İnsan Hakları ve Özürlülük Bilgilendirme Semineri “Sivil Toplum Kuruluşları”

1. Türkiye’de STK Çalışmaları ve Deneyimler Hakan Özgül İnsan Hakları ve Özürlülük Bilgilendirme Semineri “Sivil Toplum Kuruluşları” 10-11 Aralık 2012, İstanbul

2. Mesele Nedir? İnsan hakları Birey - Devlet Devlet - Birey Birey - Toplum Toplum - Birey Devlet - Toplum Toplum - Devlet

3. Türkiye’nin İH Karnesi Rusya’dan sonra AİHM'e en çok başvuran ülke Türkiye AİHM'de Türkiye'nin en çok mahkûm edilen devlet Savunma hakkının kısıtlanması Masumiyet karinesinin ihlali Uzun tutukluluk süreleri Etkin soruşturma hakkının ihlali

4. Türkiye’de STK’lar Kurulan dernek sayısı: 237.186 Fesih sayısı: 143.714 Faâl dernek sayısı: 93.472

5. İllere göre en çok İstanbul:18.720 Ankara: 8.961 İzmir: 5.163 Bursa: 3.730 Kocaeli: 2.743

6. İllere göre en az Bayburt: 171 Şırnak: 160 Kilis: 152 Ardahan: 130 Tunceli:114

7. Diğer özellikler Kamu yararına çalışan dernekler: 406 İzin almadan yardım toplayan dernekler: 18

8. Üye sayıları ve nüfus Nüfus sayısı: 74.724.269 Kadın üye sayısı: 1.606.739 Erkek üye sayısı: 7.246.168 Toplam üye sayısı: 8.852.907 803 kişiye bir dernek düşüyor %12’si dernek üyesi

9. Danimarka örneği Nüfus: 5.500.000 Dernek üye sayısı: 18.000.000

10. Türkiye’de Engelliler Alanında Çalışan STK’lar Toplam sayı: 1.190, %1,4

11. DDK Raporu İki tip örgüt var Çoğunlukla özürlüler tarafından desteklenen fakat onlar tarafından yönetilmeyen Özürlüler tarafından yönetilen kendine yardım (self-help)

12. Hak temelli çalışma -1 Odak noktası: İnsanlar ve insan hakları Uzun vadeli çalışmayı gerektirir, vizyon Analiz: mevcut durum, çevre örgütler, kapasite Farklı örgütlerle çalışır: Hükümet ve hükümet dışı örgütler Katılımcılık Hak talebi, hakkın gereğini yerine getirmek Tam bağımsızlık, ilkeli duruş

13. Hak temelli çalışma -2 İdari başvurular Hukuki başvurular Farkındalık çalışmaları Savunuculuk Lobicilik: hükümetler tarafından verilen kararları etkileme İzleme, belgeleme ve raporlama Yenilenme, yenilikçi düşünmek

14. Hak temelli çalışma -3 Denetim mekanizmalarını kullanmak Ulusal ve uluslararası Toplumsal baskı mekanizmalarını kullanmak Medyaya yönelik çalışmalar Öğrenmek, bilmek, izlemek

15. Farklı STK’ların iş birliği -1 Ufuk kazandırır Mücadeleyi güçlendirir Kaynakların etkili kullanılmasını sağlar Ortak dil belirler Kapasite arttırır İtibar kazandırır Hedefe ulaşmayı kolaylaştırır

16. Farklı STK’ların iş birliği -2 Tecrübe paylaşımı Birlikte çalışma kültürü

17. Örnek iş birlikleri Kamu Harcamaları İzleme Platformu Seçim İzleme Platformu Nefret Suçları Yasa Tasarısı Platformu Engelli Ayrımcılığını Önleme Platformu İnsan Hakları Ortak Platformu İzleme Platformu Otizm Platformu

18. İzleme, bilgi toplama, belgeleme ve raporlama İzleme Bir durumun ya da tekil bir olayın yakından gözlemlenmesidir Bilgi toplama (soruşturma) Tek bir olaydaki ihlallerin tespit edilmesi ve bu ihlallerle ilişkili gerçeklerin ortaya konması

19. Belgeleme Bir olayın inceleme sonuçlarının sistemli olarak kaydedilmesi. Raporlama Ortaya konan gerçeklerin tarifini, analizini, varılan sonuçları ve önerileri içerecek şekilde önceki üç aşamadan elde edilen bulguların yazılması

20. İzleme neden yapılır -1 Mekanizmaları güçlendirmek Hükümetlere uluslararası standartları uygulamalarında yardım etmek için Hükümetlere uluslararası standartları kabul etmeleri ve uygulamaları konusunda baskı yapabilmek için Anlaşmazlıkları mahkemeye taşımak gibi ülke içinde hukuki eylemleri üstlenebilmek için

21. İzleme neden yapılır -2 Hükümet üzerinde baskı yaratmak ve/ veya kamu bilincini geliştirmek amacıyla açıklama ve kampanya gibi diğer eylemleri üstlenebilmek için Mağdurlara yardım edebilmek için Potansiyel çatışma alanları konusunda erken uyarıda bulunabilmek için

22. İzlemeyi kimler yapar HÜKÜMETLERE BAĞLI KURULUŞLAR HÜKÜMETLER ARASI KURULUŞLAR HÜKÜMET DIŞI KURULUŞLAR

23. İzlemenin öğeleri Uzun dönemde yürütülür Büyük miktarda veri toplanır Gelişmelerin sürekli ya da periyodik olarak incelenmesine ve belgelenmesi gerekir Durumu değerlendirmek için standartları ya da normları kullanmak gerekir Gereği ya da sonraki eylemler için dayanak oluşturan bir raporla sonuçlanır

24. Yol gösterici ilkeler Doğruluk Mahremiyet/Gizlilik Tarafsızlık Toplumsal Cinsiyet Duyarlılığı

25. Ayrımcılığı izleme Olanın tespiti Olay incelemesi Durum izlemesi Standart formların kullanılması Ayrımcılık teşkil eden fiile ilişkin veriler Ayrımcılık mağduruna veya mağdurlarına ilişkin veriler Olay örgüsüne ilişkin veriler Ayrımcılığın sorumlularına ilişkin veriler

26. Olması gerekenin tespiti Hangi temellere dayalı ayrımcılığın yasaklandığı Kimlerin ayrımcılık yasağının koruması kapsamında olduğu Kimlerin ayrımcılık yasağı bakımından yükümlülük altında olduğu Ayrımcılığın nasıl tanımlandığı Ayrımcılığın hangi hak ve özgürlükler bakımından veya hangi alanlarda yasaklandığı

28. Kullanılan yöntem • Bilgi edinme başvuruları, • Yazılı medya taraması, • Alanda çalışan STK’lar ve diğer unsurlarla iletişim, • Akademik çalışmalar ve makaleler, • Yasal mevzuatın taranması, • STK yayınları, • Ulusal ve Uluslararası raporlar, • Yargıya intikal eden vakalar, • Yasama faaliyetleri (soru önergeleri, kanun tasarıları), • Diğer yayınlar ve raporlar (bildiriler, kent konseyleri raporları).

29. Çıktıları Ayrımcılık yasağı üzerine çalışan kurumlar arasında iletişim Yeni ortaklıklar İleride ortaklaşa izleme ve belgeleme çalışmaları yapmak için uygun zeminin yaratılması Gerek aynı gerekse farklı ayrımcılık temellerinde çalışan kurumlar arasında bilgi ve tecrübe paylaşımı STK’lar arasında kurulmuş olan platformlara yönelik iyi uygulamaların sergilenmesi

30. Çıktılar Ağ oluşturma ve yönetmeye dair ilkelerden bahsedilmesi Belgelemeye ve raporlamaya dair eğitim ihtiyaçlarının tespiti Farklı ayrımcılık temelleri üzerine çalışan grupların kullandıkları izleme, belgeleme ve raporlama yöntemleri konusunda bilgi paylaşımı Baskı mekanizmalarını oluşturma Görünür hale getirme

31. İzleme ve raporlamada yaşanan zorluklar • Bilgi edinme başvuruları • STK’lar ve veri toplama • Medya taraması • Tanımlar ve tanımlamalar • Finansman

32. İzleme ve raporlamaya yönelik öneriler Planlama (idari ve finansman yöntemi) Doğru ekip STK’larla ilişki Medya taraması Konusunda uzman danışmanlar Kaynak

33. ÖRNEK İŞ BİRLİKLERİ

34. 4857’de değişiklik önerisi Çalışma Kampları İstihdamında Bölgesel Eşitsizlikler Oluşacaktır Asgari Ücret Standart Hale Gelmesi İşverenler İçin Kaçış Yolu Müeyyideler Muğlak Kurul Kararları Sübjektif Olabilir Cezalar İşverene Kaynak Olarak Dönecek

35. Ne yapıldı? Ortak basın açıklaması Meclis’e yönelik çalışmalar STK’lar arası görüş birliği Kamuoyu çalışmaları Sonuç: Tasarı geri çekildi

36. İ.A.Ü.’ne Karşı STK Koalisyonu Özürlü öğrencilere eğitim-öğretim verecek olanağımız olmadığından; özürlü öğrencilerin tercih etmemesi gerekir.

37. Ne yapıldı? Ortak basın açıklaması Suç duyurusu Medya’ya yönelik çalışmalar STK’lar ararı dil birliği Sonuç: Kılavuz tashih edildi, kamuoyu önünde özür

39. Anayasa Tartışmaları Uluslararası Hukuk Ne Diyor? (AB, BM) Hak Temelli Bir Altyapı Eşitlik (Maddi-Şekli), Haklardan Eşit Yararlanma Pozitif Ayrımcılık (Şayet Yaparsa) Saygı Gösterme, Koruma ve Yerine Getirme Çalışma Hakkı Eğitim Kişi Hürriyeti ve Güvenliği

40. Anayasa Tartışmaları Anayasa 10. Madde ( engelliler yok ) Tedbir Alma Yükümlülüğü Kadınlar İçin Var

41. Neler yapılabilir? 4857 sayılı İş Kanunu - Kota 3194 sayılı İmar Kanunu – Erişilebilirlik (ilk kez 1997) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu - İstihdam 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu - Ayrımcılık 5174 sayılı TOBB Kanunu - Ayrımcılık 5237 sayılı TCK – Ayrımcılık Tanım 5378 sayılı Özürlüler Kanunu – Engelliliğin Tanımı

43. BM EKSHS Raporlama ve Lobicilik Arama Toplantıları Yazılı Rapor Sunulması Diplomatik Görüşmeler Komite’ye Sunum Devlete Sorular Nihai Rapor – Prestij – Utandırma BM EHS Devlet Raporu ?

44. Teşekküler… hakanozgul@gmail.com