WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

1. WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Organizacje międzynarodowe – ONZ

2. Plan lekcji • Pojęcie i podział organizacji międzynarodowych • Funkcje i rodzaje organizacji międzynarodowych • Geneza i rozwój ONZ • Cele i zasady ONZ • Organy ONZ • Wybrane obszary działalności ONZ

3. Pojęcie i podział organizacji międzynarodowych • Organizacje międzynarodowe to zrzeszenia państw, osób prawnych lub osób fizycznych pochodzących z różnych państw, powołane do realizacji celów określonych w statucie. • Można je podzielić na organizacje: • rządowe – zorganizowane przez państwa struktury, które są forum ich współpracy. Członkami takich organizacji są co najmniej trzy państwa. Mają one określone organy, w tym stały sekretariat. Podstawą ich funkcjonowania jest umowa międzynarodowa będąca jednocześnie aktem określającym cele, organizację oraz zasady działania organizacji, • pozarządowe – ich członkami są podmioty niepaństwowe (osoby prawne lub fizyczne), a powstanie nie jest następstwem podpisania umowy międzynarodowej. Podobnie jak organizacje rządowe, mają stałe organy (sekretariaty) oraz procedury decyzyjne.

4. Funkcje i rodzaje organizacji międzynarodowych Organy organizacji międzynarodowych Parlamentarne - członkami są najczęściej przedstawiciele parlamentów krajowych (wyjątek to wybierany w wyborach Parlament Europejski). Najczęściej pełnią funkcje doradcze. Administracyjne - składają się z funkcjonariuszy międzynarodowych. Najczęściej spełniają funkcje techniczne, wspierają działalność innych organów, zbierają niezbędne informacje, przygotowują projekty uchwał innych organów. Flaga ONZ

5. Funkcje i rodzaje organizacji międzynarodowych Organy organizacji międzynarodowych Międzyrządowe W ich skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich. Organy te dzielą się na walne zgromadzenia, które zbierają się rzadko i podejmują najważniejsze decyzje (uchwalenie budżetu, nabywanie członkowstwa, określanie programu działań), oraz komitety wykonawcze, w których zasiadają przedstawiciele tylko części członków. Przywódca ZSRR Józef Stalin

6. Funkcje i rodzaje organizacji międzynarodowych Podział organizacji międzynarodowych ze względu na: • 2. Zakres przedmiotowy • Organizacje o kompetencjach ogólnych (np. OPA, ONZ) • organizacje o kompetencjach specjalnych – dzielą się na gospodarcze, kulturalne, polityczno – wojskowe, • Dostępność państw do organizacji • powszechne – nie ma szczególnych ograniczeń terytorialnych dotyczących możliwości przystąpienia (np. ONZ), • Regionalne – prawo przystąpienia mają państwa leżące w określonym regionie (np. OJA, OPA),

7. Funkcje i rodzaje organizacji międzynarodowych Podział organizacji międzynarodowych ze względu na: • 3. Zakres władzy posiadanej przez organizacje • koordynacyjne – najważniejsze decyzje państwa podejmują jednomyślnie, uzgadniają między sobą działania podejmowane dla realizacji określonych celów (np. organizacje wyspecjalizowane ONZ), • ponadpaństwowe – organy mogą nakładać na państwa zobowiązania na podstawie decyzji podejmowanych większością głosów (np. UE). TrygveLie (Norwegia) Sekretarz Generalny ONZ (1946 – 1953)

8. Funkcje i rodzaje organizacji międzynarodowych • Organizacje międzynarodowe spełniają • określone funkcje: • Funkcja regulacyjna polega na regulowaniu postępowania państw w stosunkach międzynarodowych przez tworzenie norm i wzorców, • Funkcja operacyjna polega na bezpośrednim świadczeniu przez organizacje usług za pomocą własnych decyzji, organów i środków, którymi dysponują, • Funkcja kontrolna polega na kontrolowaniu postępowania państw i ustalaniu, czy jest ono zgodne przyjętymi zobowiązaniami. Premier Wielkiej Brytanii (1940 – 1945) Winston Churchill

9. Geneza i rozwój ONZ Pomysł powołania organizacji, która stałaby na straży pokoju, pojawił się w czasie II wojny światowej. Z inicjatywą jej utworzenia wystąpiły rządy USA i Wielkiej Brytanii. Nowa organizacja miała mieć szerokie kompetencje i stanowić podstawę powojennego ładu międzynarodowego. Cele, strukturę i zasady funkcjonowania organizacji opracowali na wspólnych konferencjach przywódcy głównych mocarstw koalicji antyhitlerowskiej (prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill i przywódca ZSRR Józef Stalin). 32 Prezydent USA Franklin Delano Roosevelt,

10. Geneza i rozwój ONZ Konferencja założycielska ONZ z udziałem delegacji 50 państw rozpoczęła się 25 kwietnia 1945 r. w San Francisco, a zakończyła 25 czerwca podpisaniem Karty Narodów Zjednoczonych. Siedzibą organizacji został Nowy Jork, a w Europie Genewa i Wiedeń. Obecnie do ONZ należą 192 kraje. Obecnie sekretarzem generalnym ONZ jest Ban Ki Mun. Ban Ki Mun, obecny sekretarz generalny ONZ

11. Cele i zasady ONZ • Do głównych celów ONZ należą: • dążenie do zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa światowego, • tłumienie wojen i innych naruszeń pokoju, • rozwijanie współpracy międzynarodowej, współdecydowania narodów w imię wspólnych celów, • ochrona praw i godności człowieka, • popieranie rozwoju społeczno – gospodarczego wszystkich państw i narodów. Dag Hjalmar Agne Carl Hammarskjöld (Szwecja) Sekretarz Generalny ONZ 1953 - 1961

12. Cele i zasady ONZ • Zasady działania ONZ: • suwerenna równość wszystkich członków, • wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą ONZ, • rozstrzyganie sporów drogą pokojową, • powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób niezgodny z celami ONZ, • okazywanie wszelkiej pomocy ONZ, w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą ONZ, jako środka zapobiegawczego lub przymusu, • wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju, • nieingerowanie ONZ w sprawy należące do kompetencji wewnętrznej państwa. Zgromadzenie Ogólne ONZ

13. Cele i zasady ONZ • Zasady członkowstwa ONZ: • państwa członkowskie dzielą się na członków pierwotnych (państwa , które uczestniczyły w konferencji założycielskie) i pozostałych, którzy przystąpili do organizacji w późniejszych latach, • nowych członków przyjmuje Zgromadzenie Ogólne, w drodze uchwały, na wniosek Rady Bezpieczeństwa, • istnieje możliwość zawieszenia, a nawet usunięcia państwa członkowskiego z organizacji. Dzieje się tak w wypadku państw, które systematycznie łamią zasady Karty Narodów Zjednoczonych lub wobec których Rada Bezpieczeństwa zastosowała sankcje. Decyzję o zawieszeniu lub wydaleniu podejmuje Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa, Sala posiedzeń Rady Bezpieczeństwa w siedzibie ONZ w Nowym Jorku

14. Organy ONZ Zgromadzenie Ogólne to organ plenarny złożony z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Zbiera się raz w roku na sesję zwyczajną, ale może też w razie potrzeby być zwoływane na sesje nadzwyczajne. Zgromadzenie ma szerokie kompetencje – może dyskutować nad wszelkimi zagadnieniami kompetencji i funkcji któregokolwiek organu ONZ. Podejmuje uchwały bezpośrednio albo na podstawie sprawozdania komisji. Jest 7 komisji głównych, w których pracach uczestniczą wszyscy członkowie ONZ: I – Polityczna i Bezpieczeństwa, II – Gospodarcza i Finansowa, III – Społeczna, Humanitarna i Kulturalna, IV – Powiernictwa i Obszarów Niesamodzielnych, V – Administracyjna i Budżetowa, VI – Prawna, VII – Specjalna Komisja Polityczna. W Zgromadzeniu Ogólnym każde państwo dysponuje jednym głosem. W najważniejszych sprawach (utrzymanie pokoju, wybór członków Rady Bezpieczeństwa, budżet), uchwały Zgromadzenia zapadają większością 2/3 głosów, natomiast w mniej ważnych – zwykłą większością.

15. Organy ONZ • Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego • Zgromadzenie Ogólne podejmuje decyzje dotyczące członkowstwa w organizacji (decyduje o przyjęciu lub wykluczeniu), • wybiera Sekretarza Generalnego, niestałych członków Rady Bezpieczeństwa oraz członków innych organów, • bada i zatwierdza budżet ONZ, • inicjuje badania i wydaje zalecenia w sprawach rozwoju współpracy międzynarodowej, popierania rozwoju prawa międzynarodowego i jego kodyfikacji, przestrzegania praw człowieka, • popiera międzynarodową współpracę we wszystkich dziedzinach objętych działalnością ONZ, • analizuje sprawozdania składane przez pozostałe organy. Obrady Zgromadzenia Ogólnego ONZ

16. Organy ONZ • Rada Bezpieczeństwa jest organem odpowiedzialnym za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. • Obecnie składa się z 15 członków: • 5 stałych, • 10 niestałych. • Członkami stałymi Rady są: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Rosja, Chiny i Francja. Członków niestałych wybiera Zgromadzenie ogólne. Przy podejmowaniu najważniejszych decyzji, w tym o zastosowaniu środków przymusu, Rada decyduje większością 9 głosów, przy czym muszą się na to zgodzić wszyscy stali członkowie (mają one prawo weta). W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością 9 głosów. Sithu U Thant (Birma) Sekretarz Generalny ONZ 1961 - 1971

17. Organy ONZ • Kompetencje Rady Bezpieczeństwa • rozstrzyganie sporów i innych sytuacji zagrażających pokojowi, • podejmowanie akcji w razie zagrożenia pokoju oraz decyzji o zastosowaniu sankcji, • opracowanie planów regulowania zbrojeń, • wybór sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Rada powiernicza obecnie składa się z 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Jej zadaniem jest zarządzanie obszarami powierniczymi (niesamodzielnymi terytoriami administrowanymi przez dane państwo pod nadzorem ONZ). Obecnie działalność Rady jest zawieszona, ponieważ wszystkie te terytoria uzyskały już niepodległość. Kurt Waldheim (Austria) Sekretarz Generalny ONZ 1972 - 1981

18. Organy ONZ Rada Gospodarczo – Społeczna to organ o szerokich kompetencjach. Jego głównym zadaniem jest rozwiązywanie problemów społecznych i gospodarczych oraz powoływanie, nadzorowanie i realizacja programów społecznych i gospodarczych ONZ. W skład Rady wchodzą obecnie przedstawiciele 54 państw wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3- letnią kadencję. Swoje zadania Rada wykonuje przez prowadzenie badań, wydawanie zaleceń państwom członkowskim i innym organizacjom, opracowywanie projektów konwencji i zwoływanie konferencji. Jednym z najważniejszych zadańRady jest współpraca z organizacjami wyspecjalizowanymi ONZ, czyli niezależnymi organizacjami (mają własne struktury, cele i budżety), które są związane z ONZ specjalnymi umowami. Rada koordynuje działalność tych organizacji i zleca im zadania. Javier Perez de Cuellar (Peru) Sekretarz Generalny ONZ 1982 - 1991

19. Organy ONZ Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości to najważniejszy organ prawny ONZ. Ma on swoją siedzibę w Hadze. Składa się z 15 sędziów wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa na 9 – letnią kadencję. Podstawowym zadaniem Trybunału jest rozstrzyganie sporów między państwami członkowskimi i wydawanie opinii prawnych na zlecenie Zgromadzenia Ogólnego i Rady Bezpieczeństwa. Sekretariat jest organem pełniącym funkcje służebne w stosunku do innych organów. Organizuje ich pracę i wykonuje uchwały . Na jego czele stoi Sekretarz Generalny wybierany na 5 – letnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Panuje zwyczaj, że funkcję tę pełnią osoby pochodzące z państw, które nie są zaliczane do mocarstw. KofiAnnan (Ghana) Sekretarz Generalny ONZ 1997 - 2006

20. Wybrane obszary działalności ONZ Utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa. W ONZ istnieje kilka sposobów rozwiązywania konfliktów. Rada Bezpieczeństwa i Zgromadzenie Ogólne mogą wydawać rezolucje i uchwały, w których wzywają do podjęcia lub zaniechania określonych działań. Najpopularniejszą formą działania są misje pokojowe wysyłane w rejony konfliktu w celu nadzorowania wprowadzenia porozumień pokojowych, tworzenia stref rozdzielających zwaśnione strony lub nadzorowania zawieszenia broni. W misjach biorą udział żołnierze z państw członkowskich, policjanci, obserwatorzy i personel cywilny. Rozwiązywanie problemów społecznych, politycznych i gospodarczych. Instrumentami wykorzystywanymi w tym obszarze działalności są konferencje, deklaracje, programy, raporty, a przede wszystkim tworzenie względnie samodzielnych instytucji międzynarodowych (agencji specjalnych ONZ), które zajmują się rozwiązywaniem konkretnych problemów (np. Fundusz Pomocy Dzieciom (UNICEF), Światowa Rada Żywności (WFC)). BoutrosBoutrosGhali (Egipt) Sekretarz Generalny ONZ 1992 - 1996

21. Wybrane organizacje wyspecjalizowane ONZ

22. Wybrane organizacje wyspecjalizowane ONZ

23. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.