Ei anna sanning

1. Ei anna sanning Om eventyr, sagn fablar, myter og legender

2. Eventyr • Ingen veit kven som har forfatta dei norske folkeeventyra, men dei er svært gamle og har vandra over landegrensene. Kjende i mange land. • I Noreg blei eventyra samla og skriven ned av Asbjørnsen og Moe på 1800-talet

3. Inndeling av eventyra • Eigentlige eventyr I denne ”sekken” kjem dei fleste eventyra bortsett frå dei nedanfor. Den største gruppa av dei eigentlige eventyra, er undereventyr. Her skjer det mirakuløse og underlege ting. Eks.: skip fyk i lufta eller folk blir omskapt til noko anna t.d. ein bjørn. • Dyreeventyr Dyreeventyra handlar om dyr, og dyra fører seg som menneske. • Skjemteeventyr Skjemteeventyr er tøyseeventyr som gjer narr av nokon, til dømes av prestar og rike folk (å skjemte betyr å tulle eller fleipe).

5. Kjenneteikn i eventyra • Når foregår det? Eventyrene seier aldri når det skjer/skjedde bare: ”Det var ein gong….” • Kor foregår det? Eventyra seier aldri om kor det skjer/skjedde bare: ”langt inni skogen” eller bakom dei 7 blånar” osb. • Tal som går igjen. Tala 3, 7 og 12 er på ein måte spesielle i eventyra a. Ting kjem att 3 gonger b. Per, Pål og Espen Askeladd er 3 c. 7. Far i huset d. Bak dei 7 blånar e. 12 villender

6. Kjenneteikn på eventyr • Gjentakelse. Ting blir sagt opp igjen 3 gonger, gjort opp igjen 3 gonger. Eks.: Når Per, Pål og Espen Askeladd skal gjere noe, skal dei gjere det same. • Dyr snakkar Dyra har menneskelege eigenskaper, dei tenkjer og snakkar. • Undere skjer St. Peter er på besøk på jorda og foretar undre.

7. Kunsteventyr • Kunsteventyr er eventyr som er blitt forfatta av ein person, for eksempel H.C. Andersen (Piken med svovelstikkene) eller Bing og Bringsvær (Jørgen Moes vei nr. 13).

8. SAGN

9. Inndeling av sagn • Overnaturlege sagn Sagn som omhandlar spøkelser og om underjordiske, om overnaturlige hendingar eller religiøse personar. • Historiske sagn Sagn som omhandlar historiske personar, om pest, ulykker eller spesielle hendingar • Forklaringssagn Sagn som forklarer årsaka til at ein ting er blitt som han er, til dømes kvifor dyr har fått ein spesielt utsjånad, eller korleis spesielle stadsnamn eller naturfenomen er blitt til.

10. FABLAR • Ein fabel er ei kort forteljing som vil lære oss korleis vi skal føre oss. • Fablane har ofte dyr som hovudpersonar • Fablane er svært gamle, over 2500 år • Fablane er mest knytt til slaven Aisopos i gamle Hellas. Vi kallar han for Æsop.

11. MYTER For at ei forteljing skal kallast ein myte må han: • vere symbolsk • ha eksistert lenge i ein kultur • handle om guddommelege eller andeligevesen • formidle noko vesentlig for kulturen (eks.: historien om korleis ting blei til) • delast av ei gruppe menneske som opplev forteljinga som viktig

12. LEGENDER Har mykje til samans med sagn/myter. Betyr ”det som bør lesast”. • Ofte oppbyggjelege historier • Ofte om religiøse hendingar, mirakler og martyrar • Ofte om heilage menn og kvinner sinegjerningar, helgenar og heilag andskraft • Inneholder noe om moral, fromhet, frelse, religion og død • Mest skriftlig tradisjon • Robin Hood-forteljinga reknast som legende sjølv om ikkje alle nemde punkt er med.