszomajowy - ul. Długa przy placu Krasińskich.

40. 11 lutego 1982 - aby ukrócić "manifestacje spacerowe" w Świdniku (zobacz 5 lutego 1982) władze wprowadzają godzinę milicyjną od 19.30.16 lutego 1982 - pierwszy z protestów młodzieży licealnej, tzw. przerw ciszy, w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stefana Batorego w Warszawie. Protest polegał na powstrzymywaniu się od rozmów w czasie przerw.1 marca 1982 - gen. Czesław Kiszczak informuje, że od 13 grudnia 1981 r. do 26 lutego 1982 r. internowano 6647 osób, dotychczas zwolniono 2552 osoby. 10 marca 1982 - Komisja Praw Człowieka ONZ uchwala rezolucję domagającą się od sekretariatu ONZ przygotowania raportu na temat sytuacji w Polsce.

41. 19 marca 1982 - rozwiązanie Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich; trawa weryfikacja dziennikarzy. 29 marca 1982 - przywrócenie międzymiastowej łączność telefoniczną zawieszonej po wprowadzeniu stanu wojennego.12 kwietnia 1982 - w Warszawie zostaje nadana pierwsza 5-minutowa audycja podziemnego Radia "Solidarność". 22 kwietnia 1982 - powstanie Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej Solidarność. 25 kwietnia 1982 - prymas Józef Glemp spotkał się z Wojciechem Jaruzelskim.26 maja 1982 - aresztowanie ukrywającego się działacza Solidarności Jana Narożniaka. Zostaje on postrzelony w czasie próby ucieczki. 16 czerwca 1982 -przedstawiciele Francji i Norwegii w Międzynarodowej Organizacji Pracy składają skargę na rząd PRL, zarzucając mu nieprzestrzeganie międzynarodowych ratyfikowanych konwencji

42. Nowe Miasto, Warszawa, 1 Maja 1982

43. 1 maja 1982 - demonstracje i kontr pochody w wielu miastach Polski.3 maja 1982 - ZOMO brutalnie rozbija wielotysięczne manifestacje, m.in. w Gdańsku, Warszawie, Elblągu, Szczecinie, Krakowie i Toruniu. Liczne aresztowania.21 lipca 1982 - w przededniu święta narodowego, zwolniono z internowania ponad tysiąc osób, w tym wszystkie kobiety. 8 października 1982 - Sejm uchwala ustawę o związkach zawodowych-rozwiązanie wszystkich związków zawodowych działających do czasu wprowadzenia stanu wojennego. 31 grudnia 1982 – zawieszenie Stanu wojennego. 22 lipca 1983 - zniesienie Stanu wojennego

44. BIBLIOGRAFIA: • http://pl.wikipedia.org/wiki/Stan_wojenny_w_Polsce_1981-1983 • Antoni Dudek: Stan wojenny w Polsce 1981-1983. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2003. • http://portalwiedzy.onet.pl/6020,,,,stan_wojenny_w_polsce,haslo.html • http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/47/818/Wystawa_i_konferencja_Stan_wojenny__spojrzenie_po_dwudziestu_latach__Warszawa_13.html • http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3978911/stan-wojenny-w-polsce.html • http://wiadomosci.wp.pl/gid,11763635,title,Stan-wojenny-w-Polsce,galeria.html