Doç. Dr. Yüksel ÖZDEN

1. BİLGİ TOPLUMUNDA EĞİTİMİN ANLAMI veOKULUNİŞLEVLERİ Doç. Dr. Yüksel ÖZDEN SANAYİ VE TİCARET ODASI KONFERANS SALONU 20 OCAK 2001 SAMSUN

2. SUNU İÇERİĞİ • Değerlerin Değişmesi • Bilgi Toplumunda Neler Değişti ? • Öğrenme ve Öğretme • Beynimiz ve Öğrenme Tarzımız • Öğrenme Yöntemleri • Duygusal Zeka • Öğretimde Yeniden Yapılanma • Toplam Kalite Yönetimi • Vizyon • Yeni Bir Eğitim Vizyonu • Öğrenen Lider • Dönüşümü Yönetmek • Lider-Yönetici Karşılaştırması • Gerçek ve Sahte Liderler

3. 1- DEĞERLERİN DEĞİŞMESİ TARIM TOPLUMU SANAYİ TOPLUMU BİLGİ TOPLUMU İtici Güç Temel Fonksiyon Tarım Toplumu: Arazi Emek Sanayi Toplumu: Makine İşgücü Beyin gücü Bilgi Toplumu: Bilgi

4. Bilgi Toplumuna geçişin temelinde ne vardır? ?!..... 1970 1985 Başlangıç 1910 • Bilimsel bilgi birikimi 3-5 yıl içerisinde ikiye katlanmaktadır. • Bilgisayarların hız ve kapasite olarak ikiye katlanma süresi 6 aydır. Sanayi Toplumu ile Bilgi Toplumu arasındaki fark bir derece farkı mı yoksa türfarkı mıdır?

5. 2- BİLGİ TOPLUMUNDA NELER DEĞİŞTİ? • Eğitimli insanın tanımı • Öğrenme ve öğretme biçimleri • Bilgi tabanı (ne öğrendiğimiz ve öğreteceğimiz)

6. 3- ÖĞRENME VE ÖĞRETME Yeni bilgiler; • Öğrenmenin parmak izi kadar kişiye özgü birolguolduğunu, • Herkesin öğrenme tür, hız ve kapasitesinin farklı olduğunu, • Uygun öğrenme olanağı sağlandığında öğrenemeyecek birey olmadığını otaya koymaktadır. • Ayrıca • Benlik ve Ahlak Gelişimi ön plana çıkmaktadır.

7. Öğrenme ve Öğretmede ODAK • Öğrenci başarısının değerlendirilmesinde daha değişik yöntemler kullanılmadır. • Öğretimde öğretmenlere daha çok tercih hakkı tanınmalıdır. ÖĞRETMENİN YENİ KONUMU ÖĞRETİRKEN ÖĞRENEN BİLGİ AKTARAN

8. 4- BEYNİMİZ VE ÖĞRENME • Beynin sağ (sol) tarafı dumura uğradığında vücudun sol (sağ) tarafı; felç olmaktadır. • Beynin hangi kısmı hangi tür zihinsel etkinlikleri yönetmektedir? Beynin iki yarısı Matematik Dil Mantık Analiz Yazmak ve benzerleri Hayal gücü Renk Müzik Ahenk El Becerileri ve benzerleri

9. 4.2 Dört Çeyrek Daireli Zihinsel Tercih Modeli A Analitik D Görsel Mantıksal Olgusal Eleştirel Analitik Nicel Görsel Sezgisel Yenilikçi Kavramsal İmgesel Yapısal Ardışıkçı Planlı Organize Ayrıntıcı İlişkisel Duygusal Duyusal Spiritüel Hisli C Sosyal B Ardışık

10. ANALİTİK DÜŞÜNENELERİN ÖZELLİKLERİ Bireysel Tercihler Kişilik Meslekler • Ayrıntıları sever. • Avukat • Mühendis • Teknisyen • Bankacı • Doktor • Bilgisayar uzmanı • İstatistik • Otoriter • Akademik • Materyalist • Gerçekçi • “Entel” • Teori üretmeye bayılır. • İnsanlardan çok “şey”lerle ilgilenir • Ders Kitaplarını severek okur.

11. ARDIŞIK DÜŞÜNENELERİN ÖZELLİKLERİ Bireysel Tercihler Kişilik Meslekler • Planları oldukça ayrıntılıdır. • Gelenekçi • Bürokrat • İş bitirici • Göreve düşkün • Titiz • Planlamacı • Bürokrat • Yönetici • Muhasebeci • Hiç üşenmeden kullanma kılavuzunu sonuna kadar okur. • Planladığı bir işi gerçekleştirmek için güzel bir arkadaş toplantısını terk edebilir..

12. SOSYAL DÜŞÜNENELERİN ÖZELLİKLERİ Bireysel Tercihler Kişilik Meslekler • Dokunma, tatma ve koklama gibi duyusal girdilere önem verir. • Takım Çalışmasına önem verir. • Konuşmayı çok sever. • Değerlerle ilgilidir. • Öğretmen • Hemşire • Sosyal Hizmet Uzmanları • Müzisyenler • İnsanları tanımak için çaba sarf eder • Kitapların önsözlerini mutlaka okur.

13. GÖRSEL DÜŞÜNENELERİN ÖZELLİKLERİ Bireysel Tercihler Kişilik Meslekler • Ayrıntılardan çok bütüne önem verir. • Güzel Sanatlar • Mimarlık • Tıp • Fizik • Edebiyat • Girişimci • Yaratıcı • Araştırıcı • Kaşif • Birleştirici • Mantıktan çok sezgisine güvenir. • Aykırı düşünmeye ve bu tür sorulara bayılır.

14. 5- ÖĞRENME YÖNTEMLERİ DENEYİMSEL (Hissederek Öğrenme) İse ? Ne ? DENEYSEL (Yaparak Öğrenme) DÜŞÜNÜMSEL (İzleyerek Öğrenme) Nasıl ? Niçin ? KAVRAMSAL (Düşünerek Öğrenme)

15. 5.2 ÖĞRENME ŞEKİLLERİ VE BİLİŞSEL DÜZEYLER DENEYİMSEL (Hissederek Öğrenme) Bilgi Düşünme DENEYSEL (Yaparak Öğrenme) DÜŞÜNÜMSEL (İzleyerek Öğrenme) Beceri Kavrama KAVRAMSAL (Düşünerek Öğrenme)

16. 6-DUYGUSAL ZEKA Özdenetim, azim, sebat ve kendini harekete geçirebilmegibi yetenekleri ifade etmek için kullanılmaktadır. Duygusal zeka yetenekleri: • ÖZBİLİNÇ:Kendini tanıma, duyguları oluşurken fark edebilme, duygusal zekanın temelidir. "Gerçek duygularımızı fark edemememiz bizi onların insafına bırakır." • DUYGULARI İDARE EDEBİLMEK:Kendini yatıştırma, yoğun kaygılardan, karamsarlıktan ve alınganlıklardan kurtulma yeteneklerini ifade eder. DEVAMI

17. Duygusal zeka yetenekleri: • KENDİNİ HAREKETE GEÇİRMEK:İnsanın kendini bir amaç doğrultusunda toparlayabilmesini ve bir noktada yoğunlaşabilmesini ifade etmektedir. Kendine hakim olmak, fevri davranışları zapt etme. • EMPATİ:Başkalarının duygularını anlamak insanlarla sağlıklı ilişki kurmak ve sürdürmek için en temel beceridir. "Empatik kişiler başkalarının neye ihtiyacı olduğunu, ne istediğini gösteren belli belirsiz sosyal sinyallere karşı daha duyarlıdırlar." • İLİŞKİLERİ YÜRÜTEBİLMEK:"İnsanlarla sürtüşmesiz bir ilişki sürdürmek" bu alanda yetenekli insanların en önemli görünür özelliğidir.

18. 7-Öğretimde Yeniden Yapılanma Öğretimde Yeniden yapılanma esasları: 1. Düşünmeyi Öğrenme: Çok yönlü, soyut, eleştirel, yapıcı, bağımsız, mantıklı ve analitik düşünme yetenekleri. 2. Bilgiyi Kullanma: Bilgiyi kullanma ve ondan yeni bilgi üretme yeteneği DEVAMI

19. Öğretimde Yeniden Yapılanma 3. Problem Çözme: Problemleri tanılama, tanımlama, çözümler üretme ve uygulama, değerlendirme yeteneği. 4. Bireysel Çalışma. Kendi başına bir sorun üzerinde odaklanabilme ve derinliğine çalışabilme ve sonuç/ürün üretebilme yeteneği.

20. Öğretimde Yeniden Yapılanma 5. Benlik kavramı geliştirme: Kişinin kendisini değerli bir insan olarak hissetmesi, kapasitesine güvenmesi ve farklılıklara değer vermesi. 6. İletişim Becerisi. Kendini ifade etme ve başkalarıyla sağlıklı ilişki kurma ve sürdürebilme.

21. 8. BİLGİNİN DOĞASI VE EĞİTİMDE KULLANILIŞINA İLİŞKİN KABULLENMELER GELENEKSEL ÇAĞDAŞ Bilgi geçicidir. Eğitim, konuları derinliğine anlayabilmek için verilir. Bilgi, yeni bilgi üretmek için edinilir. Bilgilenme, öğrenci ve formal bilim dallarının etkileşimiyle gerçekleşir. Eğitimin amacı çok yönlü zeka gelişimini sağlamaktır. Bilgi kesindir. Eğitim, öğrencilere ansiklopedik bilgi kazandırmak için verilir. Bilgi, gelecekte kullanmak için edinilir. Bilgilenme, formal bilimin öğrenciye aktarılmasıyla gerçekleşir. Eğitimin amacı sadece sayısal ve sözel zekayı geliştirmektir.

22. 9- TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ “Kalite asla bir tesadüf değildir; kalite daima üstün bir amacı benimsemiş olmanın, içtenlikle çaba göstermenin, akıllıca bir yön tutmanın ve becerikli bir uygulamanın sonucudur. Kalite pek çok alternatif arasındaki akıllıca seçimi temsil eder.” • Üstün bir amaç gütmek • İçten çaba göstermek • Akıllı bir yön tutmak • Becerikli bir uygulama gerçekleştirmek

23. 9.2 AKILLI YÖN TUTMAK “HAVADAN DAHA AĞIR BİR CİSMİN UÇMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR.”Lord Kelvin, Kraliyet Akademisi Başkanı, 1895 “ŞİMDİYE KADAR İCAT EDİLMESİ GEREKEN HERŞEY İCAT EDİLMİŞTİR.”Charles Due, ABD Patent Ofisi Direktörü, 1899 “DÜNYA PİYASASI 5 BİLGİSAYARDAN FAZLASINI KALDIRAMAZ”T. Watson, IBM Y.K. Başkanı, 1943 “ÖNÜMÜZDEKİ 50 YILDA BİLGİSAYARLARIN AĞIRLIĞI 1,5 TONA İNECEKTİR.”Popular Science Dergisi, 1950 “HİÇ KİMSENİN EVİNDE ÖZEL BİLGİSAYARA GEREK YOKTUR.” Ken Olsen, Digital Bilgisayar, Y.K. Başkanı, 1977

24. 10 TKY’nin Arkasındaki Zihniyet: KAİZEN Zaman Şekil:1 Batı’da Yaygın Olan Buluş Yaklaşımının Normal Seyri

25. KAİZEN (SÜREKLİ İYİLEŞTİRME) Zaman Şekil:2 Gerçekte Buluş Yaklaşımı

26. KAİZEN Buluş Olması Gereken ( Standard) Mevcudu Sürdürme Buluş Olması Gereken ( Standard) Gerçekleşen Seyir Mevcudu Sürdürme Bulu Buluş Gerçekleşen Seyir Zaman Şekil:3 Sadece Buluş Yaklaşımı

27. KAİZEN Yeni Standard KAİZEN Buluş Yeni Standard KAİZEN Buluş Zaman Şekil:4 Buluş Artı KAİZEN

28. KAİZEN ve BULUŞ YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI GELİ ŞME KAIZEN YAKLAŞIMI BULUŞ YAKLAŞIMI ZAMAN

29. TKY’nin Arkasındaki Zihniyet: KAİZEN Japonlar: Noksanlık duygusu, tatmin olmama Batı: Kendine aşırı güven Türkiye“İki günü denk olan zarardadır." “Damlaya damlaya göl olur” “Boynuz kulağı geçer” “Bir lokma bir hırka” “Az olsun benim olsun” “Azıcık aşım kaygısız başım”

30. 10- VİZYON 10.1 VİZYON NEDİR? • Vizyon geliştirme mevcut durumu sorun olarak görmek demektir. • Vizyon, gelecekte ulaşılmak istenen hedeflerin gerçeğe uygun düşlerini kurabilmektir. Önemli olan, insanın bu düşlerini eylem ve etkinliklerinde itici bir güç olarak kullanabilmesidir. • Vizyon, yaratıcı bir gerilim yaşamaktır. “Etkili kişiler bir yanda mevcut gerçekliği açıklıkla görmeye bağlılıklarını sürdürürken, diğer yanda vizyonlarını da koruyabilenlerdir.” DEVAMI

31. Vizyon, kendi geleceğini yaratmaktır. İnsan, düşünce ve eylemleriyle kendi geleceğini biçimlendirebileceğine, inandığında vizyon bir güç kazanır. • Vizyon gelecekle ilgili “tahminler yapmak değil, kararlar almaktır”. • Vizyon, gerçekliği yeniden kurgulamaktır. • Vizyon, somut bir gelecek görüntüsüdür; gerçekleşmesini görebileceğimiz kadar yakın, ancak yeni bir gerçek için yapılanmanın hayranlığını uyandıracak kadar da uzaktır.

32. 10.2 VİZYON VE DEĞERLER • Vizyon, sahip olduğumuz değerlerin gösterdiği yoldur. • “Biz vizyon yaratmayız, onlar sahip olduğumuz değerlerin bir sonucu olarak ortaya çıkarlar”. • Herkesin inanarak paylaştığı, gerçekleştirilebilir bir vizyon ilham ve enerji kaynağıdır. • Vizyonlar içimizdeki değerlerin çizdiği gelecek tasarımlardır. Vizyonlar deneyimlerimize, özlemlerimize ve yeteneklerimize bağlıdır, onlardan doğar.

33. Temel Değerlerin Eyleme Dönüşmesi TEMEL DEĞERLER • Misyonsuz vizyon bir ütopyadan ibarettir. • “Muasır medeniyetler seviyesine erişmek”herkesi heyecanlandıran, bir çoğumuzun enerjisini harekete geçirebilecek bir vizyondur.Ancak, vizyon misyona dönüşmediğinde, uzun ve kısa vadeli hedefler çizilerek doğru adımlar atılmadığında heyecan kaybolmaktadır. VİZYON MİSYON POLİTİKALAR • Vizyon, insanın geleceğini bugünden zihninde şekillendirip, o yolda yürümeye başlamasıdır. EYLEMLER

34. 11. YENİ BİR EĞİTİM VİZYONU Eğitimdeki herkes okulun varlık sebebini çok iyi bir şekilde sorgulamak ve kendi cevabını bulmak zorundadır: • Okul, insanlardan bazılarını bazı pozisyonlara hazırlamak için mi vardır? Herkesi ulaşabileceği en üst noktaya çıkarmak için mi? • Okulların görevi insanları belli kriterlere göre seçip üst eğitim kurumlarına aktarmak mıdır? Her insana sahip olduğu yetenek ve ilgileri doğrultusunda eğitim vermek midir?

35. 12-ÖĞRENEN LİDER Öğrenen liderin en büyük özelliği “Gerçekliği yeniden tanımlama”dır. ÖĞRENEN LİDERİN ÖZELLİKLERİ: • Gerçekliğive kendisini olduğu gibi algılayabilme ve sezgi. • Değişimve değişimin getirdiği yeni öğrenmeler için kendini motive edebilme. • Sürekli değişim ve onun getirdiğiyeniöğrenmelerin doğurduğu sürekli gerilime dayanabilme.

36. 13DÖNÜŞÜMÜ YÖNETMEK • Kâşif • Öncü • Göçebe • Statükocu • Sabotajcı

37. 13.1-DÖNÜŞÜME İLİŞKİN TUTUMLAR • Kâşif Değişiklikler peşinde koşan, gözleri hep gelecekte, sürekli daha iyinin, daha mükemmelin arayışında, asla mevcutla yetinmeyen insanlardır. Bu insanlar “kişisel menkıbelerini” yaşamak isterler. Nasıl ulaşacaklarını bilmeseler de, nereye gitmek istediklerini bilirler. Kâşifleri motive eden şey yeni fikirlerdir.

38. DÖNÜŞÜME İLİŞKİN TUTUMLAR • Öncü Maceracı ve risk almayı seven, ancak onların, yeni bir şeyi denemeleri için, denenmeye değer olduğu güvencesine ihtiyaçları vardır. Öncüler, yeni durumun mevcuttan daha iyi olacağına inanmakla motive olurlar.

39. DÖNÜŞÜME İLİŞKİN TUTUMLAR • Göçebe Göçebeler cesur, fakat maceracı olmayan insanlardır. Göçebelerin yapacakları şeyin girecekleri zahmete değer olduğuna ikna edilmeleri gerekir. Göçebeler başka bir yere taşınmak için oranın daha iyi olduğunun garantisini ve oraya nasıl gidileceğinin kesin bilgisini almadan adım atmazlar. Ayrıca bu yolculukta yalnız olmadıklarından da emin olmak isterler.

40. DÖNÜŞÜME İLİŞKİN TUTUMLAR • Statükocu Dönüşümü istemeyen herkesin dönüşüme karşı değildir. Statükocular, çoğunluk veya yakın arkadaşları dönüşümün yanında yer alana kadar kervana katılmayacaklardır. Bazı statükocular hiç bir zaman dönüşümü desteklemeyecek, bazıları da ancak kâşifler, öncüler ve göçebelerden sonra kervana katılacaktır “Bazıları ise yeni dünyaya sadece ziyaret için geleceklerdir”.

41. DÖNÜŞÜME İLİŞKİN TUTUMLAR • Sabotajcı Sabotajcılar kâşiflere benzer niteliklere sahiptirler. Her ikisi de “yalnız süvarileri” oynamaktadırlar.Kâşiflerle sabotajcılar arasındaki fark, ilk gruba girenler herkesin gitmekten korktuğu yere giderken, ikincilerin herkesin geride kalmaktan korktukları zamanda geri kalmalarıdır.Grubun dışında kalmak sabotajcıları korkutmaz, aksine motive eder.

42. 14.KARŞILAŞTIRMALI YÖNETİCİLİK VE LİDERLİK ÖZELLİKLERİ YÖNETİCİ LİDER Yönetir. Yönlendiricidir. Mevcut düzeni sürdürür. Yenilik peşindedir. Otoritesistatüsündenkaynaklanır. Otoritesikendisindendir. Yetkileri kendisinde toplar. Astlarını yetkilendirir. İtaati vurgular. Katılımıvurgular. Planlara aşırı bağlıdır. Alternatifyaklaşımlara açıktır. Belirlenmiş amaçlarahizmet eder. Yeni amaçlarortaya atar. İşi doğru yapar. Doğru işi yapar. Kontrolü vurgular. Güveni esas alır.

43. 15 GERÇEK LİDER- SAHTE LİDERKARŞILAŞTIRMASI GERÇEK LİDER SAHTE LİDER Başarıları ekibiyle kutlar. Başarıları kendine mal eder. Bilgiyi yayar. Bilgiyi saklar. Hatasını itiraf eder, hata yapanı affeder. Hatasını kabul etmez, hata yapanı da affetmez. Ekibini korur. Kendinden başkasını düşünmez. Herkesin potansiyelinin ortaya çıkmasına rehberlik eder. Herkesin kendisi gibi davranmasını ister. En basit sorunu bile karmaşık hale getirir. Sorunları basite indirger. Sevincinde neşesinden, kederinde gazabından yanına yaklaşılmaz. Sevincini ve kederini personeliyle paylaşır. Personeliyle beraber olmaktan mutluluk duyar. Personeliyle beraber olmaktan rahatsızlık duyar. DEVAMI Dinlemesini bilir. Konuşmaya bayılır.

44. 15 GERÇEK LİDER- SAHTE LİDERKARŞILAŞTIRMASI GERÇEK LİDER SAHTE LİDER Personeline zaman ayırır Kendisine ulaşmak zordur. İnsanlara güvenir. Kimseye güvenmez. Kriz anında soğukkanlı ve rahattır Kriz anında panik yapar ve kontrolü kaybeder Onunla çalışmak bir zevktir. Onunla çalışmak bir eziyettir. İnsanlara adil davranır Adaletsizdir. Sözünün eridir. Sözünü tutmaz İşe zamanında gelir-gider. İşe geç gelir erken gider Ekibiyle gurur duyar. Kendisiyle gurur duyar. Başarısını personelinin güçlü yanlarıyla açıklar. Başarısızlığına personelinin zayıf yanlarını bahane eder. Sıcak ve samimidir. Soğuk ve riyakardır.

45. Teşekkürler SAMSUN

46. Doç. Dr. Yüksel ÖZDEN İletişim Kanalları GSM 0532 592 7197 e-posta yuksel_ozden@yahoo.com