Kızlarda en yüksek boy uzama hızına göre gelişme dönemleri

1. Kızlarda en yüksek boy uzama hızına göre gelişme dönemleri

2. AĞIRLIĞIN ARTMASI • ERKEKLERDE PHV’den hemen sonra (0.2-0.4 yıl), daha çok kas dokusu olarak ağırlık artar; PHV’den 0.5-1 yıl sonra kuvvetteki artış en yüksek düzeye çıkar. • KIZLARDA PHV’den 0.3-0.9 yıl sonra olur, daha çok yağ dokusu olarak ağırlık artar. PHV’ye yakın kuvvet artımı olur, PHV’den sonra kuvvet azalır.

3. GELİŞME FARKLILIKLARI • İskelet yaşı veya PHV’ye göre ortalama gelişme yaşlarından bir yıldan fazla sapma gösterenler erken ve geç gelişenler olarak sınıflandırılır. • Kızlarda ilk adet görme zamanı içinde ayni sınıflandırma yapılabilmektedir.

4. ERKEN GELİŞENLER • Ergenlikteki bütün yaşlarda daha ağır ve daha uzundurlar, • Daha geniş kalçalı, daha dar göğüslü, • Daha çok yağ ve kas dokusuna sahiptirler. • Erkeklerde yetişkinliğe ulaşıldığında bu farklar ortadan kalkar. • Kızlarda erken gelişenlerde artmış yağ dokusu yetişkinlikte de devam eder.

5. GEÇ GELİŞENLER • Ergenlik boyunca daha kısa ve daha hafiftirler. • Daha uzun bacaklı ve kısa gövdelidirler. • Boy kilo oranları daha yüksektir. • Daha az yağ ve kas dokusuna sahiptirler. • Kızlarda geç gelişenler daha az yağ dokusuna sahiptirler.Bu fark yetişkinlikte de devam eder.

6. GELİŞME VE PERFORMANS • Dayanıklılık ve kas kuvvetindeki ani artış PHV’den 1.5 yıl önce başlar ve PHV’den 0.5-1 yıl sonra en yüksek değerine erişir. • Hız ve esneklikteki en fazla artış PHV’den önce olmaktadır. • Boydaki ani artışla motor beceriler arasında pozitif ilişki vardır. • Bazen ergenlikteki büyüme ve gelişme orantısızlıkları bu ilişkiyi bozabilmektedir.

7. ERGENLİKTE MAX VO2 • Mutlak max VO2 vücut kitlesindeki ve artan hemoglobin miktarı ile birlikte artar . • Nisbi maxVO2 (cc.kg.dk) PHV’den bir yıl önce düşmeye başlar PHV’den 1-2 yıl sonrasına kadar düşmeye devam eder.

8. GELİŞME VE MOTOR PERFORMANS • Erkeklerde erken gelişenler, motor hareketlerde vücut büyüklüğü için düzeltme yapıldığında bile daha iyi performans gösterdiler. • 18 yaşta geç gelişme gösterenlerin bazı hareketlerdeki performansı diğer gruplarla eşit bulunurken, erken ve ortalama gelişim gösterenlerde fark bulunmadı. • Geç gelişen çocuklar ergenliğin ilk dönemlerinde vücut kitlesi hareketini gerektiren (jimnastik) motor hareketlerde daha iyidirler. • 14-15 yaşta bu fark bulunamamıştır.

9. GELİŞME VE AEROBİK GÜÇ • Erken gelişenler her iki cinste de daha yüksek mutlak maxVO2’ye sahiptirler. • Geç gelişenlerde ise nisbi maxVO2 daha yüksektir. • Erkeklerde akciğer, kalp volümünde ve hemoglobin miktarındaki artma, kas kitlesindeki hızlı artışa bağlıdır; • Kızlarda ise yağ dokusu değişimlerine bağlıdır.

10. GELİŞME VE ANAEROBİK GÜÇ VE KAPASİTE • Erken gelişenler anaerobik aktivitelerde avantaj sağlarlar. • Anaerobik güç ve kapasite, ergenlikle birlikte artan kas kitlesiyle birlikte yükselen glikojen depoları ve PFK (FosfoFruktoKinaz) enziminin artmasıyla 15.5-16 yaşlarında erişkinler düzeyine çıkar.

11. GELİŞME VE KUVVET • Kızlarda ergenlikle artan yağ dokusu nisbi max VO2’deki düşmenin nedenidir. • Erken gelişen erkek çocukları normal ve geç gelişenlere göre ergenlik döneminde her yaşta daha kuvvetlidirler. • Kızlarda anlamlı fark bulunmadı. • Erkeklerde boy ve ağırlık için düzeltme yapıldığında kuvvet aynı bulundu. • Geç gelişme gösteren kızlar vücut ağırlığı için düzeltme yapıldığında daha kuvvetliydiler.

12. İSKELET YAŞININ SAPTANMASI • İskelet gelişimi biyolojik yaşın veya gelişme durumunun saptanmasında en iyi metod olarak düşünülür, ve doğumdan yetişkin yaşa kadar büyüme periodunu içine alan tek metottur. • Daha fazla gelişme gösteren bir çocuğun daha az gelişene göre daha az kıkırdak daha fazla kemik dokusuna sahip olacağı gerçeğine dayanır. • İskelet yaşı çocuğun takvim yaşına göre ifade edilir.Örneğin takvim yaşı 11 olan çocuğun iskelet yaşı 13 ise gelişme olarak 2 yıl önde kabul edilir. • Bunun tersi olarak takvim yaşı 13 olan bir çocuğun iskelet yaşı 11’se gelişmesinde 2 yıl gecikme olduğu anlaşılır.

13. SEKSÜEL GELİŞMENİN SAPTANMASI • Kızlarda ilk adet görme ve göğüslerin büyümesi, • Erkeklerde cinsel organların gelişimi, • Kız ve erkeklerde kasık bölgesindeki kıllanma gibi ikincil seks özelliklerinin gelişimine dayanır.

14. FİZİKSEL GELİŞİMİN SAPTANMASI • En çok en yüksek boy atma yaşı (PHV) kullanılır, bu dönemde çoğunlukla ikincil seks özellikleri de gelişme gösterir. • Anne ve baba boyları temel alınarak yapılan yetişkin boyu saptamalarına göre gelişme oranları değerlendirilebilir. • Yetişkinlik için tahmin edilen boyunun % 80’ nindeki çocuk, %70’ine gelenden daha erken gelişmiş kabul edilir.

15. GELİŞME VE ANAEROBİK PERFORMANS (1) • Çocukların yüksek atlama, 200 m sprint, futboldaki kısa ve uzun sprintlerdeki performansları bariz olarak düşüktür. • Mutlak güç, kilogram başına düşen güç ve yağsız vücut ağırlığı başına düşen güç olarak tanımlanan anaerobik performans çocuklarda, ergenlerden ve yetişkinlerden düşüktür.

16. GELİŞME VE ANAEROBİK PERFORMANS (2) • Ergenlikte hem en yüksek güç hem de ortalama anaerobik gücün testesteron salgılamasıyla ilişkisi bulundu. • Gelişme sırasında anaerobik performans yağsız vücut ağırlığı ve egzersize katılan kas kitlesiyle kuvvetli ilişki gösterir. • En yüksek güç ve ortalama üretilen anaerobik güç ergenlikte artar.

17. GELİŞME VE ANAEROBİK PERFORMANS (3) • Kızlarda aynı takvim yaşında erkeklerden düşük bulundu. • Yağsız vücut ağırlığına göre düzeltme yapıldığında fark kayboldu. • 14-18 yaşta kızlarda, en yüksek ve orta- lama anaerobik güç olarak, yağsız vücut ağırlığı başına değerlerde erkeklerden düşük bulundu.

18. GELİŞME VE AEROBİK PERFORMANS ÜÇ BÖLÜME AYRILIR: 1.Maksimal Aerobik Güç (MAP) veya maksimal oksijen kullanımı (MaxVO2) 2.Mekanik etkinlik veya aerobik enerji oluşumundaki ekonomi 3.Aerobik dayanıklılık veya aerobik kapasite veya anaerobik eşik değer

19. MAP VEYA MAX VO2 • MAP egzersiz yoğunluğu kademeli olarak artan bir testin, artık yükseltilemeyecek kademesine gelindiğinde, oksijen kullanımının artmayarak plato (aynı düzeyde kaldığı) çizdiği güçle uyum gösterir. • Bu plato, çocuklarda yapılan testlerde her zaman görülmemektedir. • Bu nedenle en yüksek VO2 değeri VO2 peak kabul edilir. Genellikle VO2 peak değerleri VO2 max değerlerine çok yakın veya eşittir.

20. ERGENLERDE AEROBİK GÜÇ • Mutlak max VO2’değerleri yetişkinlerden düşüktür. • Nisbi max VO2 değerleri ergenlik boyunca nisbeten sabit değerler gösterirler (50-55 cc.kg.dk), kızlarda daha düşüktür (50-40) . • 3-6 yaşlarda 42 cc.kg.dk değerleri. • Ülkelere göre farklılık gösterebilir. • Genetik etki önemlidir.

21. MEKANİK ETKİNLİK (1) • Aynı VO2max’a sahip 2 sporcudan biri belli bir egzersiz yoğunluğunda daha düşük VO2 kullanıyorsa daha iyi performans gösterecektir. • Çocuklar, ağırlıklarını taşıdıkları aktivitelerde (koşmak gibi) yetişkinlerden aynı düzeydeki bir aktivite için daha fazla enerji harcarlar. • Kilogram başına VO2 max kullanımı, ergenlikteki gelişme sırasında genellikle sabit olmasına rağmen aerobik performans bu dönemde yükselmeye devam etmekedir.

22. MEKANİK ETKİNLİK (2) • Aerobik rezerv (Bar-Or tarafından tanımlandı). • Aynı egzersiz yoğunluğunda daha yüksek yaştaki çocuklar veya ergenler daha az enerji harcarlar. Böylece VO2max’larının daha düşük yüzdesinde (daha büyük aerobik rezerv) egzersiz yapabilirler.

23. MEKANİK ETKİNLİK (3) • Vücutta oluşturulan enerjinin mekanik işe çevrilen oranı olan mekanik etkinlik çocuklarda hız arttırıldıkça %15’den %22’ye yükselirken, bu değerler yetişkinlerde bulunandan çok daha düşüktür (%30-42).

24. AEROBİK DAYANIKLILIK (1) • Aynı VO2 max ve mekanik etkinlikte olan iki sporcudan birinin aerobik dayanıklılığı, yani VO2 max’ının yorulmadan uzun süre gidebildiği en yüksek yüzdesi, daha fazlaysa aerobik performansı da daha yüksektir. • ‘Aerobik Dayanıklılık’ tanımlaması yanında ‘Aerobik Kapasite’ ve ‘Anaerobik Eşik’ tanımlamaları da kullanılmaktadır.

25. AEROBİK DAYANIKLILIK (2) • Yetişkinlerde bu değer genellikle egzersiz ve kanda laktik asidin 4.0 mmol/L’ye çıktığı hızlar, VO2 max’ın yüzdesi veya kalp atımı olarak saptanabilmektedir. • Herhangi bir VO2 max yüzdesindeki dayanıklılık zamanı gelişme esnasında sabittir, çocuklarda ve yetişkinlerde aynıdır.

26. AEROBİK DAYANIKLILIK (3) • 4 mmol/L laktat konsantrasyonuna uyan VO2 max’ın yüzdesi çocukluk ve ergenlikteki gelişme sırasında azalır, yani aerobik dayanıklılık artar. • Çocuklarda kandaki laktik asidin ani artış noktası yetişkinlerden farklı olarak 4 mmol/L’den daha düşüktür. • Maksimal laktat değerleri 11-15 yaş arasında 4.9-14.1 mmol/L arasında bulunmuştur.