Анализа на финансиски извештаи

1. Анализа на финансиски извештаи Верица Хаџи Василева-Марковска

2. Зошто е потребно да се прави анализа на финансиски извештаи • Системот на финансиско известување е несовршен: • Несовпаѓање на настаните со сметководственото признавање • Некогаш и во различни периоди (капитална добивка) • Голем број договори не добиваат сметководствен третман, туку само се обелоденуваат (ако воопшто тоа е случај!) • Различен сметководствен третман во различни земји, дејности или фирми • Претпријатијата содржат и дополнителни информации, кои се надвор од ФИ – индикатори и сл. • Во идеален свет би се гледале само нето добивката и главнината

3. Финансиска анализа • Цели: • Компаративно согледување на ризикот и приносот со цел да се донесат поквалитетни одлуки за инвестирање или кредитирање • Таквите анализи означуваат способност да се погледа во иднината • А за тоа епотребно да се објасни минатото и да се даде основа за проектирање на идните заработувачки и парични текови • Капиталниот инвеститор е првенствено заинтересиран за заработувачката способност на подолг рок • Кредиторот повеќе го интересира ликвидносниот статус • Кредитниот ризик обично е помал од капиталниот ризик и полесно се квантифицира. • Аналитичките техники се слични

4. Некои основни правила за финансиска анализа • Споредувајте, но споредувајте конзистентно: треба да се корегираат податоците за евентуалните промени: забелешките објаснуваат • Никогаш не се потпирајте само на еден индикатор • Колку повеќе години се анализираат – толку подобро: 3-5 години • Идентична фискална година: 31 Декември, или др. • Споредувај со секторскиот просек: аритметички просек или медијана • Испитајте зошто фирмата е ралзична од секторските карактеристики? Не треба да се избрзува со заклучоци. • Цртајте графикони • Никогаш не се потпирајте на туѓи анализи. Особено не од самата фирма. Пре-пресметувајте! • Пресметувајте проценти, индекси • Преведувајте ги финансиските извештаи во споредбени валути • Користете јавни бази на податоци

5. анализа • Билансот на успех ни покажува колкаво богатство друштвото креирало во определен период на време • Колкава е способност на друштвото да креира профит? • Вертикална анализа ни овозможува анализа на финанискиот извештај во текот на еден период • Хоризонталната анализа ни овозможува анализа на трендовите во тек на време.

6. Вертикална и хоризонтална анализа на билансот на состојба • Билансот на состојба ја презентира финансиската позиција на друтшвата на еден пресечен ден. • Тоа е фотографска снимка

7. Други информации за анализа • Белешки за финансиските извештаи и други извештаи • Природата на средствата на претпријатието • Тековни и идни промени на пазарот на претпријатието, • скорешни стекнувања или оттуѓувања на подружници од страна на претпријатието • Невообичаени ставки посебно обелоденети во билансот на успех • Некои други забележливи карактеристики на извештајот и финансиските извештаи, како што се • настани по датумот на билансот на состојба, • неизвесни обврски, • квалификуван ревизорски извештај, • даночната состојба на претпријатието, и тн.

8. Видови индикатори • Споредба на еден параметар со друг за да се направи коефициент - индикатор • Пет категории индикатори: • Профитабилност и поврат • Долгорочна солвентност и стабилност • Краткорочна солвентност и ликвидност • Ефикасност (коефициенти на обрт) • Коефициенти на акционерски вложувања • Секое поединечно претпријатие треба одвоено да се разгледува • Индикатор кој е значаен за производствено претпријатие е различен од финансиска институција. • Споредбата е важна. • споредување на коефициенти низ време во рамките на исто претпријатие • споредување на коефициенти помеѓу слични претпријатија • Споредување со просекот во рамките на дејноста.

9. Индикатори на профитабилност • Иако најексплицитни на прв поглед, овие можат да бидат најнејасни • Профитабилноста е резултанта. На неа влијае сé • Низок профит во една или две години не мора да значи лошо • Многу деловни можности значат жртвување на сегашен профит за идни профити • Сметководствениот профит го игнорира ризикот. Две фирми со ист профит можеби имаат различни проспекти, зависно од ризикот. • Сепак, за обичен инвеститор, таа е директно споредлива со профитабилноста на алтернативните инвестирања на пазарот на капитал

10. Поврат на ангажираниот капитал (ROCE) добивка пред камата и даноци • ROCE = ------------------------------------------------- Х 100 ангажиран капитал Добивка пред камата и даноци = = Добивка пред даноци + расходи за камата Ангажиран капитал = главнина + нетековни обврски или Ангажиран капитал = вкупни средства - тековни обврски

11. Како се коментира ROCE • Постојат три споредби кои може да се направат. • Промената на ROCE од една година до друга. • ROCE кој го заработуваат други претпријатија. • Би можела да се направи споредба на ROCE со тековните пазарни стапки на позајмување.

12. Поврат на акционерска главнина (ROE, ROAE) нето добивка • ROE = ---------------------------------- Х100 главнина • Поврат на капиталот (ROAE)= Нето добивка = ----------------------------------------------------- Просечна главнина • Просечна главнина = Главнина (200Х) + Главнина (200Х-1) = ------------------------------------------------------- 2 • Колку денари добивка се добива на 100 денари ангажирани сопствени средства (главнина)

13. Второстепени коефициенти • ROCE може да се анализира и со анализирање на неговите компоненти • Профитна маржа. Колку добивка се остварува на 1 денар продажба. • Обрт на средства. Обрт на средства е мерка за тоа колку добро средствата на претпријатието се користат за создавање на приходи од продажба. • Обртот на средства се изразува како ‘x пати’ така што средствата ја генерираат x пати нивната вредност во годишната продажба. • Профитна маржа и обрт на средства заедно го објаснуваат ROCE, • ROCE е примарен коефициент на профитабилност, • Профитна маржа и обрт на средства се секундарни коефициенти.

14. Математички приказ • Профитна маржа Х Обрт на средство = PBIT Продажба • ROCE -------------- = ------------------------------- = • Продажба Ангажиран капитал PBIT = ---------------------------------- Ангажиран капитал

15. Профитна маржа • Профитна маржа = Нето добивка = ----------------------------------------------------- Приходи од продажба • Способност на фирмата да произведува приходи од продажба со високи односно мали трошоци • Висока профитна маржа значи висока добивка на 1 денар продажба.

16. ROE разложен • ROЕ = Профитна маржа * Обрт на вкупните средства * Мултипликатор на главнина • ROЕ = Нето добивка Приходи од продажба Просечни вкупни средства = --------------------------------------- Х ---------------------------------------- Х ---------------------------------- Приходи од продажба Просечни вкупни средства Просечна главнина • Колку денари добивка се добива на 100 денари ангажирани сопствени средства, главнина • Висок обрт на средства значи дека претпријатието генерира многу продажба, и брзо ги врти средствата. • Колку е задолжувањето поголемо, толку е ROE поголем, но...

17. Маржа на бруто профит • Маржа на бруто профит = Бруто добивка = ----------------------------------------------------- Приходи од продажба • Способност на фирмата да произведува приходи од продажба со високи односно мали директни трошоци

18. Долгорочна солвентност: коефициенти на долг и задолженост • Колку претпријатието должи во однос на неговата големина? • Дали влегува во поголеми долгови или се подобрува неговата финансиска позиција? • Дали неговиот должнички товар изгледа тежок или лесен? • Кога претпријатие е во долгови, банките и другите потенцијални заемодаватели може нема да сакаат да одобрат кредити. • Кога претпријатие заработува умерена добивка пред камата и данок, и има голем должнички товар, ќе има малку добивка која ќе остане за акционерите по плаќањето на трошокот за камата. • Тоа би можело евентуално да води кон ликвидација на претпријатието. • Коефициенти : • коефициент на долг, • коефициент на задолженост, • покриеност на камата • коефициент на готовински тек.

19. Коефициент на долг • Долг спрема вкупни средства = Вкупен долг = ----------------------------------------------------- Вкупни средства • Вкупен долг = Кусорочни обврски + + Долгорочни обврски • За секој денар актива, друштвото ангажира ___ денари долг • Ова е директно поврзано со профитабилноста: атрактивно, но и ризично • Некакво мерило: 50%

20. Коефициент на задолженост / левериџ • Задолженост = долг што носи камата • = -------------------------------------------------- × 100% главнина + долг што носи камата Поинаку / обратно: • Задолженост = акционерка главнина = -------------------------------------------------- × 100% главнина + долг што носи камата

21. Други индикатори на задолженост • Долг спрема капитал = Вкупен долг = ------------------------------------------ Вкупен капитал • Вкупен долг = Кусорочни обврски + + Долгорочни обврски • За секој денар капитал, друштвото ангажира ___ денари долг

22. Коефициент на покриеност на камата • Покриеност на камата = ДПКД (EBIT) = ----------------------------------------------------- Трошоци за камата • За секој денар камата, друштвото остварува ___ денари ДПКД

23. Мултипликатор на капиталот • Мултипликатор на капиталот = Вкупни средства = ----------------------------------------------------- Вкупен капитал • За секој денар капитал, друштвото има ___ денари средства

24. Коефициент на готовински тек • Коефициентот на готовински тек на нето готовинските приливи на претпријатието во однос на неговиот вкупен долг. • Нето готовински прилив е износот на готовина која претпријатието ја генерира со неговите активности. • Вкупен долг се краткорочните и долгорочните обврски, вклучувајќи и резервирањата. Разлика може да се направи помеѓу долгови кои се плативи во рамките на една година и други долгови и резервирања.

25. Краткорочна солвентност и ликвидност • Ликвидностае износот на готовина која претпријатието може брзо да ја добие за да ги подмири достасаните долгови. • Ликвидните средства се состојат од: • Готовина • Краткорочни вложувања за кои постои пазар • Депозити во банка или друга финансиска институција со фиксен рок, на пример, шестмесечен каматен депозит во банка • Побарувања од купувачи (бидејќи тие ќе го платат тоа што го должат во рамките на разумно краток временскипериод) • Побарувања по меници (тие претставуваат износи на готовина која треба да се прими во рамките на релативно краток временски период) • Ликвидни средства се ставки на тековни средства кои ќе или може наскоро да се конвертираат во готовина. • Сите текоовни средства без исклучок • Сите тековни средства со исклучок на залихите • Добивките не водат секогаш кон зголемување на ликвидноста.

26. Циклусот на готовина • Циклусот на готовина го опшува текот на готовината надвор од претпријатието и нејзиното враќање повторно како резултат на редовното работење. • Плаќање на добавувачи, плати и други расходи, • користење на кредитирање. • Претпријатието може да држи залихи за некој период и потоа да ја продаде. • Готовината ќе се врати во претпријатието со проадажбите, иако купувачите може самите да го одложат плаќањето со користење на кредитирање. • Коефициентите на ликвидност и коефициентите на обрт на обртниот капитал се користат за тестирање на ликвидноста на претпријатието, должината на циклусот на готовина и за вложување во обртен капитал.

27. Мерење на ликвидност • Тековен коефициент = Тековни средства = --------------------------------- Тековни обврски • Способност на друштвото да ги подмири кусорочните обврски. Вклучени се сите тековни средства и обврски • За секој денар тековни обврски компанијата чува __ денари тековни средства • 1:1 е груба мерка

28. Брз (ликвиден) коефициент • Брз коефициент = Ликвидни средства = --------------------------------- Тековни обврски Ликвидни средства = Тековни средства – Залихи или Ликвидни средства = пари + хартии од вредност + побарувања од купували • За секој денар тековни обврски компанијата чува __ денари ликвидни тековни средства

29. Мерила за тековните коефициенти • Апсолутните цифри не треба да се толкуваат толку буквално. • Се смета дека прифатлив тековен коефициент е 1,5 • Прифатлив брз коефициент е 0,8, но тоа е само насока. • Ланец на супермаркети може да има на пример, тековен коефициент од 0,5 а брз коефициент од 0,2. • Супермаркетите имаат малку побарувања од купувачи, малку готовина, средни залихи и многу високи обврски спрема добавувачи. • Важен е трендот на тие коефициенти • Не треба ни да се преголеми

30. Коефициенти на ефикасност • Период на наплата на побарувања од купувачи • Период на обрт на залихи • Период на плаќање на обврски спрема добавувачи

31. Коефициенти на обрт на побарувањата • Коефициент на Обрт на побарувањата од купувачи = • Приходи од продажба = ------------------------------------------------------- Просечни побарувања • Просечни побарувања = Побарувања (200Х) + Побарувања (200Х-1) = ---------------------------------------------------------------- 2 • Денови во побарувања = 365 / коефициент на обрт на побарувањата • Колку е коефициентот поголем, толку се деновите врзани во побарувањата помали и обратно • Супермаркет наспроти производствено претпријатие

32. Коефициенти на обрт на залихите • Коефициент на Обрт на залихите = Трошоци на продадени стоки = ------------------------------------------------------- Просечни залихи Просечни залихи = Залихи (200Х) + Залихи (200Х-1) = ------------------------------------------------------- 2 • Денови во залихи = 365 / коефициент на обрт на залихите • Колку е коефициентот поголем, толку се деновите врзани во залихи помали и обратно

33. Залихи • Подобар е повисок обрт на залихите, или помал период на обрт е подобар, но неколку аспекти на политиката на чување залиха треба да бидат избалансирани. • Времетраењето • Сезонски флуктуации во нарачките • Алтернативна употреба на магацинскиот простор • Попусти за купување на големи количини • Веројатноста за оштетување на залихите или да станат застарени

34. Коефициенти на обрт на обврските • Коефициент на Обрт на обврските од добавувачи = • Трошоци на продадени производи = ------------------------------------------------------- Просечни обврски • Просечни обврски = Обврски (200Х) + Обврски (2000Х-1) = ------------------------------------------------------- 2 • Денови во обврски = 365 / коефициент на обрт на обврските • Колку е коефициентот поголем, толку се деновите врзани во обврски помали и обратно

35. Оперативен циклус • Оперативниот циклус се премсетува како: • Период на обрт на залихи: • плус • Период на наплата на побарувања: • минус • Период на плаќање на обврски

36. Коефициенти на акционерски вложувања • Коефициенти кои им помагаат на акционерите и другите вложувачи да ја оценат вредноста и квалитетот на едно вложување во обичните акции на некое претпријатие. • Заработувачка по акција • Дивиденда по акција • Покриеност на дивиденда • Коефициент Ц/З • Принос на дивиденда • Вредноста на вложувањето во обични акции на некое претпријатие кое котира на берза е неговата пазарна вредност • Коефициентите на вложувањето треба да имаат предвид не само кон информациите во објавените финансиски извештаи на претпријатието, туку и тековната цена.

37. Заработувачка по акција • Можно е да се се пресмета повратот на секоја обична акција во годината. • Тоа е заработувачката по акција (ЗПА). • Заработувачката по акција е износот на нето добивката за периодот кој и се припишува на секоја обична акција која е во оптек за време на целиот или дел од периодот

38. Дивиденда по акција и покриеност на дивиденда • Дивиденда по акција самата се објаснува. • Покриеност на дивиденда е коефициент: заработувачка на акција • ПД = ----------------------------------------------------- дивиденда на акција • Таа го покажува делот од добивката за годината кој е расположлив за распределба на акционерите и кој бил платен (или предложен), а кој дел ќе биде задржан од претпријатието за финансирање на иден раст. • Задржаните добивки се важен извор на средства. • Значајна промена во коефициентот на покриеност на дивиденда од една до друга година би била вредна за разгледување.

39. Коефициент Ц/З тековна цена на акцијата • Ц/З = ----------------------------------------------------- заработувачка на акција • Висок коефициент Ц/З укажува на силна доверба на акционерите во претпријатието и неговата иднина, на пример, раст на добивката, а низок коефициент на Ц/З укажува на помала доверба. • Коефициентот Ц/З на едно претпријатие може да се спореди со Ц/З на: • Други претпријатија во истиот деловен сектор • Други претпријатија генерално • Тој често се користи во известувањето на берза каде цените се веднаш расположливи.

40. Принос на дивиденда • Принос на дивиденда е поврат кој акционерот тековно го очекува за акциите на претпријатието. • Принос на дивиденда = дивиденда од претходната година = ------------------------------------------------------- Х 100% тековна пазарна вредност на акцијата • Дивидендата по акција ја зема дивидендата за претходната година. • Ex-div значи дека цената на акцијата не го вклучува правото на неодамнешната дивиденда. • Акционерите ги разгледуваат двете, принос на дивиденда и раст на капиталот.