GENEZA UBEZPIECZEŃ TRANSPORTOWYCH

2. GENEZA UBEZPIECZEŃ TRANSPORTOWYCH • Do XVIII w. historia ubezpieczeń jest historią ubezpieczeń transportowych. • Kolebką nowoczesnego ubezpieczenia transportowego (jak i w ogóle ubezpieczenia) były w starożytności Rzym i Grecja. W owym okresie powstała pierwsza transakcja ubezpieczeniowa, a mianowicie pożyczka morska. • Dopiero w 1230 roku w wyniku zachodzących zmian w zakresie środków transportu, jak i obszaru działania kupców, a głównie pod wpływem bulli panującego wówczas papieża Grzegorza IX zaszły radykalne zmiany w dziedzinie ubezpieczeń. • Zmiany te dały początek rozwojowi ubezpieczeń i przyczyniły się do powstania dokumentu ubezpieczeniowego zwanego do dziś polisą.

3. GENEZA UBEZPIECZEŃ TRANSPORTOWYCH • Formę zbliżoną do współczesnej ubezpieczenia przyjęły dopiero w okresie rewolucji przemysłowej i kapitalizmu. • Dominującą rolę w tworzeniu ubezpieczeń transportowych odegrali wówczas ubezpieczyciele jednostkowi. • W 1694 roku utworzono w Anglii spółkę LLOYDA, która po przekształceniu się w 1871 roku w Korporację odegrała istotną rolę w tworzeniu ubezpieczeń morskich, na których do dziś opierają się ubezpieczenia transportowe. • Lądowe ubezpieczenia transportowe wywodzą się z ubezpieczeń morskich, posiadają one wiele znamion ubezpieczeń morskich. • Stało się tak dlatego, że kolebką nowoczesnych ubezpieczeń, a co za tym idzie powstania powszechnie stosowanych warunków jest Anglia, w której z uwagi na jej wyspiarskie położenie transport morski odgrywał największą rolę.

4. SPEDYTOR A PRZEWOŹNIK • Spedytor - jest to podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na organizowaniu i wykonywaniu na zlecenie i rachunek zleceniodawcy, i w jego imieniu lub imieniu własnym, czynności związanych z przewozem przesyłki w transporcie drogowym, kolejowym, wodnym lub lotniczym albo przewozem kombinowanym przy użyciu tych wszystkich i/lub wybiórczo poszczególnych rodzajów transportu. • Przewoźnik - jest to podmiot prowadzący działalność gospodarczą polegającą na czynności przemieszczania osób i ładunków różnymi środkami transportu. • Różnica między spedytorem a przewoźnikiem polega na tym, iż funkcja spedytora wiąże się głównie z organizacją transportu (organizacją przewoźników), a tylko niekiedy obejmuje również zakres przewozu, natomiast rola przewoźnika ogranicza się wyłącznie do przeprowadzenia samego przewozu .

5. Podstawy prawne transportu i spedycji • Powstanie prawa normującego transport było wynikiem roli, jaką spełniał i spełnia on w życiu społecznym i gospodarczym każdego kraju. • Prawem nadrzędnym jest tu Prawo Transportowe, w swym charakterze nie stanowiące odrębnej gałęzi prawa, lecz mające charakter złożony , obejmujący swym obszarem elementy należące do różnych dziedzin . Nie stanowi ono jednego zwartego systemu norm, lecz obejmuje różne zespoły przepisów odnoszące się do poszczególnych gałęzi transportu , a mianowicie: • prawo kolejowe • prawo transportu drogowego • prawo lotnicze • prawo morskie • prawo żeglugi śródlądowej • prawo pocztowe • prawo odnoszące się do przewozu w transporcie kombinowanym (mieszanym,multimodalnym)

6. Podstawy prawne transportu i spedycji • Prawo cywilne - stanowi podstawowy trzon przepisów regulujących działalność transportu. Wyodrębnia w swym zakresie przepisy normujące stosunki między przedsiębiorstwami transportowymi a ich klientami (usługobiorcami). Obejmuje więc swym obszarem również przepisy regulujące umowę przewozu. Zbiór tych praw to Kodeks Cywilny. • Podstawowym celem Kodeksu Cywilnego jest ustalenie generalnych zasad prawnych. • Przepisy kodeksu posiadają charakter subsydialny (posiłkowy) tzn. wchodzą w zastosowanie tylko i wyłącznie wtedy, gdy zagadnienie to nie jest inaczej uregulowane w przepisach specjalnych, odnoszących się do poszczególnych rodzajów transportu. • Przepisy Kodeksu Cywilnego stwarzają wzorcową konstrukcję umowy przewozu, do której przepisy specjalne wprowadzają jedynie odchylenia.

7. Podstawy prawne transportu i spedycji • Prawo administracyjne - odnosi się, jak sama nazwa wskazuje do problematyki zagadnień administracyjnych, czyli bezpośrednio do zagadnień związanych z organizacją i uprawnieniami placówek administracyjnych, w tym również transportowych. W związku z powyższym należy tu wspomnieć przepisy regulujące : - organizację transportu - kwestię uprawnień do prowadzenia działalności transportowej - podział zadań między różne gałęzie transportu. • Przepisy te mają na celu stworzenie ram prawnych dla działalności transportowej. Należy nadmienić , iż przepisy administracyjne są odmienne dla poszczególnych gałęzi transportu, jest to zresztą całkowicie zrozumiałe z powodu szerokiego wachlarza możliwości przemieszczania towaru jaki daje nam dzisiejsza rzeczywistość. Nie ma więc wspólnych przepisów administracyjnych dla różnych gałęzi transportu.

8. Przepisy uzupełniające • USTAWA z dnia 15 listopada 1984r - Prawo przewozowe z dnia 27 listopada 1961 r - o transporcie drogowym i spedycji krajowej Dodatkowe normy prawne odnoszące się do poszczególnych dziedzin transportu. • COTIF - konwencja o międzynarodowym przewozie kolejowym z 1980r. (convention relative aux transports internationaux ferroviaires) • CIM - konwencja międzynarodowa o przewozie towarów kolejami (convention internationale concernant le transport des merchandises par chemins de fer)" Przepisy ujednolicone o umowie międzynarodowego przewozu towarów kolejami" (załącznik A do COTIF z 1980r.) • CIV - konwencja międzynarodowa o przewozie osób i bagażu kolejami (convention internationale concernante le transport des voyageurs et des bagages ) • DKD - ustawa o przewozie przesyłek i osób kolejami,( będąca częścią prawa przewozowego) • REGULAMIN PSK Regulamin przewozu przesyłek przez Przedsiębiorstwo Spedycji Krajowej ( Ministerstwo Transportu 1984) • SMGS - umowa o międzynarodowej kolejowej komunikacji towarowej, ( Ministerstwo Transportu 1984) • SMPS - umowa o międzynarodowej kolejowej komunikacji osobowej(Ministerstwo Transportu 1984)

9. Zakres ubezpieczenia Cargo • Można się zastanowić czy ubezpieczenie ładunku jest w ogóle potrzebne , a jeśli tak, to jakiemu celowi ma służyć. • Po analizie ubezpieczenia odpowiedzalnoścl cywilnej mogłoby się wydawać, iż ubezpieczenie ładunku w transporcie jest zbędne ponieważ za towar odpowiada przewoźnik. • Należy jednak pamiętać, iż ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika zawarte przez osobę (podmiot) zajmujący się transportem nie obejmuje wielu ryzyk, nie będących wynikiem niedbalstwa przewoźnika a które występują podczas transportu mienia np: huraganu, uderzenia piorunu, wybuchu, powodzi, deszczu, lawiny, zapadnięcia i usunięcia się ziemi, ognia, kradzieży z włamaniem i rabunku.

10. Zakres ubezpieczenia Cargo Argumenty za celowością zawierania ubezpieczenia cargo: • W wielu rodzajach transportu krajowego jak i międzynarodowego występują różnorakie ograniczenia zakresu odpowiedzialności przewoźnika np: brak uwzględnienia ryzyk związanych z kataklizmami ( klęskami żywiołowymi). • Częstokroć przewoźnik nie odpowiada za szkody uboczne związane z transportem, takie jak koszty dodatkowe przewozu, spedycji ubezpieczenia itd., tym bardziej że odpowiedzialność przewoźnika ogranicza się (z małymi wyjątkami) zawsze tylko do wysokości wartości rzeczywistej przesyłki. • 0 odpowiedzialności przewoźnika możemy mówić jedynie wtedy, gdy mamy do czynienia z przedsiębiorstwem świadczącym usługi przewozowe. Ubezpieczeniem "CARGO" natomiast można objąć towar przewożony własnymi lub najętymi środkami transportu.

11. Zakres ubezpieczenia Cargo • Odpowiedzialnością przewoźnika objęte są jedynie szkody wynikające z normalnych ryzyk związanych z wykonywaniem działalności transportowej. Natomiast nie są objęte szkody wynikające z ryzyk o charakterze nadzwyczajnym ( np. klęski żywiołowe) , jak również z ryzyk , którym przewoźnik nie był w stanie zapobiec bądź których nie był w stanie uniknąć mimo należytej staranności (np. klęski żywiołowe) - za które przewoźnik w ogóle nie ponosi odpowiedzialności. • Obarczanie go za szkody tego rodzaju nie byłoby zresztą uzasadnione ani gospodarczo, ani moralnie. Pokrywanie szkód wynikających z nadzwyczajnych zdarzeń losowych stanowi społeczną i gospodarczą funkcję właśnie ubezpieczenia "CARGO". Zakres odpowiedzialności przewoźnika wynika z odpowiednich aktów normatywnych.

12. Zakres ubezpieczenia Cargo • Zakres ryzyk objętych ubezpieczeniem ładunku CARGO może być dostosowany do konkretnej potrzeby i życzenia stron. • Wiąże się to również z faktem, iż przewoźnik zawiera ubepieczenie , które swym zakresem ma obejmować wszystkie przewozy, jakich dokonuje w ramach swojej działalności. • Przy różnorodności sposobu transportów, jaki w dzisiejszych czasach występuje, nie jest możliwe dostosowanie jednego ubezpieczenia do wszystkich występujących ryzyk.

13. Zakres ubezpieczenia Cargo • Przy przewozie mienia w transporcie krajowym ochroną ubezpieczeniową ( z tytułu odpowiedzialności cywilnej) objęty jest cały proces transportu ( według warunków firm ubezpieczeniowych), przez wszystkie jego stadia, łącznie z dostawą i odbiorem przesyłek transportem własnym. • W okresie tym odpowiedzialność za stan przesyłki ponoszą różne podmioty, nie tylko przewoźnik , lecz np. także spedytorzy, przedsiębiorstwa przeładunkowe i inni. • W niektórych zaś stadiach procesu transportowego , np. podczas dostawy i odbioru transportem własnym , wykonywania prac ładunkowych na własny rachunek itd.- dysponent towaru nie ma możliwości odzyskania straconego mienia od sprawcy szkody w przypadku gdy szkoda nie wynika z niewywiązania się z umowy przewozu).

14. Dlaczego warto korzystać z ubezpieczenia Cargo • Dochodzenie roszczeń wobec przewoźnika nastarcza wiele trudności wskutek przewlekłej procedury. Objęcie więc ryzyk transportowych ubezpieczeniem stanowi istotne ułatwienie sytuacji prawnej i ekonomicznej ubezpieczającego. Pozwala mu ono uzyskać pokrycie szkody najpóźniej w ciągu 4 tygodni od chwili złożenia dokumentacji , gdy tym czasem bezpośrednie dochodzenie roszczeń od przewoźnika może trwać o wiele dłużej. • Objęcie ubezpieczeniem również ryzyk, za które odpowiada przewoźnik , nie oznacza przy tym bynajmniej zwolnienia przewoźnika od odpowiedzialności. Zakład ubezpieczeń bowiem po pokryciu szkody, może dochodzić od przewoźnika/spedytora na zasadzie regresu, zwrotu wypłaconego odszkodowania ( w granicach odpowiedzialności przewoźnika ).

15. Dlaczego warto korzystać z ubezpieczenia Cargo • Zakład ubezpieczeń posiadając wiele spraw regresowych do poszczególnych przewoźników, ma znacznie lepszą możliwość odzyskania odszkodowania. Może iść na pewne układy kompromisowe. • Ma to również pośrednie znaczenie w postaci tego, iż możliwość refundowania sobie w postępowaniu regresowym znacznej części wypłaconej sumy odszkodowań z tytułu ubezpieczenia cargo, wpływa na odpowiednią kalkulacje i obniżenie stopy składek.

16. OC - Odpowiedzialność przewodnika i spedytora – zakres ubezpieczenia • Odpowiedzialność cywilną - można określić jako zobowiązanie osoby wykonującej jakąś profesję , bądź czynności życia codziennego wobec innej osoby. • Warunkiem zaistnienia odpowiedzialności cywilnej jest naruszenie ogólnie obowiązujących norm dotyczących danej czynności lub niewywiązanie się z umowy, w wyniku czego jedna ze stron ponosi stratę materialną bądź fizyczną.

17. OC przewodnika i spedytora • Odpowiedzialność cywilna jest pojęciem złożonym, w skład którego wchodzą dwa problematycznie odmienne zagadnienia, a mianowicie: - odpowiedzialność cywilna deliktowa, - odpowiedzialność cywilna kontraktowa.

18. OC przewodnika i spedytora • Odpowiedzialność cywilna kontraktowa jest związana z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania wynikającego z czynności prawnych czyli umowy. Typowe przykłady dotyczące zakresu niniejszej pracy to : • niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów przewozowych, • niewykonanie lub nienależyte wykonanie umów spedycyjnych, Odpowiedzialność cywilna deliktowa - opiera się na wyrządzeniu szkody przez sprawcę , który dopuścił się umyślnie lub nieumyślnie czynu niedozwolonego. Typowe przykłady to : • uszkodzenie cudzego mienia, • naruszenie cudzego życia lub zdrowia, • naruszenie obowiązku zawarcia umowy.

19. Odpowiedzialność spedytora i przewodnika Według najogólniejszych przepisów zawartych w Kodeksie Cywilnym zakres odpowiedzialności przewoźnika za przewożony towar jest dość szeroki. Przewoźnik odpowiada bowiem za wszystkie szkody wynikłe z : - utraty przewożonego towaru, - ubytku przewożonego towaru, - uszkodzenia przesyłki. • Zakres odpowiedzialności spedytora jest znacznie większy od zakresu odpowiedzialności przewoźnika. Spedytor oprócz bezpieczeństwa przewożonych towarów odpowiada także za organizację tego przewozu. Odpowiedzialność przewoźnika/spedytora trwa od chwili przejęcia przesyłki do przewozu, aż do chwili wydania jej odbiorcy.

20. Odpowiedzialność spedytora i przewodnika • W niektórych przypadkach ma on możliwość uwolnienia ciążącej na nim odpowiedzialności czyli przeprowadzenia tzw. ekskulpacji. • Zdarza sie to wtedy , gdy udowodni (tzn. ciężar dowodu przerzucony jest na przewoźnika), że nie mógł zapobiec powstaniu szkody, mimo zachowania należytej staranności. • Przewoźnik odpowiada nie tylko za własne działanie ( przy czym działanie organów osoby prawnej traktuje się jako działanie samej osoby prawnej), lecz także wszystkich swych pracowników oraz inne osoby, którymi się posługuje przy wykonywaniu przewozu.

21. Odpowiedzialność spedytora i przewodnika • Przewoźnik odpowiada również - w transporcie bezpośrednim lub kombinowanym - za dalszych przewoźników , którym powierza przesyłkę , tak samo jak za siebie samego. Jeżeli przewóz odbywa się na podstawie jednego dokumentu przewozowego (tzw. bezpośredniego) na całej trasie, to odpowiedzialność wszystkich przewoźników biorących udział w wykonywaniu przewozu jest w stosunku do klienta solidarna. • Oznacza to, że klient - a więc wysyłający albo odbiorca przesyłki - może się zwrócić do każdego z przewoźników , bądź do wszystkich łącznie i od każdego ma prawo żądać pełnego pokrycia szkody. Jeżeli jeden z przewoźników pokrył szkodę, może mieć roszczenia zwrotne tzw. regres do innych uczestników przewozu. • Zobowiązania przewoźnika z tytułu zawartej umowy , jakkolwiek dość rygorystyczne, nie są nieograniczone. Granicę odpowiedzialności stanowi w większości przypadków rzeczywista wartość przesyłki.

22. Zakres odpowiedzialności za szkody transportowe W zakresie odpowiedzialności za szkody transportowe - przewoźnika oraz zakładu ubezpieczeń z tytułu ubezpieczenia cargo - możemy wyróżnić następujące grupy ryzyk : • ryzyka , za które odpowiadamy z oc przewoźnika/spedytora, jak i z tytułu ubezpieczenia cargo, • ryzyka , za które odpowiadamy z tytułu OC , a nie odpowiadamy z tytułu ubezpieczenia cargo np. szkody wynikające z tytułu opóźnienia terminu dostawy, • ryzyka ,za które odpowiadamy tylko z tytułu ubezpieczenia cargo , a nie odpowiadamy z OC przewoźnika/spedytora np.wynikające z nadzwyczajnych zdarzeń losowych, • ryzyka,za które nie odpowiada ani przewoźnik z tytułu OC , ani nie odpowiadamy z tytułuubezpieczenia cargo . Do tej grupy możemy zaliczyć szkody wynikające z winy wysyłającego lub odbiorcy, z braku, bądź wadliwości opakowania, z tytułu ubytków naturalnych w granicach ustalonej normy, z właściwości wewnętrznych towaru, z powodu nie zachowania przepisów bezpieczeństwa.